Zespół Szkół Specjalnych w Mrągowie

(1)

Mazury-mój dom, moja mała ojczyzna

PROGRAM EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZY DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU UMIARKOWANYM LUB ZNACZNYM

Adresat: uczniowie zespołu edukacyjno – terapeutycznego (mieszkańcy Domu Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych w Mrągowie)

Osoby i instytucje wspierające: nauczyciele Zespołu Szkół Specjalnych w Mrągowie, Młodzieżowy Dom Kultury w Mrągowie, Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych w Mrągowie, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Mrągowie.

Wstęp

„Najważniejsze jest, by gdzieś istniało to, czym się żyło. I zwyczaje i obrzędy.

I dom pełen wspomnień.”

A.Saint-Exupery

Rok 2005 rokiem Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza – patrona miasta Mrągowa

Bogata tradycja ziemi mazurskiej, odchodzi już w zapomnienie. To, co odróżniało ten region od innych, tkwi już w pamięci nielicznych.

W pracy z uczniem niepełnosprawnym umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym nie może zabraknąć treści związanych z edukacją regionalną.

Niniejszy program ukierunkowujący działania nauczycieli w myśl zasady: od tego, co najbliższe, do tego, co dalsze, pozwala kształtować u ucznia świadomość tego, kim jest, gdzie mieszka i skąd pochodzi. Pomaga w rozwijaniu autonomii ucznia niepełnosprawnego, postrzegania siebie jako niezależnej osoby. Ponadto przybliża mu tematykę dotyczącą jego najbliższego otoczenia, miasta, w którym mieszka - Mrągowa, regionu i folkloru mazurskiego. Angażuje ucznia, na miarę jego indywidualnych możliwości, w funkcjonowanie środowiska, w którym przebywa.

Program „Mazury – mój dom, moja mała ojczyzna” jest przeznaczony do pracy z uczniami upośledzonymi umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkole podstawowej (I i II etap edukacyjny). Jest programem otwartym, możliwym do realizacji bez względu na czas rozpoczęcia uczestnictwa w nim.

W związku ze specyﬁką kształcenia uczniów niepełnosprawnych intelektualnie, która polega na nauczaniu i wychowaniu całościowym, zawarte w programie treści realizowane będą na następujących przedmiotach: funkcjonowaniu w środowisku, plastyce, technice i muzyce z rytmiką. Uwzględniane są specyﬁczne metody, formy pracy i potrzeby edukacyjne tych uczniów.

Niniejszy program edukacji regionalnej koreluje ze standardami oceny jakości pracy placówek kształcenia specjalnego (obszar IV.2), dotyczących pracy wychowawczej i proﬁlaktyki.

(2)

Proponowana tematyka programu opracowana została w oparciu o treści zawarte w „Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach” 1 oraz w „Programie wychowania i nauczania dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym” 2 .

Realizacja zamierzeń związanych z edukacją regionalną sprzyja:

1.poznaniu przez ucznia najbliższego otoczenia i specyﬁki regionu oraz rozbudzaniu w nim poczucia przynależności do społeczności lokalnej

2.umożliwianiu uczniowi poznawania środowiska przyrodniczego, budzeniu w nim zainteresowania otaczającą przyrodą 3.przybliżaniu uczniowi tradycji, obyczajów folkloru regionu mazurskiego w różnych jego przejawach

4.umożliwianiu uczniowi udziału w różnych wydarzeniach kulturalnych i nawiązywania kontaktów ze społecznością lokalną 5.rozwojowi postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej jako jednego z elementów, który ma wpływ na budzenie świadomości narodowej ucznia

Treści niniejszego programu mogą być realizowane i modyﬁkowane przez nauczycieli wg potrzeb i zdolności psychoﬁzycznych uczniów. Zostały one tak dobrane, aby pobudzały ucznia do myślenia, obserwowania i działania.

Umożliwiają bezpośrednie doświadczanie, przeżywanie i odkrywanie na miarę jego indywidualnych możliwości, co prowadzi do rozwijania emocjonalnego stosunku do tego, co jest poznawane (regionu mazurskiego, jego folkloru).

Zakres treści programu uwzględnia również możliwości, jakie stwarza środowisko społeczno-kulturowe ucznia oraz baza materialno-dydaktyczna szkoły.

Program „Mazury – mój dom, moja mała ojczyzna” zawiera: cele ogólne edukacji regionalnej, treści programowe, przewidywane osiągnięcia uczniów w zakresie wiedzy i umiejętności, sposoby i metody realizacji programu, sposób przeprowadzenia ewaluacji programu, spis literatury użytecznej do realizacji programu edukacji regionalnej.

Do programu dołączone zostały różnorodne materiały poświęcone mazurskiemu folklorowi. Stanowią one zbiór cennych pomocy, które mogą być wykorzystywane w pracy z uczniem. Zawierają one m.in. opisy prostych układów tanecznych, zwyczajów i obrzędów związanych ze świętami, porami roku; przyśpiewki i zabawy mazurskie; wzory ornamentów, strojów charakterystycznych dla regionu mazurskiego.

Program ten jest drogowskazem – podpowiedzią do poszukiwania tematów, obserwacji życia i form ich realizacji.

Cele ogólne edukacji regionalnej w pracy

z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym

Poznawanie najbliższego otoczenia i specyﬁki regionu oraz rozbudzanie poczucia przynależności do społeczności 1.

lokalnej.

Umożliwianie poznawania środowiska przyrodniczego, budzenie zainteresowania otaczającą przyrodą.

2.

Przybliżanie tradycji, obyczajów folkloru regionu mazurskiego w różnych jego przejawach.

3.

Umożliwianie uczniowi udziału w różnych wydarzeniach kulturalnych i nawiązywania kontaktów ze społecznością 4.

lokalną.

Rozwój postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej jako jednego z elementów, który ma 5.

wpływ na budzenie świadomości narodowej.

Edukacja regionalna

Hasło programowe: Ja i moje najbliższe otoczenie, dom, w którym mieszkam 1.

Tematyka

- Znajomość własnego imienia, nazwiska, adresu. Próby określania samego siebie (np. wygląd, cechy charakteru).

(3)

- Znajomość imion, nazwisk, zawodów pracowników DPS-u, szkoły.

- Udział w uroczystościach z udziałem osób z najbliższego otoczenia.

Procedury osiągania celów w zakresie w/w tematyki

- prace plastyczne; wykonywanie autoportretów, portretów osób najbliższych, kolorowanie ilustracji przedstawiających ludzi w różnych zawodach

- wypowiedzi na temat własnej osoby i osób z najbliższego otoczenia

- wykonywanie zdjęć, oglądanie własnych zdjęć i osób najbliższych; organizowanie wystaw fotograﬁi - udział w uroczystościach: Dzień Pracownika Domu Pomocy Społecznej, Andrzejki, Mikołajki , Wigilia - wykonywanie upominków okolicznościowych dla osób najbliższych

Przewidywane osiągnięcia ucznia Uczeń potraﬁ:

podać swoje imię i nazwisko

podać adres zamieszkania (miejscowość, ulicę, nazwę domu- DPS) wskazać siebie w lustrze, na zdjęciu

identyﬁkować siebie na tle zespołu klasowego

podać imiona swoich opiekunów, nauczycieli, kolegów i koleżanek ze szkoły i DPS-u nazwać zawody pracowników DPS, szkoły

opowiedzieć o zwyczajach związanych z życiem codziennym i uroczystościach w DPS

Hasło programowe: Mrągowo moje miasto – moja mała ojczyzna -elementarna wiedza o geograﬁi, 2.

historii, główne symbole Tematyka

- Geograﬁczne położenie Mrągowa, regionu mazurskiego.

- Herb Mrągowa (symbolika i kolorystyka).

- Legenda, patron Mrągowa – K. C. Mrongowiusz.

- Najważniejsze obiekty Mrągowa.

oglądanie mapy Polski, zaznaczanie na niej regionu Mazur i miejscowości Mrągowo

- oglądanie planu miasta Mrągowo oraz folderów, albumów, ﬁlmów, zdjęć, pocztówek przedstawiających Mrągowo - wycieczki do najważniejszych miejsc w Mrągowie (Ratusz, Urząd Miasta, Amﬁteatr, CKiT, Straż Pożarna, Policja, MDK, Biblioteka Miejska, Muzeum Ziemi Mrągowskiej, zabytki), systematyczne nanoszenie nazw odwiedzanych miejsc na plan miasta

- oglądanie mrągowskich czasopism - wycieczka do redakcji wybranej gazety - wycieczka pod pomnik K.C. Mrongowiusza

- wycieczka do Biblioteki Szkolnej – oglądanie zgromadzonych zbiorów poświęconych patronowi miasta Mrągowa - prace plastyczne z wykorzystaniem różnorodnych technik, organizowanie wystaw prac plastycznych związanych z miastem Mrągowem, jego herbem i legendą

- zapoznanie z legendą miasta Mrągowa, herbem (wyjaśnienie symboli) - oglądanie wystawy w Muzeum Ziemi Mrągowskiej („Mrągowo w Pradziejach”) - spotkanie z przedstawicielem władzy lokalnej

(4)

Przewidywane osiągnięcia ucznia Uczeń potraﬁ :

zlokalizować Mrągowo, region Mazur na mapie Polski wskazać na planie miasta: DPS, jezioro Czos

wskazać herb Mrągowa

nazwać; wskazać patrona miasta

nazwać; wskazać kilka najważniejszych obiektów Mrągowa

ułożyć układankę obrazkową, historyjkę obrazkową wg prawidłowej kolejności związaną z legendą o Mrągowie Hasło programowe: Wiedza o przyrodzie Mazur

3.

Tematyka

- Ekosystemy charakterystyczne dla regionu (łąka, las, jezioro).

- Popularne rośliny, zwierzęta, ptaki występujące w regionie Mazur.

- Gatunki chronione roślin, zwierząt, ptaków.

- oglądanie ﬁlmów, folderów, książek o tematyce przyrodniczej Mazur - wycieczki i spacery przyrodnicze w różnych porach roku

- wycieczki krajoznawcze

- oglądanie wystawy przyrodniczej w Muzeum Ziemi Mrągowskiej

- wycieczka do Zakładu Rybackiego w Mrągowie - oglądanie wylęgarni i hodowli ryb - organizowanie w sali lekcyjnej tematycznych kącików przyrodniczych

- słuchanie bajek, opowiadań, wierszy o przyrodzie Mazur - wykonywanie prac plastycznych związanych z przyrodą Mazur

- organizowanie wystaw i prezentowanie prac plastycznych uczniów na terenie szkoły i poza nią (biblioteki, domy kultury, świetlice, itp.)

wymienić nazwy pór roku; wymienić lub wskazać co najmniej jedną cechę charakterystyczną aktualnej pory roku nazwać; wskazać kilka zwierząt, ptaków charakterystycznych dla regionu mazurskiego

nazwać; wskazać kilka elementów charakterystycznych dla ekosystemów: łąki, lasu, jeziora nazwać; wskazać kilka roślin charakterystycznych dla regionu mazurskiego

Hasło programowe: Regionalne zwyczaje i obrzędy związane ze świętami kościelnymi i porami roku 4.

Tematyka

- Okres Bożego Narodzenia - Wielkanoc

- Powitanie wiosny

(5)

- Sobótka - Andrzejki

Procedury osiągania celów w zakresie w/w tematyki

- prace plastyczne zainspirowane mazurskimi zwyczajami bożonarodzeniowymi np. adwentowe wianki z choiny, ozdoby choinkowe

- udział w szkolnej wystawie ozdób choinkowych, dekoracji wielkanocnych zainspirowanych mazurskimi motywami;

wystawa prac w Bibliotece Pedagogicznej w Mrągowie

- prace plastyczne zainspirowane regionalnymi zwyczajami wielkanocnymi np. palmy wielkanocne, mazurskie pisanki - uroczystości szkolne związane ze świętami kościelnymi: „Wigilijne kolędowanie”, „Wielkanocne zwyczaje”

- uroczystości kultywujące mazurskie obrzędy i zwyczaje związane z porami roku:

„Powitanie wiosny” – topienie kukły „Zimy”

„Sobótka” – zabawy przy ognisku, puszczanie wianków na wodę

„Andrzejki” – mazurskie wróżby np. lanie wosku, ﬁgurki z ciasta „nowolatkowego”, puszczanie drewienek na wodę - inscenizacje związanych ze świętami kościelnymi i porami roku zwyczajów, obrzędów mazurskich

nazwać; wskazać przynajmniej jedną charakterystyczną potrawę wigilijną, wielkanocną wymienić nazwy; wskazać na ilustracjach pory roku w odpowiedniej kolejności

wykonać stosownie do obchodzonych świąt i uroczystości prace plastyczne: ozdobę choinkową, pisankę, wianek nazwać; wskazać na ilustracji co najmniej jeden zwyczaj mazurski związany ze świętami kościelnymi, porami roku uczestniczyć na miarę indywidualnych możliwości w organizowanych uroczystościach związanych ze świętami kościelnymi; porami roku: Boże Narodzenie, Andrzejki, Wielkanoc, Sobótka – kultywujących mazurskie zwyczaje i obrzędy

Hasło programowe: Kultura ludowa Ziemi Mazurskiej 5.

Tematyka

- Mazurski folklor słowny, muzyczny i taneczny.

- Charakterystyczne cechy mazurskiego stroju ludowego.

- Wzory, ornamenty, sztuka zdobnicza charakterystyczna dla regionu mazurskiego.

- Wystrój wnętrz, przedmioty codziennego użytku związane z regionem Mazur.

- prezentowanie mazurskich legend, gadek, przypowieści, podań związanych z wybranymi obyczajami i tradycjami - słuchanie fragmentów wierszy M. Kajki opisujących przyrodę Mazur

- zapoznanie z niektórymi przysłowiami ludowymi nawiązującymi do poszczególnych pór roku - nauka prostych układów tanecznych; „Szewc”, „Puszczany”,

„Walc z ukłanianiem”

- mazurskie wyliczanki, kolędy, przyśpiewki, zabawy ze śpiewem np. „Jak jaglinę deptać mam”, „Zajączek”, „Zabawa w lisa”

(6)

- zapoznanie z wyglądem mazurskiego stroju ludowego (kolorystyka, hafty, charakterystyczne elementy stroju damskiego: czepek, chusta, fartuch, korale; stroju męskiego: czapka, kamizelka, pas ozdobny)

- prace plastyczne z wykorzystaniem wzorów i ornamentów związanych z regionem Mazur np. mazurskie kaﬂe, hafty, pisanki, rzeźbki adwentowe

- oglądanie wystawy w Muzeum Ziemi Mrągowskiej poświęconej tematyce mazurskiej sztuki ludowej - wycieczka do miejscowości Sądry – zwiedzanie chaty mazurskiej

- spotkanie z twórcami ludowymi: rzeźbiarzem, twórcą mazurskich pisanek

- oglądanie występów zespołu ludowego „Kawałek Mrągowa” działającego przy Młodzieżowym Domu Kultury w Mrągowie - udział uczniów w zajęciach warsztatów rękodzieła działającego w Młodzieżowym Domu Kultury w Mrągowie

- organizowanie w sali lekcyjnej gazetki na temat mazurskiej sztuki ludowej (strój ludowy, wystrój wnętrza, narzędzia i przedmioty codziennego użytku)

- oglądanie wystaw, występów zespołów podczas „Mrągowskich Dni Kultury” eksponujących sztukę ludową okolicznych miejscowości

Przewidywane osiągnięcia ucznia

Uczeń potraﬁ:

wykonać prace plastyczne z wykorzystaniem mazurskich wzorów i ornamentów

nazwać; wskazać kilka elementów charakterystycznych dla mazurskiego stroju ludowego wykonać prace plastyczne zainspirowane legendami, przypowieściami, przysłowiami ludowymi

zatańczyć fragmenty reprezentatywnych dla regionu tańców, ilustrować ruchem wybrane zabawy ludowe ze śpiewem na miarę indywidualnych możliwości ruchowych

nazwać; wskazać kilka narzędzi, materiałów wykorzystywanych przez twórców ludowych

nazwać; wskazać kilka charakterystycznych dla regionu mazurskiego wystrojów wnętrz, przedmiotów codziennego użytku

Hasło programowe: Integracja ze wspólnotą lokalną 6.

Tematyka

- Współpraca z: Młodzieżowym Domem Kultury, Centrum Kultury i Turystyki, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Domem Pomocy Społecznej, Biblioteką Pedagogiczną, Muzeum Ziemi Mrągowskiej, szkołami powiatu mrągowskiego.

Procedury osiągania celów uczniów zakresie w/w tematyki

- udział uczniów w zajęciach warsztatowych (warsztaty rękodzieła ludowego, taniec ludowy) w MDK - oglądanie występów Grupy Teatralnej Seniorów działającej przy MOPS w Mrągowie

- spotkania okolicznościowe z członkami Grupy Teatralnej Seniorów /MOPS w Mrągowie/

- organizowanie wystaw prac plastycznych uczniów w Bibliotece Pedagogicznej w Mrągowie - oglądanie prezentowanych wystaw w Muzeum Ziemi Mrągowskiej

- wspólne uroczystości z mieszkańcami DPS w Mrągowie

(7)

- prezentacja programów artystycznych podczas imprez charytatywnych organizowanych przez MDK w Mrągowie - spotkania integracyjne z uczniami innych szkół; oglądanie występów, wspólne zabawy

Przewidywane osiągnięcia ucznia

Uczeń potraﬁ:

uczestniczyć w spotkaniach integracyjnych, wspólnie organizowanych uroczystościach (na miarę indywidualnych możliwości)

podejmować interakcję komunikacyjną z innymi osobami podejmować wspólne działania z innymi osobami

właściwie zachowywać się podczas pobytu w muzeum i innych miejscach publicznych prezentować swoje umiejętności artystyczne podczas uroczystości

(na miarę indywidualnych możliwości)

Spis literatury użytecznej do realizacji programu edukacji regionalnej M. Belkowska Polskie legendy i klechdy, Wydawnictwo Wilga, Warszawa 2001 1.

W.Gębik Pieśni ludowe Mazur i Warmii, Wydział Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1956 2.

M. Kajka Wybór wierszy, Czytelnik, Warszawa 1954 3.

W. Kętrzyński O Mazurach, Wydawnictwo Poznańskie, Olsztyn 1968 4.

B. Kużnierski (red.) Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w połowie XIX wieku, Towarzystwo 5.

Przyjaciół Olsztyna 2002

E. Piórkowska Program edukacji regionalnej. Mała ojczyzna, Stowarzyszenie na rzecz Ekorozwoju” Agro-Group”, 6.

Białystok 2003

G. Potocka, L. Nowak Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli, Oﬁcyna Naukowa Nauczycieli, Warszawa 2003 7.

Grażyna Sienkiewicz (red.) Z dziejów Mrągowa i okolic, Muzeum Warmii i Mazur, Olsztyn 1989 8.

E. Sukiertowa - Biedrawina Legendy mazurskie, Warszawa 1923 9.

A. SzyferZwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków, Olsztyn 1968 10.

F. PlitWarmia, Mazury, Podlasie, WSiP, Warszawa 1979 11.

M.WańkowiczNa tropach Smętka, Kraków 1988 12.

Podstawa Programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub 13.

znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach,MEN, Warszawa 2005

Program wychowania i nauczania dzieci i młodzieży upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym,MEN, 14.

Warszawa 1997 www.interklasa.pl 15.

Ewaluacja

Ewaluacja programu „Mazury- mój dom, moja mała ojczyzna” będzie dokonana po pierwszym roku, następnie po 1.

upływie kolejnego roku pracy z programem, z systematycznym nanoszeniem poprawek.

Uwzględnione zostaną opinie opiekunów, nauczycieli i uczniów.

2.

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 stycznia 2005r.

2. „Program wychowania i nauczania dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym”

MEN, Warszawa 1997r.

(8)

Program opracowały: Janina Papiernik, Elżbieta Szymborska, Elżbieta Żuk (nauczyciele Zespołu Szkół Specjalnych Mrągowie)