Stefan Moysa
"Schwerpunkte des Glaubens :
gesammelte Schriften zur Theologie",
Leo Scheffczyk, Einsiedeln 1977 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 49/2, 182-183
R E C E N Z J E
skiej i bierze w obronę słabych i uciśnionych. Prawdziwa wiara jest w olnoś cią, gdyż człow iek dzięki niej uczestniczy w nieskończonych Bożych m ożli wościach. Stąd wyprowadza M o l t m a n n szereg praktycznych zastosowań, jak zaprowadzić sprawiedliwość społeczną, by nie naruszyć wolności i na odwrót.
Charakter teologiczny, chociaż zupełnie odmienny od w ypow iedzi w ym ie nionych teologów zachodnich, posiada również referat generalnego sekretarza Światow ej Rady K ościołów P o t t e r a , który mówi o doświadczeniu Boga w dialogu między kulturami. P o t t e r opowiada przede wszystkim o swoich doświadczeniach jako człow ieka czarnego urodzonego na Wyspach Karaibskich. Dla znajdującej się przez setki lat w niew olnictw ie tamtejszej ludności, do św iadczenie Boga było w yzwoleniem . To doświadczenie przejawiło się w tam tejszych utworach poetyckich negro spirituals. Doświadczenie Boga w A m ery ce Południowej przejawia się natomiast jako w ielki krzyk o w yzw olenie eko nomiczne i społeczne. W Azji ukazuje się ono jako pragnienie spotkania z Bogiem na drodze, którą wskazują tam tejsze bogate filozofie i religie.
Z innych referatów należy w ym ienić wykład K o r f f a na tem at teolo gicznego i etycznego znaczenia nauk humanistycznych, nowe biblijne ujęcie G. L o h f i n k a o obrazie Boga w orędziu Jezusa Chrystusa, oraz rozważa nia N i p k o w a o Bogu i sumieniu w wychowaniu młodego człowieka. W resz cie filozofujący fizyk v o n W e i z s ä c k e r m ówi o dialogu między teologią i filozofią a naukami przyrodniczymi.
Referaty robią czasem wrażenie, że są luźno związane z zasadniczą myślą przewodnią sympozjum. Ukazują jednak bez w ątpienia jak, mimo sekulary zacji, pytanie o Boga głęboko sięga w różne przejawy życia i wiedzy w spół czesnej.
ks. S tefan M oysa SJ, W arszaw a
Leo SCHEFFCZYK, S ch w erpu n kte des Glaubens. G esam m elte S ch riften zur
Theologie, Einsiedeln 1977, Johannes Verlag, s. 528.
Książka zawiera 231 artykuły stanow iące wybór prac autora. Poruszane są tu niem al w szystkie zagadnienia, które w ciągu ostatnich dziesięciu lat były przedmiotem dyskusji teologicznej. Każdy komu jest nieco znana twórczość Leo S c h e f f c z y k a rozpoznaje bez trudu, że w iele z tych artykułów zw ią zanych jest z większym i pracami autora dotyczącymi tajem nicy Boga, zmar tw ychw stania Chrystusa czy słowa Bożego. Układ stanowi pewną system aty zację teologiczną idącą od problem ów czysto filozoficznych poprzez te, które stanowią rdzeń chrześcijańskiego misterium , aż do zagadnień ujawniających działanie m isterium w życiu.
Z zagadnień filozoficznych interesuje autora przede w szystkim problem prawdy i jej stosunek do historii. S c h e f f c z y k podkreśla pozytyw ne stro ny m yślenia historycznego i jego znaczenie w Kościele. Nie mniej mocno w skazuje na to, że zarówno na planie filozoficznym jak i teologicznym, praw da zachowuje niezmienny rdzeń, inaczej przestałaby być sobą. Takimi n ie zm iennym i czynnikami są w e filozofii podstawowe wartości ludzkie, w teologii między innym i istota Kościoła i dogmat.
Spośród zagadnień m etodologii teologicznej szczególne zainteresowanie wzbudza artykuł, w którym mowa jest o służbie, jaką dogmat spełnia wobec przepowiadania Kościoła. Dogmat jest przede wszystkim odczytywaniem P is ma św., które się jednak do niego nie ogranicza, ale dalej jego treści pogłębia w św ietle tradycji Kościoła. Zasadniczy w pływ na ten proces ma kontekst kulturow y i obraz świata, w ramach którego Pismo św. jest każdorazowo przez Kościół odczytywane. Dogmat wyraża zarówno pewną prawdę pojęcio wą, jak też spotkanie z osobą objawiającego się Boga.
kusji teologicznej. S c h e f f c z y k podchodzi do tego problemu w pierw ne gatywnie, to znaczy poddaje ostrej krytyce kierunki teologiczne sprowadza jące się do teologii śm ierci Boga, czy też mniej radykalne tendencje tzw. teo logie nieteistyczne. Autor wskazuje jednak, że te poglądy są dla teologii k a tolickiej w yzw aniem do stałego pogłębiania pojęcia Boga i do wspierania wiary stałym doświadczeniem religijnym. S c h e f f c z y k stwierdza też, że dopiero w iara w Trójcę Świętą jest pełną odpowiedzią na pytanie o Boga. Ukazuje ona bowiem, że Bóg dlatego może być nieskończonym udzielającym się dobrem, ponieważ do Jego istoty należy „być z innym ” (M itsein).
Z m isterium Boga związane jest też stworzenie. S c h e f f c z y k wyjaśnia, że nie można go sprowadzać do jakiegoś „punktowego” wydarzenia. Stw orze nie rozciąga się na całą historię, przy czym Bóg nie tylko zachowuje w bycie
(conservatio)t ale również stale działa i stwarza.
W centrum chrześcijaństwa stoi osoba Chrystusa. Wzbudza ona dzisiaj duże zainteresow anie także wśród niewierzących, przy czym zaznacza się chęć redukcji Jego osoby do wym iarów czysto ludzkich. Autor ukazuje, że tylko Chrystus pojm owany jako Bóg-C złowiek może być wyzwaniem dla czasów w spółczesnych. Takim wyzwaniem jest przede wszystkim zm artwychwstanie, ale może nim pozostać jedynie wówczas ^jeżeli się je przyjm ie w całej roz ciągłości, to znaczy jeśli się uzna, że objawienia Zm artwychwstałego są rze czyw iste. Maria stoi zaraz obok Chrystusa. Jest Ona jak m ówi autor zasad niczym wykładnikiem w iary chrześcijańskiej i gwarantem ludzkiej i historycz nej rzeczyw istości zbawienia.
Słowo Boże, Eucharystia, osoba kapłana są oznakami obecności zbawienia i pod tym kątem zostają przez autora omówione w trzech osobnych artyku łach.
Z artykułów dotyczących duchowości należy zwrócić uwagę na pracę, w której autor wskazuje na m ożliwość i nawet konieczność doświadczenia łaski, jak również artykuł o m odlitwie, będącej w łaśnie klasycznym tego ro dzaju doświadczeniem wiary. W reszcie S c h e f f c z y k porusza sprawę eku menizmu wskazując między innym i na konieczność zjednoczenia w prawdzie dogmatycznej i w związku z tym na w łaściw e pojm owanie pluralizmu, który nie może być pluralizmem wiary, gdyż w łaśnie chodzi o zjednoczenie w jed nej wierze.
M yślenie S c h e f f c z y k a charakteryzuje równowaga i integracja róż nych wartości. Ukazuje on, że w ramach powszechności można zm ieścić po glądy, które czasami są jednostronnie podkreślane przez polem izujących ze sobą teologów. Tej polem iki i autor, wówczas gdy jest to konieczne, nie uni ka, ale przy niej nie pozostaje. Stara się zawsze dojrzeć problemy i pogłębić je w św ietle tradycji katolickiej. Dzięki tym przymiotom książka jest cennym wkładem do opartego na solidnych podstawach w spółczesnego teologicznego m yślenia.
ks. S tefan M oysa SJ, W arszaw a
R E C E N Z J E 1 0 3
B ittg e b et-T estfa ll des G laubens, w yd. Gisbert G r e s h a k e i Gerhard L o h -
f i n k, Mainz 1978, M atthias-Grunewald-Verlag, s. 104.
Okazuje się dzisiaj coraz bardziej, że modlitrwa jest najbardziej znam ien nym i konkretnym wyrazem wiary, owszem w łaściw ym jej centrum. Myśl ta przyświeca w szystkim autorom, którzy przyczynili się do powstania tej książ ki. Pow stała ona z dyskusji toczącej się na łamach tybińskiego czasopisma „Theologische Quartalschrift”, przy czym sygnałem w yzw alającym stał się ar tykuł A. H e r t z a , który form ułuje zasadnicze trudności dotyczące modlitwy błagalnej.
Zdaniem tego autora trudno jest dzisiaj modlić się jak dawniej na przy kład o zw ycięstw o w wojnie, bo została zakwestionowana słuszność samej
