W jakie związki składniowe wchodzą wyrazy?
Lekcja powtórzeniowa
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
– Powtórzenie i utrwalenie wiadomości o związkach składniowych.
b. Umiejętności Uczeń:
– rozpoznaje i właściwie nazywa wszystkie rodzaje związków składniowych: związek zgody, rządu i przynależności,
– rozpoznaje i nazywa części mowy i części zdania, – dokonuje rozbioru logicznego zdania,
– kształci logiczne myślenie,
– redaguje konkretne wypowiedzi na pytania,
– wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu.
2. Metoda i forma pracy
Metody: elementy dialogu, pogadanka heurystyczna, metoda zajęć praktycznych, ćwiczenia gramatyczne.
Formy pracy: indywidualna i zbiorowa.
3. Środki dydaktyczne
Karta pracy ucznia, Test
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Nauczyciel wita uczniów i informuje, jaki jest cel zajęć. To, czym się dzisiaj zajmiemy, to powtórzenie i usystematyzowanie wiadomości o związkach składniowych. Uczniowie zapisują temat lekcji.
2. Następnie nauczyciel razem z uczniami powtarza wiadomości o związkach zgody, rządu i przynależności. Zadaje w tym celu pytania, na które odpowiadają wylosowani uczniowie. W celu przeprowadzenia losowania przygotowano tyle piłeczek pingpongowych ilu jest uczniów w klasie.
Piłeczki ponumerowano. Każdy uczeń ma przyporządkowany numer, który ma w dzienniku klasowym.
Informacje, które powinny się pojawić podczas powtórzenia:
Pytania zadawane przez nauczyciela:
1. Czym jest związek składniowy?
2. Ile znacie związków składniowych?
3. Wymień związki składniowe.
4. Czym się różni związek współrzędny od związku podrzędnego?
5. Co wiesz o związku zgody?
6. Co łączy się najczęściej w związku zgody?
7. Co wiesz o związku rządu?
8. Co łączy się najczęściej w związku rządu?
9. Co wiesz o związku przynależności?
10. Co łączy się najczęściej w związku przynależności?
3. Po powtórzeniu wiadomości uczniowie wspólnie redagują notatkę z niezbędnymi informacjami na temat związków składniowych.
Informacje, które powinny znaleźć się w notatce:
Związek składniowy to połączenie dwóch części zdania w pewną strukturę składniową. Pomiędzy poszczególnymi częściami zdania mogą zachodzić związki składniowe współrzędne i podrzędne.
Mamy następujące związki składniowe:
Związek zgody, związek rządu i związek przynależności.
W związku zgody łączy się rzeczownik (podmiot) z czasownikiem (orzeczeniem) i rzeczownik z przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym, liczebnikiem, imiesłowem przymiotnikowym czynnym lub biernym oraz rzeczownikiem. Wyraz nadrzędny (określany) i podrzędny (określający) zgadzają się pod względem formy, tzn. występują w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju.
W związku rządu czasownik łączy się z rzeczownikiem lub wyrażeniem przyimkowym w funkcji dopełnienia, a także rzeczownik z innym rzeczownikiem lub wyrażeniem przyimkowym. Czasami przymiotnik z rzeczownikiem. Wyraz nadrzędny decyduje o formie gramatycznej wyrazu podrzędnego.
W związku przynależności łączy się zazwyczaj czasownik z przysłówkiem, zaimkiem przysłownym, imiesłowem przysłówkowym lub wyrażeniem przyimkowym w funkcji okolicznika. Najczęściej wyraz podrzędny (określający) jest wyrazem nieodmiennym.
4. Dodatkowe informacje nauczyciela, które pomogą uczniom łatwiej rozróżniać rodzaje związków.
Aby sprawdzić, w jakim związku pozostają wyrazy w zdaniu, należy:
a) dokonać rozbioru logicznego zdania, wyodrębnić związki i określić wyraz nadrzędny (określany) i podrzędny (określający),
b) jeśli podczas odmiany obydwa wyrazy zmieniają końcówki i dopasowują się do siebie, jest to związek zgody,
c) jeśli wyraz nadrzędny zmienia końcówki, a wyraz podrzędny pozostaje w tej samej formie, jest to związek rządu,
d) jeśli wyraz podrzędny to wyrażenie przyimkowe lub nieodmienna część mowy, jest to związek przynależności.
b. Faza realizacyjna
1. Po wprowadzeniu w tematykę zajęć i powtórzeniu niezbędnych wiadomości uczniowie
przystępują do wykonywania ćwiczeń mających na celu sprawdzenie i utrwalenie ich wiadomości.
Ćwiczenia zostały zawarte w karcie pracy ucznia.
c. Faza podsumowująca
1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Jeszcze raz powtarza wiadomości o związkach składniowych.
2. Zadanie pracy domowej.
Dokonaj rozbioru logicznego zdania, znajdź występujące w nim związki i nazwij je.
Wieczorem lekko podenerwowani goście rozeszli się do swoich pokoi.
5. Bibliografia
Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995.
Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997.
Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia b. Test
