KOD ZDAJÑCEGO
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM
WIEDZA O SPO¸ECZE¡STWIE
POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy 120 minut Instrukcja dla zdajàcego
1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron (za- dania 1 – 25). Ewentualny brak zg∏oÊ przewodniczàcemu zespo∏u nadzorujàcego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz czytelnie w miejscu na to przeznaczo- nym.
3. Pisz czytelnie. U˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
4. Nie u˝ywaj korektora.
5. B∏´dne zapisy wyraênie przekreÊl.
6. Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie.
˚yczymy powodzenia!
Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
∏àcznie 100 punktów.
PESEL ZDAJÑCEGO
Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy Miejsce na identyfikacj´ szko∏y
GRUDZIE¡
ROK 2007
dysleksja
W zadaniach 1–3 podkreÊl jednà w∏aÊciwà odpowiedê.
Zadanie 1. (1 pkt)
W polskim sàdzie w roli obroƒcy wyst´puje:
A. prokurator B. s´dzia C. ∏awnik D. adwokat
Zadanie 2. (1 pkt)
W∏adza ustawodawcza to inaczej:
A. egzekutywa B. judykatywa C. jurysdykcja D. legislatywa
Zadanie 3. (1 pkt)
Podstawà prawnà powo∏ania i funkcjonowania UE jest:
A. Jednolity Akt Europejski B. Traktat z Maastricht C. Traktat z Nicei D. Traktat Amsterdamski
Zadanie 4. (2 pkt)
PodkreÊl skróty nazw dwóch organizacji mi´dzynarodowych, których cz∏onkiem jest Polska.
A. OBWE D. OPA B. CEFTA E. EFTA C. RWPG F. UNESCO
Zadanie 5. (1 pkt)
Podaj jednà z kompetencji Trybuna∏u Konstytucyjnego.
W zadaniach 6–7 zaznacz, które zadania sà prawdziwe, a które fa∏szywe, wpisujàc w odpowied- nie miejsca w tabeli s∏owo „Prawda” (zdanie prawdziwe) lub „Fa∏sz” (zdanie fa∏szywe).
Zadanie 6. (4 pkt)
Organizacje mi´dzynarodowe
A. Rada Europy, powo∏ana w roku 1948, jest pierwszà ponadnarodowà organi- zacjà europejskà.
B. Mi´dzynarodowy Trybuna∏ SprawiedliwoÊci ma swojà siedzib´ w Stasburgu.
C. Europejski Bank Centralny stoi na stra˝y europejskiej waluty i podejmuje de- cyzje niezale˝nie od polityki paƒstw cz∏onkowskich UE.
D. Obywatelem Unii jest ka˝da osoba majàca obywatelstwo paƒstwa cz∏onkowskie-
Zadanie 7. (4 pkt)
˚ycie spo∏eczne i polityczne
W zadaniach 8–11 przyporzàdkuj odpowiednie liczby do liter, wpisujàc w∏aÊciwà liczb´ obok li- tery, np. E 2.
Zadanie 8. (4 pkt)
Po∏àcz w∏aÊciwe nazwisko z biogramem.
A. ..., B. ..., C. ..., D. ...
Zadanie 9. (4 pkt)
Przyporzàdkuj organom w∏adzy przys∏ugujàce im kompetencje.
A. ..., B. ..., C. ..., D. ...
A. Populizm to g∏oszenie poglàdów, które sà aktualnie najbardziej popularne w danej grupie spo∏ecznej, w celu ∏atwego zdobycia popularnoÊci, bez analizo- wania sensu tych poglàdów oraz zastanawiania si´ nad realnymi mo˝liwoÊcia- mi i rzeczywistymi skutkami wprowadzenia g∏oszonych poglàdów w czyn.
B. Nacjonalizm to niech´ç, wrogoÊç, l´k w stosunku do obcych lub innych, nie- ch´ç do wszystkiego, co obce i inne; mo˝e dotyczyç odmiennego koloru skó- ry, wyznania, j´zyka.
C. Tolerancja to postawa spo∏eczna i osobista odznaczajàca si´ poszanowaniem poglàdów, zachowaƒ i wyglàdu innych ludzi, a tak˝e ich samych.
D. Stereotyp to uproszczony, zazwyczaj irracjonalny obraz osób, instytucji, z∏o-
˝ony z cech poczytywanych za charakterystyczne dla nich, wpojony przez Êro- dowisko w ÊwiadomoÊci jakiejÊ grupy.
A. Andrzej Zoll 1. Polityk, dzia∏acz spo∏eczny, dziennikarz, pisarz; w latach 1940–1941 wi´zieƒ obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau; ˝o∏nierz Armii Krajowej; internowany w czasie stanu wojennego; w 1995 r. i ponow- nie w latach 2000–2001 minister spraw zagranicznych.
B. W∏adys∏aw Bartoszewski 2. Polski publicysta, dzia∏acz spo∏eczny i polityk, zwiàzany obecnie z Partià Demokratycznà – demokraci.pl; pierwszy premier III Rzeczy- pospolitej w latach 1989–1991.
C. Tadeusz Mazowiecki 3. Polityk, dzia∏acz PZPR (1977–1990) i SdRP (1990–1995); pose∏
na Sejm (1991–1995); Prezydent RP (1995–2005).
D. Aleksander KwaÊniewski 4. Polityk, obecny przewodniczàcy Platformy Obywatelskiej; pose∏
na Sejm I, IV i V kadencji; kandydat na Prezydenta RP w 2005 r.
5. S´dzia Trybuna∏u Konstytucyjnego (1989–1997, prezes od 1993);
Rzecznik Praw Obywatelskich (2000–2006).
A. Rada Ministrów 1. Nadaje obywatelstwo polskie.
B. Krajowa Rada Sàdownicza 2. Wyra˝a wotum zaufania wobec Rady Ministrów.
C. Sejm 3. Stoi na stra˝y niezale˝noÊci sàdów i niezawis∏oÊci s´dziów.
D. Prezydent RP 4. Zapewnia wykonanie ustaw.
5. Stoi na stra˝y wolnoÊci i praw cz∏owieka i obywatela.
Zadanie 10. (4 pkt)
Przyporzàdkuj okreÊlonym systemom rzàdów istniejàce obecnie paƒstwa.
A. ..., B. ..., C. ..., D. ...
Zadanie 11. (3 pkt)
Przyporzàdkuj systemy prawne do paƒstw.
A. ..., B. ..., C. ...
Zadanie 12. (1 pkt)
Uporzàdkuj ni˝ej wymienione sàdy od najni˝szej do najwy˝szej instancji.
A. Sàd Najwy˝szy B. sàd rejonowy C. sàd okr´gowy D. sàd apelacyjny
KolejnoÊç (od najni˝szego): 1. ..., 2. ..., 3. ..., 4. ...
Zadanie 13. (3 pkt)
Rozwiƒ skróty nazw partii i ugrupowaƒ politycznych.
LiD LPR PPP
Zadanie 14. (3 pkt)
„Cz∏owiek jest istotà spo∏ecznà” – podaj trzy argumenty potwierdzajàce s∏usznoÊç stwierdzenia, którego autorem jest Arystoteles.
–
–
–
A. system prezydencki 1. Stany Zjednoczone B. system parlamentarno-gabinetowy 2. W∏ochy
C. system kanclerski 3. Niemcy
D. system pó∏prezydencki 4. Szwajcaria 5. Francja
A. Wielka Brytania 1. system prawa stanowionego
B. Iran 2. system prawa zwyczajowego
C. Polska 3. system prawa precedensowego
4. system prawa opartego na religii
Zadanie 15. (1 pkt)
Uzupe∏nij schemat, wpisujàc w odpowiednie miejsca diagramu litery przypisane poszczególnym jego elementom umieszczonym pod schematem.
Struktura naczelnych w∏adz Rzeczpospolitej Polskiej
A. Sejm, B. Rzàd, C. Senat, D. Prezydent, E. Premier, F. Rada Gabinetowa, G. Zgromadzenie Narodowe
Zadanie 16. (7 pkt)
Na podstawie tekstu oraz wiedzy w∏asnej wykonaj poni˝sze polecenia.
Nikt nikomu nie wierzy∏, w ka˝dym znajomym podejrzewaliÊmy donosiciela. Czasem odnosi∏o si´
wra˝enie, ˝e ca∏y kraj zachorowa∏ na mani´ przeÊladowczà […]. Ka˝da rodzina zastanawia∏a si´
nad kr´giem swoich znajomych, szukajàc wÊród nich prowokatorów, donosicieli i zdrajców. Po ro- ku 1937 ludzie przestali si´ ze sobà spotykaç. W ten sposób w∏adze bezpieczeƒstwa realizowa∏y swoje dalekosi´˝ne cele. Prócz systematycznego nap∏ywu informacji osiàgn´∏y jeszcze os∏abienie mi´dzyludzkich wi´zi, rozbicie spo∏eczeƒstwa.
N. Mandelsztam, Nadzieja w beznadziejnoÊci, t∏um. A. Drawicz, Warszawa 1997, s. 43.
16.1. Wymieƒ trzy cechy systemu totalitarnego. (3 pkt) –
– –
16.2. Wymieƒ spo∏eczne nast´pstwa totalitaryzmu sowieckiego opisane przez Nadie˝d´ Man- delsztam. (3 pkt)
16.3. Podaj przyk∏ad wspó∏czesnego paƒstwa totalitarnego. (1 pkt)
5. ...
100 parlamentarzystów
6. ...
460 parlamentarzystów Elektorat
7. ...
3. ...
2. B 4. ...
Parlament dwuizbowy skraca kadencj´
obu izb
postawienie w stan oskar˝enia przed Trybuna∏em Stanu
kontrola, odpowiedzialnoÊç polityczna rzàdu wybory
bezpoÊrednie
wybory bezpoÊrednie
zwo∏uje powo∏uje
1. ...
Zadanie 17. (6 pkt)
Na podstawie tekstu êród∏owego i wiedzy w∏asnej wykonaj poni˝sze polecenia.
W koƒcu XVIII stulecia Józef Pawlikowski napisa∏: „Bicie i kara Êmierci daje widzieç moc tyranii cz∏owieka nad cz∏owiekiem, ale nie ch´ç poprawy jego […]. Kara Êmierci wi´cej daje okropnoÊci ani˝eli u˝ytku spo∏eczeƒstwu. Cz∏owiek nie mo˝e cz∏owiekowi zadawaç Êmierci”.
J. Tazbir, Okrucieƒstwo w nowo˝ytnej Europie, Warszawa 1999, s. 317.
17.1. Wymieƒ trzy argumenty, które potwierdzajà tez´ Pawlikowskiego. (3 pkt) –
– –
17.2. Podaj trzy przyk∏ady wspó∏czesnych paƒstw, w których jest wykonywana kara Êmierci. (3 pkt) –
– –
Zadanie 18. (7 pkt)
Odszukaj we fragmencie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. wymienione poni˝ej zasady paƒ- stwa demokratycznego, a nast´pnie wpisz odpowiednie artyku∏y oraz ust´py w miejsca wykrop- kowane.
Rozdzia∏ I RZECZPOSPOLITA […]
Art. 4.1. W∏adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale˝y do Narodu.
2. Naród sprawuje w∏adz´ przez swoich przedstawicieli lub bezpoÊrednio.
[…]
Art. 7. Organy w∏adzy publicznej dzia∏ajà na podstawie i w granicach prawa.
[…]
Art. 8.1. Konstytucja jest najwy˝szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
[…]
Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wià˝àcego jà prawa mi´dzynarodowego.
[…]
Art. 10.1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera si´ na podziale i równowadze w∏adzy ustawo- dawczej, w∏adzy wykonawczej i w∏adzy sàdowniczej.
[…]
Art. 11.1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolnoÊç tworzenia i dzia∏ania partii politycznych. Par- tie polityczne zrzeszajà na zasadach dobrowolnoÊci i równoÊci obywateli polskich w celu wp∏ywa- nia metodami demokratycznymi na kszta∏towanie polityki paƒstwa.
[…]
Art. 12. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolnoÊç tworzenia i dzia∏ania zwiàzków zawodowych, or- ganizacji spo∏eczno-zawodowych rolników, stowarzyszeƒ, ruchów obywatelskich, innych dobro- wolnych zrzeszeƒ oraz fundacji.
[…]
Art. 15.1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj´ w∏adzy publicz- nej.
ZASADY:
1. suwerennoÊci narodu ...
2. pluralizmu politycznego ...
3. praworzàdnoÊci ...
4. przedstawicielstwa ...
5. prymatu konstytucji ...
6. trójpodzia∏u w∏adz ...
7. decentralizacji paƒstwa ...
Zadanie 19. (4 pkt)
Wykonaj podane polecenia.
19.1. Odpowiedz, jakà organizacj´ mi´dzynarodowà symbolizuje powy˝sza flaga. (1 pkt)
19.2. Podaj, w którym roku do tej organizacji przystàpi∏a Polska. (1 pkt)
19.3. Wymieƒ kraje, które wstàpi∏y do tej organizacji w 2007 roku. (2 pkt)
Zadanie 20. (2 pkt)
Wymieƒ dwie zalety ordynacji wi´kszoÊciowej.
–
–
Zadanie 21. (1 pkt)
Podane wydarzenia uporzàdkuj w kolejnoÊci chronologicznej, zaczynajàc od najwczeÊniejszego.
A. wprowadzenie euro jako wspólnego Êrodka p∏atniczego w krajach cz∏onkowskich UE B. powo∏anie Europejskiej Wspólnoty W´gla i Stali
C. powo∏anie Unii Europejskiej
D. powo∏anie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej KolejnoÊç (od najni˝szego): 1. ..., 2. ..., 3. ..., 4. ...
Zadanie 22. (7 pkt)
Przeczytaj tekst i zdecyduj, które zdania zawierajà fakty, a które opinie. Wpisz w tabeli odpowiednio F lub O. (Uwaga:
Za zaznaczenie wszystkich jednakowych odpowiedzi, czyli tyl- ko O lub tylko F, uzyskasz 0 pkt).
1. Ubieg∏oroczna tragedia w Bies∏anie by∏a szokiem nie tylko dla Rosji. 2. TerroryÊci uderzyli nie w obiekt wa˝ny militarnie, poli- tycznie czy gospodarczo, nie w metro czy wype∏nionà po brzegi sal´ teatralnà, ale w prowincjonalnà szko∏´ nr 1, w której kilka- set dzieci wraz z bliskimi i nauczycielami rozpoczyna∏o rok szkolny. […] 3. Dramat 1200 zak∏adników trwa∏ trzy dni…
4. Ocaleli z zamachu zak∏adnicy mówià, ˝e poczàtkowo myÊleli, i˝ napad jest specjalnie przygotowanym pokazem sprawnoÊci
osetyjskich oddzia∏ów specjalnych majàcych uÊwietniç rozpocz´cie roku szkolnego. 5. Trzeciego dnia obl´˝enia szko∏y, gdy, jak si´ zdawa∏o, do rozpocz´cia pertraktacji z terrorystami pozosta∏y ju˝ tylko godziny, rozpoczà∏ si´ szturm. 6. W serii przypadkowych eksplozji zacz´li ginàç zak∏adni- cy. 7. Do dziÊ nie okreÊlono jednoznacznie, co by∏o przyczynà po˝aru.
Marcin Wojciechowski, Prawda o Bies∏anie, „Gazeta Wyborcza” 3–4 IX 2005 r.
Zadanie 23. (3 pkt)
Zapoznaj si´ z za∏àczonà mapà. Wypisz nazwy zaznaczonych na niej województw.
Nr zdania Fakt\Opinia 1
2 3 4 5 6 7
llllllllll l l lllllllllllll
ll llllll
llllllllllllllll llllllllll
lll llllll
lll
lllll lllllllllllllllll
llllllllllll l lll
lllllllll
1
2
3 1
2
3
0 50
50 100 km
16° 18° 20° 22°
24°
24°
16° 18° 20° 22°
54°
52°
50°
54°
52°
50°
Zadanie 24. (11 pkt)
Na podstawie tabel wykonaj poni˝sze polecenia.
Tabela nr 1. Liczba wypadków drogowych oraz ich skutki w latach 1996–2005
Komenda G∏ówna Policji, www.kgp.gov.pl 24.1. OkreÊl tendencje dotyczàce liczby wypadków oraz ich skutków w latach 1997–2004. (3 pkt)
Tabela nr 2. Liczba wypadków drogowych oraz ich skutki w województwach w 2005 r.
Komenda G∏ówna Policji, www.kgp.gov.pl
Województwa Wypadki Zabici Ranni
Ogó∏em 2004 = 100% Ogó∏em 2004 = 100% Ogó∏em 2004 = 100%
POLSKA 48 100 94,2 5 444 95,3 61 191 94,8
DolnoÊlàskie 3 149 105,4 364 98,1 4 089 110,8
Kujawsko-pomorskie 2 157 90,0 325 108,0 2 757 91,4
Lubelskie 2 446 94,6 322 89,9 3 160 96,1
Lubuskie 860 101,5 174 103,6 1 169 96,7
¸ódzkie 4 753 98,5 444 100,9 5 753 98,4
Ma∏opolskie 4 437 90,9 334 99,7 5 596 88,1
Mazowieckie 3 468 91,9 533 93,7 4 424 111,1
Opolskie 1 013 85,0 148 98,7 1 294 84,2
Podkarpackie 2 244 94,3 287 97,3 2 858 95,3
Podlaskie 1 185 96,7 211 105,5 1 490 94,8
Pomorskie 3 064 95,3 266 86,6 4 044 94,7
Âlàskie 6 355 90,2 439 85,9 7 894 90,7
Âwi´tokrzyskie 1 906 87,7 227 151,1 2 580 91,7
Warmiƒsko-mazurskie 1 936 96,9 279 88,6 2 598 104,0
Wielkopolskie 4 268 86,9 503 93,1 5 567 86,5
Zachodniopomorskie 1 875 92,2 236 100,4 2 357 87,8
Lata Wypadki Zabici Ranni
Ogó∏em 1996 = 100% Ogó∏em 1996 = 100% Ogó∏em 1996 = 100%
1996 57 911 100,0 6 359 100,0 71 419 100,0
1997 66 586 115,0 7 311 115,0 83 162 116,4
1998 61 855 106,8 7 080 111,3 77 560 108,6
1999 55 106 95,2 6 730 105,8 68 449 95,8
2000 57 331 99,0 6 294 99,0 71 638 100,3
2001 53 799 92,9 5 534 87,0 68 194 95,5
2002 53 559 92,5 5 827 91,6 67 498 94,5
2003 51 078 88,2 5 640 88,7 63 900 89,5
2004 51 069 88,2 5 712 89,8 64 661 90,5
2005 48 100 83,1 5 444 85,6 61 191 85,7
24.2. Napisz, w którym województwie liczba ofiar wypadków by∏a najwy˝sza, a w którym naj- ni˝sza. (2 pkt)
Tabela nr 3. Wypadki drogowe i ich skutki wed∏ug dni tygodnia w 2005 r.
Komenda G∏ówna Policji, www.kgp.gov.pl 24.3. Odpowiedz, w którym dniu tygodnia liczba wypadków by∏a najwi´ksza. Podaj prawdopo- dobnà przyczyn´ tego zjawiska. (2 pkt)
24.4. Wska˝ dzieƒ tygodnia, w którym ró˝nica mi´dzy liczbà wypadków a liczbà osób, które w nich zgin´∏y, jest najmniejsza. Odpowiedê uzasadnij, odwo∏ujàc si´ do danych z tabeli. (2 pkt)
Tabela nr 4. Wypadki drogowe i ich skutki w zale˝noÊci od warunków atmosferycznych.
Dni tygodnia Wypadki Zabici Ranni
Ogó∏em % Ogó∏em % Ogó∏em %
Ogó∏em 48 100 100,0 5 444 100,0 61 191 100,0
Poniedzia∏ek 6 903 14,4 696 12,8 8 492 13,9
Wtorek 6 514 13,5 656 12,0 8 040 13,1
Âroda 6 624 13,8 654 12,0 7 936 13,0
Czwartek 6 916 14,4 735 13,5 8 486 13,9
Piàtek 7 913 16,5 879 16,1 9 935 16,2
Sobota 7 106 14,8 897 16,5 9 419 15,4
Niedziela 6 124 12,7 927 17,0 8 883 14,5
Warunki atmosferyczne Wypadki Zabici Ranni
Ogó∏em % Ogó∏em % Ogó∏em %
Dobre warunki atmosferyczne 32 214 67,0 3 665 67,3 40 560 66,3
OÊlepiajàce s∏oƒce 586 1,2 47 0,9 734 1,2
Silny wiatr 225 0,5 29 0,5 299 0,5
Pochmurno 7 510 15,6 860 15,8 9 522 15,6
Opady: deszczu 4 735 9,8 530 9,7 6 227 10,2
Êniegu, gradu 2 376 4,9 255 4,1 3 202 5,2
Mg∏a, dym 454 0,9 88 1,6 647 1,1
24.5. Napisz, jaka zale˝noÊç wyst´puje mi´dzy warunkami atmosferycznymi a liczbà wypad- ków. Podaj prawdopodobnà przyczyn´ tego zjawiska. (2 pkt)
Zadanie 25. (15 pkt)
Napisz apel do u˝ytkowników dróg, w którym przedstawisz swoje postulaty w sprawie polep- szenia bezpieczeƒstwa na polskich drogach. Wymieƒ trzy przyczyny braku tego bezpieczeƒ- stwa, wykorzystujàc przy tym argumenty z zadania 24. Uwzgl´dnij w swoim apelu po dwa skut- ki moralne i spo∏eczne wypadków drogowych. Przedstaw cztery propozycje, które przyczyni∏y- by si´ do poprawy bezpieczeƒstwa w ruchu drogowym.
