W sprawie wieku warstw godulskich

Le.szek KOSZARSKI, Wiesław NOWAK, Kazimierz ŻYTKO

W sprawie wieku warstw godulskich

WSTĘP

W profilu stTatygrafic'znym fliszu serii ·

śląskiej

Karpat Zachodnich naj silniej

rozwiniętym

ogniwem

są

warstwy godulskie, których

miąż­

szość

na o.bszarze Beskidu

Sląskiego i

zachodniej

części

Beskidu

MałegO'

przekracza miejscami 2000

in. Równocześnie

jednak wiek tego

potężnego.

zespołu

osadów jest jak dotychczas

najsłabiej

udokumentowany pad

względem

faunistycznym w porównaniu' 'z innymi ogniwami serii

^ślą­

skiej. Z tego

względu

wiek warstw godulskich nie

został

dotychczas okre-

ślony

w sposób nLe

budzący wątpliwości.

W ostatnich latach autorzy tego opracowania uzyskali szereg nowych {lanych

^(między

innymi stwierdzono 'nowe stanowiska z

^fauną),

rzuca-

jących

nieco

światła'

na zagadnienie

zasięgu

wiekowego tych

wa~stw.

Krótkie' oostawienie tych nowych

materiałów będzie treścią

niniejszego

wstępnego

opracowania,

mającego

charakter tymczasowego komunikatu

1.

Na

wstępie

kilka uwag.

poświęcić należy

samemu

pojęciu

warstw ga- dulskich,

ponieważ

nazwa "warstwy godulskie" bywa w literaturze sto- sowana w

^różnym

znaczeniu.

W pierwotnym

^ujęciu

L. Hoheneggera (1861) waTStwy godulskie

^(ści­

ślej

"piaskowiec gadulski")

obejmowały serię

osadów o ogromnej

miąż­

szości,

z której zbudowany jest Beskid

Sląski,

Beskid

Mały

i Beskid Ja-

błonkowski. Nazwą tą określił więc

Hohenegger wszystkie utwory

leżące powyżej

warstw wierzowskich, a

poniżej łupków istebniańskich

dolnych w dzisiejszym

ujęciu. Później

C. M. Paul i E. Tietze (1877)

wyróżnili

osobno naj

niższą część

tej serii jako warstwy 19ockie

("Ellgother

Schich- ten"), a

następnie

V. Uhlig (in: . A. Liebus, 1902)

włączył górną część

"pia- skowca gadulskiego" L. Hoheneggera do warstw

istebniańskich

jako dolny

ich

oddział. Ponieważ

granice

7lWężonego

w ten sposób w swym

zasięgu

pionowym "piaskowca godulskiego"

zostały

jednak niezbyt

ściśle

okre-

ślone, było

to

przyczyną

wielu

omyłek

w latach

późniejszych. Zwłaszcza dolną część

warstw godulskich

różni

autorzy 'zaliczali llLiejednO'krotnie do warstw 19ockich.

1 Nowe dane z arkusza Biała-Bielsko pochodzą od

·w.

Nowaka, z arkuszy P1lzno 1 BanolE oraz z okolicy Węglówki-Domaradza od L. Koszarskiego, a z a.rkusza :ty'wiec od K. :tytki. Obser- wacJe z innych obszarów zebral1. autorzywspóln1e.

128

Leszek Koszarski, Wiesław Nowak, Kazimierz :tytko

Granice

vi

a r s t w g o d u l s k i c h

zost.ały

ostatecznie sprecyzowane dopiero w pracy trzech autorów o Karpatach

Śląskich (J.

Burt.anówna, K. Konior, M.

Książkiewicz,

1937). W pracy tej

nazwą

"warS'tw godul- skich"

objęto serię

piaskowców glaukonitowych i

łupków

szarozielonych,

leżącą powyżej

rogowców mikugzowickich

(=

górnych warstw 19ockich), a

poniżej

pierwszego

stałego

poziomu dolnych piaskowców

istebniańskich.

Gruba. ta seria

.została

rozdzielona, najpierw

2

we wschodniej

części

Be- skidu

Małego

na ar.kuszu Wadowice

3 (M. Książkiewicz,

1933),

następnie

w Beskidzie

Śląskim (J.

Burtan, 1936;

J.

Burtanówna, K. Konior, M.

Ksiaż­

kiewicz, 1937) oraz w zachodniej

części

Beskidu

Małego (K. Konior, 1938)

na trzy

główne

ogniwa: dolne,

środkowe

i górne, p,rzy czym w

ohrębie

dolnego i górnego ogniwa wydzielono miejscami osobno

wkładki zlepień­

ców i piaskowców

gruboławioowych.

Rozprzestrzenienie warstw godulskich ograniczone Jest ty'llro

·

dó we-

wnętrznej i częściowo

centralnej

części płasrezowiny śląskiej.

Dawniejsi autorzy przyjmowali,

iż zasięg

ich w kierunku wschodnim nie pr:rekTacza okolic Kalwarii ZebrzydoWlSkiej. Nowsze badania przeprowadzone przez F.

Biedę,

J.

Burtanównę, K. Skoczylas-Cisrewsk:ą,

M.

Książkiewicza,

S.

Sokołowskiego,

H.

Świdzińskiego

(vide M.

Książkiewicz, 1951a,

195:l;

H.

Świdziński,

1953)

wykazały, że

ro, zprzestrzenienie warstw godulskich

sięga aż po

pasmo

·

Liwocza. Ostatnio warstwy te

rostałystwierdrone

jesz;cze dalej na WIschodzie - w okolicach

Węglówki 4

oraz w

fałdzie

Bóbrki (A. Tokarski, 1957).

W

spągu

warstw godulskich

występuje

prawie

wszędzie

(z

wyjątkiem

obszaru Beskidu

ŚląskiegQ)

cienki kompleks p s t r y c h

ł

u pk ó w, który stwierdzony

'został

najpierw na Morawach (V. Uhlig, 1888; H. Beck, 19'11;

B. Zahalka, 1927) a

następnie

w polskiej

części

Karpat Zachodnich (J. Bur- tanówna, 1933; J. Burtanówna, M.

Książkiewicz,

S.

Sokołowski,

1933;

.

M.

Książkiewicz,

1933), gdzie zaobserwowano

także wkłady

pstrych

łup-

.

'ków w wyższych

ogniwach warstw godulskich. Stwierdzenie tych fak-

~ów dało podstawę

do

przyjęcia poglądu, że

w baroziej

zewnętrznych

strefach

płaszczqwi!ny śląskiej.

wa'l"stwy godU'lskie

są częściowo (M. Książ,;,

kiewicz, 1933) lub nawet

całkowicie (M: Książkiewic:z,

1936)

zastąpione

facjalnie przez pstre

łupKi "środ:kowokredowe".

W ten sposób

wyróżnione rostały

w Zachodnich Karpatach trzy typy rozwoju facjalnego kredy

ślą­

skiej

(M. Książkiewicz,

1939): 1)

śląski

(sensu stricto) - o

pełnym ro~

woju warstw godulskich,

2)lanckoroński,

w którym silnie zredukowane warstwy godulskie

zazębiają się

facjalnie· 'z pstrymi

łupkami,

3) wielicki, w kt6rym warstwy godulskie

są całkowicie zastąpione

przez pstre

łupki.

Szczegółowe zdjęcia

wykonane w Karpatach przez

różnych·

autorów w

ciągu

ostatnich trzydziestu lat

wykazały, że

facja pstrych

łupków

ma

duż'e

rozprzestrzenienie w

płaszczowinie śląskiej, '

Z8!l'ówno na terenie

2 Próby .podziału warstw godulskich na dwa oddziały przeprowadził ju:!; wcześniej naM;o~

:ra.wach H. Beck (1911), podział ten jednak nie przyjlll:. się.

3 Wszystkie nazwy arkuszy cytowane w tej pracy odnoszą, się do dawniejszego cię·c1amap 1: 100000.

4 StWierdzono je wczasie wYcieezkiodbytej w ·.sierpniu 1954 r., w której uczestniezyl1 prof. dr· 114. KsląWewlcz, mgr W. Sikora oraz autorzy tego komunikatu.

W sprawie wieku warstw godulskich

129 '

Karp' at Zachodnich, jak

i

w

większym

jESZC:re stopniu na obszarze Kar-' ,

pat Srodkowych

^{l i . , ' "}

' Pstre

łupki

stwierdzono

również

w

płaszczowinie

skolskiEj w stropie górnych

łupków

spaskich

^6,

w Karpatach

Cżarnohorsko-Bukowińskich

po.; ,

nad tzw. II

serią szypocką odpowiadającą

warstwom 19ockim oraz we fliSzu WieneTwaldu

^7.

Wszyscy autorzy

wypowiadają się

zgodnie,

^że

pstre

^łupki

w wymie-- ' nionych

c2Jł:erech

obszarach

odpowiadają

'sobie wiEkowo

(J.

Burtanówna, M.

Książkiewicz,

S.

Sokołowski,

1933;K. Skoczylas-Cis:rewska,

M. Książ­

kiewicz, 1937; Z. Sujkowski, 1938; H.

Swidziński,

1947; B.

Kokoszyń- ,

.ska, 1949;

M. Książkiewicz, 1951a, 1956a).

NalEŻY

jeszcze

dodać, że

pstre

łupki

w tej samej pozycji stwierdzone

I 20stały

ostatnio

także

w

płaszczowiniE podśląskiej

ponad warrstwami ge- zowymi

8

oraz w

płaszczowinie

magurskiej jako najstarsze znane jej .ogniwo

9.

W roku 1947 H.

Swidziński wprowadził pojęcie

"serii gadulskiej". Na-

zwą tą objął

on nie tylko

właściwe

w:arstwy gadulskie ale takie odpo-

wiadające

im wiekowo pstre

łupki,

które ze

względu

na swe ogromne "

rozprzestrzenienie

uznał

za

główny,

najbardziej charakterystyczny i

stały "

'Składnik

tej serii. Zdaniem tego

autorą"takie ujęcie

warstw godulskich ' jest zgodne z

podstawową zasadą

stratygrafii karpackiej, w

myśl

której ' utwory ilasto

łupkowe są

zwykle elementem bardzi,ej

stałym

i jednoli- . tym

niż

piaskowce,

będące składnikami nietrwałymi

i .zmiennymi"

. (H.

Swidziński;

1947, str. 18). ' , '

Niemal wszyscy geologowie

pracujący następnie

w Karpatach Srod- 'kowych w

obrębie

serii

śląskiej używają

terminu "pstrE

łupki

gadulskie"

lub

^częściej

- wprost "warstwy godulskie", nawet w tym wypadku, gdy ,omawiane ogniwo

wykształcone

jest

wyłącznie

w facji pstrych

łupków.

W niniejszej pracy, celem.

uniknięcia nieporozumień, nazwę

"wa r s t w

g

o d u l s k i c h" zachowujemy tylko dla facji

właściwych

warstw go- \

& W Karpatach Zachodnich stwierdzono pstre łupki na arkuszu Wlellczka. (J. Burtanówna

1.933, oraz Obserwacje niepubllkowane) na arkuszu Bochnla (K. Skoczylas-ClszeWBka 1952 oraz ,-obserw. niepubl.) na arkuszu Wadowlce (M. Ksl~ewicz, 1933-1956) l na arkuszu B1ała-BielBko

ew.

Nowak, 1956--1957); w KarpataCh środkowych na arkuszu Pilzno (F. Bleda obserw. nlepubl.

'1 H. Świdziński 1947, 1953 - w części południowej arkusza, oraz J. W40wiarz 1951 l H. Telsseyre obserw. niepubl. w części północnej), na arkuszu Strzy:liów (H. Te1sBeyre obserw. niepubl.,

-s:.:

Świdzlńsk1 1947, 1953, J. Obtułowićzobserw. nlepubl., F. SzymakoWBka obserw. niepubl.),

·W okollcach Węglówki l Doma.radza (S. JaBkólBkl 1932, J. Obtułowlcz 1933, 1936, H. Świdziilski

1947, 1953, H. TelsBeyre 1947), w ^fałdzie Grabownlcy (J. Obtułowioz 1945 l S. Wdowiarz 1953 -

"Vi czę/ici zachodniej oraz L. Koszarski 1956 - w części wschodniej fałdu), w fałdzie Turzego

Pola (S. Wdowlarz obserw. niepubl., J.Zlel1ilskl 1952), w okollcach Ballgrodu (A. ^ślączka, 1956) -craz ^W niektórych wierceniach obszaru "kro/inieilsko-sanock1ego.

8 W okollcy DobromJ1a (M. Styrnałówna, 1925), Rybnika (M. Styrnałówna., H. de Clzan~

oourt, 1925), Kroplwn1ka (M. Styrnał - de ClzancoUrt, H. de Clzancourt, 1927), w kilku pro-

·mach w KarpataCh Starosamborsk1ch (B. KOkoszytlska, 1949) oraz w okollcach Tarnowa (J. Wdo-

"W1a.rz, 1951 1 H. Świdzlńsk1, 1947).

7 A. Matejka, L. Zelenka, 1932, X. Skoczylas-Clszewska, M. ~ew1cz, 1937; Z, Suj.- kowsk1, 1936, 1938, H. śwldzlński, 1947.

8 Na arkuszu Wadowlce (M. ~klewicz, 1956d), na terenie Węglówki (S. Wdowiarz, 1953), (F. Huss, 1957), u czoła fałdu Grabownicy (L. Koszareki, 1956), na arkuszu PIlzno (t.. Koszarsk1

·obserw. niepubl.) oraz na arkuszu Blała-BlelSko (W. Nowak, 1956 oraz obserw. nlepubl~). '

• Na arkuszu :Ilywlec (W. SlItora, X. :Ilytko, 1956) l Gorllce (W. Sikora, 1957).

Kwartalnik Geologiczny - 9

130 '

Leszek Koszarski, Wiesław Nowak, Kazimierz' 2ytko

dulskich,

tj.

serii

złożonej Z

szarozielonawych

łupków

i piaskowców glau- : konitowych.

Jeśli

nakmiastchodzi o pstre

łupki,

to wydaje

się; żeza-'

róWno ' nazWa' "pstre

łupki środkowo

kredowe" jak i

;,pstrełupki

gadul- skie"· (a tym . bardziej "warstwy gadulskie"), jest dla nich nieodpowied':" ' . nia, .

gdyż łupki

te, jak zobaczymy z dalszej

części

tekstu,

reprezentują · głównie kredę górną,

a ponadto w niektórych

obsz!ł.ra>ch, gciziesą naj~

silniej .

rozwinięte, stanowią

ekwiwalent wiekowy nie tylko

właściwych

warstw gadulskich, ale

także, >częściowo

przynajmniej - warstw isteb":"

niańskich.

: Ze

względu.

jednak na

pewną tradycję

zachowuj€my

nazwę

.'

"p s t r y c h

łu

pk

Ó

w g o d u l s k i c h".

Term~n

ten

będziemy stosować

zarówno w tych wypadkach, gdy pstre

łupki zastępują >całe wąrstwy

go- ' dulskie, jaki 'wtedy gdy

zaStępują

je tylko

>częściowo.

, .

DOTYCHCZASOWE

POGLĄDY

NA WIEK WARSTW GODULSKICH

, ,. . . '

..

Warstwy godulskie

dostarczyły,

jak dotychczas, niezmiernie ubogiej ' fauny,

stąd też

ustalenie ich wieku od dawna

napotykało

na

duże

trud- '

ności

. . Oprócz kilku nieoznaczalnych odcisków

amonit~w

i

ułamków

ino- ceramów' (L. Hohenegger, 1861; A. Liebus, 1902; J.

Burlanćwna, K.

Ko- . nioT, M.

Książkiewicz,

1937;

K.

Konior, 1938), z warstw ty<:h znany jest , . tylko jeden egzemplarz amonita, znalez:ony przez L. Hoheneggera (1861}

'

VI luźnym

fragmende piaskowca w ko, rycie potoku w Brennej na

Sląsku

Cieszyńskim.

Forma ta ozna,crona

została

jako Desrrwceras aff. dup.inia-·

num d' O rb.

(A.

Liebus, 1902).

Ponieważ

wskazuje o'na na alb, . przeto wszysc,y dawniejsi ' autorzy przypisywali warstwcm godulskim wiek ' albski

10.

Dopiero J. Nowak (1927)

ograniczył

ich

zasiĘg

w1ekowy do gór-

nęgo

albu,

przyjmując równocześnie

na okres dolnego albu osadzanie

się

warstw 19ockich, a na ceneman -

lukę stratygraficzną.

W kilka lat

póź­

niej J

1

Burtanówna' (1933) i M.

Książkiewfcz

(1933)

przyjęli

dl. a W3fstw . godulskich wiek górnego albu i

częściowo

oenomanu, w

późniejszych zaś,

pracach podali,

że

wa'rstwy te

reprezentują

górny alb

i cały

cenoman (J. Burlan, 1936; J. Burtanówna,

K.

Kornior, M.

Książktewi-cz,

1937), po-

nieważ

wskazuJe na to ich

duża m:ąższość i obecność przejść

stratygra- . fiCznych do warstw

istebniańskkh

dolnych zaliczanych do turonu i se-· ' no,nu.

Pogląd

ten

został przyjęty

we wszystkich

późniejszych syntetycż-,

'llych

zes~awieniach

stratygrafii kredy fliszowej (H.

SwidĘiński,

1947; . M.

Książkiewicz,

.

1951a, 1951b, 1953). .

• Pstre łupkigodulskie nie dostarczyły dotąd żadnej fauny, ' oprócz ra- . dlolarii i ubogich

zespołów

otwornic

aglutynujących

oniesprecyzowanym "

na razie znaczeniu stratygraficznym . . Jedynie ostatnio E. Hanzlikova' (in: E. Hanzlikova, A. Mat-ejka, Z. Roth, F. Chmelik, 1954) podaje wiado,:"

mość

o ^' znalezieniu w nich na Morawach form z :rodzaju Ticineaa, ' co zdaniem wspomnianej ,auto'rki wskazuje naalbski wiek pstrych

łupków.

:

Ponieważ ,

pstre '

łupki. są

. odpowiednikiem wiekowym warstwgodul- skich,

rozwiniętym

w odmiennej facji,

uważa się więc, że mają

one ' ten

, ," : . . . . . . ,. ' . . . ' .-.. ' . " , "

10 Jedynie W.Szajnocha (1923, 1927) przyjmował dla warstw godulskich Wiek cencimailskl"

turoilskl i dolnoseno~. Pogll\d 1;en n1e ~kał Jędnak aprobaty do ostatn1ch czasów. . .' ·'

-~-----'-

W sprawie wieku warstw godulskich

13l sam:

Zasięg

wiekowy co warstwy gadulskie, tj. górny alb-cencman

^11,

(M.

Książkiewicz, 1951a, 1951b,

1953). Takie

ujęcie

wiekowe pstrych

lup~

ków

^było

dotychczas powszechnie

^przyjęte

przez wielu autorów; nieco odmienny

pogląd reprezentują

tylko J. Czernikowski (1949a,

1949b)

oraz,

S. Wdowiarz (1953).

Pierwszy z wymienionych autorów

zaliczył

pstre

łupki

godulskie wy- '

stępujące

w jednostce czarnoTzeckiej

(= śląskiej)

w okolicy

^Węglówki

do górnego alb u - górnego turonu, na podstawie porównania , mikrofauny tych

^łupków

z

mikrofauną

margli

węglowieckich,

którym

^przypisał

ten sam wiek. Wprawdzie wyniki

^badań

mikrofaunistycznych J. Czernikow- · skiego

(op. cit.) spotykały się

ze

sł1LSzną krytyką

u

późniejszych

autorów

(M. Książkiewiocz,

1950; F. Huss, 1957) - ze

względu

na

błędną

inter- .

pretację zasięgu

wiekowego ' niektó' rych gatunków o.twornic - niemniej '

należy zaznaczyć, iż

jest on pierwszym, który

zwrócił uwagę

na

możli­

wość również turońskiego

wieku pstrych

łupków

gadulskich

(J.

Czerni-

kO'wski -:-

op.

cit.).

"

S. Wdowiarz (1953) na obszarze

zachodniejczę$ci fałdu

Grabownicy

włączył

pstre

łupki

gadulskie do cenomanu.

Jednakże

seria

pSltra,którą określił

jakO' "warstwy gadulskie" obejmuje, jak

wykazały

ostatnie ba- dania (L. Koszarski, 1956), oprócz

właściwych

pstrych

łupków

godulskich, "

także

kompleks pstrych margli

węglowieckich

z

mikrofauną

górnego se- ' nonu

(J.

Liszkowa 1956), stanowi

więc

ona odpowiednik nie tylko waTstw : godulskich, ale

także istebniańskich

dolnych. ' . W ostatnich latach wysuwane

^są

sugestie,

^że

wiek warstw gadulskich , i pstrych

łupków może być

nieco

młodszy

od dotychczas- przyjmowanego . . M.

Książkiewicz

w ostatnich pracach

^wyraził

przypuszczenie,

^że

wa. rstwy ' godulski,e

mogą obejmować

oprócz gór n e g o .a l b u -c e n o m a n u t a k

^ż

e i t u r o n (M.

Książkiewicz, 1956a,

1956c). F. Huss (1957) zali-

czyła

na podstawie

badań '

mikropaleontologicznych zielone i- crerwone '

łupki występujące

w jednostc·e

Węglówki (= podśląskiej)

ponad "pia- akowcem

węglowi-eckim",

a pod marglami

węglowieckimi

do n a j w y

^ż­

s z e g

^Q

a l b u

(op.

cit., tabl. I, II), c e n o m a n u i t u r o n u i ten sam' wiek

przyjęła także

dla pstrych

łupków

godulskich

płaszczowiny ślą­

skiej, na

południe

od

Węglówki. Również W

tym samym okresie auto- ' rzy niniejszego opraoowania na podstawie nowych

materiałów

uzy- skanych w czasie prac terenowych w r. 1954

^12•

doszli do wniosku,

^ż,e

warstwy godulskie i

związane

z nimi pstre

łupki obejmują

prawdopodob- . nie c e n o m a n.

t

u r o n i d o l

Ii

Y s e n

^Q

n.

^Pogląd

ten

został następnie

przez autO'rów przedstawiony w ref-eratach na Sesji Naukowej

Ę:arpackiej

• Stacji LG. w maju 1956 -r. i opublikowany w streszczeniach tych refe· .

11 Dotyczy to tylko takich prof1lów, w których pstre łupki są sllnle rozwinięte I zastępują , całe warstwy godulskle. Natomlast w przypadku, je:!:eli pstre łupki tworzą wkładki wśrÓd warstw gadulskich lub w Ich spągu, uważa się, ze wlek Ich Obejmuje tylko pewlen wycinek pOdanego .

Interwału czasowego. Tak np. w Beskidzie Małym, gdzie łupki pstre występują w formie cien- kiej wkładkl pomiędzy warstwami 19ockiml a grubą serią warstw gadulskich. dOlnych, prz;y- puszcza się, :!:e reprezentują one tylko pewne poziomy albu (M. Ks1ą~ewlcz, 1951a, 1933). Po- 'dobny wiek podawany jest równie:!: dla pstrych łupków w płaSzczowinie skolskiej, gdzie tworzą, •

one cienki horyzont pomiędzy czarnymi łupkami spaskiml a marglami krzemionkowymi, zali- czanymi do albu (B. KOkoszyńska, 1949). '

12 Prowadzonych na obsza1"1/le fałdu Grabownicy, w okolicach Węg1ówki-Domaradza., na arkuszu Biała-Bielsko I na arkuszu :ł:yw1ec.

132

Leszek Koszarski, Wiesław Nowak, Kazimierz Zytko

. ratów (L. Koszarski, 1956, str. 462; W. Nowak, 1956, str. 460; W. SiJkoora,·

K. Zytko, 1956; str. 470).

W wyniku dalsz·ej

współpracy

autorów w latach 1956-1957

" ~ zwłaszcza dzięki

zebraniu obserwacji z

więksrego

obszaru,

możliwe było

przygotowanie wspólnych referatów specjalnie

poświęoonych

zagadnieniu.

wieku warstw godulskich i pstrych

łupków 13.

W referatach tych autorzy w

całej rozciągłości

podtrzymali swój

pogląd

o

cenomańsko-dolnosenoń­

skim wieku warstw godulskkh opublikowany w 1956 r.,

podając

równo-.

cześnie

srereg nowych ,argumentów paleontologicznych na jego potwier- drenie. Ten sam wiek

przyjął następnie,.

w

nawiązaniu

dó wspólnych • . wyników, jeden z autorów tego komunikatu (W. Nowak, 1957), dla

peł­

nego profilu warstw godulskich w serii

śląskiej

dorzecza Wielkiej Puszczy (Beskid

Mały);

z profilu tego

pochodzą

pierwsze stanowiska globotrunkan (ex gr.

Zapparenti)

stwierdzone w warstwach gadulskich.

ZAGADNIENIE DOLNEJ GRANICY WARSTW GODULSKICH I PSTRYCH

ŁUPKÓW

GODULSKICH

Dla ustalenia wieku warstw gadulskich i pstry'Ch

łupków, decydujące

Znaczenie

mają

przede . wszystkim nowe fauny, znalezione w ostatnich latach w

obrębie

tych serii lub w warstwach

bezpo,śl"ednio

od nich stllr- szych.

Część

tych stanowisk

została

stwierdzona w

pobliżu

dolnel gra-' nicy wa,rstw gadulskich lub pstrych

łupków

(za'równo

powyżej,

jaki po-

niżej

tej granicy), ale w

różnych

obszarach i w

różnych

jednostkach tek- toniczno-facjalnych. W

związku

z tym

należałoby ustalić,

czy granica

po-, między

pstrymi

łupkami

(i warstwami gadulskimi), a warstwanii 19oc- · kimi i gezowymi jest

granicą stałą,

czy

też

zajmuje zmienne

położenie·

w

ta,beli stratygraficznej,

gdyż

dotychczas, jak wynika z literatury, kwe- : atia ta nie

została

definitywnie

rozstrzygnięta.

Jak wynika z ostatnich obserwacji auto'rów, :na pograniczu warstw . 19ockich i gezowych (a

także

spaskich) z

nadległą serią

pstrych

łupków

,gadulskich lub warstw godulskich,

występuje

kilka baTdzo c h a ra k - . t-e r y s t

Y

c z n y c h h o r y z o n t ó w 1 i t o log i c z n y c h, które

mogą posłużyć

jako

doskonałe wskaźniki

korelacyjne. Z. górnej

części

warstw 19ockkh i

gezowychwymienić należy

r o g o w c e s p o n g i o l i-·

t o we, niektóre charakterystyczne odmiany g e z i p

i

a s k o w c

Ó

w, ciemne i ciemnoszarozielonawe

łupki,

piaszczyste m a r g l e k r z e m i o

n-

k o we ze spikulami i otwornicami (I margle krzemionkowe),

wreszćie\

granatowoczarne, bitumiczne

ł

u p k i "m a n g a n o- w e" z nalotami

ału­

nowymi

i

drobnymi konkrecjami rud manganu,

występujące

w samvm stropie warstw 19ockich, gezowych i spaskich. W

najniższej części

pstrych

łupków

godulskich charakterystyczny hory7lOnt

tworzą

zielone,

żółtawo wietrZJejące łupki

ilaste, w dolnej

części

zwykle twarde i

częściowo

skrze-

mieniałe,

które, ze

względu

na

częste występowanie

w nich licznych radiolarii,

nazywać będzi,emy

"z i e lon y m i lu pk am i r a d i o l a - r·i o w y m i". W

łupkach

tych

występują

dodatkowe

wskaźniki

korela- cyjne:

j

a s p} s y r a d i o l a r y t o w e, m a r g l e k r z e m i o n k o w e

18 L. Koszarski. W. Nowak. K. ~ko: 1) .. w sprawie wieku warstw godulsk1ch i lBtebn1aiJ.- 8k1ch" (referat wYgłoszony w ·dniu 30.IV.1957 r. na posiedzen1U Karpack1eJ Stacji Terenowej l. G ..

. w Krakowie);' 2) .. Uwagi. w sprawie wieku warstw gódulsk1ch" (referat wYgłoszony w dniu 2.xn.1957 r. na posiedzeniu PTG w KrakOwie).

W spraWie 'wieku warstwgodulskich .. '

133 (II margle krzemionkowe), bardziej

miękkie

m a r g l e k r e m o w

u-

z1 e lon a we i kremowoszare

(przypominające

nieco

wyglądem

,maTgle globigerinowe podmenilitowe) oraz drobne k o n k re c j e rud m a n g a- nowych.

Powyżej całego

tego

zespołu

korela'Cyjnego

leżą

zwykle normalne czerwone

łupki

gadulskie, niekiedy

zaś

wprost margle krzemionkowe serii skolskiej (III margle krzemionkowe), lub twa' rde margle typu

Jastrzębiej­

wsi (M.

Książkiewicz, 1950, 1951b),

lub ' wreszcie

właściwe

warstwy go- dulskie (np. w szeregu profili w Beskidzie

^{Małym). Wyjątkowo}

brakuje , wymienionych korelatorów w

spągu

warstw godulskich w Beskidzie

Slą­

skim, ale brak ten jest zapewne

^wywołany,

przynajmniej

częściowo,

ero,:"

zją podmorską

(patrz str.

136).

Część

wymienionych elementów

l~tologiczny'ch

znana

była

lokalnie

już wcześniej

niektórym geologom, nie

podkreślano

jednak ich znacze- nia kOIrelacyjnego.

Wyjątek stanowią

rogowce spongiolitowe, a

zwłaszcza

radiolaryty, odkryte w Karpatach Wschodnich przez Z. Sujkowskiego

i

S. Z.

R9życkiego (1930),

a w Karpatach Za'Chodnich przez J.

Bu~

nównę,

M.

Książkiewicza

i S.

Sokołowskiego (1933).

Wielkie ich rozprze- strzenienie w Karpatach

było

wielokrotnie

podkreślane (K.

Skoczylas- Ciszewska,

M. Książkiewicz, 1937;

Z. Sujkowski,

1938;

H.

Swidziński,

1947;

B.

Kokoszyńska, 1949;

M.

Książkiewicz, 1951a, 1951b, 1956a).' Pełny zespół

wymienionych hocyzontów korelacyjnych

,został ostątnio WYróż­

niooy najpierw w serii

śląskiej

i

podśląskiej między Węglówką

a Sano- kiem

^14, następnte

na arkuszach Pilzno i

Biała-Bielsko

oraz w ntektórych innych obszarach.

ObecIliOŚć

tych

składników

w seriach

śląskiej, pod-

śląskiej

i skolskiej, zarówno na obszarze Karpat Zachodnich jak i Srod- kowych, jest, jak

się

wydaje, decyd u j

ącym

. ar g

u

m en t em

przemawiaj.ącym

z · a

stałością

" granicy

pomiędzy

war s tw a m i l g o c k i m i,

s

p a

s

k

i

m i i g e

z

o w y m i a p

s

t r y -

mi

^łupkami

godulskimi. .

WIEK WARSTW GODULSKICH DOLNYCH

Obecnie rozpatrzymy nowe

materiały

paloontolQgiczne, ktOOe

mogą posłużyć

do

określenia

wieku warstw godulskich i pstrych

^łupków

ga- dulskich.

W górnej

części

warstw gezowych górnych jednostki

podśląskiej

w Be:.

stwinie na arkuszu

Biała-Bielsko

stwierdzQlIlo

faunę

cenomanu (W. No- wak,

1956).

W próbkach pobranych z

wkładek łupkowych występujących

w :tyt:h warstwach wyszlamowane

'zostało,

oprócz licznych spikul

gąbek

i niewielkiej

ilości

otwornic

aglutynujących,

, kilka oka2Ów globotrunkan, z których jeden oznaczony

został

przez prof. M.

Książkiewicza

jako

Rota,:"

lipora

ci.

cushmani

(M

o r r o v)

15.

Ił Krótki opls litologiczny wszystkiCh składn1ków tego zespołu podany został w pracy· Jed- nego z autorów (L. K.) pt.: .. Stratygrafia ser11 śląskiej 1 podśląsk1eJ na północ od Grabown1cy, Sanoka 1 Leska", (w przygotowaniu, Biuletyn I. G.). ..,.

1& Poprzedn1o fomiy te zOstały oznaczone Jako Rotalłpora apennłntca (R e n z) (J. LIsż­

kowa, 1956), co me Jest dziwne, ~ rożmce między tymi gatunltam1 są bardzo subtelne.

, '. Nal~ też wspomnieć, ~e równ1eż w Beril rogowców mikuszowick1ch (= górne warstwy

19ock1e na tereme Czańca Małego, w szlWe mlkroskopowym, wykonanym z ławtcy mai'gl11

134

Leszek Koszarski, Wiesław Nowak,·· Kazimierz Zytko

-, Ponieważ

jak poprzednio zaz:na'CZono, górne granice warstw 19ockich

i

gezowych

odpowiadają

sobie wiekowo,

należałoby przyjąć, że

o b i e t e fa c j e w s w e j n a

j

w y

Ż

s z e j c z

ę Ś

c i p r z e c h o d z

ą

d o d o I- n e g o c e n o m a n u,

gdyż

powszechnie przyjmuje

się, że R.

cushmani nie schodzi

poniżej

tego

piętra (J.

S i g a 1, 1952; F. Dalbiez, 1955). Tym

.samym t r z e b a

b y w y k l u c z y

Ć

p r z y

j

m o w a n

ą

d o t

ą

d

obecność

albu w warstwach godulskich i w

'zastę­

p u j

ą

c y c h j e p s t r y c h

ł

u p k a c h, na

00 zresztą wskazują także

fauny stwierdzone w dolnej

części

tych ogniw.

W

Łękawce

na

północ

od Tuchowa (a'l'kusz Pilzno), w p'I'óbce pobranej z rkremowo-szaTO-zielonawych margli, które

tworzą wkładki wśród

zie- lonych

łupków

radiolariowych, stw1erdwno oprócz ilicznych radiolarii trzy

'

okazy

.

GZobotruncana stephani G a n d o l f i

16

oraz kilka inny eh

.

gatunków otwornic.

Stanowisko to znajduje

się

w dolnej

części

poziomu zielonych

łupków

radiolariowych, w

odległości

prawie 2 m ponad

kilkudziesięciocentyme­

trową warstwą łupków

"manganowych",

występującą

w stropie grubego kompl-eksu gez, piaskowców i rogowców spongiolitowyeh.

Powyż-ej

punktu pobrania wspcmnianej próbki

występuje wśród

!Zielonych

łupków

dwu- centymetrowa

ławiczka

.radio,larytu. .

Globotruncana stephani

występuje

w C'ellOmanie i turonie dolnym, przy czym maksimum j-ej

występowania

przypada na pogranicze ceno- manu t turonu (H. Hagn, W. Zeil, 1954; M.

Książkiewicz, 1956b).

Kilka globotrunkan stwierdzono

też

w zielonych

łupkach

na obszarze arkusza

Biała-Bielsko

w profilu Targanie (g.eria

śląska

Beskidu

Małego.)

i w profilu

Czańca Małego

(seria

podśląska).

W obydwu wypadkach glo- botrunkany stwierdzone

zostały

w szlifach mikroskopowych z margli krzemionkowych,

występujących

w

spągu

zielonych

łupków

z

radiolary~

tami, a

bezpośrednie

ponad

łupkami

manganowymi stropu warstw 19oc- kich i gezowych.

Ponieważ

nie

były

to przekroje osiowe skorupek, trudno

więc

te globotrunkany

zidentyfikować

gatunkowo.

Mikrofauna c:enomanu

2lOStała

ostatnio opisana z jednostki

podśląskiej

w

Węglówce

(F. Hus:s, 1957) z "zielonych

iłów

bezwapiennych"

leżących

ponad "piaskowcem

węglowieckim" ¹⁷ ·a pod

czerwonymi

łupkami

ila-

stymi,podścielającymi

pstre margl,e·

węglowieckie.

Z oStatnio przepro:- wadzonych w tym obszarze

badań

perównawczych wynika,

że

te zielone

łupki,.

znane

już

H. Teisseyre'owi (1947),

reprezentują niewątpliwie

wy_

mi.eniony poprzednio horyzont korelacyjny

najniżs~j części

pstrych

łupków

godulskich, rozprzestrzeniony szeroko w

całych

Karpatach.

W

związku

z tym szerszego znaczenia nabiera mikrofauna z tych

łupków

z

wiereeń

"Dl" i "El" podana przez F. HUISS (1957).

Spośród

szeregu ga- tunków otwornic, jakie tu

zostały

stwi.erdzone, znaczenie stratygraficzne .

krzemionkowego, występującej tuż polill:ej stropu warstw 19ockich, stWierdzono przekrój przy-

pominający zarysem rotallporę. Fragmentarycznie .przekroje globotrunkan stWierdzono też

w płytkach cienkich, sporZlldzonych z margli krzemiOnkowych, występujących w obrębie naj- wyższej part11 górnych warstw gazowych w Trepezy koło Sanoka (fałd Grabownicy - Jed- nostka śląska).

18 Oznaczone przez prof. dr M. Ks1~eWicza i mgr J. LlszkoWl\.

17 Według M. Ks1ążk1eWicza (1950) górna częśó tego piaskowca moille byó' określona Jako .warstwy gazowe górne.

.W· sprawie wfeku·warstw gOdulskich ·135

ma'ją

zdaniem autorki: Trocholina elevata P a a l zo W, Trocholinalenti- cularis v. minima H e ns o n, Placopsilina cenomana (d' O r b.), a szcze- gólnie

ważne

stratygraficznie

są:

Schackoina cenomana (S c h a c k o)

i

Rotalipora apenninica

(R

e n z). .

Jak wynika z

załączonych

tabel w pracy F. Huss, 1957; tabl. II, III, ,fauna

cenomańska

stwi.erdzona

zo,st,ała

w obydwu wierceniach w górnej

części

zielonych

łupków,

które

są

tutaj szczególnie silnie

rozwinięte

~(miąższość

ich przekracza miejlSCami 50 m).

Można więc przypuszczać, że

oba stanowiska

znajdują się

nieco

^powyżej

pozicmu radiolarytów, które nie

^zostały

wprawdzie stwierdzone w

^otworach~

ale które w tym obszarze

występują

w dolnej

części

zielonych

łupków

(L. Koszarski, 1956). Po-

nieważ

wspomnian;:t poprzednio z

^Łękawki

Globotruncana stephaniG a n-

,d o l f i

została

stwierdzona niemal w

spągu ~ielonych łupków, poniżej

radiolarytów, w y pa d a w i

^ę

c z a

l i

c z y

^ć

k a rp a c k i

h

o r y z o n t .r a d i o l a r y t ó w

ś

r o d k o w o k r e d o w y c h, p o d o b n i e z r e s z- t

ą

jak i c, a

ł

y p o 'z i o m z i e lon y c h

ł

u p k ó w "r a d i o l a r

i 0 -

w Y c h" d o c e n o m a n u.

Należałoby

przy tym

wykluczyć najniższ:y

poziom cenomanu, . który jak zaznaczono

mieści się

prawdopodobnie w stropowej

części

warstw gezowych

^18,

!gockich i ich odpowiedników

(łupków

spaskich, szypockich itp.).

.

Podkreślić należy, że przesunięcie

dolnej granicy pstrych

łupków

ga- aulskich z albu do cenomanu daJe

możliwości

szerszych

porównań.

Za- równo sedymentacja pstrych ma'rgli w Pieninach (L. HOrWitz, 1936;

K. Birkenmajer, 1953), jak i pstrych wapieni w strefie Bachowic

(M. Ksdążki'ewicz, 1956b) rozpoczęła się

w cenomanie. Wynika z tego, ze :pojawienie

się

pstrychfacji kredy na obszarze ca-

łych

Karpat

było

zjawiskiem b,ardzo

zbliżonym

w

^(!

z a s i e, j e

ś

l i n i e rów n o c z e s n y m. POokrywa

się

ono z

p<)- 'czątkiem

drugi,ego. "cyklu" sedymentacyjnego

wyróżnionego

w rozwoju

karpackiej geosynkliny fliszowej przez L. Koszarskiego (1956).

.

Ponieważ wyższa część

zielonych

łupków

radiolariowych,

aż'·'

po . ^ho-

ryzont radiOolarytów, bywa nieki,edy

zastąpiona

przez czerwone

^łupki,

aw . Karpatach

Śląskich

przez

właściwe

warstwy· godulskie (tzw . . I ' seJ;'ia

łupkowa

warstw godulskich dolnych - patrz

^poniżej),

przeto d l an a j- n i

^ż

s z ,e j p a r t i i war s t w g o d u l s k i c h do l n y c ho r az d La n,a jn i

żs

z ,e j p ,a r t i i c z e r wo. n y c h

ł

u pk ó w (a. ile

leżą

one ' wprost nad radiolarytami)

należałoby przyjąć .wie~. wyż­

!Sz,e gocen o m a n u.

.

Młodsze

fauny

zostały

znalezione

w obrębie

dolnych warstw . godul- ,sich serii

śląskiej

Beskidu

Mał,ego i

Beskidu

Śląskiego

w granicach

arkusza

Biała-Bielsko.

Stwierdzono tutaj

w różnych mi-ejiscowościl,lch

'i w

różnych

po.zycjach w profilu stratygraficznym trzy stanowiska zglo- botrtinkanami i

sześć

stanowisk z inoceramami.' , , .. , , •

, " Wamstwy godulskie dolne zostały na tym obszarze ostatnio rozdzie-

lone (W. Nowak, 1957) na

następujące

ogniwa

(idąc

od

dołu):

' , . , ;

1.

"Seria pstra" z radiolarytami

. 18' Mo:Wwość cenoma.ńllkiego . wieku najwymzej części warstw gezowy.ch prZyjm~ał" j~

K. ~ew1cz (1950, 1953). ' ," "

,136

·. :j)~

Leszek Kcisżat'ski, Wiesław NotVak, Kazlmierz 2ytko

2. I seria

łUpkowa

3. I seria

zlepieńców i

piaskowców

gruboławioowych

4. II seria

łupkowa

5. II seria piaskowców

grwboławioowych i zlepieńców

6. III seria

łupkowa.

Serie

łupkowe

(I, II, III) utwo'l"Zone

są

z

łupków

brudnozielonych, po- pielatych lub ciemnych z

podrzęd~ymi wkładkami cienkoławicowych,

rzadziej

średnioławicowych,

twardych piaskowców drobnoziarnistych.

Serie

gruboła,wicowych

piaskowców ze

zlepieńcami

(I, II)

mają

tylko pod-

rzędne wkładki łupków.

Piasl.wwce te szybko

zmniejszają swą miąższość­

ku wschodowi,

aż

do

zupełnego

wyklinowania. "Seria pstra" stanowi cienki

spągowy

ho'ryzont utworzony z zielonych

łupków

ilasto-krzemion- kowych, z

podrzędnymi

drobnymi smugami

łupków

czerwonych.

Wystę­

pują vi

nich

wkładki

pstrych radiolarytów oraz niekiedy margli. krze- mionkowych (w

spągu).

W niektórych profilach w zachodniej

części

:Be- skidu

Małego

i w Beskidzie

Sląskim

lokalnie zazna, cza

się

brak tego ho- ryzontu w

spągu

warstw godulskich. Ponadto w Beskidzie

Sląskim

obser- wuje

się też

lokalny brak

I

serii

łupkowej

warstw gadulskich dolnych.

Prawdopodobnie brak ten

j~t

jednak, przynajmniej

częściowo,

wtórny i

fuoŻ€ być wytłumaczony podmorską erozją prądów

zawiesinowych, po-

przedzającą bezpośrednio

osadzenie

się I

serii

piaskowcowo-zlepieńoowej.

W zlepioeńcach

tej serii spotyka

się

bowiEm fragmenty radiolarytów, zie- lonych

łupków,

rogowców mikuszowickich itp.

Nowę

stanowiska globotrunkan w wanstwach gpdulskich dolnych stwierdwne

zostały

na terenie Beskidu

Małego

(W. Nowak, 1957).

Naj~

niższe

z nich

występują

w dolnej

części I

serii

piaskowcowo-zlepieńcowej

w Targankach. W spoiwie

zlepieńca

stwierdzono w

płytce

cienkiej kilka przekrojów Globotruncana lapparenti tricarinata

Q

u e r e a u, natomiaSt w jednym z egzotyków wapieni -

występujących

w tym

żlepieńcuzostała

stwierdzona w szlifie fanna

przypominająca

G. lapparenti lapparenti

BolIi. .

,

W próbce pobranej w Targanicach

'z

dolnej

części

In serii

łupkowej

uzyskano oprócz takich form jak Globigerina inf.racretacea G l a e sn er

i

Gii.mbelina globulosa

E

h r · e n b e r g dwa ,egzemplarze globotrunkan z grupy G. lapparenti

^19.

Najwyższe

stanowisko z globo:trunkanami · stwierdZIOno

W

Wielkiej Puszczy, w górnej

części

III serii

łupkowej,

w

pobliżu

granicy z

środko­

wymi warstwami godulskimi.

Występują

tu

!również

formy z grupy G; lapparenti

llO• . .

Ponieważ

globotrunkany z

wszystki~h

tTrech stanowisk

należą

do grupy G. lapparenti, której

zasięg

nie schodzi

poniżej

turonu (M.

Książ;"

kiewicz, 1950,

1956b;

H. Hagn, W. Zeil, 1954; F. Bettenstaedt, C.

A.

Wi- cher, 1956; M. B. Cita, 1956, W.

Pożaryski, E.'

Witwicka, 1956),

prżeto

wYdaje

się, że te

ogniwa,

W

których one

!Występują,

n i e m o g

ą

b y(:

s

t

a r s z e o d

t

u

.r

o n u. . .

19 Stanowisko to żawdz1'i!czamy mgr M. WitkowskieJ. która stwierdziła wym1en1one forDlT :Pl1BY~1 wykonywania pracy mag1sterskl.eJ na Un1wersytec1e Jaglellońsk1m w latach 1955-1956 •.

. - 10· 'Według oznaczeD1a mgr J. MorgleloweJ.

W sprawie wieku warstw godulskich

137

Stanowiska z 1nooeramami znaleziono (z

wyjątkiem

jednego) w Be-

.

skidzie

Sląskim,

w

różnych

profilach warstw godU'lskich

doln~h 21.

W

obrębie

II serii'

łupkowej,

w profilu Olszówka Górna znaleziony

został

jeden okaz Inoceramus propinquus M

li

n s t e r. W

bezpośrednio

. młodszym

ogniwie, tj. w II serii

piaslrowcowo-zlepieńcowej,

znaleziono

,w profilu Kołowrotu

jeden egzemplarz I. crippsi M a n t e 1. Z dolnej

czę­

ści

III serii

łupkowej,

z profilu Bystrej

Sląskiej pochodzą

dwa egzem- plarze I. crippsi M a n t e l oraz jeden okaz I. etheridgei W o o d s. Na pograniczu III serii

łupkowej

warstw goduisldch dolnych z warstwami godulskimi

środkowymi

stwierdzone

zostało najwyższe

stanowisko

ino~

ceramów w tyni ogniwie.

Pochodzą stąd

dwa

·

egZl€mplarze I. pictus S

0-

we r by, znaleziorie w Straconce, w zachodniej

części

Beskidu

Małegó.

Wreszcie jeden okaz I. pictus Sowerbyznaleziony

został luźno poniżej

stacji kolejki linowej Szyndzielnia Dolna. Wprawdzie w profilu potoku

powyżej

tego znaleziska

odsłaniają się różne.

ogniwa - od warstw 19oc- kich

środkowych

po godulskie

środkowe

(z lokalnym brakiem I serii

łupkowej

wa·rstW gadulskich

do~nych), jednakże

typ litologiczny pia- skowca z tymi inoceramami najbardziej przypomina

płytową odmianę

·

piaskowców z serii

łupkowych

warstw godulskich dolnych.

Według

informacji doc. F. Mitury Inoceramus crippsi M a n t e l zna- ny jest z górnego albu i cenomanu, I. etheridgei W o o d

fi

z cenomanu.

natomiast I. propinquus M

li

n s t e r i I. pictus S o w e r b y z cenomanu

środkowego

i górnego. Ten ostatni podawany jest

też

niekiedy z warstw zaliczanych do turonu dolnego;

Najniższą pozycję

w profilu dolnych warstw gadulskich zajmuje

lno~

ceramus propinquus,

najwyższą zaś

Inoceramus pictus. Wynika z tego,

że przeważająca część

warstw godulskich dolnych (od II serii

łupkowej włącznie)

n a l e

ż

y d o w y

Ż

s · z e g o c e n o m a n u (nie

moż,e być

starsza od

środkowego

cenomanu),

.a

b y

ć

m o

ż

e o b e

j-

m u j e r ó w n i e

ż

c z

ę Ś ć

t u r o n u d o l n e g o. Za nieco

młod­

szym,

turońskimwiekiem

dolnych warstw godulskicl1

przemawiają

globo- trunkany stwierdzone w tych warstwach.

Ponieważ

naj

niższe

ich stanowi:..

sko pochodzi z dolnej partii I serii

zlepieńcowo-piaskowcowej, należałoby

na ich podstawie

przyjąć, że

warstwy godulskie dolne

reprezentują

dolny turon, a jedynie ich

najniższe

ogniwo, to jest I seria

łupkowa może

na-

leżeć

do górnego cenomanu. W profilu Targanie, z którego pochodzi naj-

niższe

stanowisko globotrunkan,

. seriała

mierzy ,zaledwie

około

50 m.

Z

przytoc~nych

danych wynika,

ż·e

i s t n

i

e j e p e w n a n

i

e z g o

d~

,

ność

w

określeniu

wieku dolnych warstw godul- e k i c h n a p o d s t a w i e i n o c e r a m ó w

i

g lob o t r u n kan. Ni€'- mniej jednak

zarąwnQo

jedne jak i drugie w y Ik l u c z a j

ą

m o

ż l i

w

ość obecności

w tych warstwach albu a nawet

najniź~

s z y ch poz iomów ceno m a n u

tym

bardziej,

że

jak

już

zazna- czono, starszy

od

warstw gadulskich horyzo'llt pstrych

łupków

z radio- larytami zawiera

rownież faunę oenomańską.

Fakt równoczesnego

występowania

w dolnych warstwach gadulskich inoceramów o

zasięgu nieprzekł'aczającym

cenomanu górnego (z

wyjąt-

2i Wiadomość o zn8.lez1en1u tyćh inoceramÓw podanaz08tała przeż

w.

Nowaka (1958) w osobnej notatce pt.: .. Nowe stanowiska skawen1ałośclw warstwach godulsk1ch". OZ'Daćzenia

inoceramów oraz określenie ich wieku zawdzięczamy doc, F. Wturze ..

'.

138

Leszek Koszarski, Wiesław NoWak,Kazimierz Żytko

-kiem Inoceramus pictus) oraz globotrunkan, któTYch pojawienie poda- wane jest z dolnegOo turonu, wSlkazuj-ena

wcześniejsze pojaw~.enie się

globotrunkan z grupy lapparenti albo na przetrwanie przytoczonych. ga- tunków dnocerani6w lub

t.eŻ

na oba te zjawiska

równocześni,e.

Wynika z tegOo,

że

na razie nie

mo'żna

jeszcze

ściśle Ookreślić

wieku kompleksu warstw od pierwszej serii piaskowcowej po

dolną część

III serii

łupkOowej.

Dla tegOo okresu

przejściowegOo używamy określenia

w y

Ż

s z y c e n

00-

m a n - n

i ż

s z

y t

u r o n.

Jeżeli

dolne wanstwy godulski'e

repre'zentują głównie wyżs'zy

ceno- man -

niższy

turOon, to

należałoby przyjąć, że,odpowiadająca

im d

Q

1 n a c z

ę Ś Ć

p s t r y c h

ł

u pk ó'w g o d u l s k

i c h j e s t t, e g o s a m e go

w i e k u, z

wyjątkiem oczywiście

ich naj

niższej

partii (z zielonymi

łup­

kami Tadio.lariowymi

włąc'zni€), którą zaliczyHśmy

do cenomanu.

POotwierdzeniem tegOo

może być

fakt,

że

w czerwonych

łupkach

ila- stych jednostki

pod,śląskiej Węglówki,

które

niewątpliwie stanowią

Oodpo- wiednik

części

warstw godulskich,

stwierdziła

F. Huss (1957)

zespół

mi- krofauny, w którym takie formy jak: StensiOina praeexculpta (K e 11 er), ,Spiroplectoides praelonga (R e u s s) i Gaudryina serrata (Wed e k i n d)

wska'zują

zdaniem autorki na turon

^22.

Dalszym dowodem

turońskiego

wieku

niższej części

czerwonych

łup­

ków gadulskich jest fakt,

że

w serii

podśląskiej

w

Jastrzębiej

(arkusz

· Wadowice), w

obrębi,e

"twardych margli z

Jast.rzębiej-wsi" zawierających wkładki

g'ez, OoPisanych przez M.

Książkiewicza

(1950, 1951a), stwierdzona

została

przez tego auto'ra mikrofauna z Globotruncana lapparenti lappa- -renti B

^Q

II i, G. lapparenti coronata B

^Q

11 i

ri

Globigerina cretacea (d' O r b.), a

więc

formy nie starsze od turonu.

Ma!l'gle z

Jastrzębiej-wsi tworzą

niewielki kompleks w

spągu

pstrych margli typu

węglowiecltiegOo. POoniŻ:ej

nich

'został

ostatnio stwie'rdzony cienki horyzont typOowych zi,elonych

. łupków'

radiolariOowych z

wkładkami

·

kremowOlzielonawych margli

i

twardych margli krzemiorikowych vi dol- nej

części

oraz

'Z cienką warstwą łupków

"manganowych" w

spągu;

le-

.

żących

na warstwach gezo'wych górnych. Wynika

stąd, że

"twarde margle -z

Jastrzębiej-wsi" zastępują

tu facjalnie

niższą część

czerwonych

łupków

-

godu).skkh, która w innych profilach spoczywa

bezpośrednio

na zielonych

łupkach

radiolariowych.

W

zupełnie

podobnej polzycji

'7JOStała

stwierdzona mikrof.auna o cha- rakterze

wyżsZiego

turonu w seTii

podśląski,ej

w

Hałcno·wie

(arkUlSZ

Biała-

·

Bielsko). W twardy>eh marglach z

wkładkami

gez nie

różniących się

lito- logicznie od "margli z

Jastrzębiej-wsi", leżących

pod marglami

węglo­

wieok:mi a na,

łupkach

zielonych radiolariowych,

podścielonych łupkami

manganowymi, stwierdzonOo

zesp6ł

z Globigerina ex gr. cretacea d' O rb.,

i

Pernerina depressa (P e r n e r)

23.

WIEK WARSTW GODULSKICH

ŚRODKOWYCH

I GÓRNYCH War s t w

Y

g o d u l

iS

k i e

ś

r o d k o w e

i

gór n e nie

dostarczyły

dOotychczas

żadnej

fauny, ustaleni,e

więc

ich wieku napotyka na

poważne trudności. Ponieważ

jednak dolne warstwy gadulskie

uważane

dotychczas

l!lI StenslMna praeęzC1LZpta CK e 11 e r) wYstępuje tak:!:e w emszerze. .

!3 Oznaczenia mgr J •. Morglelowej. .