KOD ZDAJÑCEGO
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM
WIEDZA O SPO¸ECZE¡STWIE
POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy 120 minut Instrukcja dla zdajàcego
1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 17 stron (za- dania 1–25). Ewentualne braki zg∏oÊ przewodniczàcemu zespo∏u nadzorujàcego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz czytelnie w miejscu na to przeznaczo- nym.
3. Pisz czytelnie. U˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym tu- szem/atramentem.
4. Nie u˝ywaj korektora.
5. B∏´dne zapisy wyraênie przekreÊl.
6. Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie.
˚yczymy powodzenia!
Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
∏àcznie 100 punktów.
PESEL ZDAJÑCEGO
Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy Miejsce na identyfikacj´ szko∏y
LISTOPAD ROK 2008
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
W zadaniach 1–4 podkreÊl jednà w∏aÊciwà odpowiedê.
Zadanie 1. (1 pkt)
Zgromadzenie Narodowe w Polsce sk∏ada si´:
a) ze 100 cz∏onków b) z 300 cz∏onków c) z 460 cz∏onków d) z 560 cz∏onków
Zadanie 2. (1 pkt)
Grupa z za∏o˝enia otwarta dla wszystkich to grupa:
a) pierwotna b) formalna c) ekskluzywna d) inkluzywna
Zadanie 3. (1 pkt)
Norma prawna utworzona bezpoÊrednio przez s´dziego w ramach rozpatrywania okreÊlonej sprawy to:
a) paremia b) precedens c) orzeczenie d) ustawa
Zadanie 4. (1 pkt)
Rzeczpospolita Polska sta∏a si´ cz∏onkiem Unii Europejskiej:
a) 1 maja 2004 roku b) 1 czerwca 2003 roku c) 1 kwietnia 2003 roku d) 1 marca 2002 roku
Zadanie 5. (4 pkt)
SpoÊród podanych form demokracji podkreÊl cztery formy demokracji bezpoÊredniej.
weto ludowe, pikieta, referendum, wybory na Prezydenta RP, demonstracje, inicjatywa ludowa, plebiscyt, dzia∏alnoÊç w partii politycznej
Zadanie 6. (1 pkt)
Zapisz nazw´ postawy, na którà sk∏adajà si´ ni˝ej wymienione elementy.
– przekonanie o wy˝szoÊci w∏asnego narodu – idealizacja w∏asnego narodu
– nienawiÊç wobec innych narodów
………
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zadanie 7. (4 pkt)
Do charakterystyk zasad prawa wyborczego w paƒstwach demokratycznych dopisz w odpowied- nich miejscach ich nazwy.
W zadaniach 8–10 przyporzàdkuj odpowiednie litery do liczb, wpisujàc liter´ obok w∏aÊciwej liczby np. 6. A.
Zadanie 8. (4 pkt)
Do podanych funkcji wype∏nianych przez rodzin´ dopasuj w∏aÊciwe opisy.
1. funkcja socjalizacyjna 2. funkcja ekonomiczna 3. funkcja stratyfikacyjna 4. funkcja kulturowa
A. Polega na nadawaniu przez rodzin´ pozycji spo∏ecznej swoim cz∏onkom.
B. Polega na przygotowywaniu dzieci do samodzielnego ˝ycia i pe∏nienia ról spo∏ecznych.
C. Polega na zaspokajaniu emocjonalno-rodzicielskich potrzeb wspó∏ma∏˝onków.
D. Polega na przekazywaniu dzieciom dziedzictwa kulturowego.
E. Polega na zaspokajaniu materialnych potrzeb rodziny.
Odpowiedê: 1. …… 2. …… 3. …… 4. ……
Zadanie 9. (1 pkt)
Uporzàdkuj chronologicznie etapy integracji europejskiej.
A. powstanie EWG B. utworzenie unii celnej C. powstanie EWWiS
D. wprowadzenie wspólnej waluty E. utworzenie wspólnego rynku
Odpowiedê: 1. …… 2. …… 3. …… 4. ……
Zadanie 10. (4 pkt)
Przyporzàdkuj nazwiskom osób, którym przyznano Pokojowà Nagrod´ Nobla, w∏aÊciwe uzasad- nienie ich zas∏ug.
1. Albert Arnold Gore
2. Jaser Arafat i Shimon Perez
3. Nelson Mandela i Frederik Willem De Klerk 4. Michai∏ Gorbaczow
Charakterystyka Nazwa zasady
A. Obywatele wybierajà swoich przedstawicieli bezpoÊrednio, oddajàc na nich swoje g∏osy.
B. Wybory majà charakter anonimowy, a g∏osowanie odbywa si´ bez udzia∏u osób trzecich.
C. Ka˝dy wyborca dysponuje takà samà liczbà g∏osów, a ka˝dy g∏os ma równà wag´.
D. Prawo uczestnictwa w wyborach majà wszyscy pe∏noletni obywatele, którzy posiadajà prawa obywatelskie.
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
A. za dzia∏ania na rzecz zaprowadzenia pokoju na Bliskim Wschodzie
B. za dzia∏ania na rzecz likwidacji apartheidu i stworzenia demokracji w RPA C. za dzia∏ania na rzecz przeciwdzia∏ania globalnemu ociepleniu
D. za prac´ na rzecz lepiej zorganizowanego i bardziej pokojowego Êwiata E. za dzia∏ania na rzecz zakoƒczenia zimnej wojny
Odpowiedê: 1. …… 2. …… 3. …… 4. ……
Zadanie 11. (10 pkt)
Zapoznaj si´ z tabelà i mapà, a nast´pnie wykonaj polecenia.
11.1. (5 pkt) Uzupe∏nij tabel´. Wpisz nazw´ narodu, spoÊród którego rekrutujà si´ cz∏onkowie organizacji terrorystycznych, oraz okreÊl charakter tych ugrupowaƒ, wpisujàc odpowiednio:
– separatystyczny – fundamentalistyczny – lewacki
11.2. (5 pkt) Zaznacz na mapie paƒstwa, w których dzia∏ajà organizacje terrorystyczne wymie- nione w tabeli, wpisujàc w miejsca wykropkowane odpowiadajàce im liczby.
Lp. Organizacja terrorystyczna Naród Charakter organizacji
1. Euskadi Ta Askatasuna (ETA) ……….……… ………….……….
2. Hamas ……….……… ………….……….
3. Hezbollah ……….……… ………….……….
4. Irish Republican Army (IRA) ……….……… ……….……….
5. Rote Armee Fraktion (RAF) ……….……… ……….……….
500 km 0
250 250
A....
E....
C....
D....
B....
15° 0° 15°
15° 30° 45°
0°
30° 45°
45°
60°
30°
30°
45°
15°
60°
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zadanie 12. (5 pkt)
Do podanych funkcji prawa dopisz ich nazwy.
A. Regulowanie zasad rozdzia∏u po˝àdanych dóbr spo∏ecznych oraz gwarancja tego rozdzia∏u.
funkcja ………..
B. Przywracanie do ˝ycia spo∏ecznego jednostek, które podj´∏y dzia∏ania sprzeczne z prawem.
funkcja ………..
C. Zapobieganie negatywnym efektom zjawisk przyrodniczych i cywilizacyjnych oraz niebezpiecznym ludzkim zachowaniom.
funkcja ………..
D. Poddawanie spo∏ecznej kontroli zarówno zachowaƒ ludzkich, jak i zachowaƒ organów paƒstwo- wych i samorzàdowych.
funkcja ………..
E. Uruchamianie paƒstwowego aparatu przymusu w celu eliminacji zachowaƒ zagra˝ajàcych war- toÊciom chronionym przez prawo.
funkcja ………..
Zadanie 13. (5 pkt)
Wymieƒ pi´ç cech paƒstwa prawa.
1. ………
2. ………
3. ………
4. ………
5. ………
Zadanie 14. (3 pkt)
Zapoznaj si´ z rysunkiem i wykonaj polecenia.
14.1. (1 pkt) Nadaj w∏aÊciwy tytu∏ rysunkowi obok.
………
………
14.2. (1 pkt) Podaj nazwisko autora przedstawio- nej na rysunku klasyfikacji.
………
………
14.3. (1 pkt) WyjaÊnij, na czym polega potrzeba afiliacji.
………
………
………
samo- realizacji szacunku
afiliacji bezpieczeƒstwa
fizjologiczne Potrzeby
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zadanie 15. (1 pkt)
Zapoznaj si´ z fragmentem konstytucji i napisz, jakà fundamentalnà zasad´ demokracji gwa- rantuje artyku∏ 35 Konstytucji RP.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale˝àcym do mniejszoÊci narodowych i et- nicznych wolnoÊç zachowania i rozwoju w∏asnego j´zyka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju w∏asnej kultury.
2. MniejszoÊci narodowe i etniczne majà prawo do tworzenia w∏asnych instytucji edukacyjnych, kul- turalnych i instytucji s∏u˝àcych ochronie to˝samoÊci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyga- niu spraw dotyczàcych ich to˝samoÊci kulturowej.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
………
………
Zadanie 16. (3 pkt)
Zapoznaj si´ ze zdj´ciem i wykonaj polecenia.
16.1. (1 pkt) Podaj nazw´ pomnika i miasto, w którym si´ on znajduje.
………
………
16.2. (2 pkt) Podaj rok upami´tnionych pomnikiem wydarzeƒ oraz opisz krótko, na czym one polega∏y.
………
………
………
………
Zadanie 17. (5 pkt)
Zapoznaj si´ z fragmentami artyku∏u Adama Grzesiaka na temat stanu paƒstwa polskiego na ko- niec 2007 roku i przyporzàdkuj im odpowiednie tytu∏y.
Mina energetyczna, Mina CO
2, Mina procesowa, Mina emerytalna, Mina bud˝etowa, Mina drogowa A. ………
Mia∏a byç reforma finansów publicznych, ale to zadanie okaza∏o si´ ponad si∏y. Zamiast tego powsta∏
du˝o skromniejszy projekt konsolidacyjny, zwany reformà Gilowskiej. Ale i on poszed∏ na pó∏k´.
JednoczeÊnie do d∏ugiej listy wydatków bud˝etowych dopisywano kolejne pozycje: becikowe, ulg´ po- datkowà na dzieci, redukcj´ sk∏adki rentowej, ulg´ dla producentów biopaliw, ekwiwalent za depu- tat w´glowy dla górników-emerytów, podwy˝k´ p∏acy minimalnej.
B. ………
Spora cz´Êç dodatkowych obcià˝eƒ bud˝etu wynika z koniecznoÊci nowych dotacji do rent i emery- tur. Poprzedni Sejm i rzàd konsekwentnie rozmontowywali reform´ emerytalnà. Ta bowiem zak∏ada∏a, ˝e mi´dzy p∏aconà sk∏adkà a otrzymywanymi Êwiadczeniami musi istnieç Êcis∏y zwiàzek.
Po raz kolejny okaza∏o si´, ˝e nie musi: jedni dostanà, drudzy za to zap∏acà, bo tego wymaga „so-
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
lidarnoÊç spo∏eczna i inne wa˝ne wzgl´dy polityczne”, nabierajàce znaczenia w okresie przedwybor- czym.
C. ………
Potrzebne sà zmiany w kilkudziesi´ciu ustawach (m.in. o zamówieniach publicznych, zagospodaro- waniu przestrzennym, prawie budowlanym), o których przez ostatnie dwa lata du˝o mówiono, ale niewiele zrobiono. Dlatego jest, jak jest, czyli marnie. W tym roku powsta∏o 8 km autostrad. […]
Tymczasem op∏akany stan infrastruktury komunikacyjnej sta∏ si´ dziÊ jednà z najpowa˝niejszych ba- rier gospodarczych Polski. Przedsi´biorcy wskazujà go cz´sto na pierwszym miejscu – przed po- datkami i wysokimi kosztami pracy.
D. ………
Zapad∏a decyzja o budowie gazoportu, b´dziemy mieli gaz z Norwegii; dzi´ki mi´dzynarodowej ak- tywnoÊci prezydenta powsta∏y mo˝liwoÊci sprowadzania ropy z Centralnej Azji. PostawiliÊmy spraw´
solidarnoÊci energetycznej na forum UE.
Niestety, sytuacja nie wyglàda tak ró˝owo. Gazoport mamy budowaç (za pieniàdze publiczne), ale nie wiemy, skàd sprowadzaç skroplony gaz. […] Chcemy uniezale˝niç si´ od rosyjskiej ropy, spro- wadzajàc jà z Azerbejd˝anu i Kazachstanu, tylko nie wiadomo, jak jà tam zdobyç i jak przetranspor- towaç do Polski.
E. ………
Ust´pujàcy rzàd zostawia po sobie mas´ konfliktów, sporów i procesów toczonych na forum krajo- wym i mi´dzynarodowym. T∏umaczone koniecznoÊcià twardej obrony interesu narodowego, zerwa- niem z prowadzeniem polityki na kolanach, wywo∏ywane by∏y cz´sto z niejasnych przyczyn, bez sprawdzenia, jaka jest szansa na wygranà. W wielu wypadkach chodzi∏o o uzyskanie doraênego efektu medialnego.
Adam Grzeszak,Polska na minach, „Polityka” nr 46 (2629), 17 listopada 2007, s. 42
Zadanie 18. (4 pkt)
Uzupe∏nij schemat przedstawiajàcy organizacj´ sàdownictwa w Polsce.
Sàdy garnizonowe
Wojewódzkie sàdy administracyjne C. ...
...
D. ...
...
Sàdy wojskowe
Sàdy administracyjne B. ...
...
Sàdy okr´gowe
A. ...
...
Sàdy powszechne
Sàd Najwy˝szy
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zadanie 19. (4 pkt)
Zapoznaj si´ z wykresem i wykonaj polecenia.
19.1. (1 pkt) Wska˝ rejon Êwiata, w którym bieda w 2006 r. by∏a najwi´ksza.
Rejon: ………
19.2. (1 pkt) Wska˝ politycznà i spo∏eczno-gospodar- czà przyczyn´ ubóstwa we wskazanym rejonie Êwiata.
Przyczyna polityczna:
………
………
………
………
Przyczyna spo∏eczno-gospodarcza:
………
………
19. 3. (1 pkt) Wska˝ rejon Êwiata, w którym sytuacja najbardziej poprawi∏a si´ w okresie 1980–2006.
Rejon: ………
19.4. (1 pkt) WyjaÊnij, dlaczego w latach 1990–2000 nastàpi∏ tak znaczny wzrost ubóstwa we wschodniej Europie i centralnej Azji.
………
………
………
………
………
………
Zadanie 20. (4 pkt)
Przeczytaj tekst i zdecyduj, które zdania zawierajà fakty, a które opinie. Wpisz w tabeli odpo- wiednio F lub O.
1) Ju˝ wkrótce niektóre miasta molochy b´dà liczy∏y tyle samo mieszkaƒców, co ca∏a Polska. 2) Eks- perci ostrzegajà: ten rozrost b´dzie mia∏ fatalny wp∏yw na Êrodowisko. 3) Futurystyczne wizje ro- dem z powieÊci science fiction ju˝ za kilkanaÊcie lat mogà si´ staç rzeczywistoÊcià. 4) Gigantyczne metropolie z betonu i ˝elaza z milionowymi t∏umami na ulicach, wiecznymi korkami i unoszàcymi si´
ponad drapaczami chmur g´stymi k∏´bami smogu.
5) W samym Êrodku zagubieni, wyobcowani ludzie w chroniàcych przed dwutlenkiem w´gla ma- skach na twarzach. 6) Ustawiczne problemy z wodà, jedzeniem i energià. 7) – Zbli˝amy si´ do ka- tastrofy – ostrzega w rozmowie z „Rzeczpospolità” dr Werner Fornos, dyrektor waszyngtoƒskiego instytutu Global Population Education.
1980 1985 1990 1995 2000 2006
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Ameryka ¸aciƒska i Wyspy Kanaryjskie
Afryka Subsaharyjska
po∏udniowa Azja
Bliski Wschód i pó∏nocna Afryka
wschodnia Azja i wyspy Pacyfiku
wschodnia Europa i centralna Azja
Procent ludzi ˝yjàcych za mniej ni˝ dolara dziennie
Marcin Rotkiewicz,Bieda piszczy i si´ kurczy,
„Polityka” nr 49 (2632) 8 grudnia 2007, s. 94
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
8) Wed∏ug szacunków ONZ w 2015 roku Tokio b´dzie mia∏o pra- wie tylu mieszkaƒców co obecnie Polska (36,4 mln).
Piotr Zychowicz,Miasta wielkie jak paƒstwa,
„Rzeczpospolita” nr 299 (7896), 22–23 grudnia 2007, s. 1
Zadanie 21. (2 pkt)
Na podstawie tekstu z zadania 20 nazwij dwa zjawiska spo∏ecz- ne w nim opisane.
1. ………
2. ………
Zadanie 22. (5 pkt)
Przeczytaj fragment Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wykonaj podane poni˝ej polecenie.
Art. 118.
1. Inicjatywa ustawodawcza przys∏uguje pos∏om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.
2. Inicjatywa ustawodawcza przys∏uguje równie˝ grupie co najmniej 100 000 obywateli majàcych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post´powania w tej sprawie okreÊla ustawa. […]
Art. 119.
1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.
2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys∏ugu- je wnioskodawcy projektu, pos∏om i Radzie Ministrów. […]
Art. 120.
Sejm uchwala ustawy zwyk∏à wi´kszoÊcià g∏osów w obecnoÊci co najmniej po∏owy ustawowej licz- by pos∏ów, chyba ˝e Konstytucja przewiduje innà wi´kszoÊç. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwa∏y, je˝eli ustawa lub uchwa∏a Sejmu nie stanowi inaczej.
Art. 121.
1. Ustaw´ uchwalonà przez Sejm Marsza∏ek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciàgu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo˝e jà przyjàç bez zmian, uchwaliç poprawki albo uchwaliç odrzucenie jej w ca∏oÊci. Je˝eli Senat w ciàgu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa∏y, ustaw´ uznaje si´ za uchwalonà w brzmieniu przyj´tym przez Sejm.
3. Uchwa∏´ Senatu odrzucajàcà ustaw´ albo poprawk´ zaproponowanà w uchwale Senatu, uwa˝a si´
za przyj´tà, je˝eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl´dnà wi´kszoÊcià g∏osów w obecnoÊci co najmniej po∏owy ustawowej liczby pos∏ów.
Art. 122.
1. Po zakoƒczeniu post´powania okreÊlonego w art. 121 Marsza∏ek Sejmu przedstawia uchwalonà ustaw´ do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw´ w ciàgu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzàdza jej og∏oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo˝e wystàpiç do Trybuna∏u Konstytu- cyjnego z wnioskiem w sprawie zgodnoÊci ustawy z Konstytucjà. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo˝e odmówiç podpisania ustawy, którà Trybuna∏ Konstytucyjny uzna∏ za zgodnà z Konstytucjà.
4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którà Trybuna∏ Konstytucyjny uzna∏
za niezgodnà z Konstytucjà. […]
Nr zdania Fakt\Opinia 1
2 3 4 5 6 7 8
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
5. Je˝eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystàpi∏ z wnioskiem do Trybuna∏u Konstytucyjnego w try- bie ust. 3, mo˝e z umotywowanym wnioskiem przekazaç ustaw´ Sejmowi do ponownego rozpatrze- nia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi´kszoÊcià 3/5 g∏osów w obecnoÊci co najmniej po∏owy ustawowej liczby pos∏ów Prezydent Rzeczypospolitej w ciàgu 7 dni podpisuje ustaw´
i zarzàdza jej og∏oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Uzupe∏nij tabel´ i podaj pi´ç ró˝nic w sposobie uchwalania ustawy zasadniczej i zwyk∏ej ustawy.
Ustawa zasadnicza Zwyk∏a ustawa
Inicjatywa ustawodawcza przys∏uguje 1/5 ustawowej liczby pos∏ów, Senatowi i Prezydentowi.
………
………
………
………
………
………
Senat ma do 60 dni na podj´cie uchwa∏y.
………
………
W Sejmie pierwsze czytanie mo˝e si´
odbyç nie wczeÊniej ni˝ 30 dnia od z∏o˝enia projektu.
………
………
………
………
………
Sejm uchwala zmiany wi´kszoÊcià 2/3 g∏osów w obecnoÊci co najmniej po∏owy ustawowej liczby pos∏ów.
………
………
………
………
………
………
Prezydent nie mo˝e zawetowaç zmiany konstytucji ani odes∏aç jej do Trybuna∏u Konstytucyjnego.
………
………
………
………
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zadanie 23. (3 pkt)
Zapoznaj si´ z rysunkiem satyrycz- nym i wykonaj polecenia.
23.1. (1 pkt) Opisz problem, na jaki zwraca uwag´ autor.
………
………
………
………
………
………
………
23.2. (2 pkt) Zaproponuj dwa sposoby przeciwdzia∏ania temu problemowi.
1. ………
………
………
2. ………
………
………
………
Zadanie 24. (12 pkt)
Zapoznaj si´ z zamieszczonymi materia∏ami i wy- konaj polecenia.
24.1. (3 pkt) Na podstawie wyników badaƒ TNS OBOP okreÊl stosunek Polaków do zagranicz- nych misji wojskowych. Podaj trzy przyczyny te- go stanu.
………
………
………
………
………
………
………
………
………
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Polskie wojsko za granicà
85%
74%
10%
17%
dobrze êle êle dobrze
Czy to dobrze,
˝e Polska wycofa wojska z Iraku?
Czy to dobrze,
˝e Polska wys∏a∏a wojska do Afganistanu?
TNS OBOP
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Rozmieszczenie wojsk Mi´dzynarodowych Si∏ Wsparcia Bezpieczeƒstwa (ISAF) w Afganistanie
Stan na 2007 rok Marek Henzler, Jakub Stachowiak,Zamiatanie wojny pod dywan,
„Polityka” nr 47 (2630), 24 listopada 2007, s. 14
24.2. (1 pkt) Na podstawie mapy podaj pe∏nà nazw´ organizacji mi´dzynarodowej, której wojska stacjonujà w Afganistanie.
………
24.3. (1 pkt) Na podstawie mapy oceƒ z punktu widzenia militarnego po∏o˝enie wojsk polskich w Afganistanie.
………
………
………
………
Tekst 1
Regularni ˝o∏nierze nara˝eni sà na ataki ze strony cywilów, samobójców, na pu∏apki i podst´p.
Mi´dzynarodowe prawo humanitarne chroni tak˝e partyzantów, którzy stosujà niekonwencjonalne sposoby walki, w tym sabota˝, zasadzki. Nakazuje im jednak tak˝e przestrzegaç prawa: odró˝niç si´
jakoÊ od cywilów, przez opask´, element ubrania, nosiç broƒ w sposób widoczny, by zaznaczyç swój status „legalnego” kombatanta i mieç dowództwo, s∏owem podlegaç jakiejÊ dyscyplinie. W dzisiej- szej szarej strefie wojny bojownicy, partyzanci czy terroryÊci, ju˝ mniejsza o nomenklatur´, praw tych na ogó∏ nie przestrzegajà i sà raczej „osobami nielegalnie walczàcymi po stronie wroga”. […]
Wielokrotnie na tych ∏amach wzywaliÊmy do rozsàdniejszej proporcji mi´dzy Êrodkami wojskowy- mi a misjami cywilnymi w krajach niestabilnych. Spo∏eczeƒstwom toczonym rakiem fundamentali-
Turkmenistan
Tad˝ykistan
Pakistan Uzbekistan
Indie Indie Iran
Chiny
bazy NATO, w których stacjonujà Polacy pozosta∏e bazy NATO
tereny obj´te dzia∏aniami zbrojnymi (ataki partyzanckie i terrorystyczne) – intensywnoÊç koloru odpowiada skali zagro˝enia atakami partyzanckimi i terrorystycznymi
0 50 100 150 200 km
Asadabad Bazarak
Gardez Szaran
Wazacha Ghazni
Kalat Tirin Kot
Kandahar
Pol-e Chomri Mazar-e
Sharif Maimana
Kala-je Nau
Czaghczaran
Farah Herat
Laszkargah
Bamian
Fayzabad
Bagram
Wardak Mehtarlam
Kunduz
Kabul
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
zmu i terroryzmu trzeba nauczycieli, techników, lekarzy. Im wi´cej ich b´dzie, tym mniej ˝o∏nierzy pojedzie w dalekie, trudne misje.
Marek Ostrowski,Krew prawdziwa, „Polityka” nr 47 (2630), 24 listopada 2007, s. 18
Tekst 2
Lato tego roku. Prowincja Paktia w po∏udniowo-wschodnim Afganistanie. Opresja Khyber: tysiàc
˝o∏nierzy amerykaƒskich i afgaƒskiej armii rzàdowej walczy od kilkunastu dni z liczàcym oko∏o dwu- stu ludzi oddzia∏em talibaƒskiej partyzantki, który atakuje drog´ strategicznà i co rusz dokonuje krwawych ataków samobójczych. Na pomoc zostaje wezwana grupa Tracy. Sprawnym okiem an- tropologa szybko spostrzega, ˝e w jednej ze wsi ˝yje nieproporcjonalnie wiele wdów. To mo˝e sk∏oniç synów, by zaciàgali si´ do partyzantki i dzielili ˝o∏dem z matkami. Wkrótce wojsko realizuje pomys∏
Tracy: dla wdów z osady uruchomiony zostaje specjalny program szkolenia zawodowego. Liczba ich synów ch´tnych do wojaczki u talibów spada. […]
Poza doradztwem taktycznym antropolodzy namawiajà starszyzn´ plemiennà, by pozwala∏a miejsco- wym wst´powaç do policji, zdobywajà zaufanie wieÊniaków, zapewniajà im obron´ przed talibami i zwyk∏ymi rabusiami. Udzielajà tak˝e Afgaƒczykom […] pomocy medycznej i edukacyjnej. Tracy próbuje ostatnio przekonaç dwie zwaÊnione od 70 lat grupy plemienia Zadran, by zgodzi∏y si´ na bu- dow´ wspólnej szko∏y. Organizuje tak˝e przychodni´ objazdowà.
– Od przybycia antropologów w lutym tego roku liczba operacji zbrojnych zmniejszy∏a si´ o 60%.
JesteÊmy teraz mniej skupieni na tropieniu wroga, a bardziej na zapewnianiu bezpieczeƒstwa, porzàdku i opieki medycznej – chwali uczonych p∏k Martin Schweitzer […]
Eksperymenty z wojnà na mi´kko to wynik desperacji wojska i oporu opinii publicznej w USA wo- bec tego, co dzieje si´ w Iraku i Afganistanie. […]
Dr Griffin i Tracy nale˝à do dwóch z szeÊciu grup powo∏anych przez Pentagon. […] Na czele takiej grupy stoi antropolog wspomagany przez socjologa i j´zykoznawc´ oraz dwóch oficerów s∏u˝b spe- cjalnych. Nowy program Pentagonu nie nale˝y do tanich. Roczne utrzymanie, pensja i ubezpiecze- nie jednego pracownika cywilnego kosztujà a˝ 400 tys. dolarów. […] Zresztà mimo wysokich zarob- ków ch´tnych do wyjazdu na front ciàgle brak.
Przyczynà jest m.in. bojkot Êrodowiska. Wielu amerykaƒskich uczonych uznaje akcj´ „antropolog na wojn´” za zaprzedanie duszy diab∏u.
Marek Rybarczyk,Wojna na mi´kko, „Newsweek” nr 48, 2 grudnia 2007 r., s. 60–61
24.4. (3 pkt) Na podstawie tekstów 1 i 2 podaj trzy metody walki terrorystów, z jakimi trudno wal- czyç regularnym wojskom tradycyjnymi metodami.
1. ………
………
2. ………
………
3. ………
………
24.5. (3 pkt) Na podstawie tekstów 1 i 2 wska˝ trzy metody prowadzenia „wojny na mi´kko”.
1. ………
………
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
2. ………
………
3. ………
………
24.6. (1 pkt) Na podstawie tekstu 2 wyjaÊnij, na czym polega trudnoÊç w prowadzeniu „wojny na mi´kko”.
………
………
………
Zadanie 25. (12 pkt)
Napisz w imieniu dowolnie przez ciebie wybranej grupy osób list otwarty do odpowiednich w∏adz w kwestii wycofania lub udzia∏u wojsk polskich w misjach zagranicznych. Podaj trzy argumen- ty uzasadniajàce zaj´te stanowisko. Wykorzystaj co najmniej dwukrotnie materia∏y êród∏owe z zadania 24.
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
