Janusz Malinowski
Powszechne zaopatrzenie
emerytalne
Palestra 2/3-4(7), 62-71
1958
JANUSZ MALINOWSKI
a d w o k a ł
Powszechne zaopatrzenie emerytalne*
A dw okaci n a tra fia ją często n a trudności p rzy p row adzeniu spraw em ery taln y ch . Pow ażna tru d n o ść w ty m względzie polega na tym , że przepisy podstaw ow ego a k tu praw nego, jak im je st d e k re t z 25.VI.1954 r. 0 pow szechnym zaop atrzen iu e m e ry ta ln y m pracow ników i ich rodzin (tekst jedn o lity : Dz. U. z 1956 r. N r 43, poz. 20 0 )x, zaw iera ją c y w zn a cznej m ierze jed y n ie przep isy ram o w e — n ie dadzą się w w ielu w y p a d kach należycie zrozum ieć bez w łaściw ego pow iązania ich z licznym i przepisam i w ykonaw czym i. Je śli w ięc chodzi o po trzeb y p rak ty k i, może być rzeczą pożądaną przytoczenie podstaw ow ych zasad d e k re tu z jedno czesnym w skazaniem odpow iednich przepisów w ykonaw czych.
1. D e k re t u stala zasadę obowiązkowości zabezpieczenia pracow ników 1 ich rodzin. Z ao p atrzenie je s t realizow ane z funduszów państw ow ych
tw orzonych ze składek opłacanych przez zakłady p rac y (art. 1). P o w szechne zao p atrzen ie o b e jm u je ren tę starczą, inw alid zką i rodzinną, dodatki do r e n t i zasiłek pogrzebow y, a ponadto św iadczenia w n atu rze, ja k pom oc lecznicza i położnicza, um ieszczenie w dom u ren cistó w itp.
2. D e k re t n ie re g u lu je sp ra w y zaopatrzenia w ojskow ych, fu n k cjo n a riuszy o rganów bezpieczeństw a, MO i S tra ż y W ięziennej oraz ich rodzin, ja k rów nież n iek tó ry ch g ru p pracow ników kolejow ych, górników i p r a cow ników zatru d n io n y ch w zespołach fo rm u jący ch szkło (art. 6 d ek retu ).
Z ao patrzen ie w ojskow ych n o rm u je ustaw a z 13.XII.1957 r. o zaopa trz e n iu e m e ry ta ln y m żołnierzy zaw odow ych i n ad term in o w y ch .oraz ich
* A r ty k u ł n i e u w z g lę d n ia u c h w a lo n e j o s ta tn io p rz ez S e jm n o w e li z d n . 28.111. 1958 r. o z m ia n ie p r z e p is ó w o r e n ta c h i z a o p a tr z e n ia c h , n ie o g ło s z o n e j z r e s z tą do d n ia p o d p is a n ia n in ie js z e g o n u m e r u „ P a le s tr y “ d o d ru k u (12.IV .58 r.) w D z ie n n ik u U s ta w .
( R e d . ) .
0 1 P o w o ły w a n e w d a ls z y m c ią g u a r ty k u ły b e z bliższego" o k r e ś le n ia o z n a c z a ją a r ty k u ły d e k r e tu z 25.V I.1954 r. w b r z m ie n iu t e k s tu je d n o lite g o z 1956 r. (D z. U . N r 43, p oz. 200) — z u w z g lę d n ie n ie m z m ia n w p r o w a d z o n y c h p r z e z a r t. 57 u s t a w y z 1 3 .X II. 1957 r. o z a o p a tr z e n iu e m e r y t a ln y m ż o łn ie r z y z a w o d o w y c h i n a d te r m in o w y c h o r a i ic h r o d z in (D z. U . z 1958 r. N r 2, p o z . 6).
rodzin (Dz. U. z 1958 r. N r 2, poz. 6), a zaopatrzenie inw alidów — d e k re t
z 14.VIII.1954 r. o zao p atrzen iu inw alidów w ojen ny ch i w ojskow ych oraz ich rodzin (tek st jed no lity : Dz. U. z 1956 r. N r 59, poz. 286), zm ieniony — po w y d an iu jednolitego te k stu — przez ustaw ę z 13.XII.1957 r. (Dz. U. z 1958 r. N r 2, poz. 6).
Na po dstaw ie art. 17 ust. 2 d e k re tu z 14. V III.1954 r. zostało w ydan e rozporządzenie M inistra P ra c y i O pieki Społecznej z 7.III.1957 r. w sp ra w ie przy zn aw ania d odatków do re n t inw alidów w o jen n ych i w ojskow ych n ie p racu jący ch i nie p osiadających innego dochodu poza re n tą oraz dla członków ich rodzin (Dz. U. N r 15, poz. 81).
Na p od staw ie art. 47 ust. 5 d e k re tu z 14.VIII.1954 r. zostało w ydane rozporządzenie M in istra P ra c y i O pieki Społecznej z 7.III.1957 r. w sp ra w ie przekazania prezydiom ra d n aro do w y ch u p raw n ie ń do w yd aw an ia zezw oleń na ro zp atry w an ie n a pod staw ie d e k re tu z 14.VIII.1954 r. o zaopatrzeniu inw alidów w ojen ny ch i w ojskow ych oraz ich rodzin spóźnionych w niosków o re n tę (Dz. U. N r 15, poz. 80).
Z aopatrzenie em e ry ta ln e fu n k cjo n ariu szy organów bezpieczeństw a p u blicznego i ich rodzin n o rm u je d e k re t z 27.V II.1955 r. (Dz. U. N r 31, poz. 184).
Z aopatrzenie e m e ry ta ln e fu n k cjo n ariu szy MO i Służby W ięziennej oraz ich rodzin re g u lu je d e k re t z 9.X I.1955 r. (Dz. U. N r 43, poz. 273).
Z aopatrzenie e m e ry ta ln e pracow ników kolejow ych i ich rodzin re g u lu je d e k re t z 19. I. 1957 r. o zao p atrzen iu e m e ry ta ln y m pracow ników kolejow ych i ich rodzin (Dz. U. N r 8, poz. 27), zm ieniony ustaw ą z 29.V.
1957 r. o zm ianie przepisów d e k re tu o zao p atrzen iu em ery taln y m p ra cow ników kolejow ych i ich rodzin (Dz. U. N r 35, poz. 150).
Św iadczenia e m e ry ta ln e dla praco w n ik ów zatru d n io n y ch w zespołach fo rm ujących szkło n o rm u je d e k re t z 19.1.1957 r. o św iadczeniach em e ry ta ln y ch dla robotników zatrud n io n ych w zespołach form ujących szkło (Dz. U. N r 10, poz. 41), zm ieniony u staw ą z 29.V. 1957 r. o zm ianie prze pisów d e k re tu o św iadczeniach e m e ry ta ln y ch d la robotników zatrud nio nych w zespołach fo rm u jący ch szkło (Dz. U. N r 35, poz. 149).
S p ecjalnie k o rzy stn e w a ru n k i w zak resie św iadczeń em ery taln y ch dla górników w prow adziła u staw a z 28.V.1957 r. o zaopatrzeniu em ery taln y m górników i ich rodzin (Dz. U. N r 32, poz. 139).
Na p odstaw ie art. 2 ust. 4 tej u staw y zostało w y d an e rozporządzenie M inistra P ra c y i O pieki Społecznej z 12.VII.1957 r. w sp raw ie określenia pracow ników dozoru ru c h u i kiero w n ictw a ru c h u kopalń oraz praco w n ikó w z atru d n io n y ch n a stan o w isk ach w ym ag ający ch k w alifik acji inży n ie ra lub tech n ik a w zak resie gó rn ictw a (Dz. U. N r 41, poz. 188).
«4 J A N U S Z M A L IN O W S K I Nr 3 Z ao p atrzen ie dla o fia r w rogów dem okratycznego u stro ju Polski re g u lu je d e k re t z 13.XI.1945 r. (tek st jedn o lity : Dz. U. z 1956 r. N r 59, poz. 287).
Nadmiernie należy, że osoby ob jęte o drębnym i przep isam i o zaop atrze niu e m e ry ta ln y m m ają p raw o do zaopatrzenia z system u pow szechnego (tj. z d e k re tu z 25.VI. 1954 r.), jeżeli n ie odpow iadają w aru n k o m o k reślo n y m w przep isach odrębnych, czynią jed n a k zadość w arun ko m p rzew i dzianym w sy stem ie pow szechnym .
3. N a podstaw ie art. 4 ust. 2 p k t 4 d e k re tu (w p ierw o tn y m brzm ie niu) zostało w y d an e rozporządzeni^ M inistra P ra c y i Op. Społ. z 1.VII.1954 r. w sp raw ie o kreślenia chałupników (Dz. U. N r 35, poz. 148).
P rzep isy a rt. 7 i 8 d e k re tu om aw iają spraw ę okresów z a tru d n ie n ia
w y m ag an y ch do uzyskania ren ty . Zasadą jest, żeby za z a tru d n ien ie p rzysługiw ało w y n ag ro d zen ie (a więc choćby n a w e t n ie zostało ono w y płacone).
Na p o d sta w ie a rty k u łu 7 ust. 4 i art. 15 ust. 3 d e k re tu zostało w y d a n e rozporządzenie M inistra P ra c y i Op. Społ. z 27.XI.1956 r. w sp raw ie okresów z a tru d n ie n ia n a obszarze P a ń stw a Polskiego, udzielania św iad czeń ren to w y ch z ty tu łu za tru d n ie n ia za granicą o raz zbiegu św iadczeń ren to w y ch z ty tu łu zatru d n ie n ia w P olsce z p raw e m do św iadczeń z in sty tu c ji zagran iczny ch (Dz. U. N r 59, poz. 284).
Na p o d staw ie art. 3 ust. 3 i art. 77 d e k re tu zostało w y d an e rozpo rządzenie M in istra P ra c y i Op. Społ. z 28.XI.1956 r. w sp raw ie określenia organów w łaściw ych do u stalan ia p ra w a i w ypłacania św iadczeń w zw iąz ku z z a tru d n ie n iem za g ran icą (Dz. U. N r 59, poz. 285).
N a pod staw ie a rt. 8 ust. 4 d e k re tu u kazały się:
1) rozporządzenie M in istra P ra c y i Op. Społ. z 16.1.1957 r. w sp ra w ie zasad i try b u zaliczania n iek tó ry ch okresów do okresów za tru d n ie n ia (Dz. U. N r 4, poz. 20), zm ienione n a stę p n ie przez rozporządzenie z 12.X.1957 r. (Dz. U. N r 55, poz. 272), oraz w cześniejsze
2) zarządzenie tegoż M in istra z 1.VII.1954 r. w sp ra w ie zaliczenia do okresów z a tru d n ie n ia służby w n iek tó ry ch fo rm acjach w ojskow ych p a ń stw obcych (M onitor Polski N r A-70, poz. 875).
4. D e k re t w art. 9 u stala dw ie k ateg o rie z a tru d n ie n ia pracow ników . Do I k ateg o rii zalicza się pracow ników zatru d n io n y ch pod ziem ią i p r a cow ników zatru d n io n y ch w w a ru n k a ch szkodliw ych d la zdrow ia oraz nauczycieli (ci o statn i na p o dstaw ie a rt. 14 u staw y z 27.IV. 1956 r. o p r a w ach i obow iązkach nauczycieli — Dz. U. N r 12, poz. 63), a do II k ateg o rii w szystkich pozostałych pracow ników .
P ierw sza k a te g o ria k o rzy sta p rzed e w szystkim z p rzy w ile jó w w za k resie w iek u u p raw n ia jąc e g o do re n ty starczej (art. 30), a m ianow icie: 60 lat dla m ężczyzn i 55 la t dla k o biet (II kateg o ria — odpow iednio 65 i 60 lat) oraz w zak resie w ysokości re n ty starczej i in w alidzk iej (art. 31 i 39 dek retu ).
Na podstaw ie a rt. 9 ust. 2 d e k re tu ukazało się rozpo rządzenie R ady M inistrów z 10.IX.1956 r. w sp raw ie zaliczania p racow ników do k a te g o rii zatru dn ien ia (Dz. U. N r 39, poz. 176) oraz rozporządzenie R ad y M ini stró w z 10.V. 1957 r. w sp ra w ie zaliczania nauczycieli do k a te g o rii z a tru dnienia (Dz. U. N r 27, poz. 119).
5. P odstaw ę w y m ia ru re n ty stanow i p rzeciętn y m iesięczny zarobek z ostatnich 1 2 m iesięcy z a tru d n ie n ia albo z ko lejn y ch 2 la t z a tru d n ie n ia
dowolnie w y b ra n y c h przez zainteresow anego z ok resu o sta tn ic h 1 0 lat
zatrud nien ia p rze d zgłoszeniem w niosku o re n tę (art. 10 ust. 1). Za zarobek uw aża się całkow ity bez p o trą c eń zarobek w gotów ce i w n a tu rz e z w szel kim i trw ały m i d o d atk am i (art. 10 ust. 3).
N ajniższą podstaw ą w y m iaru r e n ty je s t kw ota 500 zł. N a zasadzie art. 10 ust. 5 d e k re tu uk azało się rozporządzenie M inistra P ra c y i Op. Społ. z 22.XI.1956 r. w sp raw ie obliczania pod staw y w y m ia ru re n ty (Dz. U. N r 59, poz. 280).
6. Inw alidą w znaczeniu d e k re tu (art. 12) jest osoba, k tó ra z pow odu
stałej lub d łu g o trw ałej, całkow itej lub częściowej u tra ty zdolności do pracy została zaliczona do jedn ej z n astęp u jący ch grup:
1) do I g ru p y inw alidów — obejm ującej osoby, k tó re z pow odu znacz
nego n aru szen ia spraw ności organizm u m ają ograniczoną zdolność do w yko n y w an ia jak ie jk o lw ie k pracy zawodowej i p o trz e b u ją stałej opieki innej osoby,
2) do II g ru p y inw alidów — o bejm ującej osoby, k tó re z pow odu znacz nego n aru szen ia spraw ności organizm u m a ją ograniczoną zdolność do w ykonyw ania jak ie jk o lw ie k p ra c y zaw odow ej, lecz nie p o trz e b u ją
stałej opieki innej osoby,
3) do III g ru p y inw alidó w — obejm u jącej osoby, k tó re w sk u te k n a ru szenia spraw ności organizm u stały się niezdolne do system aty cznej p rac y w sw oim zaw odzie w zw ykłych w a ru n k a ch istn ieją cy c h w tym zawodzie, lecz zdolne są do p rac y w swoim lub in n y m zaw odzie z ob niżeniem k w alifik acji lub w ydajności p racy , ze zm niejszen iem zakresu w ykon y w any ch czynności lub z koniecznością stw o rzen ia odpow ied nich w aru n k ó w pracy.
66 J A N U S Z M A L IN O W S K I N r 3 U tra tę zdolności do pracy, g ru p ę inw alidów , d atę pow stania in w a lidztw a i in n e zagadnienia zw iązane z inw alidztw em u sta la ją kom isje lek a rsk ie do sp ra w inw alidztw a i z a tru d n ien ia (art. 13). O bw odow e i w o jew ódzkie kom isje lek a rsk ie (tzw. K lZ -y ) zostały pow ołane do życia roz porządzeniem R ady M inistrów z 30.X.1954 r. (Dz. U. N r 48, poz. 230).
W edług zasady praw n ej uchw alonej na zgrom adzeniu ogólnym T ry b un ału U bezpieczeń Społecznych 14.IV.1956 r. sądy ubezpieczeń społe cznych są up raw n io n e do k on tro li zasadności orzeczeń kom isji do sp ra w in w alid ztw a i z a tru d n ie n ia i w zw iązku z ty m m ogą w razie potrzeby przeprow adzać dow ody z opinii biegłych lek arzy i z oględzin, przew i dziane w p ra w ie o sądach ubezpieczeń społecznych.
7. Z godnie z art. 14 ust. 2 d e k re tu re n ty w ypłaca się od dnia p ow stania p raw a d o ren ty , jed n a k ż e za okres n ie dłuższy niż 3 m iesiące w stecz od dnia zgłoszenia wniosku.
8. Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 — w razie zbiegu u jedn ej
osoby p ra w a do dw óch lub więcej re n t przew idzianych d e k re te m p rzy słu g u je ty lk o jed n a ren ta , a m ianow icie wyższa lu b w y b ra n a przez za interesow anego.
9. N a podstaw ie art. 19 ust. 4 i art. 36 ust. 4 d e k re tu ukazało się rozporządzenie M inistra P ra c y i Op. Społ. z 26.XI.1956 r. w sp raw ie w y płaty re n t osobom pozbaw ionym wolności oraz św iadczeń dla ty ch osób, jeśli u legły w ypadkow i p rzy p ra c y w czasie pozbaw ienia w olności (Dz. U. N r 59, poz. 283).
10. S tosow nie do przepisu art. 2 1 d e k re tu św iadczenia pieniężne
przew idziane w dekrecie m ogą ulec zajęciu tylko n a zaspokojenie rosz czeń alim en tacy jn y ch w wysokości i na zasadach określonych w K odeksie postępow ania cyw ilnego.
11. W ypadek przy pracy, jeżeli pow oduje śm ierć lub niezdolność do pracy, m oże uzasadnić św iadczenie z d ek re tu . Może uzasadnić jedno cześnie odpow iedzialność w ynikłą z ty tu łu czynu niedozwolonego. W sto sunku do uspołecznionych zakładów pracy odpow iedzialność ta istn ieje tylko wów czas, gd y w ypadek przy p racy był spow odow any naruszeniem przepisów o bezpieczeństw ie pracy. Z agadnienia te n o rm u je art. 24— 27 dekretu .
12. R e n t a s t a r c z a p rzy słu g uje pracow nikow i II k ateg o rii za tru d n ie n ia (art. 28, 29 i 30 dek retu) po 25-letnim okresie zatru d n ien ia (dla k ob iet 20-letni okres) i po ukończeniu 65 lat (dla kobiet 60 lat).
Jeżeli chodzi o pracow ników I k ateg o rii zatru d n ien ia to — ja k już w yżej zaznaczano — w iek starczy wynosi: dla m ężczyzn 60 lat, a dla kobiet 55 lat.
Wysokość re n ty starczej (art. 31) w ynosi miesięcznie: dla p ra cow ników I k ateg o rii za tru d n ie n ia do 1 20 0 zł — 60% p o d staw y w y
m ia ru ren ty , a dla pracow ników II k atego rii z a tru d n ien ia — 40% , od nadw y żk i 1 200 zł do 2 000 zł — 2 0% p o d staw y w ym . ren ty , od n a d
w yżki ponad 2 000 zł — 15% podst. w ym . ren ty . R enta starcza w ra z ze w szystkim i dodatkam i — z w y ją tk ie m dodatków dla dzieci, w nu kó w i rodzeństw a — n ie m oże w ynosić m iesięcznie więcej niż 1 2 0 0 zł, a w raz
z dodatkiem za odznaczenie o rd erem — więcej niż 1 500 zł.
Jeżeli ren cista n ie p ra c u je i poza re n tą nie m a dochodu z in nych źródeł, dolna granica re n ty n ie m oże być niższa od m in im aln ej w yso kości ustalonej dla re n t d aw n ych w try b ie rozporządzenia R ady M ini
stró w (art. 31 ust. 2 w zw iązku z art. 81 ust. 2).
13. Inw alidztw o uzasadnia p raw o do re n ty , jeżeli pow stało w czasie za tru d n ie n ia lub w ciągu 2 lat od u stan ia zatru d n ien ia (art. 34). Zgodnie z art. 38 do uzyskania r e n t y i n w a l i d z k i e j w y m ag an y jest przebieg o k resu zatru d n ien ia, k tó ry dla pracow ników w w ieku pow yżej 18 la t do 2 0 la t w ynosi 1 rok, dla pracow ników p ow yżej 2 0 lat do 2 2 la t —
wynosi 2 lata, dla pracow ników pow yżej 22 la t do 25 la t — 3 lata, dla pracow ników powyżej 25 lat do 30 lat — 4 lata, a d la praco w nik ów po w y żej 30 lat — 5 lat, k tó re pow inny p rzy p adać n a okres ostatnich 10 la t p rzed ustaniem zatru d n ienia. W yżej ustalony o k res z atru d n ien ia n ie je s t w y m a gany, jeżeli inw alidztw o pow stało: a) w sk u te k w y p ad k u w za tru d n ie n iu lub choroby zaw odow ej, b) w w ieku poniżej 18 lat, c) w w ie k u poniżej
20 lat, jeżeli pracow nik rozpoczął zatru d n ie n ie p rzed ukończeniem 18 lat
i pracow ał bez p rzerw y do d a ty pow stania inw alidztw a (art. 38 ust. 4). Za w y p a d e k w z a tru d n ie n iu uw aża się n ag łe zdarzenie spow odow ane przyczyną zew n ętrzn ą, k tó re zaszło w zw iązku z zatru d n ien iem (art. 36 ust. 1) 2.
Na p od staw ie art. 36 ust. 3 i 4 d e k re tu zostało w y d an e rozporządzenie M inistra P ra c y i Qp. Społ. z 1.VII. 1954 r. w sp raw ie w ypadków w za
2 Z ob.: 1) a r ty k u ł S . G a r l i c k i e g o : W y p a d k i w z a tr u d n ie n iu , „ P a le s t r a “ z 1957 r. n r 4 i z 1958 r. n r 1 i g lo s ę t e g o ż a u to r a d o o r z e c z e n ia G łó w n e j K o m is ji A r b itr a ż o w e j z 25.1 V .1956 r., z a m ie s z c z o n ą w O r z e c z n ic tw ie S ą d ó w P o ls k ic h i K o m is j i A r b itr a ż o w e j, z e s z. I z 1957 r., str . 47— 50 o r a z 2) a r ty k u ł R . G a r l i c k i e g o : O r o li s k ła d k i u b e z p ie c z e n io w e j w z a k r e s ie p r e te n s ji w y p a d k o w e j, „ P r z e g lą d U b ez* p ie c z e ń S p o łe c z n y c h “ z 1957 r., n r 8/9.
(8 Nr 3
tru d n ie n iu (Dz. U. N r 35, poz. 149), a na podstaw ie a rt. 37 ust. 2 — rozporządzenie R ady M inistrów z 14.V.1956 r. w sp raw ie w y k azu chorób zaw odow ych (Dz. U. N r 27, poz. 122).
W ysokość re n ty inw alidzkiej uzależniona jest od stop n ia inw alidztw a (I, II czy III grupa), przyczyn inw alidztw a i k ateg o rii zatru d n ien ia. P od staw a w y m iaru re n ty i zasady jej obliczania są sprecyzow ane w art. 39 podobnie ja k p rzy rencie starczej. R en ta inw alidzka ulega na w niosek ren cisty zam ianie na ren tę starczą, jeżeli sp ełn iły się w a ru n k i do przyznania tej re n ty (art. 42).
14. R e n t a r o d z i n n a p rzy słu g u je upraw nio nym członkom rodzi ny po p racow niku, k tó ry zm arł: 1) w sk u tek w y p ad k u w z a tru d n ie n iu lu b
choroby zaw odow ej lub 2) w sk u te k in n y ch przyczyn i w chw ili śm ierci
posiadał w a ru n k i w ym agane do uzyskania re n ty inw alidzkiej lub starczej albo pobierał jed n ą z ty ch re n t (art. 44).
C złonkam i rodziny pracow nika (rencisty) upraw niony m i do re n ty ro dzinnej są:
1) dzieci, w n uk i i rodzeństw o stan u w olnego w wieiku do la t 16, a w
raz ie uczęszczania do szkoły w w iek u do lat 24 lub bez w zględu n a w iek, jeżeli stali się in w alidam i I lu b II g ru p y w w iek u do la t 16 lub w czasie uczęszczania do szkół w w iek u do la t 24,
2) m ałżonek i rodzice, k tó rzy pozostaw ali na u trzy m an iu pracow n ika
(rencisty) i n ie m ają poza pracą dostatecznego dochodu z in n y ch źródeł, jeżeli:
a) osiągnęli wiek: m ężczyźni 65 lat, k o b iety 55 lat lub są in w alid a m i albo w ychow ują p rzy n ajm n iej jedno z dzieci, w nukó w lub rodzeństw a zm arłego pracow nika (rencisty), u praw nionych do re n ty rodzinnej w w ieku do lat 8,
b) stali się inw alidam i lu b osiągnęli określony w iek przed śm iercią p raco w n ik a (rencisty) lub n ajpóźniej w ciągu 5 la t po jego śm ie r ci albo przed ustaniem u p raw n ień do re n ty z ty tu łu w ychow y w an ia dziecka, w n u ka lub rodzeństw a zm arłego pracow nika (rencisty) z powodu ukończenia przez nie 8 ro k u (art. 44 i 45).
N a pod staw ie art. 45 ust. 4 d e k re tu ukazało się rozporządzenie R ady M inistrów z 5.1.1957 r. w spraw ie w arun k ó w , w jak ich uw aża się członków rodziny za pozostających n a u trz y m a n iu pracow nika (rencisty), oraz do chodu pow odującego zaw ieszenie p raw a do re n ty rodzinnej (Dz. U. N r 11, poz. 47).
Zgodnie z art. 47 d e k re tu m ałżonek zm arłego pracow nika lub rencisty tra c i praw o do re n ty rodzinnej w razie w stąp ien ia w pon ow ny zw iązek m ałżeński.
Zgodnie z art. 49 d e k re tu za dzieci w rozum ieniu d e k re tu uw aża się dzieci w łasne, przysposobione, dzieci z d rugiego m ałżonka oraz dzieci obce w zięte n a u trzy m an ie i w ychow anie.
W szystkim członkom rodziny p rzy słu g u je jed n a łączna re n ta rodzinna (art. 51 ust. 1).
Na podstaw ie art. 51 ust. 2 i art. 77 d e k re tu ukazało się rozporządzenie M inistra P ra cy i Op. Społ. z 24.XI.1956 r. w sp raw ie podziału re n ty ro dzinnej m iędzy u p raw nio n y ch członków rodziny (Dz. U. N r 59, poz. 282), a n a p o dstaw ie art. 53 ust. 2 — rozporządzenie tegoż M inistra z 12.XII. 1956 r. w spraw ie u p raw n ień do św iadczeń ren to w y ch dla dzieci, w nuków i rodzeństw a, k o rzystający ch z in n y ch św iadczeń z funduszów pu blicznych (Dz. U. N r 61, poz. 297).
W ysokość re n ty rodzinnej w ynosi m iesięcznie: przy p o d staw ie w y m ia ru re n ty (podstaw a w y m iaru re n ty — art. 10) do 1200 zł — 30% , od nad w y żki do 2000 zł — 20%, a od n adw yżki pow yżej tej su m y — 15%.
Jeżeli pracow nik zm arł w sk u tek w y p ad k u w zatru d n ien iu lub cho ro b y zawodowej, wysokość re n ty rodzinnej podwyższa się o 1 0% pod
sta w y w y m iaru re n ty . R en tę podw yższa się o 65 zł, jeżeli je s t do niej upow ażnionych 2 członków rodziny, a o 145 zł, jeżeli jest u p raw niony ch 3 lub więcej członków rodziny. Ł ączna wysokość re n ty rodzinnej zam yka się w granicach takich ja k dla re n ty starczej i inw alidzkiej (art. 52).
15. Rozdział V d e k re tu (art. 56 do 60) pośw ięcony jest w arun kom uzyskania dodatków do ren t. D ek ret zna m.i. dodatki:
1) dla ren cisty i jego m ałżonka — n a dzieci, w nu k i i rodzeństw o
(art. 55), ,
2) dla pracow ników n a u k i w wysokości 50% ren ty , 3) dla osób odznaczonych,
4) dla rencistów nie p racu jący ch i nie posiadających poza re n tą dochodu z in n y ch źródeł (dodatek w ynosi do 2 0% p o dstaw y w y
m ia ru renty).
Na podstaw ie art. 60 ust. 3 d e k re tu zostało w y d an e rozporządzenie M in istra P ra cy i Op. Społ. z 23.X I.1956 r. w sp raw ie p rzy zn aw ania do d atkó w do re n t dla ren cistó w n ie p rac u jąc y c h i n ie posiadających poza re n tą dochodu z in ny ch źródeł (Dz. U. N r 59, poz. 281).
16. P ostępow anie w sp raw ach św iadczeń norm uje rozdział V III w a rt. 67 — 77. P a trz rów nież w tej m a te rii zarządzenie Min. P ra c y i Op.
70 JA N U S Z M A LIN O W SK I
Społ. z 1.VII. 1954 r. (M onitor Polski N r A-70, poz. 874), z ty m z a strze- zeniem , że § 15 — 21 tego zarządzenia uchyliło rozporządzenie M in. P ra c y i Op. Społ. z 22.X I.1956 r. (Dz. U. N r 59, poz. 280), ta k że w m ie j sce ty ch p arag rafó w wchodzą przepisy powyższego rozporządzenia. O rganem decy d u jący m o przy zn an iu św iadczeń jest p rezy d iu m w łaści wej ra d y n arod ow ej (W ydział R en t i Pom ocy Społecznej). R en ty w zw iąz ku z z a tru d n ie n iem za granicą u stala M inisterstw o P ra c y i O pieki Spo łecznej — B iuro R en t Z agranicznych (art. 3 ust. 3 d e k re tu i rozporządzenie M in istra P ra c y i O pieki Społecznej z 28.XI.1956 r. w sp raw ie ok re ślenia organów w łaściw ych do u stalan ia p ra w a i w ypłacania św iadczeń w zw iązk u z zatru d n ien iem za granicą — Dz. U. N r 59, poz. 285). Od decyzji p rezy d iu m (B iura R ent) p rzy słu g u je zainteresow anem u p ra w o w niesienia sk arg i do sądów ubezpieczeń społecznych (w ciągu 2 m iesięcy
od o trzy m an ia decyzji — § 1 art. 208 p raw a o sądach ubezp. społecznych).
17. Z godnie z art. 80 d e k re tu przepisy jego stosuje się do w niosków o św iadczenia zgłoszonych po w ejściu w życie d ekretu. D e k re t w szedł w życie z dniem 1.VII. 1954 r.
Do spraw , w k tó ry ch w niosek został zgłoszony przed tą datą, stosuje się w zasadzie d a w n e przepisy. Stosow nie do a rt. 82 decyzje w y d an e n a podstaw ie d aw n y ch przepisów nie podlegają w zasadzie rew izji. W nioski o re n tę starczą lub inw alidzką złożone po w ejściu w życie d e k re tu przez pracow nika, k tó re m u na podstaw ie daw nych przepisów odm ówiono re n ty (pensji, zaopatrzenia), p odlegają rew izji, jeśli praco w n ik był z a tru d n io n y po złożeniu w niosku załatw ionego odm ow nie lu b po ustan iu p raw a do re n ty z pow odu b rak u inw alidztw a, albo też jeżeli stał się inw alidą w ciągu 2 lat lub osiągnął w iek starczy w ciągu 5 la t od ustania z a tru dnienia. N ależy dodać, że je s t to ty lk o jed e n z w ypadków , gdy decyzja w y d an a na podstaw ie daw nych przepisów podlega rew izji.
Osobom, k tó re w dniu w ejścia w życie d e k re tu p o b iera ły re n tę em e ry ta ln ą lub zaopatrzenie e m e ry ta ln e z ty tu łu w łasnej p racy na podstaw ie d aw n ych przepisów , p rzy z n a je się na ich w niosek — zam iast ty ch św iad czeń — św iadczenie z d e k re tu pod w aru n k iem za tru d n ie n ia ich po w ejściu w życie d e k re tu co najm n iej przez 3 la ta i po spełnieniu w a ru n k ó w p rz e w idzianych w d ek recie (art. 85). W pew nych je d n a k w ypadkach (ociem niali, w y p ad k i w zatrud n ien iu , 1 0-letn ia p raca po w yzw oleniu) nie je s t
w y m ag an e 3 -letn ie zatru d n ie n ie po 1.V II.1954 r.
18. A rt. 97 upow ażnia M inistra P ra cy i Op. Społ. do p rzyznania w y jątk o w o ren ty , n ie wyższej jed n a k od p rzew idzianej w dekrecie, tym osobom, k tó re w sk u te k szczególnych okoliczności n ie odpow iadają w a
runkom w ym aganym do uzyskania p raw a do re n ty i nie m a ją n iezbędn y ch środków utrzym ania.
W ty m m iejscu n ależy w spom nieć o rozporządzeniu R ad y M in istró w z 1.X II.1956 r. w sp raw ie zasad i try b u p rzy w racan ia p ra w e m e ry ta ln y c h utraconych na p o d staw ie przepisów o w ery fik acji lub re h a b ilita c ji (Dz. U. N r 59, poz. 278).
Na podstaw ie art. 100 d e k re tu ukazało się rozporządzenie R ad y M i n istró w z 1.X II.1956 r. w sp raw ie św iadczeń ren to w y ch dla osób n ie słusznie pozbaw ionych wolności (Dz. U. N r 59, poz. 279) i rozporządzenie Rady M inistrów z 10.V. 1957 r. w sp raw ie szczegółow ych w a ru n k ó w uzyskiw ania św iadczeń ren to w ych przez re p a tria n tó w (Dz. U. N r 26, poz. 117).
19. D ek ret uchylił dotychczasow e przepisy w z ak resie przezeń u re gulow anym , w szczególności ustaw ę z 11.X II. 1923 r. o z a o p a trz e n iu em e ry taln y m funkcjonariuszów państw ow ych i zaw odow ych w ojskow ych, rozporządzanie z 24.X I.1927 r. o ubezpieczeniu pracow ników um ysłow ych i większość przepisów u staw y z 28.III.1933 r. o ubezpieczeniu społecznym .
20. Na zakończenie w ym ienić jeszcze należy dw a a k ty u sta w o d aw cze m ające na celu popraw ę b y tu rencistów : rozporządzenie R ady M i nistrów z 16.V I.1956 r. w spraw ie polepszenia sy tu acji m a te ria ln e j re n cistów (Dz. U. N r 27, poz. 123) i rozporządzenie M in istra P ra c y i Op. Społ. z 8.VIII.1956 r. w sp raw ie zm ian w w ysokości z a o p atrz e n ia e m e ry talnego nauczycieli i ich rodzin (Dz. U. N r 37, poz. 170).
W spomnieć też należy: 1) o w ydanym n a pod staw ie art. 3 u staw y z 11.IX.1956 r. (Dz. U. N r 43, poz. 199) rozporządzeniu R ady M in istró w z 5.1.1957 r. w sp raw ie przyw ró cenia n iek tó ry m osobom u p ra w n ie ń em e ry ta ln y ch z państw ow ego system u em ery taln ego (Dz. U. N r 3, poz. 11) oraz 2) o w ydanym n a p o dstaw ie art. 4 ust. 2 u staw y z 15.XI.1956 r. (o podw yższeniu i p rzy w ró cen iu n iek tó ry ch zaop atrzeń dla osób pozo stałych po uczestnikach ru ch u podziem nego i party zan ck ieg o , p oległych w w alce o w yzw olenie Polski spod n a ja z d u h itlero w sk ieg o — Dz. U. N r 56, poz. 255) rozporządzeniu M inistra P ra c y i Op. Społ. z 7.III.1957 r. w spraw ie przek azan ia prezydiom w ojew ódzkich ra d n a ro d o w y ch u p ra w nień do p rzy znaw ania re n t rodzinnych osobom pozostałym po u czestni kach ru ch u podziem nego i partyzanckiego, poległych w w alce o w yzw o lenie Polski spod n a ja z d u hitlerow skiego (Dz. U. N r 15, poz. 79).
