PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY BOBROWO (PGN)

1

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ

DLA GMINY BOBROWO (PGN)

Bobrowo 2015

RADY GMINYBOBROWO z dnia 24 maja 2016r.

2 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo jest współfinansowany ze środków UE

w ramach EFS nr projektu: POIS.09.03.00-00-032/13.

Wykonanie na zlecenie Urzędu Gminy Bobrowo:

przez:

Firmę: Cityhome Arkadiusz Wyrzykowski Ul. Toruńska 174,

87-103 Mała Nieszawka www.cityhome.net.pl blu@wp.pl

tel: 791 563 555

Zespół autorski:

mgr inż. arch. audytor energetyczny Arkadiusz Wyrzykowski inż. arch. Dagmara Bejgier

mgr inż. Małgorzata Mazurowicz Wyrzykowska

Zespół autorski dziękuje pracownikom Gminy Bobrowo za udostępnienie niezbędnych materiałów oraz poświęcony

czas w przygotowaniu niniejszego opracowania.

3

Spis treści

1 Wstęp ... 7

1.1 Cel i podstawa wykonania PGN ... 7

1.2 Zakres opracowania ... 8

1.3 Struktura dokumentu i metodyka jego opracowania ... 9

1.4 Streszczenie ... 10

1.5 Podstawy prawne ... 12

2 Powiązania PGN z innymi dokumentami ...13

2.1 Poziom wspólnotowy ... 13

2.2 Poziom krajowy ... 14

2.3 Poziom regionalny powyżej gminy ... 15

2.4 Poziom lokalny ... 15

3 Ogólna strategia ...16

3.1 Opis obszaru objętego zakresem PGN ... 16

3.2 Ludność ... 18

3.3 Gospodarka gminy ... 21

3.4 Rolnictwo ... 22

3.5 Analiza stanu aktualnego na obszarze objętym Planem - ocena stanu środowiska ... 23

3.5.1 Powietrze ... 23

3.5.2 Klimat ... 28

3.5.3 Odpady ... 28

3.5.4 Wody ... 29

3.6 Transport ... 33

4 Charakterystyka nośników energetycznych zużywanych na terenie objętym planem. 35 4.1 Energia elektryczna ... 35

4.2 Energia cieplna ... 38

4.3 System gazowniczy ... 38

4.4 Paliwo stałe ... 39

4.5 Odnawialne źródła energii. ... 39

4.5.1 Energia wiatru ... 39

4.5.2 Pompy ciepła ... 42

4.5.3 Energia słońca - kolektory słoneczne ... 42

4.6 Pozostałe nośniki energii ... 44

4.6.1 Potencjał energetyczny wody ... 45

4.6.2 Biomasa ... 45

4.6.3 Biogaz ... 47

4

4.6.4 Inne ... 48

5 Identyfikacja obszarów problemowych ...48

6 Aspekty organizacyjne i finansowe ...49

7 Inwentaryzacja emisji dwutlenku węgla ...62

7.1 Metodologia przeprowadzenia inwentaryzacji ... 62

7.2 Zastosowane wskaźniki emisji ... 66

7.3 Rok bazowy ... 69

7.4 Wyniki inwentaryzacji ... 69

8 Strategia do 2020 roku oraz działania i środki zaplanowane na okres objęty planem 71 8.1 Długoterminowa Strategia – cele strategiczne i szczegółowe ... 71

8.1.1 Cele strategiczne ... 72

8.1.2 Cele szczegółowe ... 72

8.1.3 Zadania średnio i krótkoterminowe planowane do realizacji do 2020 roku ... 73

9 Działania dla osiągnięcia założonych celów ...87

10 Oddziaływanie na środowisko Planu i zadań w nim założonych ...88

11 System realizacji PGN. ...89

11.1 Analiza ryzyka realizacji planu. ... 89

11.2 Metoda monitorowania i raportowania efektów realizacji celów projektu. ... 90

11.2.1 Przygotowanie koniecznych dokumentów, narzędzi systemowych przeznaczonych do procesu realizacji Planu ... 92

12 Podsumowanie ...93

13 Literatura i materiały źródłowe. ...94

14 Źródła internetowe ...94

15 Spis Tabel ...94

16 Spis rysunków ...96

17 Załączniki...96

5

Wykaz skrótów:

3xYHAKXS – linia kablowa

ARE – Agencja Rozwoju Energetyki

BAU – biznes jak zwykle (business as usual)

BEI – bazowa inwentaryzacja emisji (baseline emission inventory) B(a)P – benzo(a)piren

B/P – gaz rozprężony

BDR – Bank Danych Regionalnych c.o. – centralne ogrzewanie

c.w.u. – ciepła woda użytkowa C6H6 – benzen

CBDP – Centralna Baza Danych Przestrzennych CH4 - metan

CHP – Cooling, Heating and Power - kogeneracja CO – tlenek węgla

CO2 – dwutlenek węgla

COP3 – trzecia konferencja klimatyczna

DGC – wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego

EEAP - Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej Er – emisja ekwiwalentna

FEWE – Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GIS – System Zielonych Inwestycji (program NFOŚiGW) GHG (EGC) – gazy cieplarniane

GJ – jednostka ciepła (gigadżul) GPZ – Główny Punkt Zasilania GUS – Główny Urząd Statystyczny ha – powierzchnia w hektarach HC - węglowodory

HCal - węglowodory alifatyczne HCar – węglowodory aromatyczne

INSPIRE - Infrastructure for Spatial Information in the European Community (Europejska infrastruktura informacji przestrzennej)

IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change (Międzyrządowy Zespół ds.

Zmian Klimatu)

KMP – Krajowa Polityka Miejska

KOBIZE – Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarzadzania Emisjami KPZK – Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 kV – napięcie elektryczne (kilowolt)

kWh – zużycie energii (kilowatogodziny)

LCA - Ocena cyklu życia (Life Cycle Assessment)

LNG (ang. Liquefied Natural Gas) − gaz ziemny w postaci ciekłej o temp. poniżej 162 °C

LPG – gaz ciekły

MJ – jednostka ciepła (megadżul)

MP-24 – multicyklon (służący do oczyszczania spalin z cząstek pyłowych) MWe – moc elektryczna

MWh – zużycie energii (megawatogodziny) MWt – moc cieplna

6

Nm3 - normalnych metrach sześciennych na godzinę (Nm3/h) NPV – wartość bieżąca netto inwestycji

N2O – podtlenek azotu NOx – tlenki azotu

NSP2002 – Narodowy Spis Powszechny 2002 OR-35 N - kocioł parowy

OZE – Odnawialne Źródło Energii Pb – ołów

PDK – plan działań krótkookresowych

PEC – Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej PGE – Polska Grupa Energetyczna

PGK – Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej PGN – plan gospodarki niskoemisyjnej

PGNiG SA– Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA

PM10, PM2.5 – pył zawieszony o średnicy odpowiednio 10 i 2,5 m POIiŚ – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

POP – program ochrony powietrza PSE – Polskie Sieci Energetyczne

PWiK – Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji PWP – Projekt Wspierania Przedsiębiorczości RPO – Regionalny Program Operacyjny

SEAP – plan działań na rzecz zrównoważonej energii SIT – System Informacji o Terenie

SN – średnie napięcie

SPBT – prosty okres zwrotu inwestycji SO2 – dwutlenek siarki

SOJP - Systemu Oceny Jakości Powietrza SOx – tlenki siarki

TSP – pył ogółem UE – Unia Europejska

UNFCCC - ramowa Konwencja Klimatyczna UNFCCC

WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

WPF – Wieloletnia Prognoza Finansowa WR25 - 014S – kocioł węglowy rusztowy

7

1 Wstęp

Gospodarka niskoemisyjna to jeden z kluczowych elementów programów Unii Europejskiej w nowej perspektywie finansowej 2014-2020 r. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej opracowany dla Gminy Bobrowo jest dokumentem strategicznym, obejmującym działania, które mogą przyczynić się do poprawy jakości powietrza na obszarach gdzie odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu.

Gospodarka niskoemisyjna to gospodarka rozwijająca się w sposób zintegrowany przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych niskoemisyjnych technologii i praktyk. Wspólnym kierunkiem powinno być wdrażanie wydajnych rozwiązań energetycznych w poszukiwaniu możliwości zmniejszenia zużycia energii i materiałów, zwiększanie wykorzystania energii odnawialnej oraz wprowadzanie proekologicznych innowacji technologicznych.

Zadaniem Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest uporządkowanie i organizacja działań podejmowanych przez Gminę Bobrowo - sprzyjających realizacji redukcji emisji gazów cieplarnianych, dokonanie oceny stanu sytuacji w zakresie emisji gazów cieplarnianych wraz ze wskazaniem tendencji rozwojowych oraz dobór działań, które mogą zostać podjęte w przyszłości, wraz ze wskazaniem ich źródeł finansowania.

1.1 Cel i podstawa wykonania PGN

Celem Planu jest określenie, na podstawie analizy aktualnego stanu w zakresie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych na obszarze Gminy Bobrowo, działań zmierzających do redukcji zużycia energii, zwiększenia wykorzystania źródeł odnawialnych oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wraz z ekonomiczno-ekologiczną oceną ich efektywności. PGN ma na celu również wzmacnianie działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń (m.in. pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu).

Istotą Planu jest zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, płynących z działań zmniejszających emisje gazów cieplarnianych, osiąganych m.in. poprzez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji sprzyjających wzrostowi konkurencyjności gospodarki.

Potrzeba opracowania Planu jest zgodna z polityką Polski i wynika z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, przyjętych przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 roku.

Opracowany Plan gospodarki niskoemisyjnej oraz zaplanowane działania przyczynią się do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców na terenie Gminy Bobrowo. PGN realizuje cele, jakimi są: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, promocja nowych wzorców konsumpcji.

8

Podstawą formalną opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo jest umowa pomiędzy Gminą Bobrowo a firmą CITYHOME zawarta w dniu 4 września 2014 r., wynikająca z realizacji przez Gminę Bobrowo projektu pn. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo jest współfinansowany ze środków UE w ramach EFS nr projektu: POIS.09.03.00-00-032/13.

Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana jest w stanie kompletnym ze względu na cel oznaczony w umowie.

W ramach przygotowania PGN została wykonana inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych z obszaru Gminy Bobrowo oraz przeanalizowana została możliwości redukcji zużycia energii wraz z ekonomiczno- ekologiczną oceną efektywności działań. Został opracowany harmonogram działań i wskazane możliwe źródła finansowania. Ustalone zostały zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologiczno-energetycznej.

1.2 Zakres opracowania

Zakres Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo jest zgodny ze celami strategicznymi na szczeblu wspólnotowym, m.in. w zakresie:

 zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20 % w 2020r. w stosunku do 1990r. przez każdy kraj członkowski,

 zwiększenie do 20 % udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii w 2020r., w tym osiągnąć 10% udziału biopaliw,

 zmniejszenia zużycia energii o 20% do roku 2020. w stosunku do tzw.

scenariusza Business As Usual.

Termin Business as Usual określany jest, jako scenariusz referencyjny, oznacza on perspektywę rozwoju gospodarczego w dotychczasowym, najbardziej standardowym kształcie – bez wpływu zdarzeń nadzwyczajnych, czy wydatków na dedykowane działania inwestycyjne. Realizacja ww. celów wymagać będzie zatem podjęcia szeregu różnorodnych i szeroko zakrojonych działań, nie tylko bezpośrednio sprzyjających ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń, ale również tych działań, które wpływają na redukcję w sposób pośredni sprzyjając zmniejszeniu zużyciu paliw i energii.

Założenia do przygotowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej obejmują takie zagadnienia jak:

 objęcie Planem całości obszaru geograficznego gminy,

 skoncentrowanie się na działaniach niskoemisyjnych i efektywnie wykorzystujących zasoby, w tym poprawie efektywności energetycznej, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii (OZE), czyli wszystkich działań mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza w tym pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz emisji dwutlenku węgla, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń w powietrzu,

 współuczestnictwo podmiotów będących producentami i/lub odbiorcami energii (z wyjątkiem instalacji objętych Systemem Handlu Emisjami (EU ETS) ze szczególnym uwzględnieniem działań w sektorze publicznym,

9

 objęcie planem obszarów, w których władze lokalne mają wpływ na zużycie energii w perspektywie długoterminowej,

 podjęcie działań mających na celu wspieranie produktów i usług efektywnych energetycznie (np. zamówienia publiczne),

 podjęcie działań mających wpływ na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii (współpraca z mieszkańcami i zainteresowanymi stronami, działania edukacyjne),

 spójność z nowo tworzonymi bądź aktualizowanymi założeniami do planów zaopatrzenia w ciepło, chłód i energię elektryczną bądź paliwa gazowe (lub założeniami do tych planów) i programami ochrony powietrza.

Wymagania stawiane wobec Planu Gospodarki Niskoemisyjnej to:

 przyjęcie do realizacji PGN poprzez uchwałę Rady Gminy,

 wskazanie mierników osiągnięcia celów,

 określenie źródeł finansowania,

 plan wdrażania, monitorowania i weryfikacji,

 spójność z innymi planami/programami (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, założenia/plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, program ochrony powietrza),

 zgodność z przepisami prawa w zakresie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko,

 kompleksowość planu, tj.: wskazanie zadań nie inwestycyjnych, takich jak planowanie gminne, zamówienia publiczne, strategia komunikacyjna, promowanie gospodarki niskoemisyjnej oraz inwestycyjnych, w następujących obszarach:

 zużycie energii w budynkach/instalacjach (budynki i urządzenia komunalne, budynki i urządzenia usługowe niekomunalne, budynki mieszkalne, oświetlenie uliczne; zakłady przemysłowe poza Systemem Handlu Emisjami (EU ETS) – fakultatywnie), dystrybucja ciepła,

 zużycie energii w transporcie (transport publiczny, tabor gminny, transport prywatny i komercyjny, transport szynowy), w tym poprzez wdrażanie systemów organizacji ruchu,

 gospodarka odpadami – w zakresie emisji nie związanej ze zużyciem energii (CH4 ze składowisk) – fakultatywnie,

 produkcja energii – zakłady/instalacje do produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu, z wyłączeniem instalacji objętej Systemem Handlu Emisjami (EU ETS).

1.3 Struktura dokumentu i metodyka jego opracowania

Struktura i metodologia opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo została określona w dokumencie przygotowanym przez Komisję Europejską „How to develop a Sustainable Energy Action Plan (SEAP) – Guidebook”

(„Jak opracować Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP) – poradnik”).

10

Rysunek nr 1. Etapy opracowania PGN

1.4 Streszczenie

Program gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo został opracowany, aby m.in. przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w pakiecie klimatyczno- energetycznym do roku 2020, tj.: redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, redukcji zużycia energii finalnej, co ma zostać zrealizowane poprzez podniesienie efektywności energetycznej,

11

a także poprawę jakości powietrza. Niska emisja jest to emisja pyłów i szkodliwych gazów pochodząca z domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób. Cechą charakterystyczną niskiej emisji jest to, że powodowana jest przez liczne źródła wprowadzające do powietrza niewielkie ilości zanieczyszczeń.

Program gospodarki niskoemisyjnej został wykonany w ramach konkursu dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020” w ramach EFS nr projektu: POIS.09.03.00-00- 032/13. Jako dokument strategiczny z horyzontem czasowym do 2020 r., koncentruje się na podniesieniu efektywności energetycznej, zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych. W PGN przedstawiono przepisy prawa, dokumenty strategiczne na poziomie globalnym, unijnym, krajowym, wojewódzkim i lokalnym oraz polskie akty prawne decydujące o zarządzaniu jakością powietrza. Powyższe materiały pozwoliły na precyzyjne i spójne wyselekcjonowanie celów szczegółowych i strategicznych oraz nakreśliły sposób ich osiągnięcia.

Podstawowym wymiarem PGN jest obszar geograficzny gminy Bobrowo.

W analizie stanu aktualnego dokonano oceny stanu środowiska, oceny energochłonności i emisyjności oraz analizy stanu i potencjału technicznego ograniczenia zużycia energii i redukcji emisji z uwzględnieniem analizy:

 jakości powietrza,

 odnawialnych źródeł energii,

 czynników klimatycznych,

 gospodarki odpadami,

 wód powierzchniowych i podziemnych,

 infrastruktury technicznej (sieć wodociągowa i kanalizacyjna)

 energii elektrycznej,

 oświetlenie ulic i placów,

 nośników energii,

 systemu transportowego.

Cele strategiczne gminy uwzględniają zapisy określone w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020. Osiągnięciu celu głównego sprzyjać będą cele strategiczne i szczegółowe. Mając powyższe na względzie wyróżnia się następujące cele strategiczne niniejszego PGN:

 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych,

 Zwiększenie efektywności wykorzystania/wytwarzania energii oraz wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii,

 Zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych,

 Rozwój nowoczesnej gospodarki energetycznej,

 Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie,

 Racjonalna gospodarka odpadami,

 Budowanie społeczeństwa obywatelskiego przyjaznego środowisku.

12

W przedmiotowym dokumencie przedstawiono również potencjalne źródła finansowania zadań oraz proponowane wskaźniki monitoringu realizacji PGN.

Odniesiono się też do obszarów zagrożeń realizacji Planu działań gospodarki niskoemisyjnej – przeanalizowano i zestawiono mocne i słabe strony, szanse realizacji zaproponowanych działań, czyli dokonano tzw. analizy SWOT realizacji PGN.

Emisja w roku bazowym wyniosła 37591 MgCO2/rok. W wyniku realizacji działań ujętych w PGN dla gminy Bobrowo możliwe będzie ograniczenie emisji na poziomie 894,56 CO2/rok. Ostatecznie emisja w 2020 roku wyniesie 36696,80 Mg CO2/rok, co oznacza redukcję na poziomie 2,38 %.

Zużycie energii finalnej w Gminie Bobrowo w roku 2013 wyniosło 113739,24 MWh/rok. Określone w harmonogramie rzeczowo-finansowym działania pozwalają na zaoszczędzenie 1552,09 MWh/rok energii, co stanowi redukcję zużycia energii finalnej o 1,36% w stosunku do roku bazowego. Zużycie energii finalnej w roku 2020 wynosić będzie 112187,15 MWh/rok.

Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji zużycia energii finalnej w Gminie w roku 2013, proponowane w harmonogramie rzeczowo-finansowym działania związane z wykorzystywaniem OZE (wyłączając działania związane z budową farm fotowoltaicznych i wiatrowych) umożliwią zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych o 1295,16 MWh/rok energii rocznie do roku 2020. Produkcja energii odnawialnej w roku bazowym wynosiła 10708,43 MWh/rok. Łączna ilość produkowanej energii z OZE w 2020 roku wyniesie 12003,59 MWh/rok i będzie stanowiło 10,7% całości zużywanej na terenie gminy energii.

1.5 Podstawy prawne

Przepisy prawa:

 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2013 r.

poz.594 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2013 r.

poz.595 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2013 r.

poz. 1232 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o Planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.

z 2007 r. Nr 50. poz. 331 z późn. zm.).

 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2011 r. Nr 94 poz. 551 z późn. zm.),

13

 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2012 r. poz.

1059 z późn. zm.) oraz rozporządzeniami do Ustawy aktualnymi na dzień podpisania umowy i podczas jej trwania,

 Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz.U. z 2008 r. Nr 223 poz. 1459 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz.

U. z 2010 r. Nr 76 poz. 489 z późn. zm.),

 Ustawa z dnia 14 września 2012 r. o obowiązkach w zakresie informowania o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię (Dz. U. z 2012 r. poz.

1203).

2 Powiązania PGN z innymi dokumentami

W ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej przewiduje się podjęcie szeregu działań inwestycyjnych wynikających z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających tę problematykę. Potrzeba opracowania Planu jest zgodna z polityką Polski i wynika z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, przyjętych przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 roku, oraz ze zobowiązań, określonych w ratyfikowanym przez Polskę Protokole z Kioto oraz w pakiecie klimatyczno- energetycznym, przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku.

W poniżsej wyszczególniono, wraz z podaniem kontekstu, kluczowe (pod względem obszaru zastosowania oraz poruszanych zagadnień) dokumenty strategiczne i planistyczne, potwierdzające zbieżność niniejszego „Planu” z prowadzoną polityką krajową, regionalną i lokalną.Wyznaczone cele w ramach PGN dla Gminy Bobrowo są powiązane i spójne z celami, priorytetami i działaniami następujących dokumentów strategicznych:

2.1 Poziom wspólnotowy

Tabela nr. 1. Dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie efektywności energetycznej

Dyrektywa Cele i główne działania

Dyrektywa EC/2004/8 o promocji wysokosprawnej kogeneracji

Zwiększenie udziału skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła (kogeneracji)

Zwiększenie efektywności wykorzystania energii pierwotnej i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych

Promocja wysokosprawnej kogeneracji i korzystne dla niej bodźce ekonomiczne (taryfy)

Dyrektywa 2003/87/WE ustanawiająca program handlu uprawnieniami do emisji gazów

cieplarnianych na obszarze Wspólnoty

Ustanowienie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty Promowanie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny

14 Dyrektywa 2002/91/WE o charakterystyce

energetycznej budynków Ustanowienie minimalnych wymagań

energetycznych dla nowych i remontowanych budynków

Certyfikacja energetyczna budynków

Kontrola kotłów, systemów klimatyzacji i instalacji grzewczych

Dyrektywa 2005/32/WE Ecodesign o projektowaniu urządzeń powszechnie zużywających energię

Projektowanie i produkcja sprzętu i urządzeń powszechnego użytku o podwyższonej sprawności energetycznej

Ustalanie wymagań sprawności energetycznej na podstawie kryterium minimalizacji kosztów w całym cyklu życia wyrobu (koszty cyklu życia obejmują koszty nabycia, posiadania i wycofania z eksploatacji)

Dyrektywa 2006/32/WE o efektywności energetycznej i serwisie energetycznym

Zmniejszenie od 2008r. zużycia energii końcowej o 1%, czyli osiągnięcie 9% w 2016r.

Obowiązek stworzenia i okresowego uaktualniania Krajowego planu działań dla poprawy efektywności energetycznej

2.2 Poziom krajowy

 Strategia rozwoju Energetyki Odnawialnej (2001r.),

 Wieloletni program promocji biopaliw lub innych paliw odnawialnych na lata 2008-2014 (2007 r.),

 Strategia działalności górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2007- 2015 (2007 r.),

 Polityka dla przemysłu gazu ziemnego (2007r.),

 Program dla elektroenergetyki (2006r.),

 Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do 2016 (2008 r.),

 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku (2009r.), - dokument powiazany z PGN

 Drugi Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski (2011 r.),

 Ustawa o efektywności energetycznej (2011 r.),

 Ustawa Prawo Energetyczne (aktualizacja 2013 r.),

 Zmiany w Ustawie Prawo budowlane (np. nakładające nowe wymagania dla budynków oddawanych do użytkowania w tym budynków przebudowywanych) (2013 r.),

 Projekt Krajowej Polityki Miejskiej (2013 r.).

PGN wykazuje zbieżność z zapisami „Polityk,,” w kontekście poprawy efektywności energetycznej. Kwestia efektywności energetycznej jest traktowana w polityce energetycznej w sposób priorytetowy, a postęp w tej

15

dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich jej celów. „Plan” jest spójny z niniejszymi dokumentami ze względu na m.in. działania redukcyjne emisji zanieczyszczeń powietrza oraz wsparcie i rozwój oze.

2.3 Poziom regionalny powyżej gminy

 Lokalna Strategia Rozwoju, obejmująca obszar 6 gmin położonych na Pojezierzu Brodnickim: Bartniczka, Bobrowo, Brodnica, Brzozie, Jabłonowo Pomorskie, Zbiczno, 2009 r –PGN został powiązany z dokumentem i danymi w nim zawartymi. Plan podejmuje również tematykę zapotrzebowania energetycznego na terenie Gminy oraz głównych problemów ochrony środowiska w tym emisji zwłaszcza z palenisk indywidualnych oraz transportu zawartymi w Strategii. Ustalenia Strategii są zbieżne z założeniami „Planu”.

2.4 Poziom lokalny

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo wykazuje w swych zapisach zgodność z m.in. poniższymi dokumentami na poziomie regionalnym.

 Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru gminy Bobrowo 2012, 2015, Uchwała Nr XXVI/261/13 Rady Gminy Bobrowo z dnia19 czerwca 2013 r. w sprawie przyjęcia Projektu założeń do planu zaopatrzenie w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Bobrowo – uaktualniony zgodnie z PGN. W scenariuszach obu Planów przewiduje takie same cele i założenia zaopatrzenia w energię dla gminy. W scenariuszach zaopatrzenia w ciepło przewiduje się również na cele ogrzewcze wykorzystanie energii elektrycznej dostarczanej z systemu elektroenergetycznego oraz odnawialnych źródeł energii.

 Strategia rozwoju gminy Bobrowo 2011-2020 – duża część danych zbierzna z PGN dotycząca planów rozowoju. Różnice wynikają z nowszych i bardziej aktualnych danych dotyczących PGN, oraz informacji o nowych inwestycjach np famry waitrowe, czy słoneczne.

 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bobrowo na lata 2011 – 2014 z perspektywą do roku 2018 –PGN powiązany z Programem zwłaszcza jesli chodzi o redukcję zanieczyszczeń powietrza.

 Uchwała Nr XXXIII/330/14 RADY GMINY BOBROWO z dnia 19 maja 2014r.

w sprawie przyjęcia środków finansowych pochodzących z Funduszu Spójności na realizację przedsięwzięcia pn.: „Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bobrowo” w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013

 Obowiązujące Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie Gminy Bobrowo- Plany zagospdoarowania przestrzennego zgodne z PGN zwłaszcza dotyczące farm produkująych energię z wiatru i słonca, oraz inwestycji drogowych.

16

3 Ogólna strategia

3.1 Opis obszaru objętego zakresem PGN

Gmina Bobrowo jest jednostką administracyjną położoną w zachodniej części powiatu brodnickiego. Zajmuje obszar 146,3 km², który zamieszkuje ponad 6,4 tys.

Mieszkańców. Gmina dzieli się na 20 sołectw obejmujących łącznie 33 miejscowości.

Średnia wielkość sołectwa to około 350 mieszkańców, zaś największym jest sołectwo Nieżywięć – 790 mieszkańców. Sołectwa to: Bobrowo, Brudzawy, Buczek, Budy, Chojno, Czekanowo, Dąbrówka, Drużyny, Grabowiec, Grzybno, Kawki, Kruszyny, Kruszyny Szlacheckie, Małki, Nieżywięć, Tylice, Wądzyn, Wichulec, Wymokłe oraz Zgniłobłoty. Na terenie gminy Bobrowo wyodrębnione zostały 33 miejscowości:

Bobrowo, Bobrowo-Kolonia, Smolniki, Brudzawy, Buczek, Budy, Chojno, Czekanowo, Dąbrówka, Drużyny, Grabowiec, Grzybno, Kawki, Kruszyny, Kruszyny- Rumunki, Kruszyny Szlacheckie, Anielewo, Foluszek, Lisa Młyn, Małki, Czartówiec, Pasieki, Nieżywięć, Tylice, Zarośle, Wądzyń, Wichulec, Bogumiłki, Wymokłe, Florencja, Słoszewy, Zgniłobłoty, Frydrychowo.

Rysunek nr 2. Sołectwa Gminy Bobrowo

W granicach gminy Bobrowo znajdują się wschodnie krańce Pojezierza Chełmińskiego i zachodnie Pojezierza Brodnickiego. Terytorium gminy stanowi część historycznej Ziemi Chełmińskiej. Gmina graniczy z gminami Brodnica, Wąpielsk, Golub–Dobrzyń, Dębowa Łąka, Książki, Jabłonowo Pomorskie i Zbiczno.

17

Rysunek nr 3. Gmina Borowo

18

Na terenie gminy znajdują się gleby, które wykształciły się na powierzchni wysoczyzny morenowej, cechy lokalnego klimatu są korzystne dla gospodarki rolnej, która użytkuje ok. 83% gminnego obszaru. Zaledwie 9% terenu porastają lasy, bory mieszane świeże, z niewielkimi fragmentami wilgotnego boru bagiennego.

Obszar gminy był stosunkowo wcześnie zajęty przez człowieka, co dokumentują liczne świadectwa z różnych faz osadniczych (stwierdzono tu ponad 300 stanowisk archeologicznych tzw. płaskich oraz 3 stanowiska wypukłe, znane jako grodziska, rozpoznawane w krajobrazie w pobliżu obecnych miejscowości Bobrowo, Budy i Słoszewy). Zasadniczy postęp osadnictwa na terytorium obecnej gminy dokonał się w czasach, kiedy Ziemia Chełmińska była w administracji Zakonu Krzyżackiego. Świadectwem osiedli założonych w tym okresie są pochodzące z niego budowle kościołów w Bobrowie, Nieżywięciu, Brudzawach i Kruszynach.

W 1479 r. teren gminy został włączony do dóbr królewskich, w granicach starostwa brodnickiego. W II połowie XVII w. po zniszczeniach spowodowanych wojnami szwedzkimi, tereny gminy kolonizowane były przez osadników z zachodu, głównie ludność pochodzenia germańskiego. W następstwie I rozbioru terytorium gminy znalazło się w granicach zaboru pruskiego. Wprowadzanym w państwie pruskim reformom agrarnym, ukierunkowanym na intensyfikację gospodarki rolnej towarzyszyło jej zawłaszczenie, w szczególności ziemi, przez ludność pochodzenia niemieckiego. W okresie II Rzeczpospolitej obszar gminy znalazł się w granicach województwa pomorskiego. W latach Rzeczpospolitej Ludowej tereny dzisiejszej gminy należały do powiatu brodnickiego, do dwóch gromad z siedzibami w Nieżywięciu i Bobrowie. W 1973 r. uprzednie gromady zostały zastąpione jednostkami obszarowo większymi, gromady Nieżywięć i Bobrowo zostały jedną gminą z siedzibą w Bobrowie, w województwie toruńskim. Z początkiem 1999r.

samorządna od 1990r. gmina Bobrowo znajduje się ponownie, w strukturze powiatu brodnickiego, w województwie kujawsko-pomorskim.

3.2 Ludność

W lutym 2011 według Ewidencji Ludności Urzędu Gminy obszar ten zamieszkiwało 6381 mieszkańców. W stanie na dzień 30 grudnia 2014 roku liczba ludności stanowi 6427 mieszkańców i 119 mieszkańców na pobyt czasowy, co stanowi 8% ludności powiatu brodnickiego i 0,3% ludności województwa kujawsko- pomorskiego.

Tabela nr 2. Sytuacja demograficzna na tle województwa kujawsko-pomorskiego i powiatu brodnickiego

Wyszczególnienie Lata

Liczba ludności

Liczba ludnośc

Mężczyźni Kobiety Ludność na 1 km²

Województwo:

2000 2067817 999114 1068703 115 kujawsko-

pomorskie

2008 2067918 997285 1070633 115

19 2013 2092564 1014225 1078339 116,64

Powiat brodnick 2000 74695 36625 38070 72

2008 75449 37074 38375 72

2012 78003 38626 39337 75

Gmina Bobrowo 2000 6314 3171 3143 43

2008 6112 3096 3016 42

2015 6420 3254 3166 43,9

Gęstość zaludnienia na obszarze gminy Bobrowo kształtuje się na podobnym poziomie jak przeciętna gęstość zaludnienia gmin wiejskich województwa kujawsko- pomorskiego. Natomiast liczba osób przypadających na 1 km² powierzchni w gminie Bobrowo jest znacznie niższa niż w powiecie brodnickim.

Tabela nr 3. Liczba mieszkańców z podziałem na miejscowości (wg stanu na dzień 27.02.2015r.)

Miejscowość Liczba

mieszkańców

Anielewo 45

Bobrowo 322

Bobrowo Kolonia 60

Bogumiłki 19

Brudzawy 322

Buczek 160

Budy 80

Chojno 217

Czartówiec 30

Czekanowo 248

Dąbrówka 215

Drużyny 287

20

Florencja 54

Foluszek 0

Grabówiec 196

Grzybno 336

Kawki 379

Kruszyny 521

Kruszyny Rumunki 50

Kruszyny Szlacheckie 239

Lisa Młyn 0

Małki 374

Nieżywięć 790

Pasieki 125

Słoszewy 158

Smolniki 36

Tylice 188

Wądzyn 117

Wichulec 228

Wymokłe 119

Zarośle 57

Zgniłobłoty 438

Razem: 6420

Na omawianym obszarze przeważają typowe wiejskie jednostki osadnicze o wielkości od około 100 do 500 mieszkańców. Na terenie gminy znajdują się również jednostki osadnicze takie jak Bogumiłki i Smolniki, w których zamieszkuje mniej niż 40 osób. W sąsiedztwie gminy znajduje się miasto Brodnica, gdzie znajduje się lepiej rozwinięty rynek pracy, co stanowi alternatywę dla mieszkańców gminy Bobrowo,

w której najwięcej osób zatrudnionych jest w rolnictwie. W ogólnej liczbie ludności kobiety stanowiły 49,4%. Oznacza to, że na 100 mężczyzn przypadało 98 kobiet.

21

Jest to typowa sytuacja dla większości polskich obszarów wiejskich, które z reguły charakteryzują się większą mobilnością kobiet w wieku produkcyjnym.

Podstawowa struktura społeczna ludności gminy tj. jej podział według wieku aktywności zawodowej w końcu 2010 r. była następująca: ludność w wieku przedprodukcyjnym 17,7%, w wieku produkcyjnym 69,4% i ludność w wieku poprodukcyjnym 12,8%. Można zauważyć, iż w Gminie Bobrowo najliczniejszą grupą są osoby w wieku produkcyjnym a najmniej liczną w wieku poprodukcyjnym, co daje pogląd na możliwości mieszkańców i zmniejszenie bezrobocia w Gminie.

3.3 Gospodarka gminy

Gmina Bobrowo jest regionem typowo rolniczym. Użytki rolne stanowią ok. 80%

powierzchni. Znaczną część stanowią gospodarstwa nie przekraczające 5ha.

Dominującym rodzajem działalności gospodarczej jest rolnictwo, co potwierdza struktura użytkowania ziemi, w której użytki rolne stanowią 80% ogólnej powierzchni gminy. Zdecydowana większość gruntów rolnych znajduje się w rękach prywatnych.

Według danych REGON, w 2008 roku w sferze gospodarki nie rolniczej w rejestrze REGON zarejestrowanych było 277 podmiotów gospodarczych, z czego 11 należy do sektora publicznego a 266 do sektora prywatnego. Działalność podmiotów skupiona jest głównie na obrocie towarowym - detalu i hurcie oraz usługach dla ludności.

W stanie na rok 2015 aktywnych wpisów dla miejsca wykonywania działalności gospodarczej jest 175 i zawieszonych 31, ilość aktywnych wpisów dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy jest 192 podmioty, zawieszonych 32. Tak więc liczba podmiotów gospodarczych maleje. Gmina Bobrowo z racji warunków naturalnych jest predysponowana do produkcji rolnej i ona stanowi o jej charakterze. Bezpośrednio z rynkiem pracy i bezrobociem wiąże się z wykształceniem mieszkańców gminy.

Tabela nr 4. Wykształcenie mieszkańców gminy Bobrowo według Narodowego Spisu Powszechnego 2002 (Wg GUS 2012 r, późniejsze dane nie są dostępne)

Wykształcenie Liczba osób Płeć

ogółem w % mężczyźni w % kobiety w %

Wyższe 130 2,5 47 36,2 83 63,8

Policealne 65 1,3 24 36,9 41 63,1

Średnie 739 14,5 301 40,7 438 59,3

Zasadnicze zawodowe 1623 31,8 1021 62,9 602 37,1 Podstawowe ukończone 2295 45 1075 45,8 1220 53,2

Podstawowe

nieukończone i bez wykształcenia

251 4,9 113 45 138 55

22

Z danych Narodowego Spisu Powszechnego 2002 wynika, iż w gminie Bobrowo wykształcenie wyższe posiadało tylko 130 mieszkańców gminy, z czego 63,8 % to kobiety, natomiast zdecydowana większość mieszkańców, bo aż 2295 osób posiadało wykształcenie podstawowe, kobiety stanowią 53,2%.

Kolejną liczną grupę mieszkańców stanowią ci z wykształceniem zasadniczym zawodowym w tej grupie zdecydowana większość stanowią mężczyźni w 2002 roku 62,9%. Z danych statystycznych z 2011 roku dla Bobrowa wynika też, że w wieku produkcyjnym jest 3953 osoby, i 1349 osób w wieku przedprodukcyjnym.

Największymi podmiotami gospodarczymi są:

 sektor publiczny stanowią zakłady pracy:, szkoły, Urząd Gminy Bobrowo;

 sektor prywatny stanowią zakłady: Gospodarstwo Rolne Słoszewy sp. z o.o., Zakład Produkcji Parkietów w Grzybnie, Zakłady Stolarskie „PIĘTRUS” oraz

„Bobas” w Grzybnie, Gospodarstwo Rolne Czekanowo, Firma Gralla &

Rewald w Nieżywięciu, Magazyn Zbożowy Kawki, Polder w Bobrowie.

Zakłady prywatne zatrudniają ok.150 osób.

Przedsiębiorstwa ukierunkowane są przede wszystkim na:

 gospodarstwa rolne, jako forma prowadzenia rolniczej działalności gospodarczej prowadzą produkcję zwierzęcą i roślinną,

 zakłady stolarskie (produkcja parkietu oraz mebli i akcesoriów drewnianych),

 magazyn zbożowy - skup i przechowywanie zbóż i rzepaku.

Mocną stroną gospodarki są: zasoby wolnej siły roboczej, wysoka towarowość produkcji rolnej, predyspozycje dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, atrakcyjne środowisko dla realizacji, jako podstawa dla rynku usług związanych z wypoczynkiem. Do słabych stron gospodarki gminy Bobrowo zaliczamy przeciętnie niskie kwalifikacje siły roboczej, słaba siła nabywcza ubożejącego społeczeństwa, rozdrobnienie gospodarstw rolnych, słabe zagospodarowanie obszarów w elementy infrastruktury technicznej, niedostatek kapitałów własnych, mała efektywność starań o kapitały inwestycyjne ze źródeł zewnętrznych, niedostatek usług wspomagających przedsiębiorczość, małe wykorzystanie organizowanych szkoleń i doradztwa.

3.4 Rolnictwo

Jest to region typowo rolniczy, w którym działa ponad 900 gospodarstw rolnych, trudniących się produkcją roślinną i zwierzęcą. Na terenie gminy w większości przeważają gleby bielicowe lub brunatne, czyli stosunkowo dobre gleby.

Można je zaliczyć do IV klasy średnio produkcyjnej, która zajmuje 63,4 % powierzchni gruntów ornych i III klasy stanowiącej 20,3 %. Na terenie gminy Bobrowo uprawia się głównie zboża (pszenicę, pszenżyto, żyto, kukurydzę i jęczmień) oraz na mniejszym areale ziemniaki i buraki pastewne. Rolnicy hodują trzodę chlewną oraz bydło mleczne i opasowe.

23

3.5 Analiza stanu aktualnego na obszarze objętym Planem - ocena stanu środowiska

3.5.1 Powietrze

Stan jakości powietrza na terenie gminy Bobrowo kształtowany jest głównie przez:

 rozproszone źródła ciepła: lokalne kotłownie dla zabudowy wielorodzinnej i usług publicznych i indywidualne kotłownie w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej,

 komunikację samochodową,

 produkcję przemysłową.

Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach. Zdecydowanie największy wpływ na stan powietrza atmosferycznego ma emisja zanieczyszczeń ze spalania paliw (stałych, ciekłych i gazowych) w celach energetycznych. Znaczne zwiększenie zanieczyszczenia obserwuje się w sezonie zimowym, kiedy to domy opalane są niskiej jakości węglem oraz dochodzi do spalania różnego rodzaju odpadów. Spalanie odpadów z tworzyw sztucznych powoduje przedostanie się do atmosfery substancji chlorowcopochodnych, takich jak dioksyny i furany. Ponadto zanieczyszczenie powietrza stanowią również emitowane: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, pył, metale ciężkie oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne m.in. benzo(a)piren, który wykazuje małą toksyczność ostra, za to dużą toksyczność przewlekłą, co związane jest z jego zdolnością kumulacji w organizmie i jest uważany za kancerogen chemiczny.

Rysunek nr 4. Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z poszczególnych powiatów województwa kujawsko-pomorskiego w 2012 roku.

24

Tabela nr 5. Ilość emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń z energetycznego spalania paliw w gminie Bobrowo wg Planu Zaopatrzenia w Ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Bobrowo z 2012 roku

Lp. Rodzaj

zanieczyszczeni a

Jednostk a

Ilość zanieczyszczeń z energetycznego spalania paliw

Stan na rok 2010

Stan na rok 2030 (prognoza z

2012 roku)

25

1 CO2 Mg/rok 11495 10996

2

NO2 Mg/rok 6,1 6,8

3 SO2 Mg/rok 73,1 68,9

4 CO Mg/rok 255,2 234

5 Pył Mg/rok 177,8 166,2

6 Sadza Mg/rok 5,1 4,7

7 Benso-a-piren Mg/rok 0,08 0,07

Tabela nr 6. Zestawienie aktualnego stanu zanieczyszczeń powietrza – średnioroczne wartości stężeń wg danych WIOŚ z marca 2015 roku na rok 2014 Lp. Nazwa substancji i jej nr CAS Aktualny stan

zanieczyszczenia powietrza — średnioroczne wartości stężeń

Jednostka

1 Benzen [71-43-2] 1,1 μg/m3

2 Dwutlenek azotu (NO2) [10102-44-0] 8 μg/m3

3 Tlenki azotu [ 10102-44-0]

[10102-43-9]

10 μg/m3

4 Dwutlenek siarki (SO2) [7446-09-5] 5 μg/m3

5 Ołów [7439-92-1] 0,01 μg/m3

6 Pyl zawieszony PM10 - 20 μg/m3

7 Pył zawieszony PM2,5 - 14 μg/m3

Tabela nr 7. Wyniki pomiarów pasywnych benzenu i jego alkilopochodnych z lat 2011- 2014, Stany średnie roczne [μg/ma] dla najbliższego punktu. Dane WIOŚ z marca 2015 roku

26

Lp. Stanowisko:

miasto Brodnica, ul. Żwirki i Wigury oraz ul.

Kochanowskiego*

2011 2012 2013 2014 Jednostka

1 benzen 3,23 3,69 3,11 1,78 μg/m3

2 toulen 4,52 7,51 3,87 1,25 μg/m3

3 etylobenzen 1,39 1,21 1,12 0,41 μg/m3

4 (m+p)ksylen 5,21 5,09 3,65 1,03 μg/m3

5 o-ksylen 1,21 1,31 0,74 0,29 μg/m3

Dwutlenek węgla (CO2)

Nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków, w którym węgiel występuje na IV stopniu utlenienia. W temperaturze pokojowej jest to bezbarwny, bezwonny i niepalny gaz, dobrze rozpuszczalny w wodzie i cięższy od powietrza (ok. 1,5 raza).

Podnormalnym ciśnieniem przechodzi ze stanu stałego do gazowego (sublimuje) z pominięciem fazy ciekłej w temperaturze −78,5 °C. Pod zwiększonym ciśnieniem (5,1 atm) można go jednak skroplić w temperaturze −57 °C. Dwutlenek węgla jest produktem spalania i oddychania. Jest wykorzystywany przez rośliny w procesie fotosyntezy. Tworzy się przy utlenianiu i fermentacji substancji organicznych. Występuje w kopalniach, cukrowniach, gorzelniach, wytwórniach win, silosach zbożowych, browarach i studzienkach kanalizacyjnych. W małych stężeniach nie jest trujący, w większych stężeniach dwutlenek węgla jest szkodliwy dla zdrowia a nawet zabójczy, a jego działanie powoduje powstawanie hiperkapnii, a co za tym idzie kwasicy oddechowej i w następstwie obrzęku mózgu.

Dwutlenek azotu (NO2)

Dwutlenek azotu to toksyczny gaz o ostrym duszącym zapachu i czerwono- brunatnej barwie. Negatywnie oddziałuje na układ oddechowy człowieka. W większych stężeniach prowadzi do uszkodzenia płuc. Może powodować podrażnienia skóry i oczu. Jest składnikiem kwaśnych deszczy i smogu. Emisja punktowa jest największym źródłem dwutlenku azotu w kujawsko-pomorskim.

Dwutlenek azotu emitowany jest głównie przez wysokie emitory.

Dwutlenek siarki (SO2)

Dwutlenek siarki to bezbarwny, toksyczny gaz negatywnie oddziałujący na układ oddechowy człowieka i zwierząt. U roślin powoduje zanik chlorofilu i zamieranie blaszek liściowych. Po utlenieniu w powietrzu do trójtlenku siarki wchodzi w skład kwaśnych deszczy degradujących zbiorniki wodne, zakwaszających glebę, negatywnie oddziałujących na budynki i konstrukcje metalowe. Głównym źródłem emisji dwutlenku siarki w województwie kujawsko-pomorskim jest energetyka zawodowa. Znaczna część emisji punktowej dwutlenku siarki pochodzi z wysokich emitorów. Drugim ważnym źródłem emisji SO2 są indywidualne systemy grzewcze

27

Tlenek węgla (CO)

Tlenek węgla jest toksycznym bezbarwnym gazem. Powstaje w wyniku niepełnego spalania materiałów palnych przy niedoborze tlenu. Działanie toksyczne CO polega na wiązaniu czerwonych ciałek krwi, co utrudnia transport tlenu. Tlenek węgla negatywnie wpływa również na układ nerwowy. Po utlenieniu do dwutlenku węgla intensyfikuje efekt cieplarniany

Pył

Pył jest zanieczyszczeniem bardzo zróżnicowanym zarówno przez swój skład chemiczny jak i skład frakcyjny. W zależności od źródła pył może zawierać metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze, toksyczne związki organiczne tj. węglowodory aromatyczne, fluorowcopochodne węglowodorów. Może być również nośnikiem bakterii i wirusów. Duże znaczenie ma skład frakcyjny, ponieważ wielkość pyłu jest odwrotnie proporcjonalna do jego zdolności penetracji układu oddechowego człowieka. Pył PM10 to wszystkie cząsteczki o średnicy 10 μm lub mniejsze, a pył PM2,5 to wszystkie o średnicy co najwyżej 2,5 μm

Sadza

Produkt powstający w trakcie niepełnego spalania paliw i innych materiałów zawierających w swoim składzie chemicznym znaczne ilości węgla. Głównym, choć nie jedynym składnikiem sadzy jest amorficzna postać węgla. Oprócz tego sadza zawiera zwykle drobne struktury grafitopodobne, niewielkie ilości fulerenów i struktur fulereno podobnych oraz resztki spalanych substancji organicznych, np.: tłuszcze i popiół.

Benzen

Na żadnym stanowisku pomiarowym w roku 2014 nie wystąpiły wartości wyższe od poziomu dopuszczalnego 5 μg/m3 w województwie. Najwyższe stężenie (2,99 μg/m3), stanowiące 60 % poziomu dopuszczalnego uzyskano w Nakle nad Notecią, a najniższe w Grzmięcy na terenie Brodnickiego Parku Krajobrazowego (0,93 μg/m3). Stężenie średnie roczne ze wszystkich stacji wyniosło 1,4 μg/m3 i było niższe o 16% niż w roku 2013. W przebiegu rocznym stężeń zarysowało się, podobnie jak w latach poprzednich, wyraźne maksimum w miesiącach zimowych.

Stężenia średnie dla półrocza zimowego 2014 roku były na wszystkich stacjach wyższe od analogicznych dla półrocza letniego, przy czym największe różnice między sezonami wystąpiły w Nakle nad Notecią (3,3 μg/m3), w Bydgoszczy przy Placu Poznańskim (2,5 μg/m3) i w centrum Grudziądza (2,3 μg/m3).

Benzo(α)piren w pyle zawieszonym

Dla benzo(α)pirenu obowiązuje od 2008 roku poziom docelowy, jako wartość stężenia średniego rocznego 1 ng/m3. Stężenia średnie z roku 2014 w województwie nie przekroczyły poziomu docelowego jedynie na jednej stacji – Zielonka w Borach Tucholskich (0,8 ng/m3). Najwyższe stężenia średnie roczne odnotowano w Nakle nad Notecią (7,7 ng/m3, co stanowi 770% poziomu docelowego) oraz w centrum Grudziądza (4,4 ng/m3 – 440% poziomu docelowego). Na wszystkich stacjach nastąpił wzrost stężeń w stosunku do roku 2013.

28

Głównym źródłem większości substancji, których normowane poziomy zostały przekroczone, jest emisja powierzchniowa, związana ze spalaniem paliw stałych w indywidualnych systemach grzewczych. Co za tym idzie najwyższe stężenia notuje się w okresie zimowym pokrywającym się z sezonem grzewczym. Dodatkowo identyfikuje się pochodzenie zanieczyszczeń pyłowych ze źródeł komunikacyjnych i punktowych. W celu zmniejszenia emisji powierzchniowej preferowanym działaniem ze względu na największą efektywność ekologiczną i ekonomiczną jest podłączanie gospodarstw domowych do sieci ciepłowniczych. Na obszarach, gdzie nie ma sieci i nie jest możliwe jej rozszerzenie, należy stare, nisko sprawne urządzenia grzewcze zastępować nowymi kotłami zasilanymi paliwami niskoemisyjnymi oraz zwiększać wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Dodatkowo należy prowadzić działania redukujące emisję związaną z transportem poprzez remonty, budowę oraz czyszczenie dróg w celu redukcji emisji wtórnej substancji do powietrza oraz wymianę przestarzałego taboru autobusowego

W wyniku działań termomodernizacyjnych i zastąpienie paliw stosowanych w gminie paliwami ekologicznymi, montaż instalacji solarnych, lamp hybrydowych, wymiana źródeł ciepła na nowe, możliwy będzie spadek ilości wszystkich emitowanych do atmosfer zanieczyszczeń (dwutlenku i tlenku węgla, dwutlenku siarki, pyłu i sadzy) w wyniku energetycznego spalania paliw. Zwiększenie udziału paliw ekologicznych może spowodować bardzo korzystne efekty ekologiczne dla gminy.

Na terenie objętym PGN nie odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu i realizowane są programy ochrony powietrza oraz plany działań krótkoterminowych. Od kilku lat odnotowywany jest też ciągły spadek istniejących zanieczyszczeń (tabele od nr 5 do 7). Teren powiatu brodnickiego jest też jednym z najniżej emitująych zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w województwie. Mimo tego zakłada się też dalszy spadek emisji.

3.5.2 Klimat

Generalnie w Polsce północnej i zachodniej przeważa klimat umiarkowany morski z łagodnymi, wilgotnymi zimami i chłodnymi latami ze sporą ilością opadów.

Na tym obszarze temperatura średnia w lipcu wynosi 18 -18,5oC, natomiast zimą temperatura wynosi 3 -3,5oC. Średnia suma opadów w ciągu roku wynosi 550 mm – w półroczu ciepłym jest to 350 mm, a w półroczu chłodnym 175 mm. Występuje tutaj przewaga mas powietrza napływającego z kierunku zachodniego. Jeśli chodzi o wiatry to dominują zachodnie, południowo - zachodnie i północno - zachodnie.

Zaobserwować można także wiatry bardzo silne i dokuczliwe, które pojawiają się głownie w górach i nad morzem.

3.5.3 Odpady

Wg ustawy z dnia 14 grudnia 2012 o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 z późn. zm.) za odpady uznaje się każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do których pozbycia jest zobowiązany.

Na terenie gminy Bobrowo nie ma składowiska odpadów komunalnych.

Mieszkańcy gminy gromadzą odpady komunalne w pojemnikach przydomowych,

29

które później są unieszkodliwiane metodą składowania na międzygminnym składowisku w miejscowości Niedźwiedź w gminie Dębowa Łąką (składowisko znajduję się poza obszarem gminy i powiatu). Główną frakcję odpadów gminy Bobrowo stanowią odpady komunalne wytwarzane przez mieszkańców, których ilość maleje w ostatnich latach. W 2002 roku wynosiła ona 344,3 Mg. Zaś według danych ilość odebranych odpadów w roku 2009 wynosiła 314,10 Mg, a w roku 2010 295,88 Mg. Wśród odpadów komunalnych zbieranych selektywnie dominuje tworzywo sztuczne. Ponadto zmieszane odpady komunalne pochodzą również z obiektów infrastruktury handlowej, usługowej, turystycznej, rzemiosła, szkolnictwa, zakładów przemysłowych (z wyłączeniem odpadów niebezpiecznych). W roku 2010 odebrano 19,5 Mg tej frakcji odpadów komunalnych. Na terenie gminy Bobrowo istnieje system zbiórki selektywnej.

Od 1 lipca 2013 funkcjonuje nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi, który został wprowadzony poprzez ustawę z dnia 1 lipca 2011r.

o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Zasadniczym elementem zreformowanego systemu zbierania i przetwarzania opadów komunalnych w gminach jest przeniesienie obowiązku zorganizowania odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych na gminy.

Gmina pobiera od właścicieli nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, która uwzględnia koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku, w tym recyklingu, a także unieszkodliwiania odpadów zgodnie z obowiązującą hierarchią sposobu postępowania z odpadami. W 2014 roku masa odebranych odpadów wyglądała następująco:

Tabela nr 8. Ilość zebranych odpadów na terenie Gminy Bobrowo w roku 2014

Nazwa i adres instalacji, do której zostały przekazane odpady komunalne

Rodzaj odebranych odpadów komunalnych

Masa odebranych odpadów komunalnych[Mg]

Sposób zagospodarowania odebranych odpadów

komunalnych

RIPOK Niedźwiedź 1 87-207 Dębowa Łąka

Niesegregowane (zmieszane) odpady

komunalne

794,8

sortownia

Tworzywa sztuczne 13,9 sortownia

Szkło 24,3

55,4

magazyn sortownia Zużyte urządzenia

elektryczne i elektroniczne

0,4 magazyn

żużle, popioły paleniskowe i pyły z

kotłów

19,4 składowisko, odzysk

Odpady wielkogabarytowe

4,6 sortownia

Razem 912,8

3.5.4 Wody

Zaopatrzenie w wodę

Długość sieci wodociągowej na terenie gminy Bobrowo wynosi 220,8 km.

Woda dostarczana jest w ten sposób do ponad 95% gospodarstw zlokalizowanych na terenie gminy. Mieszkańcy, którzy nie maja możliwości korzystania z sieci wodociągowej zaopatrują się w wodę ze studni kopanych. Obecnie gmina nie inwestuje w rozbudowę sieci wodociągowej ze względu na fakt, iż woda dostarczana

30

z sieci wodociągowej oraz ze studni kopanych pozwala na wystarczające pokrycie zapotrzebowania gminy Bobrowo na wodę.

Kanalizacja sanitarna

W gminie Bobrowo 13 miejscowości posiada sieć kanalizacyjną: Bobrowo, Czekanowo, Grzybno, Wądzyn, Chojno, Pasieki, Małki, Wymokłe, Słoszewy, Tylice, Kawki, Nieżywięć, Grabówiec, Zgniłobłoty.

Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi około 81,9 km. Nie funkcjonuje tu oczyszczalnia ścieków. Z miejscowości posiadających sieć kanalizacyjną gminne ścieki odprowadzane są kolektorem do oczyszczalni ścieków w Brodnicy. Planowana jest dalsza rozbudowa sieci na terenach o zwartej zabudowie. W granicach administracyjnych gminy Bobrowo funkcjonuje ok. 162 przydomowych oczyszczalni ścieków. W miejscowościach gdzie nieopłacalnym jest budowa sieci kanalizacyjnej, gmina planuje budowę oczyszczalni przyzagrodowych.

Na terenie gminy istnieją również lokalne przydomowe oczyszczalnie ścieków zlokalizowane w Zespole Szkół w Bobrowie, Szkole Podstawowej w Małkach, Szkole Podstawowej w Kruszynach, Szkole Podstawowej w Nieżywięciu oraz Drużynach.

Na pozostałym obszarze zurbanizowanym, gdzie nie została podłączona kanalizacja sanitarna, ścieki gromadzone są najczęściej w zbiornikach bezodpływowych skąd wywożone są do oczyszczalni w Brodnicy. Na terenie gminy Bobrowo ścieki wód opadowych i roztopowych odprowadzane są z powierzchni utwardzonych do zbiorczej sieci kanalizacyjnej oraz sieci ogólnospławnej. Sieć kanalizacyjna jest mniej rozwinięta niż wodociągowa. Stopień skanalizowania wynosi 37,38 %, przy długości sieci 81,9 km. Liczba osób podłączonych do sieci kanalizacyjnej wynosi 2,4 tyś.

Jakość wód

Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000), tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW), nakłada na państwa członkowskie m.in. osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód do 2015 roku. Ocenę stanu wód płynących przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22.10.2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód (JCW) powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.2014, poz. 1482).

Dobry stan wód powierzchniowych oznacza stan osiągnięty przez część wód powierzchniowych, jeżeli zarówno jej stan ekologiczny jak i chemiczny jest określony jako co najmniej "dobry". Dobry stan wód podziemnych oznacza stan osiągnięty przez część wód podziemnych, jeżeli zarówno jej stan ilościowy jak i stan chemiczny jest określany jako przynajmniej "dobry".

Rzeki

Podstawą prowadzenia monitoringu jakości wód powierzchniowych w roku 2014 był Program Wojewódzkiego Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2013 – 2015, opracowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, zatwierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Lata 2013 – 2015 stanowią drugą część sześcioletniego cyklu gospodarowania wodami:

2010 – 2015. Poniżej w tabeli zestawiono wyniki badań za rok 2009 i 2014

31

Tabela nr 9. Jakość rzek na terenie gminy Bobrowo – 2014 rok. Źródło GUS, WIOS Nazwa

cieku

Lokalizacja stanowiska

Gmina/

powiat

Ocena biologiczna

Ocena

fizykochemiczna

Stan/

Potencjał ekologiczny

Ocena

bakteriologiczna Drwęca Poniżej

Brodnicy

Bobrowo/

Brodnica

IO umiarkowany niezadowalająca

Lutryna Pon.jeź Wądzyńskiego

Bobrowo/

Brodnica

- Nk zadowalająca

Tabela nr 10. Jakość rzek na terenie gminy Bobrowo – 2009 rok. Źródło GUS, WIOS.

Nazwa cieku

Lokalizacja stanowiska

Gmina/

powiat

Ocena biologiczna

Ocena

fizykochemiczna

Stan/

Potencjał ekologiczny

Ocena

bakteriologiczna Drwęca Poniżej

Brodnicy

Bobrowo/

Brodnica

IO dobry niezadowalająca

Lutryna Ujście od Osy

Świecie/

Grudziądz

- Nk zadowalająca

Legenda

Rzeka Drwęca

Badania stanu czystości wód Drwęcy prowadzono na 3 stanowiskach pomiarowo-kontrolnych. W zakresie biologicznym, analizowano zawartość chlorofilu

„a” dodatkowo oznaczono (IO) indeks okrzemkowy na stanowiskach w Szabdzie i Młyńcu. Na podstawie klasyfikacji wskaźników fizykochemicznych, stwierdzono dobry stan ekologiczny na wszystkich stanowiskach pomiarowych. Zawartość chlorofilu „a” na wszystkich stanowiskach spełniała wymogi I klasy, zaś IO – II klasy.

Na stanowisku ujściowym, w Złotorii analizowano również obecność związków pochodzenia przemysłowego, tzw. substancji priorytetowych. Stwierdzono dobry stan chemiczny. Stan bakteriologiczny oceniono jako niezadowalający na całej długości cieku. Z biegiem rzeki, notowano niewielki wzrost zanieczyszczenia w tym zakresie.

Porównanie najnowszych średniorocznych wartości wskaźników z wynikami z roku 2008 wykazało utrzymywanie się tendencji niewielkiej poprawy jakości w zakresie wskaźników organicznych i azotowych, natomiast w dolnych odcinkach rzeki pogorszył się stan sanitarny wód.