UBEZPIECZENIE RENTOWE
mgr Liwia Palus
CZYM JEST UBEZPIECZENIE RENTOWE?
Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia
pieniężne, w przypadku utraty dochodów
pieniężnych związanej z wystąpieniem ryzyka
inwalidztwa (niezdolność do pracy lub śmierć
żywiciela). W takiej sytuacji osoby opłacające
składki na ubezpieczenie rentowe otrzymują
rentę, która zastępuje im utracone
wynagrodzenie lub dochód a w przypadku
śmierci ubezpieczonego żywiciela wypłacane są
renty rodzinne.
CZYM JEST UBEZPIECZENIE RENTOWE?
Ubezpieczeniu emerytalnemu towarzyszy zawsze ubezpieczenie rentowe.
Ubezpieczenie rentowe ma nam zapewnić świadczenia pieniężne w postaci renty, w przypadku długotrwałej utraty
niezdolności do pracy, bądź ma
gwarantować środki do życia rodzinie w
przypadku śmierci jej żywiciela.
KTO PODLEGA UBEZPIECZENIU?
Obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu ubezpieczenia rentowego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej podlegają następujące grupy osób fizycznych:
pracownicy (z wyłączeniem prokuratorów) ,
osoby wykonujące pracę nakładczą,
osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanym dalej zleceniobiorcami oraz osobami z nimi współpracującymi,
osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,
osoby na urlopach wychowawczych albo pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
posłowie i senatorowie pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,
KTO PODLEGA UBEZPIECZENIU?
Dobrowolnie na wypadek niezdolności do pracy mogą ubezpieczyć się:
osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do zasiłku pielęgnacyjnego, nie podlegają
ubezpieczeniu społecznym emerytalnemu i rentowemu z innych tytułów,
małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w
przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w
stałych przedstawicielstwach przy ONZ i innych misjach specjalnych za granicą, w instytucjach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,
obywatele polscy wykonujący prace za granicą w podmiotach
zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący prace w podmiotach zagranicznych na terytorium rzeczpospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby, ani przedstawicielstwa,
studenci oraz uczestnicy dziennych studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu.
JAKIE ŚWIADCZENIA PRZYSŁUGUJĄ?
Świadczenia z ubezpieczenia rentowego obejmują :
rentę z tytułu niezdolności do pracy
rentę szkoleniową,
rentę rodzinną,
zasiłek pogrzebowy,
dodatek pielęgnacyjny,
dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej .
PRAWO DO RENTY
Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:
został uznany za niezdolnego do pracy,
ma wymagany - stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy - okres składkowy i nieskładkowy,
niezdolność do pracy powstała w okresach ściśle określonych w ustawie.
Wymóg powstania niezdolności do pracy w określonym ustawą emerytalną czasie nie obowiązuje w stosunku do osoby, która spełnia łącznie
następujące warunki:
- została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,
- spełnia warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego
oraz
- legitymuje się co najmniej 20-letnim (w przypadku kobiety) i 25-letnim (w przypadku mężczyzny) okresem składkowym i nieskładkowym.
OKRES SKŁADKOWY
Okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy. Okres ten wynosi:
1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat, 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat, 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat, 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat, 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
Warunek wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego nie jest wymagany od ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy z powodu skutków
wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Okres wymaganych 5-ciu lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 roku życia, musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
RODZAJE RENT
Renta stała przysługuje ubezpieczonemu którego niezdolność do pracy została uznana za trwałą.
Renta okresowa przysługuje - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.
Po upływie tego okresu ubezpieczony może wystąpić do ZUS z wnioskiem o przedłużenie prawa do renty na dalszy okres.
Ewentualne kolejne prawo do renty uzależnione jest od
wyniku ustaleń zawartych w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej.Nie później niż na trzy miesiące przed ustaniem prawa do renty okresowej ZUS zawiadamia osobę zainteresowaną o terminie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do tego świadczenia.
RODZAJE RENT
Renta szkoleniowa - jeśli ubezpieczony spełni warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o
celowości przekwalifikowania zawodowego ze
względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, może otrzymać rentę szkoleniową. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Maksymalny okres pobierania tej renty nie może przekroczyć 36 miesięcy. Zarówno skrócenie, jak i wydłużenie
okresu pobierania renty szkoleniowej następuje na
podstawie wniosku starosty.
SKŁADKA NA UBEZPIECZENIE
Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 8 proc.
podstawy wymiaru składki. Składka opłacana jest w części przez pracodawcę (6,5proc. podstawy wymiaru), a w
części przez pracownika (1,5 proc. podstawy wymiaru).
Na ubezpieczenie rentowe składka naliczana jest od podstawy wynoszącej maksymalnie 30 – krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. W
momencie gdy wynagrodzenie osoby ubezpieczonej z tytułu niezdolności do pracy przekroczy w danym roku kalendarzowym wysokość trzydziestokrotności
przeciętnego wynagrodzenia, w kolejnych miesiącach tego roku nie pobiera się składki z tytułu ubezpieczenia.
PODSTAWA WYMIARU
Podstawę wymiaru stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym ubezpieczony zgłosił wniosek o rentę.
Ubezpieczony ma prawo sam wybrać, które lata stanowić będę podstawę do naliczenia świadczenia, pamiętając jednak że muszą to być kolejne lata nawet wówczas gdy w niektórych z tych lat, przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.
W przypadku osób, od których do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy wymagany jest okres ubezpieczenia krótszy niż 5 lat i nie można ustalić podstawy wymiaru renty z okresu 10 lat, podstawę wymiaru ustala się na podstawie okresu faktycznego ubezpieczenia. Podobnie wylicza się podstawę wymiaru rent osobom, od których wymaga się 5-letniego okresu ubezpieczenia, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru z kolejnych 10 lat ze względu na pełnienie czynnej lub zastępczej służby wojskowej albo korzystanie z urlopu wychowawczego.
Nie ustala się podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy powstała przed 30 rokiem życia, jeżeli nie pozostawał on w ubezpieczeniu przez co najmniej 1 rok.
WYSOKOŚĆ RENT
Wysokości renty ustala się w następujący sposób:
1) renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy:
- 24%kwoty bazowej,
- po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
- po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
- po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 okresów składkowych i nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia ukończenia przez
wnioskodawcę wieku, o którym mowa w art. 24 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tzw. staż hipotetyczny.
WYSOKOŚĆ RENT
2) renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy -
wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
3) renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy jej wymiaru i jest
niezależna od wymiaru stażu ubezpieczeniowego. Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa wysokość renty z tytułu
częściowej niezdolności do pracy.
Kwota Bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącane od ubezpieczonych składki na
ubezpieczenie społeczne w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota bazowa ustalana jest corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.
PROCEDURA
Decyzje o przyznaniu renty wydają organy rentowe właściwe ze
względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie.
Postępowanie w sprawie świadczenia może być wszczęte nie tylko na wniosek osoby zainteresowanej. Wniosek taki może być zgłoszony przez jej przedstawiciela ustawowego, opiekuna prawnego lub
pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być każda osoba fizyczna, która nie jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych i działa na podstawie pełnomocnictwa. Postępowanie przyznania renty
rozpoczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego.
Obowiązuje dwuinstancyjne postępowanie orzecznicze. Organem orzekającym w I instancji jest lekarz orzecznik ZUS, natomiast w II instancji orzekają komisje lekarskie Zakładu. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS osobie zainteresowanej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia
doręczenia tego orzeczenia.
PROCEDURA
Podstawą do wydania decyzji przez organ rentowy w sprawie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy są:
- orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu,
- orzeczenie komisji lekarskiej.
Warto podkreślić, że niewykorzystanie drogi odwoławczej w ZUS spowoduje
odrzucenie przez sąd odwołania opartego jedynie na orzeczeniu lekarza orzecznika.
Od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje odwołanie do
właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.
Jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego zostaną wskazane nowe
okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS (od którego nie wniesiono sprzeciwu) bądź orzeczenia komisji lekarskiej ZUS, organ rentowy nie kieruje odwołania do sądu. Odwołanie takie zostanie przekazane przez organ rentowy lekarzowi orzecznikowi do ponownego rozpatrzenia, a poprzednia decyzja zostanie uchylona. Po rozpatrzeniu nowych okoliczności, wydana zostanie przez organ rentowy nowa decyzja, od której będzie można odwołać się do sądu.
Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY PRZYSŁUGUJE RENTA
Podstawowym warunkiem uzyskania renty jest wystąpienie całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Niezdolność do pracy orzekana jest na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie będzie rokowań
odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu,
wówczas niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, tj. 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.
RENTA SZKOLENIOWA
Prawo do renty szkoleniowej przysługuje osobie, która spełnia warunki wymagane do przyznania renty i
otrzyma orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Po przyznaniu renty organ rentowy kieruje zainteresowanego do powiatowego
urzędu pracy w celu odbycia szkoleń przygotowujących do zdobycia nowego zawodu.
Renta szkoleniowa przyznawana jest na okres 6
miesięcy. Na wniosek starosty, okres ten może zostać
przedłużony maksymalnie do 30 miesięcy.
RENTA SZKOLENIOWA
Również na wniosek starosty okres 6 miesięcy może zostać skrócony, jeżeli starosta uzna, że nie ma
możliwości przekwalifikowania do innego zawodu oraz gdy pobierający rentę nie uczestniczy we wskazanych szkoleniach. W przypadku gdy starosta zawiadomi o
braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu organ rentowy ponownie kieruje zainteresowanego do lekarza orzecznika.
Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru
renty, nie mniej jednak niż w wysokości najniższej renty
z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
RENTA RODZINNA
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny po osobie, która w chwili śmierci miała prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz po osobie ubezpieczonej, która spełniła warunki do przyznania emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Przy ocenie prawa do renty rodzinnej przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
W przypadku śmierci osoby pobierającej zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny także wówczas, gdy osoba, po której przysługuje renta, zmarła po upływie 18 miesięcy od ustania okresów uprawniających do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W takim przypadku uznaje się bowiem, że osoba zmarła spełniła warunki konieczne do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Do renty rodzinnej uprawnione są:
Dzieci
Wdowa
Wdowiec
Rodzice
RENTA RODZINNA
Dzieci - własne, drugiego małżonka, przysposobione, które nie ukończyły 16 lat lub 25 lat w przypadku gdy się uczą. Renta rodzinna bez względu na wiek
przysługuje dzieciom, które stały się całkowicie niezdolne do pracy przed
ukończeniem 16 roku życia lub w trakcie nauki w szkole do ukończenia 25 roku życia. Jeżeli dziecko ukończy 25 lat na ostatnim roku studiów, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli spełniają łącznie dwa warunki tzn:
- zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią
ubezpieczonego, (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku,
- nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:
nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
Prawo do renty rodzinnej dla dzieci po ukończeniu przez nie 16 roku życia zależy od tego czy dziecko się uczy.
RENTA RODZINNA
Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy. Renta rodzinna przysługuje również wdowie, która nie osiągnęła tego wieku, ale wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie ukończyły 16 roku życia. W przypadku gdy dziecko, wnuk lub rodzeństwo zmarłego uczy się, wdowie przysługuje renta rodzinna po
zmarłym do 18 roku życia dziecka. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się
niezdolna do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dziecka do 16 roku życia (18 roku gdy dziecko się uczy) lub zaprzestania opieki nad dzieckiem uznanym za całkowicie niezdolne do pracy.
Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która w chwili śmierci męża nie
pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków wymaganych od wdowy, w chwili śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową.
DODATKI DO RENT:
- pielęgnacyjny – przysługuje osobie, która został uznana za
całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji albo osobie, która ukończyła 75 rok życia. Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie, która przebywa w domu opieki społecznej, w zakładzie
opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, - kombatancki – w wysokości dodatku pielęgnacyjnego,
- za tajne nauczanie – w wysokości dodatku pielęgnacyjnego, - dla sieroty zupełnej – przysługuje osobie pobierającej rentę rodzinną,
- dla byłych żołnierzy zastępczej służby wojskowej – dodatek ten przysługuje na podstawie ustawy z dnia 2 września 1994 r. o dodatku i uprawnieniach przysługującym żołnierzom zastępczej służby
wojskowej przymusowo zatrudnionych w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu.
- świadczenia pieniężne, które przysługują na podstawie ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym dla osób
deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez II Rzeszę i ZSRR.
