Jak wyczarować baśń? Opowiadamy o cechach gatunku na podstawie fragmentów Opowieści z Narnii
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• zna termin baśń,
• wie, jakie cechy posiada baśń,
• wie, jakie motywy występują w baśniach.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi zidentyfikować występujące w tekście motywy,
• potrafi wskazać cechy baśni w tekście.
2. Metoda i forma pracy
Zajęcia praktyczne, heureza, praca z całą klasą, praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
1. Opowieści z Narnii z rozdziału pierwszego (do momentu, gdy dzieci wybierają się zwiedzać dom) lub fragm. filmu Czarownica, lew i stara szafa.
2. Duży kapelusz, w którym może zmieścić się jakikolwiek dostępny egzemplarz baśni.
3. Zbiór baśni – wydanie książkowe (dowolnego autora).
4. Cechy baśni wypisane na tablicy i ponumerowane (należy w centrum tablicy pozostawić wolne miejsce).
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel uświadamia uczniom cele lekcji. Rozdaje ksera z pierwszym fragmentem z Opowieści z Narnii lub włącza fragment filmu.
b) Faza realizacyjna
Jeden z uczniów odczytuje tekst. Uczniowie starają się określić gatunek i rodzaj literacki danego tekstu. Na tablicy (zapisanej terminami) pojawia się w centrum następujący zapis:
Baśń – jeden z najważniejszych gatunków epiki
Bohater swobodnie przekracza granice świata realnego i fantastycznego
Fabuła pozbawiona szczegółów Opowiada o siłach
nadprzyrodzonych, cudownych postaciach
i legendach Stałe motywy:
- walka dobra ze złem - zwycięstwo dobra - miłość i sprawiedliwość - mędrzec (posiada ogromną moc
i wiedzę) - wędrówka - kara i nagroda
Zazwyczaj niewielkich rozmiarów
Prezentuje
uniwersalne wzorce i prawdy
Posiada niezmienne wartości
Powtarzalność elementów, np. trzy życzenia Bohaterowie, walcząc ze złem, muszą podejmować ryzyko i dokonywać trudnych wyborów
Bohaterowie
reprezentują dobro albo zło
Natura oswojona i żyjąca
Zawiera mądrości ludowe Prosta narracja, mało słów
Uczniowie starają się zbudować definicję baśni, omawiając przy okazji wszystkie jej cechy
i podając przykłady z tekstu lub innych przeczytanych baśni. Przykładowa definicja może wyglądać tak:
Baśń – to jeden z najważniejszych gatunków epiki, w którym bohaterowie swobodnie przekraczają granicę świata realnego i fantastycznego (w Opowieściach z Narnii Łucja przechodzi z jednego do drugiego świata przez szafę). Zazwyczaj w baśni pojawiają się zdarzenia i postacie cudowne, nadprzyrodzone siły oraz ożywiona przyroda (jak np. macocha posługująca się magią w baśni O królewnie Śnieżce lub gadające drzewa w baśni Tolkiena Władca pierścieni). Jednym ze stałych motywów baśni jest walka dobra ze złem, bohaterowie reprezentujący dobro muszą wówczas podejmować ryzyko i trudne decyzje (w baśni o śpiącej królewnie królewicz musi pokonać smoka).
Charakterystyczną cechą baśni jest powtarzalność elementów, bohaterowie mają trzy życzenia (Baśń o złotej rybce, Baśń o lampie Alladyna). Prosta narracja baśni przedstawia zazwyczaj krótką fabułę pozbawioną szczegółów. Nie wiemy, gdzie dokładnie toczy się akcja ani w jakim czasie (większość baśni zaczyna się od słów: dawno, dawno temu, za górami za lasami...). Jest to celowy zabieg służący przedstawieniu uniwersalnych niezmiennych wartości i zaprezentowaniu wzorców, którymi
powinniśmy się w życiu kierować. Baśń często zawiera mądrości ludowe.
Uczniowie przepisują notatkę graficzną do zeszytu, starając się dodać pod każdym punktem przykład:
fabuła pozbawiona szczegółów – brak nazwy wsi, nazwiska rodzeństwa.
Uczniowie odczytują wymyślone przez siebie przykłady. Dopisują przykłady kolegów, jeśli mieli problem z ćwiczeniem.
c) Faza podsumowująca
Uczniowie starają się dopisać dalszy ciąg baśni, sugerując się wskazówkami z definicji. Odczytują swoje prace.
5. Bibliografia
1. Lewis C., Le , czarownica i stara szafa, przeł. A. Polkowski, il. P. Baynes, Media Rodzina, Grudzień 2005.
2. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, wyd. 3. poszerz. i popr., Ossolineum, Wrocław 1998.
3. http://www.fahrenheit.eisp.pl/archiwum/fif_p1/28.html
6. Załączniki
Praca domowaWypiszę znane mi baśnie i ich autorów.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Można poinformować uczniów, że baśnie pierwotnie skierowane były do osób dorosłych. Ich opowiadaniem bawiono gości, urozmaicano widowiska i spotkania.
