Przewodnik do wycieczki Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Pieniny (18-21 V. 1929 r.)

(1)

L. Horwitz

i

F. Rabowski.

Przewodnik do wycieczki

Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Pieniny

(18—21 V. 1929 r.).

I. Literatura — II. Stratygraf ja — III. Szkic budowy geologicznej napisał L. H o r w i t z .

Przekroje i mapkę Skałki Haligowieckiej narysował F. R a b o w s k i . Przekrój przez Skałki w Czorsztynie, powtórzony za U h l i g i e m.

Schematyczny przekrój tektoniczny zestawił L. H o r w i t z .

I. LITERATURA.

1. V. U h 1 i g, Ergebnisse geologischer Aufnahmen in den westgalizischen Karpathen, II. Th. Der pieninische Klippenzug, Jahrb. k. k. geol. Reichs- anst. 40 B. (3—4 H.) 1890. (Rzecz podstawowa, tam też literatura dawniejsza).

2. M. L u g e on, Les nappes de recouvrement de la Tatra et l’origine des Klippes des Carpathes, Bull... de PUniversité de Lausanne, Nr. 4. 1903.

3. V. U h l i g, Ueber die Klippen der Karpaten, C. R. Congrès géol. inter

nat. de Vienne, 1904.

4. M. L i m a n o w s k i , Rzut oka na architekturę Karpat, Kosmos 1905.

5. M. L i m a n o w s k i , Sur la genèse des Klippes des Carpathes, Buli. Soc.

Géol. Fr. 4 S. T. VI. 1906.

6. V. Uh lig , Ueber die Tektonik der Karpathen, Sitzungber. kais. Akad. d.

Wissenschaften in Wien, Mathem.-naturw. Kl., Bd. 116, Abt. I, 1907.

7. W. K u ź n i a r , Versuch einer Tektonik des Flysches nördlich von der Tatra, Extr. Bull. Acad. des Sc. de Cracovie, CI. Sc. Math, et Natur. Série A. Sc. mathém. 1910.

8. M. L i m a n o w s k i , Czy eocen w Tatrach transgreduje na miejscu, czy został przywleczony zdała. (Le Nummulitique de la Tatra est-il autochtone ou charrié). Kosmos, Lwów, 1910.

9. M. L i m a n o w s k i , Czapka tektoniczna w Pławcu nad Popradem i ge

neza płaszczowiny skałkowej, Rozpr. Ak. Umiej. Kraków 1913. Eine Deckscholle in Palocsa am Popradufer u. die Entstehung der Klippen

decke, Bull. Acad. Sc. Cracovie, 1913.

(2)

10. S. P a w ł o w s k i , Z morfologji Pienińskiego pasa skałek (Sur la morpho

logie des Klippes des Piénines), Kosmos XL, 1915.

11. J. N o w a k , Geologische Karte des vordiluvialen Untergrundes von Po

len mit den angrenzenden Ländern, Mitt. Geol. Gesellschaft. Wien, Bd. IX. 1916.

12. S. M a ł k o w s k i , Metamorfizm kontaktowy i żyła kruszcowa w Jarmucie pod Szczawnicą (Le métamorphisme du contact et le filon métallifère dans le mont Yarmuta près de Szczawnica). Warszawa, Spraw. Tow.

Nauk. XI. pp. 681—700, 2 t., rés. franç. 1918.

13. M. L i m a n o w s k i , O krzyżowaniu się łańcuchów Europy środkowej w Polsce. Sprawozd. P. I. G. Warszawa, 1922. Sur le croisement suc

cessif des chaînes de l’Europe centrale en Pologne... Bull. Serv. Géol.

Pologne, Varsovie, 1921.

14. S. M a ł k o w s k i , Andezyty okolic Pienin. (Les andésites des environs de Piénines). Prace Państw. Inst. Geolog. I. 1. pp. 1—95, Warszawa. 1921.

15. Fr. T r a u t h , Ueber die Stellung der „pieninischen Klippenzone“ u. die Entwicklung d. Jura in den niederösterreichischen Voralpen, Mitt. geol.

Gesellschaft, Wien, Bd. XIV. 1921.

16. F. R a b o w s k i, Sprawozdanie z badań geologicznych, wykonanych w Tat

rach... i w Pieninach (C. R des explorations effectuées en 1921 dans la Tatra... et dans les Piénines). Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 3. Warszawa, 1922.

17. S. M a ł k o w s k i , „Sprawozdanie z badań geologicznych, wykonanych w r. 1921 w okolicach Krościenka nad Dunajcem“ (C. R. des explo

rations géologiques effectuées en 1921 dans les environs de Krościenko sur le Dunajec). Pos. Nauk. P. I. G., Nr. 2. Warszawa, 1922. (Dyskusja:

Horwitz, Cz. Kuźniar, Limanowski, Morozewicz).

18. L. H o r w i t z , Sprawozdanie z badań geologicznych, wykonanych w r. 1921 w Pieninach (C. R. explorations effectueés en 1921 dans les Piénines).

Posiedź. Nauk. P. I. G. Nr. 3. 1922.

19. S. M a ł k o w s k i , O stosunku żył andezytowych do budowy tektonicznej okolic Pienin (Sur les relations entre les filons d’andésite et la structure géologique des environs des Piénines), Posiedź. Nauk. P. I. G. Nr. 4. 1922.

20. W. T e i s s e y r e , Zarys tektoniki porównawczej Podkarpacia I. (La tecto

nique comparée des Subcarpathes). Kosmos, 46 (1921) 1922.

21. L. H o r w i t z , Sprawozdanie z badań geologicznych, związanych z re

wizją ark. Nowy Targ i Szczawnica Atl. Geolog. Galicji (C. R. des re

cherches géologiques pour la révision des feuilles Nowy Targ et Szczaw

nica de l’Atlas Géolog. de la Galicie). P. I. G. Pos. Nauk 6^{., 1923.}

22. S. M a ł k o w s k i , Sprawozdanie z badań fliszu magórskiego i fliszu gra

nicznego w okolicy Krościenka nad Dunajcem (C. R. des recherches géologiques du Flysch des environs de Krościenko sur le Dunajec).

Sprawozd. P. I. G. II. 1923.

23. S. M a ł k o w s k i . O stosunku żył andezytowych do budowy geologicznej okolic Pienin (Sur la relation entre les filons d’andésites et la structure géologique des environs de Piénines). Sprawozd. P. I. G. II. 1923.

24. J. S i e m i r a d z k i , Fauna utworów liasowych Tatr i Podhala (Faune liassique et jurassique de la Tatra...) Sprawozd. Tow. Naukowego we Lwowie, Sprawozdania III. i Archiwum, 8 t. 1923.

(3)

— 111 —

25. B. Ś w i d e r s k i , Przyczynki do geologji okolic Szczawnicy (Sur la geologie de la région de Szczawnica, Carpathes). Rocznik Pol. Tow.

Geol. t. I. 1921/22, 1923.

26. L. H o r w i t z , Sprawozdanie z badań geologicznych, związanych z re

wizją arkuszy „Nowy Targ“ i „Szczawnica“ Atlasu Geologicznego Galicji (C. R. recherches géologiques pour la révision des feuilles „Nowy Targ“

et „Szczawnica“ de l’Atlas Géol. de la Galicie). Pos. Nauk. P. I. G.

Nr. 9. 1924.

27. L. H o r w i t z i F. R a b o w s k i , Skałka Haligowiecka (Klippe de Hali- gowce, Piénines). Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 8^{. 1924.}

28. S. M a ł k o w s k i , O morenie lodowca tatrzańskiego w okolicach Nowego Targu (Sur une moraine de l’ancien glacier du Haut Tatra découverte aux environs de Nowy Targ), Kosmos 49, 1924.

29. J. N o w a k , Geologja Krynicy (La géologie de Krynica), Kosmos, 49, 1924.

30. L. H o r w i t z , Sprawozdanie z badań związanych z rewizją arkuszy

„Nowy Targ“ i „Szczawnica“ Atlasu Geologicznego Galicji oraz z badań porównawczych w dolinie Wagu na Słowaczyźnie (C. R. recherches dans la zone des „Klippes“, feuilles „Nowy Targ“ et „Szczawnica“ de l’Atlas Géologique de la Galicie). Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 12^{. 1925.}

31. L. H o r w i t z , Spostrzeżenia geologiczne z okolic Szczawnicy (Observa

tions géologiques dans la région de Szczawnica). Spraw. P. I. G. III. 1925.

32. F. R a b o w s k i , Wyniki badań geologicznych, wykonanych w r. 1924 w Tatrach i w Pieninach (Sur les résultets des recherches géologiques effectuées en été 1924 dans la Tatra et les Piénines...) Pos. Nauk.

P. I. G. 12^{. 1925.}

33. F. R a b o w s k i , Skałki i ich rola w łańcuchu karpackim (Les Klippes et leur rôle dans la chaîne Carpathique), Sprawozd. P. I. G. III. 1925.

34. Z. O p o l s k i , Z metodyki badań geologicznych w Karpatach (Quelques remarques sur la methode des recherches géologiques dans les Carpathes), Pokłosie Geograficzne, 1925.

35. Cz. J. B y k o w s k i , Przyczynek do charakterystyki petrograficznej fliszu magórskiego okolic Krościenka nad Dunajcem (Contribution à l’étude pétrographique de Flysch de Magoura des environs de Krościenko sur le Dunajec), Archiwum Prac Mineralog. T. N. W. I. 1926.

36. L H o r w i t z , Sprawozdanie z badań wykonanych w r. 1925 na ark.

„Szczawnica“ i „Nowy Targ“. (C. R. des recherches géologiques executeés en 1925 sur le territoire des feuilles „Szczawnica“ et „Nowy Targ“).

Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 14. 1926.

37. D. A n d r u s o w , Sur les inflexions de la Zone des Klippes interne entre la vallée de la Kisuca et la vallée de l’Orava en Slovaquie (Vestnik Statn. Geolog. Ust. Cskslov. Republ. II. 4—6. 1926.

38. J. O p p e n h e i m e r, Zur Geologie der inneren Klippenzone der Karpathen, Verhandl. des naturforschenden Vereines in Briinn, Bd. 60, 1926.

39. F. B i e d a , Nummulity eocenu tatrzańskiego z okolicy Zakopanego, Streszczenie referatu II. Zj. Geogr. i Etnogr. Słow. 1927.

40. J. N o w a k , Nouvelles données sur l’ensemble de la tectonique des Karpates et de l’avant-pays en Pologne, Assoc. Karpat. I. Réun. Mé

moires. 1927.

(4)

41. J. N o w a k , Zarys tektoniki Polski (Esquise de la tectonique de la Pologne), 1927.

42. J. O p p e n h e i m e r , Beiträge zur Geologie der Klippenzone der Orava, I.

Statn. Geol. C. SI. Ustav. Sbornik, VII. 1927.

43. L. K o w a l s k i , Notatka o zdjęciu góry Wżar w podz. 1:2880, Sprawozd.

Komisji Fizjograficznej Polsk. Akad. Umiej. T. 61. 1927.

44. L. H o r w i t z i F. R a b o w s k i , Sprawozdanie z badań geologicznych, związanych z rewizją arkuszy „Nowy Targ“ i „Szczawnica“ (C. R. des recherches géologiques pour la révision des feuilles „Nowy Targ“ et

„Szczawnica“) Pos. Nauk. P. I. G. N r.,21. 1928.

45. L. H o r w i t z , Próba ujęcia geologji Jarmuty pod Szczawnicą (Esquise de la structure géologique du mont Yarmuta près de Szczawnica, zone des Piénines), Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 21. 1928.

46. S. M a ł k o w s k i , O stosunku żył andezytowych do budowy geologicznej okolic Pienin, Część II. (Sur la relation entre les filons d’andésite et la structure géologique des environs des Piénines II-ième Partie). Pos.

Nauk. P. I. G. Nr. 21. 1928.

47. L. H o r w i t z i S. M a ł k o w s k i , Wyniki zdjęcia geologicznego w skali 1:10000 góry Jarmuty pod Szczawnicą. (Résultats d’un levé géologique au 1:10000 du mont Yarmuta près de Szczawnica, zone des Piénines), (Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 21. 1928.

48. L. H o r w i t z , Sur la géologie de la zone Piénine des Klippes (Karpates polonaises). Odb. ze Sprawozdań II. Zjazdu Geografów i Etnografów Słowiańskich w Polsce w r. 1927. 1929.

49. L. H o r w i t z , Puzosia Sharpei Spath z margli sferosyderytowych doliny Wagu, Sbornik Statn. Geol. Ć. SI. Ustav. 1929.

50. F. B i e d a , Nummulity trzeciorzędu pienińskiego pasa skałkowego, VI. t.

Rocznika Pol. Tow. Geol. 1929.

51. Mapy geologiczne: Atlas geologiczny Galicji, arkusze „Nowy Targ“

i „Szczawnica“ (zdjęcia V. Uh l i ga ) .

II. STRATYGRAFJA.

(Utwory starsze głównie według U h l i g a; utwory fliszowe według F. R. iL . H.).

I. Płaszczow ina haligow iecka (według F. R. i L. H.).

A. U t w o r y s t a r s z e .

Tryjas środkowy

Kajper

Ret Hettangien?

Sinémurien?

Charakter litologiczny Wapień +dolomityczny,

ciemnoniebieski lub żółty.

Wapień komórkowy.

Miąższość niewielka.

Wapień krynoidowy ja

sny, o ziarnie dość gru- bem ; czasem silnie spra

sowany, łupkowy. Miąż

szość niewielka.

Fauna

Avicula (Oxytoma) inaequivalvis sensu L. Waagen

(5)

— 113 —

Lotharingien

Pliers- bachien

Domerien

Lias górny (pro parte)

Lias górny pro parte?

Bajocien pro parte?

Bathonien?

Callovien?

Oxfordien?

Argovien?

Rocznik VI.

Charakter litologiczny Wapień jasnoszary zbi

ty, gładki; niekiedy wy

raźna budowa oolity- czna (?). Miąższość nie

wielka.

Wapienie ciemne, mniej lub więcej czyste, niekie

dy zlepieńcowate. Miąż

szość niewielka.

Jasne piaskowce kwar- cytowe, mało miąższe;

piaskowce rdzawe mało miąższe; czerwone łupki margliste, mało miąższe.

Ciemne wapienie + pia

szczyste, ku górze prze

chodzące w wapienie czystsze, niekiedy z roz- sianemi w nich szcząt

kami liljowców.

Ciemne płytowe wa

pienie naprzemianległe z wstęgami rogowców;

miąższość niewielka.

Jasne wapienie krynoi- dowe, naprzemianległe z wstęgami rogowców,

> miejscami przechodzą

ce w zbite jasne wapie

nie o ciemnych ziarn.;

Ciemne płytowe wapie

nie naprzemianległe z wstęgami rogowców;

Jasne, płytowe wapie

nie, naprzemianległe z wstęgami rogowców;

P o l. T o w . G e o l.

Atractiłes sp.?, BeUmnites acutus Mill.

Belemnites sp.

Fauna

Terebratula punctata Sow., Terebra- tula punctata var. Andleri, Rhyncho- nella cf. flagellum Mgh., Rhynchonella parvirostris Röm., Spiriferina sp. (cf.

verrucosa), Avicula sp., Cardinia sp.?,

Gryphaea Gey er i Trauth, Ostrea (?)

aff. electra d’Orb., Pleuromya sp., Pli- catula (Harpax) Parkinsoni Bronn.,

Plicatula spinosa Sow,, Pseudomono- tis substriata Ziet.,Gryphaea cymbium

var. depressa.

Belemnites sp. Gryphea obliqua, Gry

phaea cymbium.

Belemnites f conoideus] Opp., Pecten calvus"Goldf.,"'Pecten priscus^sensu

Trauth, Pecten Julianus Dum.

Belemnites Blainvillei fide Deslongch.,

Posidonomya opalina Qu.

Belemnites Blainvillei fide Phillips.

(6)

Kimeryd?

Tytoń ?

Jasne wapienie, miejsca

mi czerwonawe, niekie

dy bulaste, naprzemian- ległe z wstęgami rogow

ców; miąższość nie

wielka.

Wapień szaroniebieski, miękki, rzadko plami

sty, niekiedy buły ro

gowcowe.

Charakter litologiczny

^Fauna

Aspidoceras orthocera d ’Orb.

Belemnites semisulcatus Münst, Rhyn- chonella z grupy decipiens sensu Ja

cob et Fallot, Pygope janitor Pictet.

B. U t w o r y m ł o d s z e (o wykształceniu fliszowem).

Eocen środkowy

Wykształcenie litologi

czne bardzo zmienne.

Zlepieniec t. zw. sułow- ski, z jasnemi, wapien- nemi lub dolomityczne- mi elementami; wapie

nie piaszczyste niekiedy bitumiczne, wapienie ko

ralowe, zlepieńce z egzo

tykami krystalicznemi.

Utwory te przechodzą lateralnie w dolną część fliszu podhalańskiego.

Fauna dość bogata, naogół niezbyt dobrze zachowana (jeszcze nieozna

czona). Numulity, alweoliny, milio- lidy. Ślimaki małże, korale.

U. PŁASZCZOWINA PIENIŃSKA.

A. U t w ó r Lias

środkowy?

Bajocien środkowy?

s t a r s z e .

Na południu w okolicach Smerdzonki skąpa fauna środkowo-liasowa, odkry

ta i oznaczona przez L. H.: Lytoceras fimbriatum Sow.? (fragment), Atrac- tites sp. indet, Spiriferina rostrata

Schloth.

W innych miejscach poza Posidonomya alpina spotykanym często, stwierdzona została wyłącznie fauna ś r o d k o w e - go b a j o c i e ń u (odkryta i częściowo oznaczona przez L. H.). Emileia poly- mera Waag = Ammon. Brongniarti

d’O r bLytoceras polyhelictum Bóckh,

Oekotraustes spiniger BuckmSonni- nia carinodisca Qu., Sonninia gingensis

Waag, Sonninia sulcata Buckm. Ste- phanoceras Humphriesianum Sow. fide Kompleks t. zw. łupków

posidonomyowych:

głównie wapienie, czę

sto łupkowate, niekiedy plamiste, niekiedy krze-

mieniste.

(7)

— 115 —

Jura dolna pro parte?

Jura środ.?

Jura górna Kreda dolna

(pro parte)

B.

Barremien?

Aptien?

Charakter litologiczny

Kompleks t. zw. wa

pienia rogowcowego (Hornsteinkalk) : wa

pienie mniej lub wię

cej jasne, nieraz krzemieniste, buły lub wstę

gi rogowców (radjola- rytów), niekiedy wa

pienie plamiste. Cza

sem brekcja lub zlepieniec, składający się wyłącznie z okruchów tych samych wapieni i

rogowców.

U t w o r y m ł o d s z e (o T. zw. kompleks „czar

nej kredy“, b. charakte

rystyczny, ostro odci

nający się swym wy

glądem od komple

ksów innych. Łupki ciemne, często czarne, rzadko bardzo czerwo

ne, z częstemi wkład

kami cienkich piaskow

ców, zwykle hierogli

fowych. I jedne i drugie zawierają obfite blaszki muskowitu. Niekiedy w kompleksie tym prze

ważają gruboławicowe piaskowce, również ob

fitujące w muskowitr Często ławice pia

skowca pokryte są war

stewką d z w o n k ó w 1ⁱ1 j o w c ó w, zwykle dobrze zachowanych („wap. krynoidowy“)1).

Rzadkie okruchy skał

Fauna

d’Orb., Witchellia corrugata fide Douv.,

Witchelia sp. fide Haug.

U h l i g cytuje listy skamieniałości, stosunkowo niezbyt obfite (głównie głowonogów) wskazujące na istnienie w tym kompleksie conajmniej górnej jury oraz dolnej kredy (aż częściowo

po barremien).

wykształceniu fliszowem).

Poza członami liljowców, nieoznaczo- nemi jeszcze, fauna jest niesłychanie uboga. Udało się oznaczyć w sposób przybliżony parę belemnitów, które wskazują na wiek dolnokredowy.Ozna

czenie to jest jednak niewystarczające;

aby uzyskać pewność należy mieć bo

gatszą faunę. — Belemnites sp. (uła

mek; przypomina B. (Hibolites) mina

ret Rasp. fide Simionescu. Belemnites

(Duvalia) sp. z grupy B. dilatatus B. lainv.

l ) Kompleks „czarnej kredy“, ze względu na zaobserwowane przez siebie przejścia do .czerw onej“ kredy (patrz niżej) zalicza F. R. do senonu dolnego-środkowego,

8 *

(8)

Albien?

Senon środ- kowy-górny

Eocen dolny (=paleocen)

Charakter litologiczny i facji pienińskiej, ale i 1 c z o r s z t y ń s k i e j .

Kompleks „czarnej kre

dy“ przechodzi ku górze w kompleks gruboławi- cowych piaskowców o wybitnie ilastem spoi

wie, również obfitują

cych w muskowit.

„Kreda czerwona“, praw

dopodobnie równoważ

nik wiekowy i facjalny t. zw. margli puchow- skich. Łupki margliste czerwone z wkładkami cienkich piaskowców hieroglifowych. Niekie

dy ławice zlepieńców z fragmentami okru

chów skał facji pieniń

skiej, ale czasami i czor

s z t y ń s k i e j . Kompleks, składający się przeważnie z pias

kowców gruboławico- wych, z rzadkiemi hie

roglifami, zresztą dość zmiennych w wyglądzie.

Częste są tu zlepieńce o składnikach skał kry

stalicznych i osadowych, zlepieńce o mniejszych lub większych ziarnach dolomitycznych lub wa

piennych, piaskowce drobnoziarniste. Niekie

dy wśród składników zlepieńców widzi się również okruchy skał f a c j i c z o r s z t y ń s k i e j (podobnie jak w

„czarnej“ i „czerwonej“

kredzie facji pieniń

skiej) (patrz wyżej). —

Fauna

Inoceramy (nieoznaczone).

Fauny oznaczalnej prawie źe niema.

Ułamki mniejsze lub większe Inoce- ramów. Fragment Belemniłella (praw

dopodobnie mucronata).

Od czasu do czasu napotyka się dość liczne Nummulity, poza tem fauna bar

dzo uboga. Świeżo dokonane ozna

czenie p. Dr. F. B iedy1) wskazują na dolny eocen (paleocen).

*) F. Bieda, Nummulity trzeciorzędu pienińskiego pasa skałkowego, VI. t. Rocznika Pol. Tow. Geol. 1929.

(9)

— 117 —

Lias środkowy (część dolna)

Toarcien górny Aalenien

dolny Aalenien środkowy

Aalenien górny

Bajocien ^ Bathonien (pro parte)

Bathonien—

(pro parte) Callovien (pro parte)

Callovien (pro parte)

Charakter litologiczny Kompleks ten stanowi część składową t. zw.

f l i s z u g r a n i c z n e g o p ó ł n o c n e g o V. U h l i-

ga.

Fauna

III. PŁASZCZOWINA CZORSZTYŃSKA.

A. U t w o r y s t a r s z e . Wapienie plamiste, sza

re, krzemieniste ( S t a r e B y s t r e koło Czarnego Dunajca), cytowane przez U h l i g a , n i e o d n a l e z i o n e p r z e z

a u t o r ó w .

Ciemne łupki margliste (stwierdzone przez je

dnego z autorów w Szcza

wnicy Niźniej).

Wapienie lub margle plamiste (t. zw. war

stwy opalinusowe).

Miąższość niewielka.

Łupki czarne liściaste z częstemi bułami sy- derytowemi (braune, ei

senhaltige Mergelge

oden) i rzadkiemi buła

mi pirytu. Płytki kalcytu pospolite. Miąższość

niewielka.

Białe wapienie kryno- idowe, niekiedy wybi

tnie piaszczyste. M iąż

szość niewielka.

Czerwone, wąskoławi- cowe wapienie kryno- idowe. Miąższość nie

wielka.

Ceglasto-czerwone wa

pienie lub wapienie bu

laste. Miąższość nie

wielka.

Aegoceras Jamesoni Sow., Aegoceras

sp., Aegoceras Davoei Sow.

Amonity (nieoznaczone definitywnie).

Głównie g ł o w o n o g i (lista gatun

ków u U h 1 i g a).

Głównie g ł o w o n o g i , niekiedy spiry- tyzowane (lista gatunków u U h 1^{i ga).}

Skamieniałości bardzo rzadkie (gło

wonogi, ramienionogi — gatunki wy

mienia U h 1^{i g).}

Skamieniałości bardzo rzadkie (gło

wonogi, ramienionogi — gatunki wy

mienia U h 1 i g).

Głowonogi, ślimaki, małże, ramienio

nogi (lista gatunków u U h 1 i g a).

(10)

Argovien Czerwone wapienie, naj

częściej bulaste (poziom

z Peltoceras transver- sarium). Miąższość nie

wielka.

Kimeryd Ceglasto-czerwone wa

pienie lub wapienie bu

laste (poziom z Peltoce

ras acanthicum). M iąż

sz ość niewielka.

Tytoń dolny? Wapień ceglasto-czerwony lub bulasty.

Tytoń górny Wykształcenie litologicz

ne bardzo zmienne; musz- lowiec t. zw. rogożnicki, wapienie czyste białe, biało różowe, źle war

stwowane, wapienie kry- noidowe jasno-różowe lub zielonawo-szare albo cienkoławicowe, czer

wone. Najczęściej spo

tykają się wapienie amo

nitowe jasno-czerwone z dużą ilością ramienio-

nogów.

UWAGA: Przejścia między obu facjami: czorsztyńską i pienińską pole

gają głównie na tem, że w rozmaitych poziomach jury facji czorsztyńskiej pojawiają się mniej lub więcej licznie wkładki rogowców (radjolarytów).

Charakter litologiczny Fauna

Niemal wyłącznie głowonogi (lista gatunków u U h l i ga) .

Bardzo bogata fauna, złożona niemal wyłącznie z głowonogów (lista u

U h l i ga).

Nie stwierdzono z całą pewnością.

Bardzo bogata fauna głowonogów, małży, ramienionogów, szkarłupni

(lista u U h l i ga).

B. U t w o r y m ł o d s z e (o wykształceniu fliszowem).

Cenoman dolny

Cenoman śr.

Turon

Margle szaro-oliwkowe, często plamiste, czasem czerwone, dość miękkie, przechodzące miejscami w wapienie oporne, nie

kiedy nieco krzemieniste, niekiedy występu

jące w towarzystwie ciemnych łupków.

Kompleks wyżej wymie

niony, przechodzi sto

pniowo w podobny na- ogół kompleks c ze rw o n y c h i s z a r y c h ł u p -

Częste małże źle zachowane. Neohi- bolites ultimus d’ O rb . (kilka dobrze

zachowanych egzemplarzy).

Żadna, poza fragmentami Inoceramów.

(11)

— 119 —

Fauna

Dość bogata fauna, odkryta w tym kompleksie w przekroju między Czor

sztynem a Sromowcami, zawiera na

stępujące formy, naogół d r o b n y c h r o z m i a r ó w . Cristellaria rotulata

Lmk, Crania sp., Avicula cf. pectinoi- des Reuss, Avicula tenuicostata Rom.,

Neithea ąuadricostatad’Orb. nonSow.,

Osłrea diluviana Lmk., Osłrea diluvia

na Lmk.?. Ostrea semiplana Sow.,

Exogyra columba Lmk., Mytilus su- derodensis Frech., Arca (Barbatia) cf.

Forchhammeri Ldgrn., Trigonia glacia- naSiuvm.yCarditagranigeraQümb.Wáz

Żittel, Car dita (?) RcynesiZ'ńte\, Astar- te(?) sp., Isocardia sublunulata d’Orb.,

Solarium Zschaui Gein., Rissoa Reussi

Gein., Turritella sexlineata Róni., Ce- rithium furcatum Zk. sensu Stoliczka,

Voluta (?) Orbignyana J. Mtill., Acta- eon (?) cf. Braunsi Gein., Hamites{?)

sp., Corax falcatuś Ag.

U w a g a n a t u r y p a l e o g e o g r a f i c z n e j . Rzecz godna uwagi, że jeśli pominiemy „czarną kredę“ o wieku jeszcze nieustalonym, tak w obrębie płaszczowiny czorsztyńskiej, jak i pienińskiej, serja fliszowa rozpoczyna się od facji „czerwonych łupków“, a kończy facją piaskowcowo-zlepieńcową, w obu wypadkach jednak wieku odmiennego.

III. SZKIC BUDOWY GEOLOGICZNEJ PIENIŃSKIEGO PASA SKAŁKOWEGO

(ze szczególnem uwzględnieniem szlaku wycieczki)

skreślił L. H o r w i t z

(na podstawie spostrzeżeń F. R a b o w s k i e g o oraz własnych).

Rok temu ogłosiliśmy wraz z F. R a b o w s k i m notatkę, w której stwierdzamy w Skałkach Pienińskich istnienie d w ó c h p ł a s z c z o w i n : czorsztyńskiej — dolnej i pienińskiej górnej. Na skutek sfałdowania, prawdopodobnie późniejszego, powstały z tych dwóch płaszczowin cztery jednostki tektoniczne; górna i dolna czorsztyńska, górna i dolna pienińska, przyczem dwie ostatnie zaj-

Senon dolny

Charakter litologiczny k ó w , miękkich niekiedy zasobnych w płyciaste hieroglifowe piaskowce.

Iły piaszczyste z głazami skał k r y s t a l i c z n y c h i osadowych; towarzyszą im zwykle cienkoławi- cowe piaskowce hiero

glifowe, zawierające na powierzchni, n i e k i e d y rurki wapienne lub krzemieniste. Kompleks ten stanowi część składową fliszu granicznego pół

nocnego Uhliga. Być mo że, że i cały ten flisz

należy tu zaliczyć.

(12)

L. H o r w i t z

Schematyczny przekrój tektoniczny przez Pieniński Pas Skałkowy.

Coupe tectonique schématique à travers la zone des Klippeś Piénnine (Karpates Polonaises). .

S

Płaszczowiny — Nappes.

I. Czorsztyńska. II. Pienińska.

---- de Czorsztyn — Piénnine Flisze — Flysch.

III. Haligowiecka de Haligowce

P Podhalański(eocen środk.— oligocendolny?) -- de Podhale (Eocène moyen—Oligocène inf. ?) -

Płaszczowina czorsztyńska Nappe de Czorsztyn

Płaszczowina pienińska Nappe piénnine

I a jednostka górna tronçon supérieur I b jednostka środkowa

tronçon moyen I c jednostka dolna

tronçon inférieur

II a jednostka górna tronçon supérieur II b jednostka dolna

tronçon inférieur

M Magórski (oligocen g.)

— de Magóra (Oligocène sup.)

I bi ramię górne branche supérieure I b2 ramię dolne

branche inférieure

II ai ramię górne branche supérieure II ai ramię dolne

branche inférieure Il bi ramię górne

branche supérieure I I62 ramię dolne

branche inférieure

mują w gmachu tektonicznym miejsce środkowe, gdy jednostki czorsztyńskie obramiają je, jedna od góry; druga — ód dołu (spis literatury: 44, 45).

Spostrzeżenia późniejsze, jak F. R a b o w s k i e g o, tak i moje, doprowadziły mnie do wniosku, że obraz tektoniczny Pasa Skałko

wego, jest więcej skomplikowany. Jak widać z załączonego schematu, wyróżniam jak i poprzednio, płaszczowiny: czorsztyńską i pienińską*

z dodatkiem — obecnie — odrębnej płaszczowiny haligowie-

(13)

— 121 —

ckiej1), której niemal wyłącznymi reprezentantami na obszarze oma

wianym są: Skałka Haligowiecka oraz wzgórza Aksamitki — Tokarni, zbudowane ze zlepieńca sułowskiego (eocen środkowy),

Z trzech wymienionych płaszczowin czorsztyńska zajmuje w gmachu tektonicznym najniższe miejsce, haligowiecka — naj

wyższe, gdy pienińska— miejsce środkowe. Warto odrazu zwrócić tu uwagę, że płaszczowina czorsztyńska, najniższa, posiada naj

starszą serję fliszową („osłonę“ dawnych autorów) — sięgającą od cenomanu dolnego po senon dolny. Flisz płaszczowiny pienińskiej — jeśli pominiemy „czarną kredę“, o wieku jeszcze niezupełnie usta

lonym, jest— młodszy (senon środkowy — górny — eocen dolny).

Wreszcie serja fliszowa płaszczowiny haligowieckiej jest najmłodsza, bo — wieku środkowo-eoceńskiego.

Komplikacja, o której nadmieniłem wyżej, polega na tem, że zamiast jednego „zawinięcia“ (otulenia) 2) mamy dwa. Wobec tego wyróżniamy — przynajmniej teoretycznie — następujące jednostki tektoniczne, idąc z góry na dół: w płaszczowinie haligowieckiej — jednostki górną i dolną; w płaszczowinie pienińskiej dwie jednostki — górną i dolną, przyczem każda z nich rozpada się na dwa ramiona, górne i dolne. Wreszcie płaszczowina czorsztyńska składa się z trzech jednostek: górnej, środkowej i dolnej, przyczem w środkowej odróżniamy z kolei dwa ramiona. Całość jest wydatnie wtórnie sfałdowana, nadto bardzo wielkie zupełne wytłoczenia są regułą, a na brzegu północnym ma miejsce zluźnienie warstw, prowa

dzące do odkłucia warstw młodszych.

Wobec tego, że najmłodsze ogniwo fliszowe serji pienińskiej jest wieku dolnoeoceńskiego 3), a eocen środkowy (flisz podhalański wraz z zlepieńcem sułowskim) tylko stosunkowo nieznacznie został przefałdowany, najprościej przyjąć, że główny ruch — płaszczo- winowy, który doprowadził do ułożenia się na sobie trzech wy

różnionych jednostek tektonicznych pierwszego rzędu — miał miejsce między paleocenem, a środkowym czy górnym lutetienem.

W ten sposób ten ostatni transgredował na północy na go

towym gmachu skałkowym podobnie, jak na południu — na go

towym gmachu tatrzańskim, co jest znane oddawna [7, 8],

ł) Wyróżnienia takiego użył po raz pierwszy J. N o w a k [41],

2) O tym. „zawinięciu“ mówiliśmy uprzednio jedynie w formie hipo“

tetycznej.

3) Używam tu wyrażenia dolny eocen, jako s y n o n i m u paleocenu w znaczeniu H a u g a (montien, Thanetien, Londinien).

(14)

Oczywiście przed ruchem płaszczowinowym, może już od barremienu („czarna kreda“), miały miejsce na obszarze wszyst

kich trzech jednostek wyróżnionych ruchy wypiętrzające na mniejszą skalę w różnych czasach, jak o tem świadczą utwory fliszowe, tak obficie tu reprezentowane.

„Zawijanie“ (otulanie) pierwsze chronologicznie miało miejsce po transgresji eocenu środkowego na płaszczowinie haligowieckiej, a prawdopodobnie przed oligocenem górnym (flisz magórski);

powstały wówczas gmach tektoniczny składał się tylko z górnej i dolnej jednostki płaszczowiny czorsztyńskiej oraz z dwu jednostek- ramion płaszczowiny pienińskiej, z płaszczowiną haligowiecką oraz zlepieńcem sułowskim między temi ramionami.

Późniejsze, drugie „zawijanie“ miało miejsce już po trans

gresji fliszu magórskiego i doprowadziło do wytworzenia się obrazu, niewiele odbiegającego od obecnego.

Być może zresztą, że oba „zawijania“ miały miejsce jedno

cześnie, po transgresji fliszu magórskiego.

Wobec powyższego, zrozumiałe się staje stopniowe zanurzanie się gmachu tektonicznego pod flisz podhalański z jednej strony oraz pod flisz magórski — z drugiej, tak dobrze widoczne w okolicach Ujaku.

Jest prawdopodobne, że płaszczowiny tatrzańskie powstały jednocześnie z płaszczowinami Pasa Skałkowego, zaś drugie „za

wijanie“ (i być może pierwsze) — odbyło się jednocześnie z wy

tworzeniem się zewnętrznych łańcuchów karpackich — w miocenie.

Potem miały miejsce już to sfałdowanie wtórne (podłużne) 1), już to zondulowanie poprzeczne *), już to podnoszenie się, względnie

obniżanie się en bloc gmachu tektonicznego.

Jak widać z powyższego, badania nasze doprowadziły do prze

sunięcia wieku właściwego szarjażu z kredy (cenoman) do eocenu, a to wskutek wyróżnienia odrębnych seryj fliszowych dla każdej jednostki tektonicznej [48].

Stąd słusznem jest nie mówić więcej o osłonie skałkowej (Klippenhlille) językiem dawnych autorów, lecz o serjach fliszo

wych poszczególnych płaszczowin a).

J) Do interesujących wniosków, uzależniających intruzje magmy ande- zytów kwaśnych i zasadowych od tych dyzlokacyj podłużnych i poprzecznych, doszedł ostatnio S. M a ł k o w s k i w swych studjach, dotyczących stosunku żył andezytowych do budowy geologicznej Pienin [46].

2) O niewłaściwości nazwy osłony („Klippenhiille“) pisał również nie- daWno J. O p p e n h e i m e r [38].

(15)

— 123 —

Z powyższego staje się również jasnem, że zawikłana budowa Pienińskiego Pasa Skałkowego, tylokrotnie podnoszona*), spowo

dowana jest paru głównie przyczynami. Są to: 1) ruchy kredowe stosunkowo mało wydatne, dzięki którym jednak utworzyły się serje fliszowe, posiadające zupełnie inną odporność wobec ruchów fałdujących, niż serje nie fliszowe, w pierwszej linji wapienne;

2) dwa ruchy popłaszczowinowe (być może dwukrotne), które do

prowadziły dzięki „zawijaniu“ do utworzenia się całego szeregu jednostek drugiego rzędu, gdy Tatry już się były znajdowały we względnym spokoju.

Ujawnienie budowy Pasa Skałkowego jest znakomicie ułatwione, a może wogóle możliwe dzięki dwom sprzyjającym okolicznościom, często zresztą spotykanym w górach fałdowych typu Alpejskiego [44].

Są to:

1) Sfałdowania w kierunku p o d ł u ż n y m , dzięki którym mamy dwa główne pasy wypiętrzone (jeden znajduje się u pół

nocnego brzegu Pasa, drugi biegnie mniej więcej po środku Pasa, częściowo grzbietem orograficznym) oraz dwa główne pasy de

presyjne (jeden biegnie po stronie północnej, między obu pasami wypiętrzonemi, drugi zaś wzdłuż południowego brzegu (patrz zresztą schemat tektoniczny).

2) P o p r z e c z n e ondulacje, które w danym wypadku pole

gają nu istnieniu wypiętrzenia na linji Dunajca, co zauważył już był S. M a ł k o w s k i [17, 22]. Od tej linji zarówno w kierunku wschodnim, jak i zachodnim, oś podłużna Pasma stopniowo się obniża.

Rozumiemy teraz łatwo, dlaczego jednostka c z o r s z t y ń s k a g ó r n a najlepiej się zachowała w strefach depresyjnych poprzecz

nych, a więc na Wschodzie i Zachodzie Pasa, w pewnej odległości od linji wypiętrzenia Dunajca, oraz w depresjach podłużnych, szczególnie dobrze w depresji północnej.

Co dotyczy jednostki p i e n i ń s k i e j g ó r n e j z obu jej ra

mionami, górnem i dolnem, to można i o niej to samo powiedzieć, co o jednostce górnej czorsztyńskiej z tym ważnym dodatkiem, że o b a r a m i o n a tej jednostki zachowały się z natury rzeczy daleko lepiej od ramion jednostek, niżej położonych (czorsztyńskiej środkowej, pienińskiej dolnej). Ta okoliczność zasługuje na pod

kreślenie, gdyż dzięki niej można było poraź pierwszy stwierdzić

ł) B. Ś w i d e r s k i [25] wprost mówi „o problemie genezy skałek“ jako

„niezaprzeczenie najtrudniejszem zagadnieniu geologji Karpat“.

(16)

„zdwojenie“ płaszczowiny pienińskiej, co naprowadziło na myśl

„zawijania się“ nietylko tej ostatniej, ale i całego zespołu płaszczo- winowego. Przytem znakomitem ułatwieniem w rozwikływaniu złożonych tutaj, na skutek częstych, a nader urozmaiconych wy

ciśnięć, stosunków, było uwzględnianie rozmieszczenia hieroglifów, tak pospolitych na szczęście w niektórych serjach fliszowych Pasa Skałkowego. Wogóle należy przy sposobności z całym naciskiem podkreślić, że na obszarze omawianym bez uwzględnienia hiero

glifów nie można niemal kroku zrobić, co zaznaczyłem był już w r. 1925 [31], potwierdzając w ten sposób dla Pienin, to co prze- demną, dla innych obszarów Karpat, ustalili niemal jednocześnie J. N o w a k [29] i Z. O p o l s k i [34].

Co dotyczy ś r o d k o w e j c z o r s z t y ń s k i e j jednostki, to stan jej zachowania jest naogół niejednolity. W pewnej odległości od linji wypiętrzenia poprzecznego występuje ona miejscami w spo

sób wybitny (Rabsztyn, Zamek Niedzicki)^ w innych wypadkach jest prawie całkowicie pozbawiona starszych wapiennych ogniw (okolice Huty w przełomie Dunajca), zaś na linji wypiętrzenia pół

nocnego, reprezentuje ją niemal wyłącznie, dzięki wybitnemu tu zluźnieniu, t.zw. f l i sz g r a n i c z n y (prawdopodobniesenon dolny).

Jednostka p i e n i ń s k a d o l n a ukazuje się niemal jedynie, ale za to wspaniale (właściwe Pieniny) na linji wypiętrzenia Du

najca oraz w pobliżu na skrzydle zachodniem wypiętrzenia w kie

runku Czorsztyna (Flaki). Na podłużnem wypiętrzeniu północnem jednostka pienińska dolna jest zachowana jedynie w strzępach, tu i ówdzie; dla zrozumienia budowy Pasa Skałkowego znaczenie tych fragmentów tym jest jednak większe (okolice Czarnej i Białej Wody).

Co dotyczy następnie jednostki c z o r s z t y ń s k i e j d o l n e j , to nie widać jej na powierzchni prawie wcale; w wypiętrzeniu południowem dotychczas wykryta nie została. Jej istnienia możemy się jedynie domyślać z pewnych danych w obrębie wypiętrzenia północnego (flisz graniczny).

Wreszcie co dotyczy płaszczowiny haligowieckiej, to zacho

wały się jedynie jej płaty u południowego brzegu Pasa Skałko

wego, w obrębie wypiętrzenia na linji Dunajca; na skrzydłach wypiętrzenia albo nie sięgała ona tak daleko na północ, albo — co prawdopodobniejsze — została wyciśnięta.

Co przytem ciekawe, że występują w jej obrębie najstarsze poziomy (od tryjąsu środkowego począwszy), nieznane pozatęm

(17)

— 125 —

na obszarze omawianym, aż do najmłodszych (tytoń) w s p o s ó b c i ą g ł y . Być może, że tak znajduje swój wyraz okoliczność, że mamy tu do czynienia z płaszczowiną najwyższą, a więc najmniej stosunkowo narażoną na wytłoczenia, gdy w płaszczowinach niż

szych, jak już nadmieniliśmy, wytłoczenie jest regułą.

Podkreślimy jeszcze, że idąc częściowo za N o w a k i e m i T r a u t h e m (U i późniejsze prace; 15) trzy wymienione płaszczo- winy uważamy za odrębne od tatrzańskich, zakorzenione na północ od kompleksu wierchowego.

Na zakończenie tego ogólnego obrazu tektonicznego, nadmie

nić jeszcze wypada, że nie przypisujemy większego znaczenia uskokom, jakoby odgraniczającym Pas Skałek od południa (U h 1 i g, cytuję według S w i d e r s k i e g o [25] i M. L i m a n o w s k i e g o [9]) i północy ( Ś wi d e r s k i ) .

* * *

Obecnie przystąpię do zilustrowania poprzednich wywodów ogólnych przykładami, zaczerpniętemi ze szlaku wycieczkowego.

P i e r w s z y d z i e ń w y c i e c z k i . — Po zapoznaniu się z róż- nemi odmianami andezytu, występującemi na górze Wżar w Klusz

kowcach na granicy między fliszem magórskim a granicznym, szczegółowo opisanemi przez S. M a ł k o w s k i e g o [14,19,23, 46], oraz L. K o w a l s k i e g o [43], mijamy szybko rozległy obszar fliszu granicznego o stromych upadach przeważnie północnych (prawdopódobnie senon dolny, zupełny brak skamieniałości), reprezentującego partje czołowe zluźnione płaszczowiny czor

sztyńskiej.

Dopiero na linji „C. K. Poczta— Karcz— Kosz. żandarm.“ (mapa Uhliga), zresztą mniej lub więcej zgodnie z tem zdjęciem, poja

wiają się skały inne: łupki czerwone senonu górnego, piaskowiec t. zw. jarmucki (od góry Jarmuta, paleocen), „czarna kreda“, w postaci gruboławicowych silnie mikowatych piaskowców oraz cienkoławicowych piaskowców hieroglifowych z „nalotem“ kry- noidowym (kreda dolna ?) oraz bryły malmokredy. Są to wszystko ogniwa stratygraficzne płaszczowiny pienińskiej, która tu tworzy dwie łuski; jedną reprezentują łupki czerwone, spoczywające na fliszu granicznym, z hieroglifami zwróconemi na Pn, a więc po

zornie anormalnie (wytłoczenie, które tu jest regułą! patrz [31]), drugą — z „czarną“ kredą o hieroglifach, zwróconych ku malmo- kredzie oraz ta ostatnia. Cały ten kompleks pieniński leży na fliszu

(18)

granicznym, jest to więc j e d n o s t k a g ó r n a p i e n i ń s k a o obu ramionach zachowanych, choć w postaci wielce wytłoczonej. U wy

lotu dolinki, uchodzącej do Dunajca poprzez gościniec ku Niedzicy, koło ruin Zamku Czorsztyńskiego i nowozbudowanej drogi do powstającego „Osiedla“ nad Zamkiem, można dobrze obserwować kontakt poprzedniego kompleksu pienińskiego, z nowym, czorsżtyń-

PRZEKRÓJ PRZEZ SKALĘ ZAMKOWĄ W CZORSZTYNIE (według U h 1 i g a).

1. Biały wapień krynoidowy (bajocien). 2. Czerwony wapień krynoidowy (bathonien). 3. Wapień czorsztyński. 4. Jasno-czerwony i biały wapień ty- toński. 5. Ciemno-czerwony łupkowaty wapień krynoidowy (tytoń). 6. Czer

wone łupki i szare margle plamiste (margle puchowskie) osłony skałkowej (górna kreda).

COUPE PAR LES KLIPPES DU CHATEAU A CZORSZTYN (d’après U h l i g).

1. Calcaire à entroques blanc (Bajocien). 2. Calcaire à entroques rouge.

(Bathonien). 3. Calcaire de Czorsztyn. 4. Calcaire rouge-clair et blanc (Ti- thonique). 5. Calcaire à entroques schistoide rouge-foncé (Tithonique) 6. Schistes rouges et marnes grises tachetées (marnes de Puchów) de la

Klippenhülle (Crétacé supérieur).

skim. Mamy w tym ostatnim przedewszystkiem łupki Murchiso- nowe, trudne niekiedy do odróżnienia od podobnych łupków

„czarnej kredy“ (pienińskiej), ale zawierające z reguły buły syde- rytowe oraz częste płytki włóknistego kalcytu. Pozatem tu i ówdzie widać wapienie plamiste Opalinusowe, oraz całą serję klasyczną płaszczowiny czorsztyńskiej, opisywaną od stu przeszło lat przez najznakomitszych geologów, rozpoczynając od Z e u s c h n e r a , poprzez S u e s s a , S t u r a i t . d. a kończąc na U h 1 i g u.

Po zapoznaniu się z tą serją, tak bogatą w skamieniałości, kierujemy się na Wschód i stwierdzamy w małych potoczkach, spływających z wyrazu „Czorsztyn“ (mapa Uhliga), że cały kom

pleks czorsztyński zwęża się gwałtownie, gdyż reprezentowany on

(19)

258

— 127 —

§

%UJ

z>*

HN C/5OC

ON (J

Obfl o

en

ÊO

£3es

ûi LU

sio>

N

U

^ w

<* iS O £ N — 2 *

— N

z ~

î*N QW o

X

<O

<r

zD Q OüJ NQ£

Cû OO ÜJ

£u -J

-3

EO

ûiû.

C

•aJ3e«

£»

>»

CO NO -eo

j*o

T3. ï C 0) ' i«

•E I_{a> cd}

a. B

03 i

£ î

<o |JK - • O

“n* 1»

•o !Z

<D

^ cdu c*°>

c —

<0 <35uN w

H >>

^ 1 ^

• S | i = •£

I &■§

. -c a> ^ coq .r

f - s.

N >» -C 4> t "

N g &

è \ i£

.. j= •

►» £ s JE 3

o s *-■

f b

e >> .2 g S o a> .2 "O

« § 2 M û< "

00 £

S ® ^ ÊT

O (3

•O —•

¿A O 3s

S -5 .2 .

• " C B a . ÎT 2

w -e a; a>

o 'S ‘5 .

S u n

§ & £

«> rt

- £

co c

-a 0)

oa . o

o B

es —

cd CT3

C a . E

>> 1

c CM 1

03

& >> c O o

3u.

■+*

CN O coc ‘ 5 qT

O Va s

¿ * b£ CO

co -C

CO NS CO ÜM w-

.

OM

« O

o

z r N

> >

m t:

C0 O et; x o .

N J O <u H -a W co

< “ O o N ° Q ' WS V)

Z w j=

BJ £ Q£ O) H ^tZ o

Z ai_{Bj »-}

O g W U o.

^ 2

Z o.

Ü3 CO Q <U i—i en

Q Uco W jo 3Z T3

aD ^

s i

« ? .o K RJ

< « J _tL.. U 7^Q A

ta

a .

Cl « P -a>

H _{O B)}cm

<U

•a

1. Flysch bordier Nord“. 2.PaléocéneetSénonien(type deYarmuta). 3.Sénonieninférieur,argiles avecdes blocs exotiques 4.Turonien-Cénomanien(marnes rougesinférieures). 5.„Crétacénoir“. 6.Calcaires deCzorsztyn(Tithomque- Malm.)7.Calcaires à entroques (Bathonien-Bajocien). 8.Niveaux:à H. Murchisoni età H. opalinum(Aalemen). 9.et9a. Néoconien-Malm. 10. Calcaireà RadiolairesetRadiolarite(Malm-Dogger sup.). 11. Calcaireà Posidonomyes(Bajocien).

(20)

tam jest wyłącznie niemal przez warstwy Opalinusowe (liczne amonity!). Jeszcze nieco dalej w tym samym kierunku cała prawie depresja między czorsztyńskiej™ skałkami, a występującemi na południu wzgórzami, o których niżej będzie mowa, zbudowana jest z szerokiego pasa „czarnej kredy“ (gruboławicowe piaskowce i czarne łupki), który powstał przez połączenie się opisanego wyżej północnego pasa z pasem, biegnącym na Pd od skałek czorsztyńskich. Sporadyczne płaty czerwonej kredy, leżące na

„czarnej“ — przemawiają za tem, że mamy tu ostatnie resztki g ó r n e j c z o r s z t y ń s k i e j j e d n o s t k i (skałki Zamku Czor

sztyńskiego), spoczywające w niecce, zbudowanej z g ó r n e j p ł a s z c z o w i n y pienińskiej. Znikanie skałek czorsztyńskich w kie

runku wschodnim świadczy o szybkiem podnoszeniu się osi po

dłużnej w tym kierunku.

Na prawym brzegu Dunajca natomiast górna czorsztyńska jednostka ciągnie się w kierunku zachodnim poprzez wysokie a strome skałki Falsztyńskie.

Wróćmy jednak do naszego przekroju. Południowe skrzydło niecki Pienińskiej jest daleko lepiej wykształcone od północnego;

należą doń (oba ramiona górnej jednostki pienińskiej) pokaźne wzniesienia na obu zboczach dolinki zw. Harcygrund, uchodzącej do Dunajca. Ogniwa stratygraficzne tu występujące to: „czarna kreda“, malmokreda (u wylotu dolinki mały łom ze źle zachowa- nemi amonitami) oraz łupki posidonomyowe (fauna amonitowa w dolince, a szczególnie obfita i ładnie zachowana na prawym brzegu Dunajca, pod Zamkiem Niedzickim), wreszcie piaskowce

„jarmuckie“ paleocenu (rzadkie numulity na obu zboczach Dunajca).

Mniej więcej naprzeciwko mostu na gościńcu, prowadzącym do Niedzicy, zaczyna się interesujący przekrój, opisany już szcze

gółowo przez Uh l i g a (1, str. 101). Warstwy, zapadające stromo ku Pn, świadczą o tem, że mamy tu do czynienia z kompleksem skał, wychodzących z pod kompleksu poprzedniego. Mamy w tym nowym kompleksie, licząc od Półn. (od kontaktu z piaskowcami

„jarmuckiemi“) łupki Murchisonowe (amonity w bułach sydery- towych), łupki czerwone i szare, gruby p a s p i a s k o w c ó w p ł y t o w y c h h i e r o g l i f o w y c h , n a p r z e m i a n l e g ł y c h z i ł a m i p i a s z c z y s t e m i , m n i e j l u b w i ę c e j z w a r t e m i , z l i c z n e m i egzotykami, osadowemi i krystalicznemi. Ten ostatni utwór, charakterystyczny dla płaszczowiny czorsztyńskiej, jest tu ujęty w szereg fałdów, jak to można poznać po rozmieszczeniu