c e n z o r s k ie g o o łów k a S t u i b e r a .
S p o śr ó d w i e l u p u b l i k a c j i j u b i l e u s z o w y c h , o k t ó r y c h n i n i e j s z y z e s z y t na innym m ie j s c u w y c z e r p u ją c o in f o r m u j e , t a j e s t bez w ą t p i e n i a n a j w a ż n i e j s z a , bo o św . B e n e d y k c ie n ie t y l k o m ówi, a le p r z e d e w s z y s tk im on sam z n i e j p rze m a w ia . Na r a z i e w p raw d zie
t y l k o do " p i s k l ą t B o ż y c h " ! , bo k s i ą ż k a n ie b y ła w o b ie g u k s i ę g a r s k im , a l e mamy n ie p ło n n ą n a d z i e j ę , że n a s tę p n e j e j , u z u p e ł n io n e , w y d a n ie u k a że s i ę r ó w n ie ż p r o f o r o e x t e r n o .
A n d rz ej B ober SJ
3 . O REGULE ŚWIĘTEGO BENEDYKTA BEZ BENEDYKTYŃSKIEJ POKORY
E r n s t F r i e d r i c h S a u e r , B e n e d i k t s r e g e l und W e l t l e u t e , A u g u s t in -H a n g e la r 1 9 8 0 ,s t r o n 2 7 3 , fo r m a t 8 °
C z y t e l n i k p r a g n ą c y z a p o z n a ć s i ę z n a jn o w szy m i p racam i o Re g u le św. B e n e d y k ta , z n a j d z i e zapew ne w k a t a l o g u b ib l io t e c z n y m m .in . w y że j w y m ien io n ą p o z y c j ę . J e ś l i id ą c w ś l a d z a ową i n f o r m acją s i ę g n i e po n i ą w n a d z i e i , ż e d o t a r ł do o b s z e r n e j monogra f i i , t o na p ie r w s z y r z u t ok a n i e zauw aży n a w e t, że s t a ł s i ę
1 P r z y j a c i e l P o l s k i i m ęc z e n n ik św . Brunon z K w e r fu r tu /+ 1 0 0 9 / ta k o p i s u j e w 1004 r . p ie lg r z y m k ę św . W o j c ie c h a do r e l i k w i i św . B e n e d y k ta : "Pomknął W o jc ie c h do ogrom nego k l a s z t o r u we F le u r y , g d z i e l e ż y pochowany i cudam i j a ś n i e j ą c y n a u c z y c i e l t y c h , co ś w ia t u u m ie r a j ą i ca ły m se r c e m t ę s k n i ą z a n ie b e m , mia n o w ic ie i z i m i e n i a , i w r z e c z y w i s t o ś c i b ło g o s ła w io n y B e n e d y k t, winem i o liw ą ś w i e t n i e l e c z ą c y c h o r y c h , s ła w n a po całym ś w ie c ie m atka p i s k l ą t B o ż y c h , t u l ą c y c h s i ę w c i e n i u j e g o s k r z y d e ł" / P i ś m ie n n ic tw o cza só w B o le s ła w a C h r o b r e g o , j w . s . 1 2 7 / .
o f i a r ą s w o is t e g o r o d z a ju d e z in f o r m a c j i. Winy z a t o bynajm niej n ie p o n o si b i b l i o t e k a r z opracow ujący k a r tę k a ta lo g o w ą , g łó w n ie w o p a r c iu o s t r o n ę ty tu ło w ą i końcową k s i ą ż k i . Im iona i n a z w is ko a u to r a u m ieszczo n e grubą c z c io n k ą po r a z p ie r w sz y u góry na o k ła d c e , po r a z d r u g i na tz w . " k o sz u lc e " , po r a z t r z e c i na k a r c i e ty tu ło w e j i po r a z czw arty na g r z b i e c i e k s ią ż k i - su g e r u ją w y r a ź n ie , że mamy do c z y n ie n ia z ja k ą ś poważną rozpraw ą lub ob szernym studium na tem at r e l a c j i R eguły św. B enedykta do lu d z i ś w ie c k ic h , na co w skazyw ałaby d o ść pokaźna i l o ś ć s t r o n - 2 7 3 , /t a k ą bowiem l i c z b ę n o s i o s t a t n i a zadrukowana s tr o n a k s i ą ż k i / oraz problemowe sform u łow an ie ty tu łu :" R e g u ła B enedyktyńska a l u d z ie ś w ie c c y " . A p e ty ty c z y t e l n i c z e dodatkowo z a o s t r z a u m iesz czon a na t y l n e j o k ła d c e k s i ą ż k i reklamówka in fo r m u ją c a , że "Ksią żka t a s p o t k a ła s i ę z o s t r ą k r y ty k ą ju ż p rzed swoim drukiem , z r a c j i t e j , że k r y ty k u je k l a s z t o r y , k t ó r e , z w ła s z c z a j e ś l i ch o d z i o ic h p r z e ło ż o n y c h , n ie ch cą zazw yczaj być krytykow ane". J e j a u to r k r e u je s i ę w ręcz na w ie lk ie g o r e fo r m a to r a , k tó r y b ę d ą c , z r a c j i przeprow adzonych s tu d ió w , upoważnionym jakoby do podawania p ro jek tó w naprawy ż y c ia zak on n ego, ju ż na p oczą tk u sp o ty k a s i ę z n ie c h ę c i ą i brakiem z r o z u m ie n ia . Jak wezwanie do k r u c ja ty brzm ią sło w a : "Od nas t o - lu d z i ś w ie c k ic h i z a k o n n i ków - z a le ż y i w n a s z e j t o j e s t m o ż liw o ś c i, by R eguła benedyk ty ń sk a z y s k a ła nowy k s z t a ł t i zapanow ała w s z ę d z ie ja k o p o k o jo wy p o r z ą d e k , tak w k la s z t o r a c h ja k i poza n im i, d z i ś w ty c h c i ę ż k i c h , p e łn y c h ch aosu i g w a łtu c z a sa c h " .
Po ta k w sp a n ia ły c h z a p o w ie d z ia c h c z y t e l n i k o b ie c u ją c y s o b ie in t e r e s u j ą c ą l e k t u r ę , ja k ż e sr o d z e z o s t a n ie z a w ie d z io n y po p r z y s t ą p ie n iu do sz c z e g ó ło w e g o stu d iu m .
Praca E .F . S au era s k ła d a s i ę bowiem z d w u stron icow ej p r z e d mowy, dw u stron ioow ego ż y c io r y s u św. B en ed yk ta, o d b itk i k s e r o g r a f i c z n e j /7 5 s t r o n / t e k s t u R eguły św. B en ed yk ta, wydanej c z c io n k ą
g o ty ck ą w 1911 roku w P radze, uwag i r e f l e k s j i a u to ra do p o sz c ze g ó ln y ch ro zd zia łó w Reguły /77 s tr o n / oraz indeksów /4 s t r o n y/. Ja k łatw o o b lic z y ć w sumie c a ła p raca sk ła d a s ię ze 160 s tr o n t e k s t u , w tym zaled w ie 81 s tr o n napisanych p rzez a u to r a . Skąd w ięc w z ię ła s ię p a g in a c ja "273"? Gdyby k to ś p o p r z e s ta ł na p rzestud iow aniu s p is u t r e ś c i um ieszczonego na s tr o n ie ósmej, n ie zd o ła łb y odpow iedzieć na to p y ta n ie . P o z y c ja p ie r w sz a , t j . Przedmowa, zn a jd u je s ię na s tr o n ie 9 , ż y c io r y s św. Benedykta na s tr o n ie 11, te k s t Reguły na s tr o n ie 8 8. L o g ic z n ie r z e c z b io - rą c n a le ż a ło b y o czek iw ać, że na stro n a ch 1 1-88 , c z y l i 77 s t r o nach z n y jd u je s ię ż y c io r y s św. Benedykta. N ic podobnego! Ży cio ry s l i c z y so b ie ty lk o 2 s tr o n y , t j . m ie ści s ię na s tr o n ie 11 i
12, z tym że str o n a 12 oznaczona j e s t n a s tę p u ją c o : "1 2 -8 7 ". W ten sposób str o n a 13 n ie j e s t t r z y n a s t ą , le c z ju ż 8 8. In a
c z e j mówiąc stro n y 1 3 ,1 4 ,1 5 i t d . aż do 86 w te k ś c ie w ogóle n ie i s t n i e j ą .
S tr o n a 13, w t e k ś c ie lic z o n a ja k o 8 8, j e s t o d b itk ą k sero g r a fic z n ą k a r ty ty tu ło w e j: "Leben und R e gel des h e i l i g e n Paters B e n e d ik tu s. M it 75 I l l u s t r a t i o n e n . Prag 1911". A utor o p u śc ił stro n y od i do 88, na k tó ry ch b ył obszerny ż y c io r y s św. Bene d yk ta i p rze sze d ł od razu do te k s tu R e g u ły , t j . do stro n y 89, chcąc zachować z a sta n ą tam p a g in a c ję . T ekst Reguły obejmuje stro n y 8 9-191. Gdyby k to ś s ą d z i ł , że w sumie na 102 stron ach zaw iera s ię te k s t R e g u ły , bardzo by s ię p o m y lił. Z 75 i l u s t r a c j i zam ieszczonych w t e k ś c ie oryginalnym E . F . Sauer o p u ś c ił aż 57, s tą d t e ż wypadły n ie k tó re s tr o n y , w te k ś c ie za ś pow stały ta k ie p a g in a c je , ja k : "9 2 -9 4 ", "9 6 -9 8 ", "1 0 4 -1 0 6 ", "110-114", "11 8 -1 2 0", "12 8 -1 3 2 ", "13 6 -1 3 8 ", "1 4 0 -1 4 2 ", "1 4 8 -1 5 0 ", "160- 162", "1 6 6 -1 6 8 ", "1 7 2 -1 7 4 ". W sumie au to r "p o łk n ą ł" następnych 27 s tr o n , co w p o łą c z e n iu z poprzednim i 75 stronam i d aje razem 102 fik c y jn e s tr o n y . C a ła k s ią ż k a zatem n ie l i c z y 273 s tr o n y ,
a l e , po dod an iu nawet s p is u t r e ś c i , k a r t ty tu ło w y c h oraz i n deksów , t y lk o 171 s t r o n . Mamy tu do c z y n ie n ia z zam ierzon ą lu b n ie z a m ie r z o n ą d e z in fo r m a c ją co do o b j ę t o ś c i p r a c y .
D a ls z a d e z in fo r m a c ja d o ty c z y c h a r a k te r u naukowego omawia n ej p o z y c j i . Okładka i s t r o n a ty tu ło w a zap ow iad ają m on ografię problem ow ą. W r z e c z y w i s t o ś c i t o , co a u to r od s i e b i e o r y g in a ln e go d a j e , t o 77 s t r o n uwag i r e f l e k s j i , k tó r e nazwał "komenta rzem ". Tu jed n ak ponownie budzą s i ę w ą t p liw o ś c i, czy możną t o nazwać komentarzem? W Przedmowie sam p r z y z n a je , że te g o n ie można nazwać komentarzem naukowym / s . 1 0 : " N a tu r lic h immer im Rahmen d ie s e r w en igen S e i t e n , d ie man f r e i l i c h k e in e n w is s e n - s c h a f t l i c h e n Kommentar nennen d a r f " / . Dodaje przy tym , że i s t n i e j ą ró żn eg o r o d z a ju kom entarze i s u g e r u j e , i ż je g o p raca j e s t rodzajem kom entarza p opularno-nauk ow ego. Co do te g o z d a je s i ę n ie m ieć w ą t p liw o ś c i, bo na c a ł e j s t r o n i e 192 u m ie ś c ił tłu s ty m drukiem , dużymi l i t e r a m i t y t u ł : "Kommentar".
W Przedmowie p r z y ta c z a r ó w n o c z e śn ie o p in ię ty c h / n i e p od a- j e n a z w is k /, k tó r z y c z y t a l i je g o p r a c ę w m a sz y n o p isie i o r z e k l i , że można j ą nazwać nieusystem atyzow anym f e lie t o n e m , a n ie ko mentarzem / s . l O : " S c h l i e s s l l c h h a t man g e s a g t , ic h h& tte u b e r - haupt k e in e n Kommentar g e s c h r ib e n , son d ern e i n u n s y s te m a ti- s c h e s F e u i l l e t o n " / . Odwołuje s i ę p rzy tym do sądu c z y t e l n i k a , by t e n r o z s t r z y g n ą ł, ja k krzyw dząca j e s t t a o p in ia . N i e s t e t y , w sz y stk o w sk a z u je , że owi p ie r w s i c z y t e l n i c y pracy Sauera wy d a l i s łu s z n y o są d . J e ś l i nawet a u to r z a m ie r z a ł komentować Re g u łę św. B enedykta pod kątem a k t u a ln o ś c i w d z i s i e j s z y c h c z a s a c h , s z c z e g ó l n i e w o d n ie s ie n iu do lu d z i ś w ie c k ic h , n ie trzym ał s i ę k o n sek w en tn ie te g o wątku te m a ty c z n e g o , l e c z z a m ie ś c ił r e f l e k s j e i u w a g i,j a k ie t y lk o w danej o h w ili c i s n ę ł y mu s i ę pod p ió r o . N a j o g ó ln ie j można by mówić o c z t e r e c h w ątkach tem atyczn ych :
2 / n i e a k t u a l n o ś c i p r z e p is ó w R e g u ły św . B e n e d y k t a , 3 / R e g u le św . B e n e d y k ta a l u d z i a c h ś w i e c k i c h , 4 / uw ag ach k a z n o d z i e j s k o - m o r a l i z a t o r s k i c h .
J e ś l i c h o d z i o k r y t y k ę ż y c i a w s p ó łc z e s n y c h k l a s z t o r ó w , s ą t o u w ag i d o s y ć p o w ie r z c h o w n e . A u to r wym awia n p . o p ato m i p r z e ł o ż o nym i c h s k ł o n n o ś c i do o d b y w a n ia l i c z n y c h p o d r ó ż y / s . 1 9 7 , 2 0 7 / , p r z y p o m in a im o b o w ią z e k d a w a n ia d o b r e g o p r z y k ł a d u / s . 1 9 8 , 2 0 8 / . Z ak o n n ik o m i z a k o n n ic o m w ypom ina " t r w a j ą c e c z ę s t o w k l a s z t o r a c h d ł u g o l e t n i e s p o r y i k ł ó t n i e , g d z i e b r a c i a i s i o s t r y n i e p o z d r a w i a j ą s i ę , n i e r o z m a w ia ją z e s o b ą , a n a w e t p o t a j e m n i e p r z e c iw s o b i e a g i t u j ą " / s . 2 0 2 - 2 0 3 / o r a z n o s z e n i e " f a n t a s t y c z n y c h u b i o ró w " / s . 2 5 1 / . W su m ie ty m i uw agam i n i c n i e w n o s i do p r o b l e m a t y k i z a p o w i e d z i a n e j w t y t u l e p r a c y . D ru g i w ą te k te m a t y c z n y p o w r a c a ją c y d o s y ć c z ę s t o n a k a r t a c h " k o m e n ta r z a " t o w sk a z y w a n ie n a n i e a k t u a l n o ś ć i p r z e s t a r z a ł o ś ć p r z e p i s ó w R e g u ły św . B e n e d y k t a . I znowu p o w s t a j e n i e p o r o z u m i e n i e : p r z e c i e ż a u t o r d e k l a r u j e n a w s t ę p i e , ż e b ę d z i e e k s p o n o w a ł t o , co w n i e j j e s t s t a l e a k t u a l n e i p o t r z e b n e w s p ó łc z e s n e m u c z ło w ie k o w i ś w ie c k ie m u . T w i e r d z i n a w e t, że " R e g u ła t a d l a c z ł o w ie k a ś w i e c k i e g o może s t a ć s i ę n i e t y l k o e l i k s i r e m ż y c i a , l e c z t a k ż e czym ś w r o d z a j u vadem ecum , p r z y pomocy k t ó r e g o b ę d z i e p o t r a f i ł , j e ś l i t y l k o z e c h c e , o d p o w ie d z ie ć s o b i e n a w i e l e k w e s t i i , j a k i e n i e s i e z e s o b ą ż y c i e c o d z i e n n e " / s . 1 9 3 / . Po co w ię c a u t o r z a jm u j e s i ę r o z t r z ą s a n i a m i n a te m a t t e g o , ż e u r z ą d o p a t a n i e p o w in ie n b y ć d o ż y w o tn i / s . 1 9 9 / , ż e w c z a s a c h d z i s i e j s z y c h a b s o l u t n y a u t o r y t e t o p a t a j e s t n i e d o p r z y j ę c i a , bo "g d y b y mąż Boży p r z e w i d z i a ł d z i s i e j s z e c z a s y , w y d a łb y za p ew n e in n y p r z e p i s " / s . 2 4 5 / ; po co uw aga p r z y r o z d z i a l e 51 i 5 4 , ż e p r z e p i s y ic h s ą p r z e s a d z o n e / s . 2 4 5 i 2 5 0 / . N ie m ożna z a k w e s t io n o w a ć s ł u s z n o ś c i t y c h u w ag . N ie w n o s z ą one j e d n a k n i c z e g o do g łó w n e j p r o b l e m a t y k i p r a c y .
J e ś l i j u ż nawet a u to r zajm uje s i ę r e l a c j ą R eguły do lu d z i ś w ie c k ic h , t o n ie na z a s a d z ie a n a liz y r z e c zo w e j danego p r z e p i s u , l e c z na z a s a d z ie h a s ła wywoławczego o k r e ś lo n e g o tem atu . Np. r o z d z i a ł V "0 p o s łu s z e ń s tw ie " w yw ołuje la w in ę uwag i r e f l e k s j i o p o s łu s z e ń s t w ie w o g ó le , r o z d z ia ł VI - o m ilc z e n iu , VII - o pokorze i t d . N ie p o tr z e b a aż R eguły św .B en ed y k ta , żeby na t e tem aty c o ś p o w ie d z ie ć . Z d r u g ie j s tr o n y n ie n a le ż y zapo m in ać, że R eguła t a p o s ia d a w a r to ść u n iw e r sa ln ą i ponadczasową z r a c j i swego źród łow ego o p a r c ia na t e k s t a c h Pisma ś w ię t e g o . S tą d n ie k t ó r e j e j p r z e p is y b y ły , są i będą zaw sze a k tu a ln e , jak s t a l e a k tu a ln e j e s t Pismo Ś w ię t e . Równie dobrze mógłby a u to r podać sw oje r e f l e k s j e o m iło ś c i b l i ź n i e g o i m o d litw ie na kan w ie p r zep isó w R eguły św. A u gu styn a, R eguły św. Pachom iusza c zy R eguły św. B a z y le g o , k tó r e s ą , obok Pisma ś w ., podstawowy mi źród łam i do R eguły św. B en ed yk ta. Autor za s ła b o u w zg lęd n ia s p e c y f ik ę i o r y g in a ln o ś ć ducha R eguły b e n e d y k ty ń s k ie j.
Czwarty w ątek tem atyczn y w "komentarzu" S auera - uwagi k a z n o d z ie j s k o - m o r a liz a t o r s k ie - s ą c z ę s t o po p r o stu zwykłymi tru izm a m i. Czy a ż tr z e b a b y ło czw a rteg o r o z d z ia łu R eguły św .B e n e d y k ta , by s t w i e r d z i ć , że "tak z a k o n n ik , ja k i ś w ie c k i, n ie p o w in ie n c o d z ie n n ie d łu g im i godzinam i w ysiadyw ać p rzed t e l e w i zorem" / s . 2 0 5 / oraz że " i s t n i e j e c z y s t o ś ć m ałżeń sk a" , a "mnich w in ie n zachowywać d o sk o n a łą c z y s t o ś ć , c z ło w ie k żon aty z a ś c z y s
t o ś ć m ałżeńską" / s . 2 O 7 / , a lb o r o z d z ia łu 6 3 , by d o w ie d z ie ć s i ę , że "m łodzi lu d z ie w in n i c z c i ć s t a r s z y c h , s t a r s i z a ś kochać m ło dych" / s . 2 5 8 / .
Przy tym w sz y stk im a u to r j e s t z b y t su b ie k ty w n y . C z ę sto j e go w ła sn e z d a n ie , czy po p r o s tu w łasn e " w id zi mi s i ę " , ma z a s t ą p i ć o z y t e ln ik o w i rzeczow e argumenty i lo g ic z n e r a c j e . Zwroty ty p u : " je ste m te g o z d a n ia " , " ja tak są d z ę " , "tak mi s i ę wydaje" p o w ta r z a ją s i ę d o sy ć c z ę s t o / s . 2 1 5 : "So j e d e n f a l l s d ie O b
erse-t z u n g v o n L u erse-t h e r , d i e m ir g u erse-t g e f S l l erse-t " ; s . 2 1 6 : " I c h s e l b e r l a n d d a s i n d e n K l o s t e r n d e s A t h o s " ; s . 2 6 4 : " D ie s e V o r s c h r l f t i s t m ir p e r s S n l i c h imm er a i s e tw a s u n a n g e b r a c h t v o rg ek o m m en "; s . 2 4 5 : " I c h b i n d a ł ie r d e r M e in u n g " ; p o d o b n ie n a s t r o n a c h : 2 5 1 , 2 5 3 , 2 5 4 / . C z y t e l n i k ma p ra w o o c z e k iw a ć o b ie k ty w n e g o w y j a ś n i e n i a . M ało go o b c h o d z ą p o g lą d y a u t o r a n a w i e l e s p r a w . S u b ie k ty w iz m S a u e r a s p r a w i a , że t o co n a p i s a ł n i e m ożna " k o m e n ta rz e m " , i l e r a c z e j " o s o b i s t y m i o d c z u c ia m i i r e f l e k s j a m i " n a d R e g u łą św . Be n e d y k t a . N ie p r z e s ą d z a t o f a k t u , że a u t o r n i e ma r a c j i , w rę c z p r z e c i w n i e , w w i ę k s z o ś c i s ą t o s ł u s z n e s ą d y i o p i n i e . A u to r j e s t e r u d y t ą . P o w o łu je s i ę n a A r y s t o t e l e s a , T o m a sza z A k w in u , H e id e - g e r a , M a r t a i n a , E c k h a r d t a . Z z a m i e s z c z o n e j n a k o ń c u k s i ą ż k i b i b l i o g r a f i i j e g o p r a c o r a z z uwag z a m ie s z c z o n y c h w P rz e d m o w ie , d o w ia d u je m y s i ę , że a u t o r g łó w n ie z a jm u j e s i ę f i l o z o f i ą . C z ę s to o d w o łu je s i ę do k o m e n ta r z y n au k o w y ch do R e g u ły św . B e n e d y k t a , w s z c z e g ó l n o ś c i do k o m e n ta r z a C . B u t l e r a , o p a t a z D o w n sid e : B e n e d l c t i n e M o n a ch ism , L ondon 1924^ / c y t u j e p r z e k ł a d n i e m i e c k i : B e n e d i k t i n i s c h e s M onchtum , S t . O t t i l i e n 1 9 2 9 / o r a z do s i e d m i o t o - mowego k o m e n ta r z a A d a l b e r t a d e VogMe, La R e g le d e S t . B e n o i t , P a r i s 1 9 7 2 - 1 9 7 7 / . W tym w s z y s tk im j e d n a k d a j e s i ę z a u w a ż y ć s p o r o d y l e t a n t y z m u i c h ę c i p o p i s a n i a s i ę e r u d y c j ą . Na z w y k łą f a n f a r o n a d ę z a k r a w a c i ą g ł e c y t o w a n ie u p a t r z o n y c h z w ro tó w R e g u ły w j ę z y k u n ie m ie c k im , a n g i e l s k i m , f r a n c u s k i m i h o l e n d e r s k i m /s z k o d a , że p o m in ą ł c h i ń s k i i a r a b s k i / . Po c o ? C hyba po t o , by c z y t e l n i k o w i u ś w ia d o m ić , że j e s t p o l i g l o t ą . Owszem, m ia ło b y t o s e n s p r z y k o m e n ta r z u f i l o l o g i c z n y m , g d z i e k o n i e c z n e s ą a n a l i z y s e m a n ty c z n e , p o n ie w a ż k a ż d y p r z e k ł a d z a w i e r a s w o i s t e g o r o d z a j u i n t e r p r e t a c j ę . W ówczas j e d n a k n a l e ż a ł o b y s z e r o k o u w z g l ę d n i ć ł a c i ń s k i t e k s t o r y g i n a l n y R e g u ły , c z e g o a u t o r d o s t a t e c z n i e n i e c z y n i . Gdyby k t o ś c h c i a ł z a w s z e l k ą c e n ę b r o n i ć S a u e r a , t o b y ć może u d a ło b y mu s i ę u d o w o d n ić , że n p . n a s t r o n i e 21 6 p o d a n i e t y c h
p rzek ład ów r z u c a j a k i e ś nowe ś w i a t ł o . Być może. W z a s a d z ie j e d nak j e s t t o z u p e łn ie zbędne i n ic i s t o t n e g o n ie w n osi do meritum sp raw y.
D la ś c i s ł o ś c i n a le ż y t e ż d od ać, że a u to r n ie p i s z e uwag do w s z y s tk ic h 73 r o z d z ia łó w R e g u ły . Łączny "komentarz" p is z e do r o z d z ia łó w 9 - 2 0 , oraz 2 3 - 2 8 . W pierw szym wypadku na 2 s tr o n y , w drugim na 3 s t r o n y . R o z d z ia ły 3 2 , 47 i 50 p o z o sta w ia bez komen t a r z y ; p rzy r o z d z i a l e 54 z a m ie ś c ił uwagę: "Ten p r z e p is j e s t p r z e sa d zo n y " . W sum ie pom inął 2 i r o z d z ia łó w , co sta n o w i 29%. N ie k tó r e r o z d z ia ły mają kom entarze k ilk u w ie r sz o w e /r o z d z .3 5 - 9 w ie r s z y r o z d z .4 5 - 8 w ie r s z y ; r o z d z .6 0 - 6 w i e r s z y / ,i n n e z a ś k i l k u s t r o - nicow e /P r o lo g - 2 ,5 s tr o n y ; r o z d z .2 - 4 s tr o n y i i i w ie r s z y ; r o z d z .4 - 3 s tr o n y i 27 w i e r s z y / .
P o w sta ją dwa z a s a d n ic z e p y ta n ia : p ie r w s z e , czy w o g ó le b y ło w arto o g ła s z a ć drukiem je g o p r a c ę , d r u g ie , czy a u to r m ia ł prawo w t e j fo r m ie j ą p u b lik o w a ć . Odpowiadając na p ie r w sz e n a le ż y j a s no s t w i e r d z i ć , że mamy tu do c z y n ie n ia n ie z rozpraw ą naukową l e c z z e zbiorem n o t a t e k , lu źn y ch uwag i r e f l e k s j i . Są t o m a te r ia ł y do h o m i l i i czy m e d y ta c ji, e w e n tu a ln ie do j a k ie g o ś a r ty k u łu p op u larn o-n au k ow ego. C elow ość p u b lik o w a n ia ty c h m a teria łó w n a le ży uznać za c h y b io n ą . Autor w ykazuje kom pletny brak zm ysłu sy n t e z y . Załóżm y, że n ie będąc w s t a n i e n a p is a ć pracy s y n t e t y c z n e j , u z n a ł z a w ła śc iw e o p u b lik ow an ie swych s p o s t r z e ż e ń . W tym wypad ku jed n ak form a, w j a k i e j t o u c z y n i ł , św iad czy o zawyżonych a s - p ir a c j a o h . J e g o p u b lik a c j a j e s t typowym przykładem tz w . pracy "dobrze s p r z e d a n e j" , jed n ak bez b e n e d y k ty ń sk ie j pokory i u c z c l - w o ś o i, k tó r ą sam ta k s i ę zachw yca. Form alnie a u to r p o w ię k sz y ł swój dorobek o je d n ą p o z y c ję k sią żk o w ą w i ę c e j , de f a c t o s p r z e d a ł tow ar d o sy ć m ierny w bardzo efektownym opakowaniu. C z y te ln ik c z u je s i ę rozczarow an y i o szu k an y, jak k a żd y , komu towar c z w a r te go gatunku sp r z e d a je s i ę za p ie r w s z y . To, co n a p is a ł E .F .S a u e r ,
p o s i a d a j a k ą ś w a r t o ś ć . B łą d w ty m , że b ę d ą c w ró b le m u d a j e s o k o ł a . S z k o d a , m óg łb y t e g o u n i k n ą ć , g d y b y z a c z ą ł od n a u k i b e n e d y k t y ń s k i e j p o k o r y , a n i e od p i s a n i a o n i e j .
k s . F r a n c i s z e k D rą c z k o w s k i
4 . ALBUM 0 ŚWIĘTYM BENEDYKCIE
W a l t e r N ig g , D e n e d ik t v o n N u r s i a . D er Y a te r d e s a b e n d l 3 n d i s c h e n M C nchtum s. M it 50 F a r b b i l d e r n v o n H e lm u th N i l s L o o s e . F r e i b u r g 1 9 7 9 , H e r d e r , s . 1 1 6 . N ie j e s t t o p o z y c j a n a u k o w a , a l e k s i ą ż k a - a l b u m , p r z y g o to w a n a z o k a z j i 1 5 0 0 - l e c i a u r o d z i n św . B e n e d y k t a , w c e l u p rz y p o m n ie n i a i z a i n t e r e s o w a n i a w s p ó łc z e s n e g o c z y t e l n i k a p o s t a c i ą O jc a mo- n a s ty c y z m u z a c h o d n i e g o . Może s i ę t o w ydaw ać d z i w n e , że j e j a u to r b ę d ą c p r o t e s t a n t e m , p a s t o r e m i p r o f e s o r e m h i s t o r i i K o ś c i o ł a na W y d z ia le T e o l o g i i K a l w i ń s k i e j w Z u ry c h u , u c h o d z i d z i ś z a j e d n e go z n a j w y b i t n i e j s z y c h w s p ó łc z e s n y c h h a g i o g r a f ó w . Ś w i ę ty c h - wy b i t n y c h b o h a te r ó w c h r z e ś c i j a ń s t w a - c h a r a k t e r y z u j e N ig g w sposób b u d z ą c y z a i n t e r e s o w a n i e , w o p a r c i u o ź r ó d ł a , l e c z j ę z y k i e m d z ie n - n i k a r s k o - r e p o r t e r s k i m , n a j c z ę ś c i e j w p o ł ą c z e n i u z j a k i m ś albumem. S pod j e g o p i ó r a w y s z ły m . i n . b i o g r a f i e , j a k : D er Mann a u s A s s l s i , - F r a n c i s k u s und s e i n e W e lt / F r e i b u r g 1 9 7 6 , tł u m , n a j ę z y k p o ls k i 0 . K a j e t a n A m b r o ż k ie w ic z , w: J . L o r t z , W .N ig g , Ś w i ę ty z A s y ż u , War s z a w a 1 9 7 9 , s . 7 1 - 1 0 9 / ; Thom as M orus - H e i l i g e d e s G e w ls s e n s / F r e i b u r g 1 9 7 7 /; M a r t i n vo n T o u r s - L e b e n u n d B e d e u tu n g d e s w u n d e rtA - t i g e n B i s c h o f s und m u ti g e n B e k e n n e r s / F r e i b u r g 1 9 7 8 /; E l i s a b e t h
