Zenon Guldon
"Materiały z Posiedzeń Towarzystwa
Miłośników Ostrowca", Ostrowiec
1971 : [recenzja]
Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 9, 628-629
1975
628 R ecenzje i om ów ienia
rycznych 5. Szczególnie cenny jest opubli kowany katalog planów m ia st6. W sum ie jednak dotychczasowa informacja jest niepełna i rozproszona. N ajpilniejszym w ięc postulatem jest publikacja prac do tyczących najcenniejszych dla badań nau kowych zespołów archiwalnych oraz przy gotowanie przewodnika, zaw ierającego charakterystykę zasobu archiwalnego ar chiw ów województwa kieleckiego.
Druga część w ydaw nictw a zawiera 6 artykułów, poświęconych problem aty ce w ielkiej w łasności ziem skiej w Kró lestw ie Polskim. Chodzi tu o prace Z. Stankiewicza (L ikw idacja pu blicznej
własności ziem skiej w Polsce śro d k o w ej),
K. Groniowskiego (S praw a lik w id a c ji folw arków w dobrach pryw a tn ych ), J.
Sm iałowskiego (U w agi w spraw ie ro zw o
ju kapitalizm u w roln ictw ie K rólestw a Polskiego 1815—1864), R. Bendera (S pra w a dóbr kościelnych i in sty tu to w yc h w K ró lestw ie Polskim w X I X w ieku),
J. Kukulskiego (Z badań nad w łasnością
donacyjną w K ró lestw ie Polskim ) i Z.
Małeckiego (N iektóre p rzesłan ki o cha
rakterze kapitalistyczn ym w e w łasności ziem skiej w pow iecie m iech ow skim w latach 1815—1864). Redakcja uzasadnia
zam ieszczenie tych prac w om awianym w ydaw nictw ie faktem przechowywania w archiwum radomskim w ielu źródeł do tej problematyki, przede w szystkim akt
w Kielcach i Radom iu, „S tu d ia do D ziejów
G órnictw a i H u tn ictw a” , t. I, W rocław 1957, s. 498—504; W. P raw d zik M ateriały archiw alne do R a dom skiej In sp e kc ji F abrycznej w A rc h i
w u m P a ń stw o w ym w R adom iu, „ A rch eio n ” ,
t. XXI, 1952, S . 140—144.
5 H. K isiel, J. B on ieck i, J. O rzechow ski, M. W ilczyń sk a Źródła do d ziejó w P R L w A r
ch iw u m P a ń stw o w ym w Radom iu, „ B iu lety n
K w artalny R adom skiego T o w a rzy stw a N a u k o w e g o ”, t. VII, 1970, z. 1—2, s. 69—92; M ateriały archiw alne do historii X X -lecia P olski Ludo
w ej, W arszaw a 1965; W. P ra w d zik Źródła ar
chiw alne dotyczące rew olucji 1905—1907 ro ku
w A rch iw u m P a ń stw o w ym w R adom iu, „A r
ch eio n ’, t. XXVI, 1956, s. 73—83.
1 S. T raw kow sk i Katalog planów m iast w zbiorach A rch iw u m P aństw ow ego w R ado
m iu, W arszaw a 1957.
Zarządu Dóbr Państwowych. Niektóre z tych prac w cale lub w niewielkim je dynie stopniu oparte są na zasobie archi wum radomskiego. Stąd też, nie negując znacznej wartości niektórych artykułów, ich zamieszczenie w omawianym w y dawnictw ie w ydaje się nieuzasadnione. Publikacja ze względu na swój charakter w inna bowiem zawierać więcej infor macji o dziejach samego archiwum i je go zasobie.
Zenon Guldon
„MATERIAŁY Z POSIEDZEŃ TO WARZYSTWA MIŁOŚNIKÓW OSTROW CA”, Ostrowiec 1971, ss. 32.
Zasługuje na uznanie inicjatywa lo kalnych działaczy, którzy podjęli się am bitnego zadania prowadzenia własnych poszukiwań badawczych i popularyzacji ich wyników.
Na treść zeszytu składają się dwa artykuły Stanisława Jeżewskiego: Zarys
historii m iasta O strow ca Ś w ię to k rzy sk ie go do początku X X w ieku (s. 3—24) oraz D zieje D enkowa (s. 25—32). Ze względu
na brak m ateriałów źródłowych autor nie był w stanie dać pełnego zarysu dzie jów obu miast. W ydaje się jednak, że na leżało w pełni wykorzystać opisy histo- ryczno-statystyczne Ostrowca z lat 1820 1 i 1860 2 oraz Denkowa z 1860 r.3. Cenne in
formacje podaje również zawarta 6 czerwca 1805 r. ugoda między ks. Józe fem Czartoryskim a m ieszczanami ostro wieckimi, regulująca uprawnienia i obo wiązki obu stron.4 W iele nowego m ate
1 A rchiw um G łów n e A kt D aw n ych w W ar szaw ie, K om isja R ządow a Spraw W ew nętrznych (KRSW ), sygn . 2164, oraz W ojew ód zk ie A rch i w um P a ń stw o w e w K ielcach. Oddział T eren o w y w Radom iu, Rząd G ubernialny R adom ski (RGR), sygn. 2540.
2 RGR, sygn . 2130 a (daw niej 1060), f. 362— —367.
» Ibid., f. 316—323.
Recenzje i om ów ienia 629 riału zawierają również akta Komisji
Rządowej Spraw W ewnętrznych i Rządu Gubernialnego Radomskiego. Naszym ce lem nie jest zresztą w yliczenie wszystkich nie wykorzystanych przez autora źródeł, chodzi tylko o podkreślenie, że planowa na monografia miasta w ym aga przepro wadzenia żmudnej kwerendy źródłowej, która pozwoli na pełniejsze i bardziej precyzyjne przedstawienie bogatej prze szłości miasta. W artykułach nie brak też pomyłek i tez dyskusyjnych. Niezgodne na przykład ze stanem faktycznym jest stwierdzenie, że w drugiej połowie XV w. Ostrowiec należał do dóbr bi skupstwa krakowskiego (s. 8) — cytow a na tu księga uposażeń diecezji kra kowskiej Jana Długosza nie obejmuje w ogóle uposażenia ziem skiego samego biskupa. Dalszych badań wymaga spra w a czasu uzyskania przez Ostrowiec praw miejskich — chodzi rzecz oczyw i sta o lokację (a nie — jak pisze autor — o lokalizację) miasta. Na bliższe omó w ien ie zasługuje rola ludności żydow skiej w przedrozbiorowym O strow cu5. Wydaje się, że zam ieszczane w w ydaw nictwie prace w inny być poddawane kompetentnym i wnikliwTym recenzjom wydawniczym, co pozw oliłoby na unik
nięcie szeregu potknięć.
Zenon Guldon
„KWARTALNIK KIELECKIEGO TOWARZYSTWA NAUKOWEGO”, 1971, W ydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1972, ss. 60.
Zeszyt otwiera oparta na szerokim m ateriale źródłowym rozprawka H. So- bonia o działalności PPR w powiecie pińczowskim. Na uwagę zasługuje też artykuł Z. Kow alczewskiego o znaczeniu zasobów m ineralnych Kielecczyzny w życiu gospodarczym państwa polskiego. Ze względu na niedostatek szczegółowych badań analitycznych w iele tez autora ma charakter dyskusyjny. Można dodać, że prawie równocześnie z omawianym tu artykułem ukazały się cenne prace I. P ietrzak -P aw łow sk iej3, J. P azdura4 i J. Ł u kasiew icza5, poświęcone rozwojo wi hutnictwa na ziemiach polskich w X IX w. Pozwalają one na pogłębienie dyskusji nad rolą gospodarczą K ielecczy zny w tym okresie. Pozostałe przyczynki dotyczą początków KTN, kierunków w spółdziałania nauki w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego w regionie świętokrzyskim, początków Kielc i w re szcie rozwoju służby zdrowia na Kie- lecczyźnie w okresie powojennym. Ze szyt zamyka kronika działalności Towa rzystwa w latach 1969—1971.
Zenon Guldon
6 L iczebność lu d ności żyd ow sk iej p o zw a lają u ch w ycić: Liczba głów ży d o w skich w K o
ronie z ta ry f r. 1765, w y d . J. K leczy ń sk i
i F. K luczycki, „Archiwmm K om isji H isto ry cz n e j”, t. VIII, 1898; B. K um or N ieznane źródła do s ta ty s ty k i łudności diecezji k ra k o w sk ie j
w X V III w., „P rzeszłość D em ograficzn a P o l
s k i”, t. IV, 1971; Spis ludności diecezji k ra k o w skiej z 1787 r., w y d . J. K leczyń sk i, „A rch i wum K om isji H isto ry czn ej” , t. VII, 1894.
3 I. P ie trza k -P a w ło w sk a W a runki eko n o m iczno-społeczne rozw oju hutnictw a na zie m iach po lskich w X IX w. (Problem y rew olucji
tech n iczn ej w k ra ju rolniczym ), „Studia i Ma
teriały z D ziejów N au k i P o lsk ie j” , seria D, z. 6, W arszaw a 1971, s. 27—55.
* J. P azd ur Postęp tec h n iczn y w hu tn ictw ie p o lskim na tle rew olucji technicznej w Anglii,
ibid., s. 57—87.
5 J. L u k asiew icz R ozw ój sy ste m u tech n icz n o -p ro d u kcy jn eg o w hu tn ictw ie na ziem iach
