"Państwa Afryki Zachodniej", T. 1 : "Fakty - problemy stabilizacji i rozwoju - polskie kontakty", red. Zygmunt Łazowski, Warszawa 2006 : [recenzja]

Katarzyna Kopiasz

"Państwa Afryki Zachodniej", T. 1 :

"Fakty - problemy stabilizacji i

rozwoju - polskie kontakty", red.

Zygmunt Łazowski, Warszawa 2006 :

[recenzja]

Studia Politicae Universitatis Silesiensis 4-5, 313-316

T. 1: Fakty — problemy stabilizacji i rozwoju —

polskie kontakty

Red. Zygmunt Łazowski

Warszawa 2006, 456 s.

Cóż w iem y o Afryce? To k o n ty n e n t ta k b lisk i Europie, a jednocześnie ta k daleki. A fryka kojarzy n am się z n ie u stan n ie toczonymi wojnami, kon­ fliktam i zbrojnymi, głodem, biedą, zacofaniem gospodarczym i niekorzyst­ n ym k lim atem . Zazwyczaj w iem y tyle, ile p rz e k a z u ją n a m k ieru jące się stereotypam i m edia, kreujące Afrykę jako k o n ty n en t w stan ie u p ad k u po­ lityczno-gospodarczego.

J a k pisze R yszard K apuściński w H ebanie: „Afryka — prześladow ana i b ezb ro n n a — zo stała w yludniona, zniszczona zru jn o w an a [...]. Ale n a j­ bardziej bolesne i trw a łe ślady pozostaw iła ta epoka w pam ięci i św iado­ mości Afrykanów: w ieki pogardy, upokorzeń i cierpień w ytw orzyły w nich kom pleks niższości...” P raw ie w szystkie w spółcześnie istniejące a fry k a ń ­ skie p ań stw a s ą pozostałością epoki kolonialnej, co stanow i przyczynę ich problem ów, w szczególności licznych w ojen i konfliktów zbrojnych. J e d ­ n ak że w chwili obecnej nie n ależy zapom inać o tym , że je st to część św ia­ ta o ogrom nym potencjale ludnościowym , m ająca najw yższy p rzy ro st n a ­ tu ra ln y n a świecie. N aukow cy p rzew idują, że około 2050 ro k u co p ią ty m ieszkaniec globu będzie A frykaninem . N ie n ależy rów nież zapom inać, 0 nieeksploatow anych do tej pory bogactwach n atu raln y ch Czarnego Lądu, k tórym i A fryka dysponuje.

N iew ielka liczba p olskich pracow ników naukow ych, d zien n ik arzy 1 publicystów b a d a w spółczesne „problem y” tego rozległego k o n ty n e n tu . D latego też w polskiej lite ra tu rz e przedm iotu je st stosunkow o m ało o p ra­

314 Recenzje i omówienia

cow ań naukow ych z z a k re su stosunków m iędzynarodow ych dotyczących C zarnego L ądu. Za p rzew o d n ią m ożna u zn ać p racę S to s u n k i m ię d zy n a ­

rodowe w A fryce pod red. J a n a J. M ilew skiego i W iesław a L izak a (W ar­

szaw a 2002 r.) oprócz tego w arto zwrócić uw agę n a pozycje A ndrzeja B a rt­ nickiego, Jerzeg o P rokopczuka i R. K apuścińskiego. N iew iele je s t tak że opracow ań stricte dotyczących stosunków Polski z regionem afrykańskim , takich jak K ontakty polsko-afrykańskie. Przeszłość — teraźniejszość — p rzy ­

szłość. „Forum Politologiczne” 2005, T. 3 pod red. A. Żukowskiego.

K siążka pod red. Z ygm unta Łazowskiego je s t je d n ą z niew ielu p u b li­ kacji n a polskim ry n k u wydawniczym zajmujących się szczegółowym opra­ cow aniem problem ów reg io nu A fryki Zachodniej. Zygm unt Ł azow ski po­ m im o tego, że je s t z w y k ształcen ia lek arzem , w ydał liczne nau k o w e p u ­ blikacje n a te m a t Afryki, w ty m dotyczące zwłaszcza Nigerii.

K siążka je st zbiorem arty k u łó w w ybitnych pracow ników naukow ych, dziennikarzy oraz innych specjalistów zajm ujących się „problem am i” Afry­ ki. W zw iązku z ty m m ożna zaobserw ow ać w iele odm iennych od siebie pu nk tó w w idzenia, poglądów, różne podejścia metodologiczne, ró ż n ą oce­ nę ty ch sam ych zjaw isk. K siążk a je s t podzielona n a dwie części: ogólną: „ P ań stw a A fryki Zachodniej — ich ro la i m iejsce w polityce m ięd zy n aro ­ dowej”, „Zagrożenia i problem y Afryki Zachodniej”, „Polska a k raje Afryki Zachodniej”, „Trudne p a rtn e rstw o ” i szczegółową b ę d ą c ą zapow iedzią ko­ lejnego tom u: Nigeria.

A fryka Zachodnia je st regionem ko nty nentu m ającym swoiste u w a ru n ­ kow ania geograficzne oraz polityczne. W jej skład wchodzi 16 krajów (Be­ nin, B urkina Faso, Gambia, G hana, Gwinea, Gwinea Bissau, Liberia, Mali, M auretania, Niger, Nigeria, Senegal, S ierra Leone, Togo, Wyspy Zielonego P rzylądka, w ybrzeże Kości Słoniowej). J e s t ona rów nież odrębnym regio­ nem w instytucjach ONZ, a także w ram ach funkcjonujących w Afryce w e­ w nętrznych klasyfikacji pań stw między innym i w U nii A frykańskiej (s. 26). A utorzy publikacji bardzo precyzyjnie opisują m iędzynarodow e pow ią­ zan ia Afryki Zachodniej często z perspektyw y całego k o n ty n en tu , a tak że najistotniejsze zagrożenia i problem y nękające ów region, ja k również p a r t­ nerstw o Polski z regionem zachodnioafrykańskim . J a k pisze we w prow a­ dzeniu W iesław Lizak: „Publikacja [...] stanow i próbę u k a z a n ia z polskiej perspektyw y tem aty k i afrykańskiej” (s. 31).

R ozdział pierw szy dotyczy m iędzynarodow ej polityki p a ń stw A fryki Zachodniej. P u n k te m w yjścia je s t po lityk a najw iększych m ocarstw kolo­ n ia ln y ch w ty m regionie — F ran cji i W ielkiej B ry tan ii. O ba te p a ń stw a n ad al u trz y m u ją ścisłe zw iązki polityczne i gospodarcze z byłym i kolonia­ mi, pierw sze w ram a ch M iędzynarodowej O rganizacji K rajów Frankofoń- skich, drugie zaś — w ram ach W spólnoty Narodów. U w aga A utorów sk u ­ piona je st głównie n a polityce m iędzynarodow ej o kresu

pozimnowojenne-go. J e s t to b ardzo cenne ze w zględu n a m a łą liczbę polskich opracow ań tego te m atu . N astępnie została poddana analizie polityka USA i UE. Poli­ ty k a U E wobec A fryki Zachodniej zo stała sch arak tery zo w an a przez p ry ­ zm at przede w szystkim polityki wobec krajów Afryki, K araibów i Pacyfi­ k u (AKP). Podkreślono, że p o lity k a U E wobec A fryki wchodzi w zak res W spólnej P olityki Zagranicznej i B ezpieczeństw a. W szelkie decyzje s tr a ­ tegiczne podejm uje R ad a E uropejska. W arto zaznaczyć w ty m miejscu, że pomoc W spólnot E uropejskich i p ań stw członkowskich stanow i aż połowę całej pomocy dla Afryki. K raje U E p rze z n aczają n a te n cel średnio 0,51% swojego PKB (s. 247).

Po części poświęconej polityce m iędzynarodow ej n a stę p u je p re z e n ta ­ cja najw ażniejszych problem ów i zagrożeń p ań stw Afryki Zachodniej. A u­ torzy sk u p ia ją się głównie n a problem ie konfliktów zbrojnych. W arto pod­ kreślić, iż Afryka Zachodnia w przeciwieństwie do innych części kontynentu nie była rejonem konfliktogennym (z w yjątkiem nigeryjskiej wojny la t sie­ dem dziesiątych XX w. w bogatej w złoża ropy Biafrze). S ytuacja zm ieniła się w la ta c h dziew ięćdziesiątych m inionego stulecia, gdy w ybuchły wojny w Liberii i S ierra Leone. W rozdziale tym scharakteryzow ano również kon­ flik t n a W ybrzeżu Kości Słoniowej oraz w ygasający obecnie w ty m regio­ nie problem uchodźstw a, p raw człowieka oraz nowe zagrożenie, jak im jest epidem ia AIDS.

W ażną część p racy pod red. Z ygm unta Łazowskiego stan o w ią sto su n ­ ki Polski z regionem Afryki Zachodniej. Podejmowany w achlarz problemów je st tu ta j bardzo szeroki, począwszy od polskiej polityki zagranicznej, skoń­ czywszy n a P o lakach żyjących w Afryce Zachodniej. U w aga Autorów, co je s t u zasad n io n e obecn ą sy tu acja naszego k ra ju n a a re n ie m ięd zy n aro ­ dowej, skupiona je st głównie n a funkcjonow aniu Polski w ra m a c h polity­ ki U E. Dużo m iejsca poświęcono przyszłej roli Polski w k ształto w an iu po­ lity ki U E wobec Afryki, ponadto C zytelnik znajdzie w ty m rozdziale b a r ­ dzo in te re su ją c y a rty k u ł o pow iązan iach gospodarczych naszego k ra ju z A fry k ą Zachodnią, ich h isto rii, specyfice oraz dalszych p ersp ek ty w ach rozwoju.

R ecenzow ana k sią ż k a om aw ia w ażny w ycinek a fry k ań sk ic h s to su n ­ ków m iędzynarodow ych, szczegółowo p rezen tu jąc rolę A fryki Zachodniej w polityce najw ażniejszych aktorów aren y międzynarodowej. W mojej opi­ n ii a rty k u ły szczególnie w a rte polecenia w p racy to n a przykład: a u to r ­ stw a M arcina Wojciecha Solarza A fryka Zachodnia w polityce Francji oraz

Państw o i p ra w a człowieka a u to rstw a W iesław a L izaka i G rażyny M icha­

łowskiej. C h a ra k te ry z u ją się one przejrzystą, w n ik liw ą a n a liz ą badanych problemów, interesującym i źródłam i i zrozum iałym stylem.

A utorzy artykułów przechodzą płynnie od historii, sk u p ia ją się przede w szystkim n a postzim now ojennych relacjach, co je st n iezm iern ie cenne.

316 Recenzje i omówienia

W p racy w ykorzystano bardzo różnorodne źródła, co podnosi jej w artość. Z ale tą publikacji je st tak że podejm ow anie szerokiego zak re su problem ów regionu, ponadto możemy w niej znaleźć wiele interesujących ciekaw ostek n ied ostępn ych w inn ych publikacjach. D użym a tu te m je s t to, iż k siążk a została n a p isa n a językiem jasn ym i zrozum iałym zarów no dla p rzeciętne­ go C zy teln ik a — tego pragnącego poszerzyć sw oją w iedzę o Afryce, ja k i dla naukow ca szukającego szczegółowych informacji.

Ze w zględu n a d u ż ą liczbę A utorów pub lik acji w iele w ątków p o w ta­ rz a się (np. porozum ienie U E z A KP z Kotonou), n ie k tó re n a to m ia s t po­ trak to w an e s ą bardzo syntetycznie. Przykładowo, w arty k u le Tomasza Śli­ skiego P o lityka S ta n ó w Zjednoczonych wobec A fry k i S u b sa h a ryjskiej na

przełom ie wieków polityka am ery k ań sk a analizow ana je st wyłącznie w od­

n ie sien iu do całej Afryki; b ra k odw ołania do głównego te m a tu k siążk i — Afryki Zachodniej, co uczynili in n i Autorzy.