• Nie Znaleziono Wyników

Beiträge zur Heimatkunde Oberschlesiens. 3

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Beiträge zur Heimatkunde Oberschlesiens. 3"

Copied!
310
0
0

Pełen tekst

(1)

© erfeg '8>er JCeobfc&ü^er äeltung f e .geo& jfrfjüg /

(2)
(3)

B e i t r ä g e a u r f f e i m c t t f u n & e ö t> c r f c& ( e f i e n ö

(4)
(5)

B e i t r ä g e

gur Beimetf kunóe

®berjct)te[len5

m.

5 ) e r a u 5 g e g e b e n

ü o u ö er ^ eim atfou n ötlcb en H rb eifsg em ein fcb a ft ö ec S e b r c r a n böbet;en © eb u ten © b etjcb tefien s

1 9 3 6

ü e r la g öer 5cobJcbüb«t Zeitung in JSeobJcbüb

(6)

IP , S/%/, tfy&h / ' £■& f

f ' I f r Ą

' f c t )

7

w Statlneflrodsl«

(7)

•S eim at, bu m etne @rbe, b u m u tte r a n ä ig e r O rt!

.g e in w t, b u rounberuDttes, bu ftarh es, g u te s ® o r t !

$ans ffiafetit.

I S o r t o o r f .

QSon © tu d ie n ra t St% © r n f t 23 e & n a r a - Seobfcfjüö-

ilm fa n g re irfje r afó feine b eiö en V o rg ä n g e r tritt öiefer öritte '33an5 öer „2 3 e iträ g e j u r © e im a tfu n ö e O berfcf)leftenö" in &ie ö ffe n tlic ß fe it.

S e r inof)ItDoftenöe 2öunfcf), 6en 5er 23eurteiler öeö ^iceiten 23un5eö in öer borjäfirig en S eitfcfirift 5eö QSereinö fü r ©efcf)icf)te ©cfflefienö a u ö - fbracf), ö a g „ m a n im näd fften 2 3 a n 5 e nocf) tneitere u n ö neue Offamen lefen m ötfite", ift in (Erfüllung g e g a n g en . 23on 15 in öer ÜUefirjaifl n eu e n J ftita rb e ite rn a u ö 8 berfd jieö en en O rte n O berfcfjlefiens liegen 23eiträg e bor. Qfurf) öer d lu fg a b e n fte ib 5 a t ficö ertoeitert. 3 u rein ge- fcfjic&tiicfien, fu ltu r-, funftgefcf)icf)tnd)en, u rfu n ö licb e n , fibbenfunölicfsen, tier- u n ö b fla n je n fu n b lic fje n 2 iu f fä ö e n fo m m e n ju m erftenm al 2 ib - Ö an ö iu n g e n borgefcFjic&tlicfien, bolföfunölicfjen, b&itofoböifc&en S u fja ttö .

Srieöric& S e m l, öer S irfjte r, g ib t öen © tu n ö to n : ö a b oberfcf)[efifd)e

^örnc& en öeb öeutfdfen © ran itb io cfb inift fre u ö ig m itfcfiiuingen im ©leicf)- fc^ioung ö e s ÜTlei^etfcfilagö, Öen öer g ü tf te r fü ^ rt.

2Jngeregt öurcf) ©efcgitnenötb b orbilölicbeb ^ a n ö b u c b fü r öen U n ter­

richt öer öeutfchen 23orgefcf)icf)te in O ftöeutfcf)ianö, b rin g t Qllfreö 21rnöt eine OT:acf)Iefe: umfic&tig a b io ä g e n ö e A n re g u n g e n , öurcfiörungen bon öer S ü h re rfte llu n g öer 23orgefcf)i(f)töforfcöung, ihrem © eg en iü artö in ert u n ö ihrer 2 3 eö e u tu n g fü r öen S ie n f t a m 2 M f e .

li m T e iln a h m e fü r Öaö © chicffai eineö a u ö fte rb e n ö en lirje itrie fe n iu irb t JR a le ib b fi in örei 23eiträg en ü b e r öen S B ifent, eingeleitet öurch ein ftim m ungbboffeö © eöicht ^ ta n ö S^rügerb.

■Son einem U b e rb a u m im G reife A eiffe berichtet in 2 ö o r t u n ö 23ÜÖ CRoche; a n g e ö ä n g t ift eine bom Ę terau b g eb er gefam m eite U b er­

ficht öer U b e rb fia n je n öeb S^reifeb Seobfchüh-

3 n tu a rm e r (E in fü h lu n g geht © e o rg 23ecf öem S a r o c f in O b e r- fchlefien nach u n ö b e h a n ö e lt, a u f gute A u fn a h m e n geftü£t, öie S ifier- Sienferfirchen bo n 2 la u ö e n u n ö § im m e iin ih .

3 n einen iueiten gefchichttichen CRahmen f b a n n t 2 3 e rn e r © ru n ö - m a n n feine S a rfte fiu n g . A n öen S a u f o r m e n öer S io c fh o is b a u te n lieft er öie ©efchichte öeb oberfchfefifcheu O fto ö e rra u m e b a b u n ö erlä u tert feine A u s f ü h r u n g e n in reichftem OTtafje öurch fünftlerifche Z eichnungen u n ö A b b ilö u n g e n .

föirfchbergö „ g ü ff a m o r ft" erörtert a n £ m n ö b o n © ch rifttu m , © brich- in o r tu n ö S r a u c h ö ie b o lM u n ö lic b e g r a g e ö e b S r a u tf a u f b in ö b e rfc h le fie n .

A u f © r u n ö reichhaltigen, felb fte riu a n ö erte n © a m m e lg u te b be- fchibört © c h e rh o lj öie K orngeifter im S eo b fch ü g er S a n ö . 3 h r e ü b er- raftfjenöe S ie lg e fta ltig fe it ift ein n eu e r inertbofler S e in e ib fü r öie öurch

(8)

6

gefcöicfitficlje u n6 m u n S a v tlic g e y n te rfu c fju n g e n feftgefteffte O Sielftam m ig- feit 5er S e f ie ö lu n g Öiefeö fernöeutfc& en SanöeiS.

g in e g a n je Dfleiöe ö o n a iu f f ä g e n fteuert ß o n ie ß n y 5ei. g r ü b e r­

fegt öte ältefte b o n g o fe l a u ö g e g a n g e n e K rfu n ö e ; er liefert m it 5er inf)altlicf)en ^ e f a n n t g a b e b o n 5 £ in te r to a tö e r ( S a b i e r ja u e r ) f irfu n ö e n ein en B e itr a g 3u r © ie5lungögefcf)icbte 5eö ^ io fte rö M ofterb rü cf ( g j a r - n o tn a n j) tnie j u r © ip b en fo rfcffu n g ; er befpriclft 3nfcf)riften u n ö ^ u n f t - ö en fm äler 5er OTtarienfircfje in ^ a f im ir . Sie £ u ffd ) nicFjt fe n n t; er teilt 5 u n b e fa n n te llrfu n ö e n a u ö ^ a f i m i r m it u n 5 je ig t, 5 a g ein ig e a 3 a u e tn fcfjon 3 0 0 b iö 4 0 0 3 a f)re a u f ifjren v^öfen fig e n ; er b efcg reib t u n ö ö eutet Öen © ra b fte in Öeö g g e p a a re rs b o n © d fle lo ig in 2 3 erg fta6 t (S efcfjnig);

er beröffentticfjt © (fjau fp ielerb erseicg n iö u n6 I to r f p ie t eine« O b e rg lo g a u e r DTtgfterienfpiefó a u « öem 1 6 4 8 ; er fteflt 5er ö ffe n tlic g fe it b o t öen biöfter g rögten f3>gilofopgen O b erfcg lefien ö , § u g o O tcaip fo .

3 lu ö 5er „fäljilo fo p tjie 5er © y n tije fe " öiefeö g o fe le r S enferO b rin g e n tn ir eine fS robe: öie fa a ö re fjg ilo fo p g ie ift ettn aö g rle b te ö , ein

^ e f e n n tn iö , ö a ö 2 ei5 iFire ö u e F le , 5er ecFite fjg ilo fo p g ein Z ü n ftle r.

SercFie trä g t 5ie g rg e b n iffe 5er iln te rfu c ^ u n g e n j u r ä lte re n ® e- fcf)icF)te O berfcplefienö ju f a m m e n u n ö fteFlt feft, 5 a g O berfcplefien btó 9 9 9 u n te r böl)mifcF)er, nicßt polnifdfier £>errfd}aft fta n ö .

Flluö öem D ^ofenberger © taötarcF iib m acfit ^ u r s e j a 1 0 beutfcfje u n ö 4 lateinifcfie f irfu n ö e n a u ö öer S e it b o n 1 4 0 4 b tó 1 6 8 4 b e fa n n t u n ö g ib t b o n jeó er llr f u n ö e 5en a B o rtla u t u n ö öie H b e rtra g u n g , bei öen fateinifcgen nocF) eine O b e rfe g u n g ; a n g e fü g t fin ö 2 3 em erfu n g en .

Scp biete e rftm a lig öen FHbörucl öer ^ o fem an n fcF ien S lflerineltö-

© taötgefcgidfite nadfi öen ^»anöfcFinften b o n S e o b fc g ü g , £ r o p p a u u n ö S B in jig , fü r öeren friftlofe ö b e r la f f u n g icg öen g u ftä n ö ig e n © te ile n bielen 3 a n f fcfiulöe, u n ö u n te rfu d je in öen 3 ö o rt- u n ö © a c ffe rtä u ie ru n g e n öie Q u e fte n ^ o f e m a n n ö u n ö feine ü n g la u b tu ü rö ig fe it.

g i n S e n f m a l öeö g le ig e ö öer £ e g re r a n ö en ööfieren © cfiulen in m eö r a lö 1 0 0 h a g r e n ift ö le S u f a m m e n f te llu n g g f ö g iic g ö , ö ie afle tuiffen- fcgaftticgen B e ila g e n j u öen 2>ogieöbericgten öer g ö g eren £ e g ra n fta lte n fS reugenö e n tg a lt, öie ficg irgenöboie m it O b erfcg iefien b efaffen .

S u m © cg iu g fei öer gerslicgfte S a n F affen ö en en au ö g efp ro cg en , öie Öaö S u fta n ö e fo m m e n öiefeö S a n ö e e i erm ö g licg t u n ö tu o g itu o flen ö geföröert g a b e n : öem £>errn Dfleicgö- u n ö fS reugifcgen S ftin ifter fü r QCÖiffenfcgaft, g r jie g u n g u n ö Q S o Ifö b ilö u n g , ö em © evrn C üeicgem inifter öeö S n n e rn , öem ^ e r r n £ a n ö e ö g a u p tm a n n , öem O berfcglefifcgen D Ilu- fe u m ö b e rb a n ö u n ö öem fS ro b in jia lb e rb a n ö ö b e rfc g ie fie n öer £ e g re r a n g ö g eren © cg u len , öer b o r fein em © cg eiö en ficg D am it ein egrenöeö S e n f m a l gefegt g a t. © a n g b efo n ö erer S a n ! a b e r g e b ü g rt öem u n e ig e n - n ü g ig e n ^ o c g fin n öer 2 3 e ru fö fa m e ra ö e n , ö ie o g n e irg e n ö e in g n tg e lt ig re O Tlitarbeit geleiftet g a b e n , © o la n g e folcge © e fin n u n g le b t — u n ö öafj fie nicgt a u e ftirb t, ö a fü r b ü rg t ö a ö S r i t t e CReicg — ift u m öie S u f u n f t öer ^ e im a tf u n ö e fein e 3 3 a n g e .

(9)

i i ß e r f t d j f .

' B o r t n o r t ... 5 23on Stubienrat S r. ©rnft 93ebrtarGt»Seobf(l)üti

1. QSon © tit unö H altu n g eine« QSoIfesS... 9 SSon Stubienrcit (Jrießrtd) Seml»©IeirDtg

2. Q3om ® o5en& enfm al ju r Ä u l t u r t e l j t e ...13 93on Stubienrat Sllfreb Slrnbt'Seut^m O/S.

3. Q ö ifen te... 28 93on Stubienrat S r. £)Ctns ^rüger^SIeiratö

4. 2öifent in O l o t ... 29 Śort Stubienrat Sernfjarb SHaterositisSIeiniig

5. S ie 2Bifentf)er&e im govft üon P i i e B ... 33 93on Stubienrat 23ernf)arb 92Men)sfii=@lein>ig

6. cilt)güffe\3ongäf)rtenöes53öifent!8un65eö©Icf)öinOberfcf>tefien 36 93on Stubienrat ©ernijarb 9HaIen)sM»©Iein)ig

7. ß i n .öber&aum im Greife O 't e i f f e ...37

©an Stubienrat Otto 9loci)e*9Mfie

8. 33arocfe ^ u n ft ber Sifterjienfer in ö b e rftfile fie n ...42

©on Stubienaffeffor S r. ©eorg SerI{=@Ieimitj

9. © tit unö föerfunft öeö atten oberfcßtefifcfien 33loeff)Qufe0 im O ftoöertanö ...4 9

©on Stubienrat SBetnct ®runbtnann»®Ieiroig

1 0 . g üffam orft. ©in 35eitrag juv QSotföfunöe öev g r a u . . . 69

©on Stubienaffeffor S r. Stanislaus ,fjirfiJ)berg4!eobfct)üg 1 1 . ßorngeifter im £eobfcf)üöer S a n ö e ... 75

©on Stubienaffeffor ütuguft 3 0fcPt) 6cl)ert)otäsSofeI

1 2 . ©ofet 0/(3. ju r S eit feiner © t a ö t t n e r ö u n g ... 90

©on Stubienrat StjeoptjU ^onieönt)»©ofel

13. g ü n f Itrfu n ö en bon S a b ie r^ a u im Greife 0leuftaöt. ©in

^Beitrag ju r ©ifobenforfcfm ng... 92

©on Stubienrat Sfjeopfjil ^oniegnp»©ofet

14. S eu g en au ö alter S e it in öer ^ircffe bon ^ a fim ir im Greife S e o b f t ^ ü ö... 9 8

©on Stubienrat Sfjeoptjil Äoniegng=£ofel

15. tU uö^afim irö'B ergangenöeit. © ina3eitrag3ur© ifif)enforfcöung 101

©on Stubienrat Stjeoplfil .Konietjnp»©ofe[

(10)

_

8

_

1 6. S neöricf) 6 o n © cfjtetoig a u f S e f c f m i ^ ... 1 0 6

©du Stubienrat ©Ijeop^il ^omegni)»£ofcI

1 7 . g i n öeutfcgeö ^ u ltu r ö e n f m a l in €»berfcf)(efien a u e ö em 3aF)re

1 6 4 8 108

©on Stubienrat Srfjeopfjil Äontegnp=£ofeI

1 8 . S r . $ u g o O tc jiftfa , 6er ß ö ilo fo ftlj ö o n ß o f e l ...1 1 2

©on Stubienrat ©tjeopfjil ßonieöni)=£ofel

1 9. S e r futJjefiiöe {£f>arafter 6er ß f j it o f o f o l & i e ...1 1 8

©on S r . ©ugo Otcgipiia (Öugo ©unb)» Kofel

2 0. 33em erfu n g en j u r ©efcöic&te O feerfcfilefien ö ...1 2 7

©on Stubienrat S r. ©loqs £erd}e*<f)ntbieltfmr 8 O /S .

2 1. ^ lu ö 6em 3 to fe n b e rg e r © ta ö ta rc g ib . 1. S e il. S i e älteften 6eutfcf)en u n 6 lateinifcfjen i l r f u n ö e n ... 1 3 6

©on Stubienrat geno ^uräeja=©ofenberg O /S .

2 2 . ^ o fe m a n n ö £ügengeftf)i(f)te b o n S e o & fc ftü g ...1 8 5

©on Stubienrat S r. Kraft ©ebnara*£eobfd)ütj

2 2. S i e tuiffenfcFiaftlicfjen B e ila g e n 6 er 3 aÖ reö b eritf)te 6er p r e u -

§if(f)en ö ö ö eren £ e ö ra n fta lte n b o n 1 8 2 4 b is 1 9 3 4 im S ie n f te O b e r f c f f l e f i e n ö ...27 3

©on Oberftubienbirefctor S r. g ila r iu s gi'öijlicb ^p p etn

(11)

^ O t t S f i f # n b G a t t u n g e i n e « ^ o f f i c « .

"S o n © tu ö ie n r a t g . S) e m I r © le ilü ig .

2 )ie 'S ö lf e r fin5 fic&t&are © e ö a n fe n 6eö © cfiöpferö. K n ru f)ig fm 5 fie u n ö in © ä r u n g , 6iö if)r S e ib u n6 iFire © eele © e fta it getoor&en.

© o la n g e fie im aCöeröen begriffen fin ö , ini5erfbrecf)en iö re ^ a n ö l u n g e n u n b © rfcf)einungen oft b em eigenen © e fe £ ; noef) ioac&fen fie u n b fcfjftm nfen; erft in ber S rfü ffu n g iffrer S b e e n fin b e n fie b a ö © ieief)- geinicöt, bie H arm o n ie .

S a « beutfeffe QSolf ift ein io erb en b eö ; b av u m iu irft e« oft fcfjmers- Hcf) ungefc&icft u n b u n re if. S a r u m b e rfe n n t eö oft fid) felbft u n b feine 2Irt, „ ro itb u m irre n b " , iuie ftö lb e rlin fa g t.

Ifn te r biefer S a tf a c ß e litten b ie beften © öFjne. © ie tru g e n bie to alfre Q B efenögeftalt i^ reö 35olfeö im ^ e r j e n , b e rfü n b e te n © e n b u n g u n b 3 u f u n f t, g la u b te n a n b a ö (Stoig-D eutfcFie u n b in u rb e n S ü g e n geftraft b o n b er ju fa H ig e n 2ö irfli(|)feit, ber b itteren iln fe rtig fe it. S ö re

© tim m e berfiarite u n g efjö rt ober iu u rb e m ürrifcf) b e rn o m m e n ; if)re A rb e it b lieb ol)ne S a n f u n b © rfo lg ; ©f)re fa n b e n fie bietleicfjt naeö il)rem S o b e , bennoef) ta te n fie, to a ö fie m u ß te n , io eil fie g la u b te n . QCOeil fie fc& auten, iu a ö fie erfeb n ten .

3 a , m a n d je fjn efen b ie © eönfucfjt felig ; b e n n (E rfüllung fo n n te jugleicf) A n f a n g beö illlterö b e b e u te n , © n b e u n b Q lb fd jtu ff; fie a b e r ib o llten S u g e n b , 2ö ie b e rg e b u rt, H o ffn u n g .

S i e 2ö e lt j u ern eu ern u n b a u fe u tü ü ö te n im S n n e rfte n , b a m it fie nicf)t in S r ä g f je it u n b © a ttig fe it b e rb u m b fe , fcfiien H lu fg ab e be$ b eu t- feben Ollenfcfien. 2)eu tfcf)Ianb: a ls S a n b ber einigen 2ö a n b lu n g , a ls fSfingft-D ^aum ber © rbe!

^>eute, b a h m u n s tuieber in b ä m m e rn b e r, unijeim litfjer ® e iu e - g u n g b efin b en , a u fle b e n u n b ab fte rb e n ju g le ic b , tu t e s n o t, einen

© til u n b eine G a ttu n g j u fueffen, bie u n ferem S ö efen u n b unferer b erje itig e n 2ö e rb e n s fp a n n e entfpricfjt.

3 a s beutfelie H o lf to a r b is h e r noef) im m e r u n g eg lieb erte D ltaffe;

eine g ü lle b o n DTlöglicf)feiten, fjierfan u n b bortf)in b erftreut. 3ln fel- ten en © tu n b e n u n ferer © efchicf)te g e la n g e s ein er grojjen f5erfönlicf)leit ob er ein er g ro ß en O^ot, bie berfcfiiebenen K rä fte u n b © tre b u n g e n au

(12)

10

b o n ö ig e n un& gebaFtt ju m ß in f a ö 3U b rin g e n . S a n n gefcfiab eö, 6a | b ie üielf)eitücf)en © tä m m e u n b (S ru ^ ^ e n ein en einbeitlicfjen 3 u g im © eficbt tru g e n , b a g if)r u n g e re g e lte r S r a n g in d ic f itu n g a u f e i n 3 ie t Fütt geinorfen to u rb e u n b m it u n g e h e u e re r © to fifraft b ie 3B eIt erfcF)ütterte. S a n n ftrafften ficf) H a ltu n g u n b Qöucfi« eine«

g a n je n S o IF ö fö rb erö , ber 2BiIfe u n b b ie S traft h ä m m e rte n feine © lieber, eble« g e u e r befeelte feine 3 ü g e . 3 Iu ö fe h e n h a fte n U m riffen form te fich © e fta lt, b a ö 5Feich fta n b a u f, b er beutfrfje CHiefe jtn a n g © urofja

3u r 3 3 e tn u n b e ru n g . © o in a r eö in b en 3 lu g u ftta g e n 1 9 1 4 .

S reilidh b ro d e lte biefeö g ra n itn e © e b ilö e g a r b a lb u n te r bem je rfe h e n b e n A n h a u c h fre m b e n © eifteö u n b felb ftserftörenber © üchte;

nicht o h n e © c h u lb b er eigenen g ü ljre r, b ie 3® efen u n b A u f tr a g beö g ü h re r tu m ö nicht j u b e iu a h re n b e rm o d jte n , nicht o h n e © ch u lb ber

© efo lg fch aft, bie ber 3 u f u n f t S in ie berliefj u n b b e n © in n bee £>bferö b ergaf;.

QBie ü b e rh a u p t bie S e ile beö © a n je n je rfie le n , in eil fie in fich nicht m e h r D ic h tu n g b erftm rten , iueil fie in fich n ich t m e h r b a d © efeg b er © nttoicftung u n b ben S n ftin ft j u r © e m e in fc h a ft tru g e n , fonbern tn ib erioiflig b u rd j 3 t n a n g u n b ä u ß e re n S r u c f ju fa m m e n g e h a lte n iuurben.

S a fa n f in K rn e b e l ju rü c f, in a d © e ftirn lu erb en tooflte, ru n b u n b f la r u n b teu ch ten b . S i e g r o ß e b e rb rä n g te b a d S ln tliß , ber fch iu am m ig e © h ie ß b ü rg e r u n b bie feite ^ rä m e rfe e te b en freien DTCann, ben a b lig e n , b ie n e n b e n ^ e rre n m e n fc h e n .

S e r OTteißel en tg litt b en ^ tä n b e n bed © ch icffatd ; ein roher ß lo ß b lie b ü b rig : b er S e rfu c f), b em S e u tfc h e n enblich © til u n b Cftaffe a u f- au fjräg en , to a r b o rlä u fig gefcßeitert.

2ö ir hoffen u n b g la u b e n : nicht fü r im m er.

S e n n in bem fc h e in b a r to ten © te in le b t in n ered g e u e r . S ie fe heim liche g la m m e ber © efjn fu ch t n a ih S e rle ib tic h u n g iu irb im m er n e u e g o rm g e to a tte n antocfen, in irb to ie ein e fa g e n h a fte © tim m e bie 3 3 itb h a u e r ber © efchichte ru fe n , b a ß fie ih re & u n ft erp ro b en u n b enbtich ein Q ln tliß a u d ber g tä c h e jto in g e n .

S ie d a b e r fcßeint tuefenttich, b a m it ber 2 ö u r f g e lin g e ; jebed H ö rn ch en bed beutfchen © r a n itb lo d d m u ß m itfch to in g en im S a f t bed O Tleißelfchlagd. DTluß g lü h e n in ber S ie b e j u r g o r m . O lu r a u d S e ib e n fc h a ft, E in g a b e , © c h ö b fe rb ra n g u n b 3 5 ereitfchaft fa n n bad

2ö u n b e r ber S e u g u n g iuach fen . 3 Iu d m ä n n lic h e r 3ö e rb e n d lu ft u n b w eiblicher © eindfüH e. 3 Iu d ber hochseitlichen B e re in ig u n g b o n S eib

(13)

11

u n ö © eele, (Seift u n ö 2öilTe, ^ r a f t u n ö © c& önöeit. Q luö öem b ö l- fifcfien (groö.

g r ift &er (Sott, 5em ficf» 5er ju n g e C ftatio n alfo sialift erg ib t, ß r ift (Seift u n ö 3 3 lu tfeu er öiefer öeutfcfjen O leb o lu tio n . ß r m acfit 6ie k lu g e n aufleucfiten, 5 ie © eelen fla m m e n , öie S a fin e n iueFm ; er 3er- b rid jt öie ftarren S a f e in , u m ein n e u e s (Sefefc in öie t i e f e n eingu- g ra b e n . ß r fo rö ert b o n fein en S ü n g e rn ^)a& u n ö S ie b e : U rm äcfjte, ö a m it ec^t u n ö u n e d jt tu ieö er gefcfiieöen feien.

© 0 ift e s n o tto en ö ig , ö a g jeö er einzelne berfucfie, a n ficf) j u b a u e n , ö a m it er m ä fjü d ) u n ö gleic& nisjfaft öie ß e f t a lt berförbere, öie feinem 33oIfe jie m t.

3 i(i öie ü b le n , unterm enfcfjlicijen ß ig e n fc fja fte n u n ö S y b e n , öie b isfjer b o rö rä n g te n u n ö öen edjten ^ e r n überin u cb erten , m üffen rücf- fic& tslos a u s g e m e rjt u n ö läcöerlicf) g em acht in erö en . 3 m öffentlic&en h)ie im b n b a te n S e b e n m üffen to ir fjart u n ö beitm fst öer 3 U in ö eriu ertig - feit öen £ r ie g a n fa g e n .

© e m neiöifcfjen K le in b ü rg e r, öem a fie s Q iuB ergeiuöbniicfie u n ö Q ln ö e rsa rtig e beröäcfitig ift, öer fcf)mäf)t u n ö begeifert, tu a s er nicftt berfteijt, öeffen © o tt öer S a u d ) ift u n ö öeffen OTtoral eine feifte © eib ft- g erei^tigfeit. © e m ein g eb iiö eten © u m m fo b f, öer m ein t, er fö n n e m it fein em u n ju lan g iic& en © efjirn öie 2ö e tt b erbeffern, öem trü b e n ©cfimeicf)- ier, öem g ia u b e n s lo fe n © b ö tte r u n ö b illig en © cfjiuäyer, öem fa u le n

© c ^ m n ro y e r, „ ö e m fS öbel aifer © o rte " .

3 ö a s u n fe rn ß ija r a f te r berinifcfit, u n fer QDÖefen fcfjtoädjt, ift faifcf) u n ö © ü n ö e .

S rä g fje it, geigf»eit, K n g eiftig feit finö S o fter, © tre b e rtu m , ^»inter- lift, 3lücfficf)tslofigfeit u n ö Q Jngebertum finö f)unösföttifcf)e S in g e - iegenfteiten.

S ie fje n to ir enöiicf) eine fcgarfe S in ie 3toifcf)en © u t u n ö aS öfe;

ö em , to a s u n fe r öeutfcfies S e b e n ftarf mac&t oöer fra n f. © e ie n to ir enöiicf) rüefficjjtsios gegen u n s felbft u n ö gegen a n ö e re . 3 ü cf)ten to ir öiejen ig en S u g e n ö e n in u n s em b o r, öie a rtg e m ä g u n ö fcf)öbferifcö toirfen.

© a n n to irö e s u n s , fo © o tt toiff, g etin g en , öen S y b u s ö es

© eutfcfjen 311 fcf)affen, ö en to ir erhoffen u n ö in '© o rb ilö ern fcffauen.

© e n DTtenfcfjen gefcf)ioffener H a ltu n g u n ö {jerrfcfjerljaften 2öucf)feS;

b o ii S r o g u n ö © e m u t: ß a r f ib a l , S a u f t u n ö 2M sm arcf, © ieg frieö ,

^ a g e n u n ö © ietricf) b o n 2 3 ern ; füifin u n ö getaffen, toie Öer O feiter

(14)

12

im 2)o m su ® am & c rg , toeitoffen u n ö n a tu r fre u ö ig , ß a r t u n ö trä u - merifcf) ju g leicö , tooft ge&an&igter l ^ a n t a f i e u n ö Seifiger 6 ef)nfuc6t, u ra n fä n g lic ö e n © e b lü tö , m it ein em 2 D o rt: 5ie OSaffe 5er S u f u n f t, j u öer ö a ö bielgefid&tige, gemifcftte 'S o lf ö er OTtitte g u v o ^ a ö 5 o m ©cfiicf- fa i gefcfim ieöet in irö . D a n n ö ü rfen in ir ftoia u n ö fre u ö ig erregt fein, to en n u n ö ß eu te fcfton ö a u n ö öort, a lö © lü cf öer © e g e n tu a rt, folcfie

© ö ö n e u n ö ^ ö cfjter u nfereö S a n ö e ö b e g e g n e n , in © til u n ö H a ltu n g ein a ö lig eö © efcßiecfjt.

(15)

^ o n t ^ o b e n b e t t ß m a f p r ^ u ß t t t f e ^ r e .

"Bon © tu ö ie n r a t a n i f r e ö r n 5 1- a5eutF)en £ ) /© .

© te ig e n ö e S e fc jjä ftig u n g m it 6en K u ltu re n after S e ite n , 'B ö tfer u n ö J ta f f e n en tfi)ringt ein er © o rg e u n 5 ein er © e ^ n fu c ß t. 2 ö ertb o f( ift fie n u r B an n , iu en n S uberficfjt unB folgericfjtise © ntfc^IuB fraft jle Be­

g leiten . 2 ö e r b e im 23ticf a u f Bie itl^ r Ben © tiftftanB b o ra u e f a g t, a n fta tt Baö © eiüicf)t ime&er recfttjeitig a n Ben flfu ö g a n g ö B u n ft j u b rin g e n , foftte lieb er fcf)roeigen.

2Bäf)ren& O łaturiuiffenfc& aft in Ber (Ernte ftefft, F)at ^ u f t u r - forfcftung erft Bie föanB a n Ben P f lu g gelegt. 6 ie fjeifdjt O Ttitarbeit.

S e n n au früttetn& e © tü rm e fcfjeucfiten trä g e n © cf)Iaf, unB ö ärtefte (Er­

f a h r u n g fteftte geraB e Baö Beutfcfie QSotf in Bie erfte d e if f e Beö Q lrbeitöfieereö. Sreificf) ift 5 M tu rto iffen fcf)aft nicfjt le g te t o&er ein jig eö O łettu n g ó m ittel. Q lber S S efinnung unB (Sinficfit m u h &en ^ifcferboBen Beö g u te n SB iftenö B urchbflügen unB ih n fü r n eu e © a a t unB n eu e H o ffn u n g b e re it m ach e n .

£ ro b e n tü ä I& e r, b o r S ah v n iirtio n en j u g fö s e n geiuor& en, fchienen fü r im m er tot. fin B Bennoch iuurB e eö m öglich. B ah jene einft im

© o n n en lic h te e in g ea tm eten ilr f r ä f te h ^u te ime&er a u ö g e h a u c h t luerBen in raufchenB en 31lafchinen, blihen& en S ichtern, g eh eim niöboften 2 fth e r- fch ib in g u n g en . © o fo n n te n au ch OTfenfchengeBanfen ein ftfjlu m m ern , b e g ra b e n , bergeffen io e rö e n . 3 B a ö u n fere Q IltborB eren erB achten unB erfä m b fte n , to a ö fie m it S reu& e 0 6er SeiB erfüftte, foir h ie b e n eö fü r to t feit 3 a h rh u n & e rte n unB 2>ahrt(Mfen&en. ü n B Boch i t a r eö nicht g a n s geftorben. S i e S e it fo m m t toie&er, iuo eö eriuacht. 3 a , eö g ib t auch Slvteben&igeo, B ae n ie b o m © chtaf& orn b e rü h rt io a r. lin b e iu u h t a tm e n io ir eö täg lich ein un& a u ö , ibir fra g te n n u r s u io en ig nach Bern SD oher unB tJö o h in .

S a ö © tre b e n nach tieferer ß u ttu re rf e n n tn iö ift eine P flic h t 6er (Ehrfurcht b o r Ben D Ttenfchheitötoerten, 6er S a n f b a r f e it gegen frü h ere, Ber 'ö e ra n tto o rtu n g gegen fb ä te re (Sefcfjtechter.

U n te r Ben ^ u ltu rto iffe n fc h a fte n h a t Bie aSorgefchichtöforfcfjung in erftau n lich rafehern SKufftieg g ü h re rfte flu n g erio o rb en . © ie h a t Bie be- fonB ere S ä h ig f e it nachgetbiefen, m it Bern © b a te n in 6er £ a n & Baö b is h e r b erb o rg en e aO u rjelg eflech t affer K u ltu r aufjuB ecfen unB B afür

(16)

14

a lte S rrtü m e r j u b e g ra b e n . 3]f)r ift eö g e lu n g e n , b en © b i e g e t b ö I- f i f c ^ e r © e l b f t e r f e n n t n i ó b o n D łoft- u n b © cöm ußflecfen gu b efreien. (Sr b a rf nicfjt io ieb er acgtloö beifeite g etb o rfen to erb en . 2 )aö g a n je QDoIf m u g iß n g eb rau ch en lern en .

© ef)t blöhlief) m u h te n alfo a n b ie (Schieber of)ne CRüc!ficf)t a u f f ilte r u n b 'B o rb ilb u n g n eu e u n b toeitgelfenbe Q ln fo rb e ru n g e n geftellt ioerben. 2) a jeb er ß rf o lg im iln terricl)t nicht b lo h b ö ltig e 'B e rtra u tö e it m it b em © toff, fo n b ern auch 33egeifterung b o ra u ö fe h t, b a rf b o r bem S e h re n ein um faffen b eö u n b f r o h e ö S e m e n n ich t fe h le n . 3 eb e$

“B o ru rte il ift ebenfo leicht a b ju to e rfe n , iuie b ie 2 5 eq u em lich feit. 2ö e - nig er berm eiblich ift ein an b e re ö a in f ä n g e rle ib e n : b ie fc h e in b a r u n ü b e r- fe h b a re OTlenge b o n O la m e n fü r (S eräte u n b © tila rte n . 6 ie m uffen in ö (S eb äch tn ie, ioie einft D ltufterbeifbiele ber © b ra c h le h re u n b u n reg el­

m ä ß ig e 3 e ith )ö rte r. S e n © ch ü ler b ü rfe n iu ir burch ite if e Q lu ö tü a h l u n b burdh Q ln b affu n g a n b a ö O lächftliegenbe fchonen, u n ö felbft nicht.

& eine ® iffe n fc h a ft fa n n bie ß rb fc h to e re ber ja h le n m ä ß ig e n geft- ftellung ab fch ü tteln . Silber h in te r b er erften © e lb ftü b e rto in b u n g u n b DTlühe in artet fchon bie g re u b e . © o b a lb bie © c h ra u b e beö b e r g I e i- c h e n b e n S e n f e n ^ a n fb rin g t, in irb a lle S a ft b efiegt, u n b gleich b e g in n t bie £ ö h e n f a h r t in ö g re ie . 3 B en n im offenen (Sefirfitöfreife b a ö © e fa m tb ilb fich g e ru n b e t h o b e n th ü llt fich b ie O tb n u n g in ber IM elheit, u n b b a n n lä ß t X Im fchau auch S in fic ß t erhoffen.

S i e 3 3 o b e n a Ite rtü m e r fin b m e h r a lö b lo ß fü m m erlich er (S rfaß für gefcßriebene ilrfu n b e n . O licht bie g u n b e a n fich ftehen im ® lirfb u n !te borgefchichtlichen g o rfch en ö , fo n b e rn b ie © e b a n fe n , b ie fie u n ö ü b e r­

liefern, bie S e n f b e if e , a u ö ber fie je e rb u c h fe n , b a ö © eelifcße, baö in ih n en feinen S lu ö b ru cf f a g b . S i e 3 e i t ift b o rb e i, in ber ältere

© d jb e fte rn a u f b a ö illfch en b rö b el „ ‘S o rg efch icfjte" u n b a u f feine fleißige S la u b a r b e it h e ra b b lic fe n d u rfte n . S e n n eö h a t fich h erau ö g eftellt, b aß biefe jü n g fte © e i f t e ö b i f f e n f c h a f t b ie S io g e n e ö te u c h te in ber

£ a n b tr ä g t b i e jebe an d ere.

S e ö © p a te n ö b i r d fie fich jc ß t erft recht n ich t fc h ä tn e n . S ie

© cholle b le ib t ih r Q lrbeitöfelb, bie g ü ll e ber a ^ o b e n b e n fm ä le r iß t firfu n b e n fc h a ß . S u r c h bie (S igengefeßlichfeit ih rer g o rfc ß u n g ö b e ife b i r d fie fich nach b i e b o r b o n a lle n a n d e re n 2öiffenfcf)aften unter- fd jeib en . illb e r b e i l endlich ih re © teich b erecfjtig u n g e rfä m p ft u n b a n e rfa n n t ift, fo b e rg ib t fie fich nicfjtö m e ß r, b e n n fie h e u te ih re Spanö den © cfjb eftern reicht: ber O laffen- u n b H fö lferfu n b e, b er 2B irtfchaftö- u n b © efellfchaftölehre, ber © p ra c jj- u n b © e fc h ith tö b iffe n fc h a ft, ber 'S o lfö fu n b e , ber DTtythen-, © a g e n - u n b O Tlärchenforfchung, ber ber-

(17)

15

g te id jen ö en CleHgionöh)iffcnfcf)Qft, of)ne 5te a lte n g reunöfcfjafta& eaieljun- g en j u r Jta tu rto iffe n fc fja ft a u fju g e b e n . S e r S org efc^icfjtter üeraic&tet a u f Q ln tn e n ö u n g feiner b e in ä ö rte n ^Hr&eitöregeln aucg ö o rt nid^t mef>r, ino bereit« 3af>rbücfjer a u fta u c ö e n u n b itrfu n b e n a u ö s ü g e g efam m elt in erb en , b e n n er tneifj, b a g bie b o n if»m aufgebecften g ä b e n aucfj bie

„gefcfjicgtlicöe 3 e it" u n b b a « „^> eute" b u rcfitau fen . 3 n bie g r o n t älterer

2ölffenfcf)aften tr a t bie n eu e m it © e l b f t b e i n u g t f e i n , C a m e r a b - f c & a f t ö g e i f t u n b < S e g e n t u a r t « n ä F ) e .

§ i e r ift O le u la n b fü r b eu tfd je g u g e n b b itb u n g erfcgloffen. Olicfit b o r ftu m m e © c g e rb e n g a u fe n finb bie © cfjüler j u füfiren, aucg nicgt in ein rom antifcfie« S r a u m la n b , fo n b e rn m itten Fjinein in ein u ra lte « u n b bocfj n im m e r leere« © p ie lfe lb ftraff g e fp a n n te r © e e le n frä fte , m itten Ö inein in ben Q Settftreit ber W affen u n b 'S ö lfe r u m b a « S e b e n u n b u m a lle n .£ eb en«inf)alt, m itten p in e in in ben ^ a m p f un ferer QSäter u m bie 3D erte, fü r bie jeg t in ir b ie S e r a n tin o r tu n g tra g e n . 05 o r g e- f c f ) i c F) t l i c F) e r U n t e r r i c h t b i e n t b e m 0 5 o t f e , in b e m er b a«

h eran in ach fen b e © efcljlecht b a j u an leitet, jene« O lin g en u m O ltenfdjfieit«- iuerte burcf) a lle © tu fe n a n fc fja u e n b u n b b en fen b 3U b erfo lg en , nacf)

© in n u n b © efet? im m e r beffer au berfteljen, b a « bölfifcfje S e in u g t - fein m it tieferem S n g a lt j u e rfü lle n u n b fü r b ie 2 3 e3 to in g u n g ber

© e g e n to a rt« a u fg a b e n fiel) bereit j u m achen.

U m b o n ein er b io g e n S e n f m a lö f u n b e a u r ^ u ltu r le h r e au g elan g e n , b e b a rf e« ein er bielfeitigen H lu ö tu ertu n g ber 3 5 o b e n fu n b e . S e n b o n g o rfc h e rn g e b a h n te n ^ f a b e n h a t auch b er S e h re r a u fo lg en . S ä g e r g ib t g r i g © efch tn en b t in fein em „ $ a n b b u c h fü r ben U nterricht ber beutfefjen OSorgefcgichte in O ftb e u tfc g la n b " (a 5 re « la u 1 9 3 4) im 3 lb - fegnitt II d b ie u n en tb eh rlich e U berficgt ü b e r bie „O ttetg o b en ber lilu « - to e rtu n g " . OSJeil bureg biefen 3 5 re n n p u n !t be« „ fö a n b b u c g e « " alle

© tra g le n g in b u rc g la u fe n , b eaieg en ib ir b ie bo m b erb ien ten OSerfaffer im O lo rib o rt au « g efp ro cg en e 35itte u m ioeitere A n re g u n g e n b o r allem a u f bie g ru n b fä g lic g e n A u « fü g ru n g e n ü b e r bie A rb e it« to e ife . OBir b ü rfen u n b m üffen b o ra u « fe g e n , b a g ber S e g re r m it bem S n g a lt be«

g e n a n n te n b o rb ilb ticg en 0® erfe« b e rtra u t ift. § i e r freilich fa n n n u r eine O lacglefe, feine erfegöpfenbe S a rfte H u n g b eab fieg tig t fein.

S e m ü b lich en © p ra e g g e b ra u e g fo lg e n b , lä g t © efegtoenbt bie latein ifeg en u n b grieegifegen © tra g e n fe g ilb e r b o rlä u fig g ä n g e n . S a n a c g g ib t e« aioei cgronologifcge OTtetgoben, n äm licg bie ftratig rap g ifcg e u n b tgpologifcge, io eiterg in eine fo m p a ra tib e , cgorologifcge u n b fie b lu n g ß - arcgäologifcge O ltetgobe. A n fcg lieg en b io irb b e to n t, b a g b ie fo g e n a n n te

(18)

- 16 -

fulturgefdjicf)tlicf)e onetFjoSe n u r eine 33etrac& tungöiueife ift, 6ie 6

3iei 6er g o tfc fiu n g fein fofite u n6 6en ü n ie rric ö t 6urcF)öringen m u ^ . S n 6er SMelijeit ftecft eine ß in ^ e it. 2ö e il e« g ilt, m a n n ig fa tiig e 'S erir> an6tfc&aft«6e3ieF)ungen aufju& edfen, m u ^ 6ie © to& ric& tung freilitf) iuedffet'n. 2ö e rf3eug a b e r ä n ö e rt ficf) nic&t. g ü r affe S:ore gibt eö g ier n u r einen © d jtü ffe l: 6en ‘» e r g i e i c ö . 3 B ir bergteic& en a n jeöem ein je tn e n ® o6e n6en fm aI Öen S ö erffto ff u n6 6ie a ö e rffu n ft m it 5em erftrebten u n ö erreicöten 3 to ecf u n6 ö er ‘2 3 o rten6ung«ftufe, iü ir ber- gleidfjen 6ie S u n6e u n6 S u n & g ru b b e n u n te r e in a n6ec fo io ie m it ifjrer erfc|)Iiegbaren seitlichen u n6 rä u m lic h e n U m tn elt, b erg leichenö erforfchen iü ir 6ie S ie fe n u n ö S ö ffen 6er g n tiü ic fe lu n g u n6 fuchen &ie treibenöen K räfte s u erfennen, 6a« eigentlich g lie fje n ö e u n ö C ö o rtü ärtö ö rä n g en ö e im © tro m b ette 6e« ^ u ltu rg e fc h e h e n « : 6a « ® e n fe n , S ü h le n u n ö 2öo llen

6er Q3ölfer u n ö 6er OTTenfchheü. S i e 3 a h l 6er „O T tethoöen" b rau ch t noch nicht erfüllt j u fein, a b e r alle fö n n e n n u r a u f ö em V ergleich b eru h en , a l l e fin6 fo m it „ f o m f j a r a t i ü " , u n6 a lle m ü ffen m it- e in a n ö e r berbun& en b leib en , fie b e rü h re n u n ö fr e u je n fich, eine fe^t

6ie U lrbeit 6er a n ö e re n fo rt, u n ö fdjliefjlich m ü n ö e n alte in öie © e- fchichte, 6ie ^B iologie u n ö ß h ito fo fth te K u l t u r ein.

IB ei 6en b ereit« g e n a n n te n fü n f Q lrb eitö lo eg en h « n b e lt e« fid) u m © tu fe n oöer u m m itte lb a re S ie te 6er S o rfc h u n g . 'B erö eu tfch u n g

6er S ac h a u « ö rü c fe ift © ach e 6er 3u ftä n6igen S o rfch«r - 2ö*r berfuchen n u r eine fachliche llm fc h re ib u n g u n6 h a tte n 6a b e i 6ie o b ig e R e ih e n ­ folge feft:

1 . S e itb e ftim m u n g n ach ö em S lu « g r a b u n g « b e fu n ö .

2. S e itb e ftim m u n g a u « 6e rS o rm e n ttü ic fe lu n g (n ach R lo n te liu « ).

3. S eftfteflung b o n S o rm b e s ie h u n g e n u n6 Q Seriuanötfrftaften, befon& er« S to ecfb eftim m u n g .

4. 3 3 e fta n ö « a u fn a h m e öer g o r m e n n ach Ihrer örtlichen ‘V e r­

b re itu n g .

5. V orgefchichttiche V o tf« tu m « fo rfc h u n g (n ach ^ o ff in n a ).

V e i öer S tn ecfb eftim m u n g ift s u b each ten : © in ö e u tig e g o rm e n (S a n je n fb ig e n , © cgeren, g ib e tn ) b e rta n g e n feine b efo n ö ere „R letho& e"- g ü r öie S iü e d b e ftim m u n g b ie t6eu tig er © e rä te g e n ü g t ä u ß e r l i c h e O b e r e i n ft i m m u n g n i c h t , © o la n g e 6er © e b ra u c h nicht a u « öem

© r a b u n g « b e fu n6 felber fich erg ib t, h a t jeö er V e rg le ic h m it heutigem V ra u c h tu m in © u ro b a oöer fo nftiuo te6igtich ö en 2 ö e rt ein er O m fchau.

S ie f e je ig t R tö g tich feiten , a b e r noch ^eine fichere 2ö irftich feit. © « m u ß oft unentfchie& en b leib en , ob ein m eh rfach 5 u rch b o h rte« © rfieibchen a l« ^ n o b f o6er a t« © b ie lm a rfe o6er a l« noch e tiü a « a n ö e re « gebient

(19)

17

f)at, ob ein „ ^ ä n g e g e iu ic ö t" a m O B eb eraß m en ober a m Śifc& cm eb tie rto a n b t in o rb en i?t, in en n nief)t g a r fcfjon b ie erfte artgem eine D e u tu n g fatfcf) tn a r. ß ö fo m m t ü b rig e n s a u tfj b o r, b a § ber gleiche © e g e n fta n b fü r g a n j üerfcf)iebene 3h)ecfe abinec& felnb g e b ra u c h t in irb .

© efcfiiuenbt füf)ri nocf) ln eitere a b fü b te n b e 23eifbie(e a n u n ö n im m t b a b e i aurf) tS e g u g a u f b ie ^ ö lf e r f u n b e . ® iefe iuof)Ibegrünbete Q Biffenfcfjaft ift a b e r a n getniffen JiliB e rfo ig e n ober © efafjren ber fo g e n a n n te n „ fo n tp a ra tiü e n o ite tfio b e " u nfcfiulbig, b a fte n ie Q lnlafi b a tte , biefen ^ o l jto e g 3u b etreten , in e n ig fte n s nicbt fo, ioie er im § a n b - bucf) gejeicfinet ift. © o trifft b en n aucf) bie bon © efcb h ten b t an g eb eu tete

2D a rn u n g b o r biefer „ b e u te faft g a n j ber © efcbicbte ber g o rfc b u n g a n g e b ö re n b e n Q In g eleg en b eit" n u r 'B orgefdbicbtler ä lterer © cbule. 2ö o e s ficb a b e r u m g eftfte flu n g iu irfliib e r g o rm b e ^ ie b u n g e n b a n b e tt, b a b e rm a g b ie O Sotferfunbe ber iöorgefcbicbte b o ib m eb r 3U b ieten a ls eine folcbe © acfgaffe. 2S a s 3. S . g rie b ric b CRabel in feiner u n b er- g än g ticb en „C lln tb to b o g e o g ra b b is" 33&- ©■ 3 7 5 — 4 1 0 ü b e r „ 3 in tb ro - b o to g ie u n b (g tb n o g ra b b ie a ls # ilfsib iffe n f< b a fte n ber © efcbicbte", ü b e r bie „ tö e rin a n b tfc b a fte n etbnograbbifc& er © e g e n ftä n b e " ob er ü b e r „ b ie au ffteig en b e u n b ab fte ig e n b e S in ie " 3« fa g e n toeifj, e n tb ä tt m ancbeS

© a m e n fo rn , b a s b en © a rte n ber töorgefcbicbte bereichern fa n n , toert- bofi fü r g o rfc b u n g u n b iln terricb t.

OTlit ber feb r berechtigten g o r b e r u n g ein er „fulturgefcbicbtticben 3 5 etra(b tu n g S lb eife" b ä n g t s u fa m m e n , b a b 3U jeb er ^B egebeseidbnung ber ricb tu n g in eifen b e fSfeil g ehört, g e b e r © cb ritt m u b b o m S i n g su m

© e b a n fe n u n b b o m ein sein en s u r g efam ten K m ib elt fü h re n .

© cb o n bie 3 e itb e ftim m u n g e n fo llten n ie m a ls im S in g tic b e n ftecfen b le ib e n , g re ilic b ift jebe © a c b e g e n a u fo a lt ibie ber leb te © e b a n fe , ber ih r e n b g ü ltig S a f e i n u n b ficbtbare g o r m g a b . Q lber im m e r tbirfen ältere © rin n e ru n g e n m it, u n b oft ift b a s tlrfp rü n g lic b e re eben b a s QBefentliehe. @s ift nicht fin n - u n b tn e rtlo s, etin a fo lg e n b e 3 3 e b a u b - tu n g e n a u fs u fte lle n : S a S fiils e fa m m e tn ift fo a lt ibie bie DTtenfcbÖrit felb ft; bie eben b o m OTtarft geholte „3 5 rotfcbüffet", a u s ß fla n s e n fa f e r in © p ira lro u lftte c b n i! geflochten, ift „ ä lte r " a ls alle S o n g e fä b e ; ber

© c b leu b erftab fü r Q B u rflan sen ift attftein seitlicb ; ber DTtablftein ift älter a l s bie DTtübte. © e m e in t ift b a n n nicht m e h r b a s S i n g , auch nicht ber lebte, fo n b e rn ber erfte © e b a n fe . 3 n biefem © in n e f a n n ein ein-

3ig er © e g e n fta n b nicht b lo b 3 3 e sieb u n g en 3U berfebiebenen 3 e itftu fe n , fo n b ern auch s u berfebiebenen ^ u ltu r g r u b b s n b e tra te n . S i e © ru n b fo rm ein er b eftim m ten tS ü ffen ajt g eh ö rt n ach Q lu s g ra b u n g s b e fu n b in einen

2

(20)

u m g r e i f e n ^ ö fc f m itt öer aS ro n seseit. S i e ‘B e v e r u n g e n jeöoc& laffen erfennen, oft im Z ü n ftle r nocö &ie E rin n e r u n g a n ö ie S a ^ e n a j i ober a n öie B b f a g a j t nac^inirfte. S ü r eine „ e tr a tig ra £ F )te Öeö © eifteö"

ift ö ie B orgeief)icf)tsitiiffenM )aft m it if)ren ftre n g e n S e itb e ftim m u n g e n beffer au ö g erü ftet alö öie B ö lfe r fu n ö e . 2 ö a $ QJföoff B a f t i a n m it u n ­ geh eu rem u n ö öocf) u n p re ic ö e n ö e m Q iu ftn a n ö in feiner B ö ife tp fy c h o - logie bergeblicö anftreb te, berfbricf)t b o n öer „ © tr a tig r a b ö ie öer B o ö e n - fu n ö e " a u ö einen ficfjeren E rfo lg . S a ö in irö au ch b o n Öen B e rtre te rn öer „ ^ u ltu rf re iö le ö re " n eiö lo ö u n ö ö a n f b a r a n e rfa n n t.

S i e futturgefchicf)tUcf)e B e tra c fttu n g ö tn e ife „ to ift Öen OTtenfchen u n ö feine g efam te ilm iu e lt j u ein em einheitlichen B i l ö e geftalten"

(E efch iu en ö t, a . a . D. 6 . 1 9). (S a n s leicht ift eö nicht, b o m einseinen B o ö e n fu n ö a u f m enfchliche B e tä t ig u n g , b o n öiefer a u f Öen © e ö a n fe n u n ö enölich a u f Öen DTlenfchen felbft su fchliegen. E ö fin ö noch biele A rb e ite n n o tin en ö ig , biö jeö er B b fc h n itt öeö ffia n n u n g ö re ic h e n B e to e - g u n g ö b ilö eö enttoicfelt u n ö feftgelegt ift.

6 e lb f t ib en n ein E in s e lfu n ö a u ö fein er e h e m a lig e n fim iu e lt böflig herauögeriffen erfcheint, lä 0 t öiefe fich to en ig ften ö teilin eife a u ö ihm ab leiten . S i e BfeilffM öe b e rrä t ö en B o g e n , öie © chliefje ö en B la n te l, öer

© b o m öen B e ite r, öie § a c fe m in ö eften ö ö ie Q B ilö g ru b e, m eift eine einfache p f la n s e ra r b e it, ö ie p f lu g fc h a r g ib t (SeiD iftheil f ü r ö a ö B o r- h a n ö e n fe in eineö h ö h n e n 2 B irtfch aftö leb en ö . B n g rif fö - u n ö © cfm ö- in affen b e ö in g e n fich g eg en feitig ; g e r n - u n ö B a h f a m f jf b e rla n g e n ber- fchieöene B titte l; fSfeil u n ö S ö u rffb e e r b e rö rä n g e n fich gegenfeitig;

fch b ere © chilöe m ö g en suv © to h la n s e b affo n , öer B o g e n fc h ü ß e aber fa n n n u r öen leichten 3?ängefchifö b ra u c h e n . E in © b in n ib irte l oöer g a r eine E u ftfo rm erfehen u n ö Öaö fertige E rs e u g n iö . E in halt» oöer g a n s boflenöeteö Söerfftücf läfst u n ö erfen n en , toelche ^ u n ftm itte l an g eto e n ö et io o rö en fin ö . O b öer © te in n u r su g efcffiagen oöer ü b e r­

arb eitet ift, ob B o ff- oöer ^ e r n b o h r u n g b o rlie g t, ob B l e t a ü f a ll g e h ä m ­ m ert, heift gefchm ieöet, in b le ib e n ö e r o ö er b erlo ren er g o r m gegoffen, g e h ärtet, geglättet, g e b u n st ift, ob ein S o n g e fä f? a u ö freier ^ a n ö ge­

fo rm t u n ö b ersiert ift oöer ettxm m it ^ jilfe ö er £ ö b fe rfc h e ib e , bielleicht audh u n ter B e rib e n ö u n g b o n © te m b e ln , ob ö ie ftoffrem öe g o rm eineö S o n h e n fe lö e ü u a öem © cfjm ieö oö er ö em B ö ttc h e r oöer öem

‘R o rb m a d je r a b g e fc h a u t ift, Öaö alTeö lä g t u n ö fchon ein e n erheblichen S e il b o n „ llm in e lt" m it © ich erh eit erfchliehen. Q Baö fich in öiefer oöer äh n lich er QOßeife g eö anftich b e rfn ü b fe n lä g t, n e n n t B a h e l „fo rm - b e rib a n ö t" . S a eö fich h ierb ei u m B e ih e n b o n ^ u ltu rb e fta n ö te ile n

(21)

19

^ a n ö e lt, ö eren b e ftä n ö tg e s 3 u fa m m e n b (e ib e n ficf) a u ö ifjrer in neren OTatur a b le ite n lä g t, fo Dürfte öer Q luöbrurf „ in n e re g o rm b e riü a n ö t- fc g a ft" nocg beffer geeignet fein, O ltigberftän& nis 3U b e r p t e n .

S i e b o n g r i g © ra e b n e r (OTletgobe 5er © tg n o lo g ie, 1 9 0 5 ) a n g e - b a p t e „ ^ u ltu rfreiö fo rfcF su n g " inift u n ö n ä m lii^ nocif) einen © cgritt ineiter fü h re n , © ie unterfucfjt, inie tneit ein rein äugerlicf», alfo g e fc fü d p lieg gegebene^ C llebeneinanber b o n ^ u ltu rb e f ta n b te ile n fieg b ei geiniffen, aueg tneit je rfg re n g te n O T tenfcggeitógruggen in gleicger O rö n u n g u n ö

■ Serquiefung in ieö erg o lt. 3B o 3 lr t u n ö g ü fte folcger S lb erein ftim m u n g en j u r Q ln n a g m e gefigicgtlicgen S u fa m m e n g a n g e o stn in g e n , tn irö Die 3 ln - n a g m e eineö „ S M tu rfre ife o " bereegtigt fein. S e r g e in altig e U m fa n g 5eö noeg j u befeg affen ö en u n ö j u b e ra rb e ite n ö e n © toffeö b rin g t es m it fieg, ö a g öie © rgebniffe noeg niegt affgem ein b efrieö ig en . © oftte e s g elin g en , a u f öiefem S b e g e eine „ b ö tfe rfu n ö lic g e S e itfo ffilie n fu n ö e "

ftan ö feft a u f ju b a u e n , fo m ü g te ö a s eine m äeg tig e ^ i l f e fü r fotege

^ u ltu rin iffe n fc g a fte n to erö en , öie ig re Q lrbeit g ru n ö fä g lic g oö er n o t- g e ö ru n g e n n u r a u f ein en flein eren S Ju sfcg n itt öer © röoberfläcge b e- feg rän fen , a lfo b o r a flem fü r öie b o IM u n ö tic g e u n ö ö ie borgefcgiigtlicge g o rfe g u n g . 3 u r ü c f g a ltu n g im leg ten ilr te il b ra u e g t D Tlitarbeit a n öer

© a m m tu n g b o n S a tfa c g e n noeg niegt a u ö fcg lieg en , tu en n m a n fieg m it öer 3!rö eitö tu eife erft e in m a l b e rtra u t g e m a ig t g a t.

® e i öem ^ ö e m ü g e n u m öie IS e fta n ö ö a u fn a g m e fü r eine fu ltu r- gefcgicgtlicge 3 5 etracg tu n g sin eife g a b e n tn ir u n ö fegon tneit b o n jener ein fä ltig e n 2ln fc g a u u n g en tfern t, naeg tu elig er e in „ 3 3 o ö e n ö e n fm a t" im m e r aueg ein m u feu m ö re ifeö © cgauftüdl fein m u g . © in ig e ö u n fle © teilen im © rö reifg fin ö , tn e n n fie öie 2lu ö m effu n g e in es ^ a u s g r u n ö r if f e s e rla u b e n , fü r ö ie g o rfe g u n g tnertbofler a l s D as fegönfte llrn e n g ra b . Cüicgt a u f ö ie 33ereicgerung öer © a m m lu n g e n , fo n ö e rn öer © rfe n n tn is fo m m t e s a n . J S o ö e n ö e n fm a t ift in öiefem © in n e fcglieglicg a lle s, In a s tn ir — tn e n n au eg erft a u f öem llm tn e g e ö e s 'S e rg le iig e S — öer © cgolle a b ju la u fc g e n b erm ö g en , m a g fie u n s e ttn a s e rjä g fe n bo m Q öo g n en u n ö 3 B a n ö e rn , b o n g a g ö , "S iegsucgt u n ö 2lcferbau, bon g a m ilie u n ö © efeflfcgaft, b o n S o te n b e re g ru n g u n ö jeöer lilrt ö es S r a u c g t u m s , b o n © ittlicg feit u n ö © ta u b e .

Q lucg öie © g ra e g e g eg ö rt p m © e fa m tb ilö , ö en n in ig r tn o g n t öer © e ift je ö e s 'S o tf e s , fie ift p g te ie g ö a s ^ l e i ö öer © e ö a n fe n , ift im u m faffen ö ften © in n e £ a u ö - u n ö A rb e its g e rä t, QDÖaffe, “S e rfe g rS - m ittel, © egm uef. 3 u m an eg e m A ä tf e l öer © g ra e g fo rfe g u n g — m a n b ra u e g t ö a b e i niegt b to g a n g lu r n a m e n oöer ettn a a n öie A a f a ttta f e l

2*

(22)

20

b o n CHofełłe 511 ö en fen — ift d ie Q Jnttoort erft in der © cgoH e g e fu n d e n b o r ­ den. 3 i e um gefefiri der © bracf)forfcf)er d em '» o r g e f ^ itf itle r f»elfen fa n n , geigt 3.3 5 . 3 lo rb e rt 3 o fI in ß b e r tö D ^eatlejifon der 35orgefrfjicf)te 33d. VI u n ter dem © tid jb o r t „ S ttg rie r" . S ü r d ie S r a g e n o d ) d er bronsegeit- iicfien 33ebölferung © cfjlefienö find die d o rt an g eftifirten fbracfjlicfjen H ilfen b o n gro ß er 3 5 ed eu tu n g . © ie b e r d e n ficg nocf) berm eftren laffen.

3 iu cö der g lu § n a m e „ S r a m a " , d er nicf)t b lo § in O b e rf^ Ie fie n , fon- dern aucf) in Q iib an ien b o rfo m m t, d ü rfte fidj a b a b e r ie b f e l au ß iftyrifcFier S e it e rb e ife n .

© efir berfefjlt b ä r e eö s u m ein en , d a ß d ie ©efcfüdfjte der © cfjreib- fu n ft den 33orgef!f)icF)tßforfcfjer nicfitß a n g e ö e . S n 2 ö irfü cfjfeit g a b eö feine fcßriftiofen S e ite n u n d 35ölfer, d e n n d ie ® e b a l) r u n g od er JR it- te ilu n g b o n © e d a n fe n durcf) ficf)tbare S e ic ß e n ift fo a lt b i e die DftenfcFi- i&eit felber. S l o g e © ed äcfitn iß ö ilfen fin d D U erfbfäftte, k n o te n , S e rb e n , aucö 35iIberfoIgen, m it d en en d ie 3 lb fcg n itte eineß © cfia m a n e n g e fa n g e ß , einer ind ian ifcfien „Q B in te re rg ä ö lu n g " od er eineß eurobäifcffen „ ^ o b e l- b a n flie d e ß " feftgefjalten b e r d e n . Q lndereß d ie n t der eigentlichen OTlit- teilu n g , gelegentücFi aucf) B e to n u n g eineß 3 fe ü )tß an ff)ru ch eß , oder eß begbecft g a u b e rh a fte 3 ö ir fu n g . X a b u -S e ic h e n fo ü e n b a r n e n u n d a b - b e h re n , ^ e ilß -S f u n e n fichern OTtut u n d © rfo lg . O ttit © ig e n tu m ß - u n d

© efchlechterm arfen b e r d e n 3 a g d f)fe ile , ^ rie g e rfc h ild e , © c h b e rte r, 35ieh- h erd en u n d £ a u ß g ie b e l b erfeh en . ^ » a n d b e rfe r- u n d ^ünftlergeicfjen b e tb ü rg e n h ö h eren © c h th e itß b e rt. O b eine „ H ie ro g ly p h e " in gauber- frä ftig e r 3 ö eife den © e g e n fta n d felbft od er eine JSerfon gu bertreten h a t, ob fie a lß „ S d e o g ra m m " ein en 35egriff an g eig t, ob eß b i e beim

„ 3 te b u ß " n u r a u f d en S a u t b e r t od er b i e b e im „ O llp fja b e t" n u r a u f den S o p f l a u t deß u rfp rü n g lic h e n 3 3 ild eß a n fo m m t, d a ß ift afleß fo fliehend, d a h fcharfe © ren g en fa u m gu giehen fin d . „ S i e © cfjrift" — oder beffer „ d ie © cfjriften " — fm d n ii^ t e rfu n d e n , fo n d e rn fie find ent- ftan d en , Fm&en fich e n tb ic fe lt, u n d g b a r in b o r g e f c h i c h t l i c h e n S e i t e n , i l n d d a ß gefchah n ich t e t b a in H e rm a n n 2 ö irtf)ß 3H är(hen- la n d e „ 3 1 tla n tiß " , fü r b e lc h e ß ftf)on n ach A lfr e d 3 ö e g e n e rß geftfteflungen fein p l a g a u f © rden ift, fo n d e rn affgeit u n d ü b e ra fl, b o DTlenfchen leb ten . S a b e i m u fj m ancheß ü b e r h a u p t erft a lß b ir f ü c h e © c h rift erfan n t b e r d e n . © ine 35ilberfchrift f a n n fo feh r b iß g u r ltn fe n n tlic h fe it außge- glichen fein , b a h fie b i e ein blo fjer S ie r a t b ir f t. S i e iö ö lferfu n b e fen n t d a fü r gafjlreiche S e if p ie le . 33ei d en 3 5 o b e n b e n fm ä Ie rn fehlt afle rd in g ß m eift d ie fü r d ie S e u tu n g n o tb e n d ig e Ü b e rlie fe ru n g . S a ß m a h n t gu gröhtec 33otficht u n d S u rü c fh n ltu n g im Ł lrteil, berechtigt aber nicht d a g u , die böflige © dhriftlofigfeit d er 3 5 o d e n d e n fm ä Ie r a lß felbft-

(23)

21

ö e rftä n ö lid ) fjin su n efjm en , ö aS urcß Sie Q iu fm erffam feit ein su fcö läfern un& 5 en gortftfjrU t 5er © rfen n tm ö j u V erbauen.

S e n 3 Iu ö 5 ru tf „ ilm to e lt" ß a b e n to ir b iö ö e r u n m itte lb a r a u f öie

^ u l t u r e r f c f » e i n u n g e n b e jo g e n . S ie f e m efjr oöer tueniger fertigen (Srgebniffe menfcf)licf)en O lin g en « u n ö © cftaffen« fin b a rte rö in g e ge­

eignet, öie a iu fm e rffa m fe it ju e rft u n ö u n m itte lb a r 3U erregen. 2ö ir m ö g en u n ö je g t ö a r a u f b efin n en , ö a § ein böftiger 2öecf)fel öer S iic f- ric&tung öem toirflic&en 2ö e rö e g a n g n o Ą beffer a n g e b a ^ t fein tn irö . 'S o r after ^ u i t u r to a r öocf) öie „nocö u n b e rü firte C H atur", in öiefe In u rö e ö a n n öer DTCenfcf) gefegt m it feinen A n la g e n u n ö g ä b ig fe ite n ,

„ ö a m it er öie (Sröe erfüffe u n ö fie fict) u n te rta n m acfte", u n ö f e i t ö e m in irö — b a fö in fjin m ietftü rm en ö em S u f f tie g , b a tö aucf) in affau- m enfcblidtem S rre n u n ö © le ite n — ein © efd jlecg t b o m a n ö e rn g etrag en u n ö ioeitergefcgoben. S a ö ift ö a ö ö r e i f a c g e ß r b e öeö S o ö e n ö , öeö S t u t e ö u n ö öer ö b e rtie fe ru n g , öie öreifacge „ ü m io e tt" öer ^ u l- t u r b e ö i n g u n g e n , a u f öie ficfj je g t u n fe r S lic f ju rü c fa u to e n ö e n g a t.

S e r S o ö e n ift öeö OTtenfcgen „ ü m io e lt a n ficg". ® r ftegt a u r K u ltu r in äg n licg em S e r g ä t tn i ö ioie öer © to ff a u r g o r m . g o rm e n m ö g en erfu n ö e n , © to ffe m ü ffen entöecft, ö. g . n acg ig ren b ra u c g b a re n ß ig e n fc g a fte n e rfa n n t iu erö en . © o tcge © ntöecfung g a t a b e r fü r eine K u ltu r n u r ö a n n u n ö ö o rt S e ö e u tu n g , iuo öer S o ö e n ö a ö betreffenöe

© efcgenf fü r Öen Jfte n fc g e n im m e r u n ö im m e r iu ieö er in au ö reicg en ö er 3B eife bereit g ä tt. DTirfit a u ö jeö em ^tolae faffen ficg S an aen fcg äfte oöer S o g e n , nicgt a u ö jeö em © te in e fcgarfe OTleffer oöer a ä g e S j t e gerfteffen, nicgt afte p f la n a e n lo g n en öie p fle g e , nicgt jeöeö S ie r ö u tö e t ö a ö 3ocg, nicgt a u ö jeö em © röreicg f a n n m a n S ö g f e fo rm en oöer OTtetaft au ö fcgm eiaen. S a r u m g a b e n a- 33- gocgftegenöe S ö tf e r nacg O b erfieö etu n g a u f o a ean ifig e © ifa n ö e öie eg em a lö g eü b te S ö g fe r - u n ö

© cg m ie ö efu n ft a u fg e b e n m üffen. S i e l e © rö - u n ö S a n ö fa r te n m ü g te m a n aeicgnen, b iö e in ig e rm a ß e n a u m S u ö ö r u c f g eb racgt io ä re , io a ö jeöeö b e io o g n b a re gtecfcgen im S u f u n ö S b after eingetretenen 2B itteru n g ö - b e rä n ö e ru n g e n feit S e g i n n ö er ffltenfcggeitögefcgicgte öem ^ u t tu r - fo rtfig ritte en tg eg e n g eb racg t, h m ö eö ig m b e rfa g t g a t, iu o b ei nocg a«

berücfficgtigen b lieb e, ö afj nicgt jeöe S r t b o n g re ig e b ig fe it n ü g ticg , nicgt jeöe ^ a r g g e i t fcgäöticg geibefen ift. S u c g öie S b g ä r t u n g gegört au m S e b e n , aucg öie S o t ift S eg rm eifterin . S e r S o ö e n n ä g rt nicgt n u r ein S o t f , er eraiegt eö aucg. ß r liefert nicgt n u r Cftogftoffe, fo n ö ern er fteftt aucg S r b e itö a u f g a b e n . 3lo<g m e g r! S f f e r m enfcglicgen S J e r f- tätig fe it g a t ö ie S a t u r u n ö U rfra ft öeö S o ö e n ö fcgon bo rg earb eitet, g a t 2 ö e g e getoiefen, locfenöe S ie te geaeigt. S o r affen R a u fe rn g a b

(24)

cö fcfmöenöeö ^ fla n je n g e h iir r u n ö ö erg en ö e f ö f jle n , t>or jeb em © e- iu a n ö f l a t t e r u n ö SierfelTe, ö o r öer 3 t a ö e l t r a t 5 er 2)o rn , ö o r öem K o rd 5 a ö 'ö o g e ln e ft, ü o r öem g tf d je tn e ß 5 a « © ^in n g eto e& e, b o r öer

© c p f f e l öie ^iir& iöfcfiate, b o r öem g fu g ^ e u g öer ‘S o g e l. CRac^öern S lcferbau u n ö © etn erb eflei^ ö a ö iillntfift öer (£röe u m g e fta lte t f)Qöen, finö tn ir eö lä n g ft g eto o ^ n t, b o n öer £>öße öer © e fittu n g ßerab b licfen ö afleö 3IuBerm enfcf)Iicfie alb fc^lecf)tFitn u n tä tig o n ju fe fie n u n ö S ä tig fe it n u r u n ö fel&ft jujufcifireiben. 2B o eö p cti u m b e V o u ^ t e b ß u lt u r - ftreben g a n ö e lt, ö a ift afferöingö n u r öer Jlle n ftf) S r ä g e r , afleö an ö ere

© efeöaffene © eg en ftan ö öeb ^ a n ö e l n b . ß b tn a re o b e r u n ö a n f b a r u n ö g e ö an fen lo b , j u übevfefien, ö aft ^ tten fc fih e itö g e ö a n fe n ftetö n u r eine Q B ieöerftoIung folcger © cfjö b ferg eö an fen fein fö n n e n , ö ie irg en ö tu ie b ereitö in öer unbeirm fiten © tfiö b fu n g iu irffa m h ta re n , eife fie im O ltenfcgen j u n eu em S e ib u f jtfe in e rtu a i^ te n . 3 ö ie ficF) n u n im SBeefjfel 5er S ä n ö e r u n ö m it öem © c fttü in g u n g ö fä jla g ö er S e ite n ö ie natüriicfie fim tn e tt g a n j b erfdfieöen b ietet, fo m ü ffen au tf) ö ie © eficffts^üge 5er K u ltu re n a n jeö er © teile 5er ß r ö e ö ie © ig e n a rt öeb 3 5 o ö e n b erfennen iaffen. 3? b o ö e n ftä n ö ig e r eine K u ltu r ift, öefto a u ö g e p rä g te r finö iFtre S ü g e , u n ö öefto ficgerer ift i§ r 2 5 eftan ö .

Plngleicf) b erteilt ift aucf) ö a ö © r b e b e b S i u t e b . Seuttief»

Beben fieB öie O Tterfm ale jeö er ifta ffe a b . töerfcB ieöen fin ö QBucöö u n ö g a r b e , S D iö erftan ö b fäljig feit u n ö S r a f t, © efdjicflicB feit u n ö gfeiB , geiftige S in ö ig fe it u n ö S iufgefcB toifenbeit, © in b ilö u n g b fra ft u n ö © e- fcB m acf,£ebenbIuft u n ö S eb en ö ern ft. S i e6 tf)ib a n fu n g ö b re ite ö e r a in la g e n ift getoifj nicf)t fletn , a b e r a u tfi nicf)t groft g e n u g , u m ö ie rU n n aljm e einer b o n © a u ö a u ö m efirftäm m ig en © n ffo itfelu n g roiffenfcBaftlicf) 311 red jt- fertigen. 6 0 b ie i © e m e in fa m e b b e rb in ö e t nocf) im m e r ö ie OUenfcijen aller '.'Raffen, ö a ü Öie f lr f r a f t öeb e i n e n ü rf p ru n g b itcf) überafC b e tra t, -ü b e r Öaö ß r b g u t öeb S l u t e ö iuav b o n E in fa n g a n n iä jt toteb V erm ö g e n , ö a b e in fa ä j ii-eiter to a n ö e rte , fo n ö e rn fe im b a fte Q Jn lag e, öie eine S üffe b o n © ntioiifefungbnröglicB feiten in ftd) frftlog. 3eöeö © tie ö u n ö jeöe S ä jjlg fe it f a u n fteB n u r ö u rJ i flcifjigc Ü b u n g a u fin ä rtö entibicM n.

a b e r u n b en u tzt in trä g e r 3 tu fje b le ib t, ö a b erfcniafft, ftirb t, gebt b e rto re n . O ü räi ö em b o n S toffe fcBou 1 8 9 3 a u fg e f te lte n u n ö feitöem b eibäB rten © efetje ift iiamm esSgefcbicbtliclje © n tm id e lu n g n i et) t m e f i r u m f e B r b a r. © in m a l b e rfü m m e rte © lie b e r e rla n g e n n ie m a ls ihre trü b e re © tä rf e ib ieöer, g ä n jü tf) b erfcfiunm öene fin ö fü r im m e r b erieten , felb ft b ei ’.'Riicffebr j u r a lte n S eb en S to eife. 2 ö o ftt a b e r fö n n e n geübte, a lfo le b e n s frä ftig e © lie b e r ftetlbertrefenö jen e 33erSufte erfeg en . S a s g ilt n id jt bioft b o n a u g e n fä llig e n ® I ie ö m a |e n , fo n ö e rn b is ■ m u ein in

(25)

23

5en fein en 2 5 a u 6er S r ü f e n u n6 0,te rtie n b ü n 6 e l. ® ie © efam tfieit 5er OHenfcfienraffen lä ^ t ficf) m it einem © te rn b o n (S inbafm ftrafjen b er- gleic^en. Qifte geben b o n einem |M a b e a u ö , affe fö n n e n ficb im m er toieöer g a b e ln , a b e r je6er 'Jtücfroeg ift berfperrt. 2D er5en 5 u rt|) ^ r e u j u n g

6ie OTterfm aie giueier O^affen b erein ig t, fo fp a lte n fie n acb 5en DTten- öetfcben J te g e ln 5ocb tn ieb er a u f. 2)iefe „ 2 3 e ftä n 5 ig fe it" 5eö 2 3 iu t- erbeö ö ib ö ert nicgt, ö a b feine 3B erte noch gefteigert oö er aucb b erg eu ö et iu erö en fö n n en . (Sleicbe ‘B o rje ic b e n b e b e u te n (S eiu in n . S n aftem CKrtfrem&en a b e r la u e rn ^ r a n f b e ite n u n ö tö5Iicbe © e fa p re n , m a g es ficf) u m 5 a s :® Iut felbft, u m 5ie raffefo rm en b e Itm lu e lt 6eS 3 5 o5enö o&er 6eS 3 3 ra u c b tu m s Fm nbetn. C fliem ais freitief) ift a rtfre m ö , tu a ö 5ie 3 ö e rte ein er S laffe n a e b fr e is b a r gefteigert b a t oöer noeb fteigern f a n n u n ö m u ß . S i e S fa ffe n b itö u n g ift notf) niebt abgefebtoffen. O b Öaö ein © fücf oö er ein itn g tü c f fü r ö ie DTlenfcbbeit ift, b ä n g t ö a b o n a b , ibie io eit öie S e b re n öer O Sergangenbeit aucb a l s © e b o te fü r öie

© e g e n to a rt u n ö S u f u n f t b e rfta n ö e n u n ö b efo lg t ioeröen.

Qtrte S o ö e n ö e n f m ä te r , alfo niebt b to b © cb ü ö et u n ö © erip p e, b e rö ien en es, aucb a ls Itrfu n ö e n öer S faffengefcbicbte b etrachtet j u iu erö en . m eb r öie ^ u ttu rfre is fo rfe b u n g a ls btofje S e rte g u n g sftu fe öer aftg em ein en ‘B ö tfe rfu n ö e öie im S t u t e u n ö im S o ö e n b e g rü n ö e te n

„ g a s ie s u n te rfc b ie ö e " unberüeffiebtigt tä b t, öefto fieperer ift e s öie eig en t­

liche A u f g a b e öer b efo n ö eren S ö tf e r f u n ö e u n ö öer S o rg efcb icb te, jene S a jie sb e rfc b ie ö e n b e ite n a u fm e rffa m u n ö g rü n ö licb su unterfueben u n ö

5u b eto n en , © in fo rm e n ö e r © e ö a n fe f a n n g eb o rg t u n ö toeit b ^ g e b o lt fein, jeö er © to ff ift ö e m S o ö e n a b g e ru n g e n , i n ö e r e r r e i c h t e n S o t t - e n ö u n g s f t u f e a b e r b e r r ä t f i c b ö a s S t u t . S e r g eü b te S e b e n s- fu n ö te r f a n n a u s öem b to b e n „ © e p rä g e " ein es ih m fonft noch u n - b e fa n n te n S eb eto efen s öie § e im a t m it siem ticber S ic h e rh e it erraten ,

© in ä b n tic b e s S in g e rfp ib e n g e fü b t b le ib t auch fein em frem ö , öer ficb ein g eb e n ö g e n u g m it b efo n ö erer S ö tf e r f u n ö e oöer S o rg e fc b iib te befebäf- tig t b a t. @ s liegt eben ü b e r Öen S c h ö p fu n g e n jeöer ‘Jfte n fc b b e itsg ru p p e , ö ie a b fta m m u n g s - u n ö b lu tm ä b ig en ger su fa m m e n g e b ö rt, ein eigener

£>au(b. S fta n fa n n ih n noch je n fe its öer © e b ra n fe n u n ferer fpracbticben P ln b eb o tfen b eit in en ig ften s fü h le n . 2 8 ir m ein en je g t nicht ö a s , iu a s m a n geioöbnticb „ @ tit" n e n n t. S ie f e r f a n n auch bei öerfetben Ofaffe öem S eitgefcbm adf u n te rw o rfe n fein. S tr e n g e u n ö fla re S a u f u n f t Weicht g ern bew eglicher ^ ö rp e r fo rm u n g , öie febtiebtieb im OTlaterifcben a u s - flin g t, b is a u f n e u e n Ulnftofi b la ö a s © p ie l ficb W ieöerbolt. S e r 3 ö e tt- la u f öer © efittu n g b efcb leu n ig t öen S lö erfcb lag je itg e b u n ö e n e r S r t . 3e urW ücbfiger a b e r eine K u ltu r ift, je W eniger Q fnftöjje fie b o n a u ^ e n

Cytaty

Powiązane dokumenty

Unter den russischen Banken zeichnete sich die Asow- Don-Kommerzbank durch besondere Freigebigkeit aus, aber die Goldlieferung an Deutschland beschränkte sich

Das wurde nicht bemerkt, weil sein Apostolat viel weniger das eines Predigers als das eines Gestalters ist und weil seine Kunst der Gestaltung die ganz seltene Kraft hat, die nur

JSitjfoIonie recptö unten; einige ifSitae red)tö oben auf öem Stneigbüfcijel fettba 5 m poclj). © cpupberlepung au» 6er abefapungögeit; einsetne K ugef-

berg unb itinbelsborf © urd)arbsborf. ©s nerfdimanb, meii ber unfrudjtbare SBoben feine S em obner nid)t gu ernähren nermochte. ßiebenau, an meld)es bie fRuine

187) Wir finden ihn wenigstens auf keiner Ordensburg als Gebietiger im Amte, weder in Urkunden noch in Bb., wiewohl doch gerade für diese Zeit die Nachrichten über den

deckung des Hügels I I I konnte leider auch im Sommer 1914 nicht v ö llig beendet werden, da der Ausbruch des Krieges eis erforderlich machte die

Der heftige Streit zwischen den Dominikanern und der Re- valer Geistlichkeit zog sich bis zum Jahre 1423 hin. Endlich wurde dem Caplan Montes de Camplo vom

fäße schließen. Ein solches Gefäß ist dann auch ca. Es war nicht vollständig erhalten, wohl aber fanden sich ca. % des Ganzen, die sich zusammenstellen ließen,