Solidarność dłużników – podstawowe problemy
X, Y i Z są wspódłużnikami solidarnymi C: są zobowiązani do zapłaty na rzecz C 9 000 zł. Solidarność długu wynika z czynności prawnej, to jest z umowy pożyczki, którą X, Y i Z zawarli z C jako pożyczkobiorcy. X na żądanie C zapłacił 4 000 zł. W tej sytuacji:
• C może żądać zapłaty tylko od Y i Z
• C może żądać zapłaty 5 000 zł. od X, Y i Z
• X – ma prawo żądać zwrotu 2 000 zł od Y
• X – ma prawo żądać zwrotu 2 000 zł od Z
• X- owi nie przysługuje roszczenie regresowe, gdyż wierzyciel nie został spłacony w całości
Solidarność bierna (dłużników): cechy
• Wielopodmiotowa strona zobowiązania: w jednym zobowiązaniu więcej niż jeden podmiot (os. fizyczna, prawna itp.) jest dłużnikiem
• Wierzycielowi przysługuje jedna wierzytelność (roszczenie o spełnienie jednego świadczenia)
• Spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z dłużników prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania, a więc zwolnienia wszystkich dłużników
• Wierzyciel może żądać świadczenia (w całości lub w części)
od każdego dłużnika z osobna, wszystkich łącznie bądź
tylko od niektórych z nich
Wierzyciel uprawniony do jednego świadczenia?
• Spełnienie świadczenia zwalnia ze zobowiązania wszystkich dłużników, ale każdy z nich może być zobowiązany odmiennie, co nie stoi na przeszkodzie uznaniu ich za dłużników solidarnych
• Zróżnicowanie to dotyczyć może czasu, miejsca, sposobu spełnienia świadczenia, zastrzeżenia określonego warunku lub terminu tylko dla jednego z dłużników, a nawet samej wysokości świadczenia, z tym iż w tym ostatnim przypadku solidarność utrzymuje się między dłużnikami do wysokości niższego długu
• Odmienność przedmiotu świadczenia przekreśla
solidarność
Solidarność bierna (dłużników) źródła
• ustawa
np. art. 370 k.c. (wspólne mienie), art. 441 k.c., 688
1k.c. (najemca i mieszkańcy), 881 k.c. (poręczyciel), 864 k.c. (wspólnik s.c.), art. 22 KSH (wspólnik osobowej spółki handlowej), art. 30 KRO,
• czynność prawna (umowa)
Ustawa jako źródło solidarności
art. 370 k.c.
• X i Y będący współwłaścicielami domu zawarli z Z umowę o jego remont. Czy odpowiadają wobec Z solidarnie za zapłatę wynagrodzenia za remont, nawet jeżeli w umowie nie uregulowano tej kwestii?
• X będący współwłaścicielem domu zawarł z Z umowę o jego remont. Czy X i Y (drugi współwłaściciel) odpowiadają wobec Z solidarnie za zapłatę wynagrodzenia za remont, nawet jeżeli w umowie nie uregulowano tej kwestii?
Ustawa jako źródło solidarności
art. 30 KRO
• X sam, bez zgody i wiedzy małżonki, wypowiedział umowę o dostawę energii i zawarł umowę z nowym operatorem. Po kilku miesiącach przestał uiszczać opłaty z tytułu dostawy energii. Czy małżonka Y odpowiada wobec dostawcy solidarnie z tytułu opłat?
• Żona w trakcie małżeństwa pożyczyła od koleżanki 2.000 zł,
które przeznaczyła na bieżące opłaty. Przed spłatą pożyczki
dochodzi do rozwodu i podziału majątku. Kto odpowiada za
zaciągnięte zobowiązanie?
Czynność prawna (umowa) jako źródło solidarności
• A i B zawarli z C jedną umowę, na mocy której zobowiązali się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C w celu rozpoczęcia działalności gospodarczej, którą podjęli po zawarciu umowy pożyczki zawiązując wówczas spółkę cywilną
• A i B będący wspólnikami spółki cywilnej zawarli z C umowę, na mocy której zobowiązali się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C na potrzeby prowadzonej przez siebie w formie s.c. działalności gospodarczej
• A zawarł z C umowę, na mocy której zobowiązał się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C na potrzeby działalności gospodarczej prowadzonej razem z B w formie s.c.
Czy A i B są współdłużnikami solidarnymi? dr R. Strugała WPAiE
Czynność prawna (umowa) jako źródło solidarności
A i B zawarli z C jedną umowę, na mocy której zobowiązali się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C w celu rozpoczęcia działalności gospodarczej, którą podjęli po zawarciu umowy pożyczki zawiązując wówczas spółkę cywilną. W umowie zastrzeżono, że A i B odpowiadają za zwrot pożyczki solidarnie.
• Zastrzeżono: tzn.? – art. 65 k.c.; solidarności nie domniemywa się.
• Projekt zmiany k.c. w tym zakresie
Sytuacja prawna współdłużników solidarnych
Brak wzajemnego wpływu sytuacji prawnej współdłużników:
• Działania i zaniechania jednego ze współdłużników a sytuacja prawna pozostałych (art. 371 k.c.):
- roszczenie skierowane do jednego z dłużników – dłużnik spełnił świadczenie nieprawidłowo, kto ponosi odpowiedzialność kontraktową?
- każdy z dłużników zobowiązany odmiennie – jeden ma świadczyć wcześniej i się opóźnia, kto płaci odsetki? (zwłoka?)
• Roszczenie skierowane do jednego z dłużników (pozew przeciwko jednemu) – w stosunku do kogo przerywa się bieg terminu przedawnienia (art. 372)?
• Zwolnienie z długu jednego z dłużników (art. 373)
Sytuacja prawna współdłużników solidarnych
Istnienie wzajemnego wpływu sytuacji prawnej współdłużników:
• Nowacja z jednym z dłużników (art. 374); dwie wierzytelności (wyjątek od jednorodzajowości świadczeń)?; problem regresu
• Zwłoka wierzyciela; skutki zwłoki
(art. 374)Zarzuty współdłużników solidarnych (art. 375 k.c.)
Pojęcie zarzutu?
• Osobiste
np. dłużnikowi A przysługuje wobec wierzyciela roszczenie o zapłatę z tytułu innej umowy – dłużnik dokonuje potrącenia;
wierzyciel zwolnił z długu dłużnika A, a teraz żąda od niego świadczenia (udzielił mu prolongaty, a żąda przed terminem);
dłużnik A nie miał zdolności do czynności prawnych, wiec twierdzi, że nie zapłaci, bo umowa była nieważna itp. Współdłużnik B i C nie może skorzystać z tych zarzutów
• Wspólne (sposób powstania/treść zobowiązania)
np. umowa, z której wynika zobowiązanie jest nieważna z uwagi na brak formy lub niewłaściwą reprezentację wierzyciela, umowa jest nieważna z powodu sprzeczności z prawem (art. 58): każdy dłużnik może się na to powołać.
dr R. Strugała WPAiE
Zarzuty wspólne a wyrok przeciwko jednemu ze współdłużników (art. 375 k.c.)
art. 375 § 2. Wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne
Jeżeli zapadł już wyrok oddalający powództwo przeciwko jednemu współdłużnikowi ew. ustalający nieistnienie jego zobowiązania (verba legis: na jego korzyść), to, w zależności od czasu zapadnięcia tego wyroku:
• Powództwo przeciwko pozostałym też powinno zostać oddalone
• Pozwany inny współdłużnik może się bronić powództwem
Zarzuty współdłużników solidarnych
X, Y i Z są wspódłużnikami solidarnymi C: są zobowiązani do zapłaty na rzecz C 9 000 zł. Solidarność długu wynika z czynności prawnej, to jest z umowy pożyczki, którą X, Y i Z zawarli 10.01. 2002 r. z C jako pożyczkobiorcy. Termin zwrotu pożyczki określono na 10.01.2003 r.
Żaden z dłużników nie zwrócił pożyczki nawet w części. W związku z tym 5.07. 2012 r. C pozwał X-a o zapłatę 9 000 zł. Wraz z odsetkami, które sąd zasądził na jego rzecz. Następnie, w dniu 28.02.2013 r., pozwał on Y-a, a później, w dniu 10.03.2013 r. – jeszcze w toku procesu przeciwko Y-owi – także Z-a. Powództwo przeciwko Z zostało przez sąd w częsci oddalone.
Sąd ustalił bowiem, że w umowie pożyczki zastrzeżono na rzecz pożyczkodawcy odsetki wyższe od odsetek maksymalnych.
Przeanalizuj, za pomocą jakich argumentów X, Y mogą się bronić przed roszczeniem C doprowadzając – odpowienio – do oddalenia podówdztwa lub zakończenia egzekucji.
Roszczenia regresowe (art. 376 k.c.)
• Solidarność bierna służy wzmocnieniu pozycji wierzyciela, nie przesądza o ostatecznym ekonomicznym rozkładzie długu
• Kto ostatecznie ponosi ciężar zobowiązania:
- rozwiązanie ustawowe z art. 376 lub szczególne (np. art.
441)
- treść wewnętrznego stosunku prawnego (tj. umowa lub
ustawa, np. ar. 197 i 207 k.c., art. 867 k.c.)
Roszczenia regresowe
• „Zaspokojenie wierzyciela otwiera kwestię regresu” – na pewno?; problem momentu powstania roszczeń regresowych Gdy wartość spełnionego przez jednego dłużnika świadczenia przekracza część obciążającą go wedle treści stosunku wewnętrznego lub zgodnie z z dyspozycją art. 376 § 1 zd. 2 KC (wyr. SN z 12.10.2001 r., V CKN 500/00, OSN 2002, Nr 7-8, poz. 90)
• Powstanie a wymagalność roszczeń regresowych (art. 455?)
Roszczenie regresowe, ze względu na swą naturę prawną, staje się wymagalne już z chwilą powstania, czyli zaspokojenia wierzyciela w części przekraczającej „udział regresowy” dłużnika.
Wymagalność występuje z datą następującą po dniu wykonania świadczenia przez dłużnika (sygn. akt I ACa 59/13).
Wielość dłużników a brak podstaw dla odpowiedzialności solidarnej
• Gdy więcej niż jeden dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia podzielnego: art. 379 § 1 k.c.; wielość zobowiązań, równy podział; wspólność zdarzenia prawnego będącego źródłem zobowiązania jako kryterium wyróżnienia.
• Gdy więcej niż jeden dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia niepodzielnego lub gdy dłużnicy są zobowiązani do świadczenia podzielnego, ale uprawnieni (są wierzycielami) do otrzymania wzajemnego świadczenia niepodzielnego:
odpowiednie stosowanie przepisów o solidarności biernej
Odpowiednie stosowanie przepisów o solidarności biernej
• Zasada z art. 366 § 1 k.c., iż wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, w odniesieniu do zobowiązań niepodzielnych doznaje oczywistego ograniczenia, bowiem wierzyciel nie może żądać części świadczenia
• Modyfikacja zobowiązania a stosowanie przepisów o solidarności dłużników
• Swoboda stron?
Solidarność bierna/odpowiednie stosowanie przepisów o solidarności?
A zawarł umowę, zgodnie z którą osoby fizyczne B i C (indywidualni przedsiębiorcy, którzy nie współpracują ze sobą stale) zobowiązały się wobec niego do przeprowadzenia remontu lokalu, w którym A prowadził sklep. B i C nie wywiązali się z umowy. Po tygodniu przestali pojawiać się w sklepie A i nie reagowali na wezwania do podjęcia prac. A nie mógł otworzyć sklepu, co sprawiło, że tracił zarobek, który normalnie przynosił mu prowadzony interes. W końcu zdecydował się powierzyć dokończenie prac innemu fachowcowi (D). A oświadczył więc B i C, że odstępuje od łączącej ich umowy i żąda odszkodowania równego wynagrodzeniu D oraz utraconemu zarobkowi (łącznie 40 000 zł). W związku z tym, że A znał adres wyłącznie B, pozwał B, żądając zasądzenia od niego całej sumy 40.000 zł.
Solidarność nieprawidłowa (odpowiedzialność in solidum)
• Jej charakterystyczne cechy polegają na tym, że dwie lub więcej podmiotów na podstawie odrębnych stosunków prawnych jest zobowiązanych do spełnienia takich samych świadczeń służących wspólnemu celowi
• Odpowiedzialność in solidum jest prawnie nieuregulowana, nie ma więc zamkniętego katalogu sytuacji, w których może ona wystąpić (np. odpowiedzialność odszkodowawcza kilku osób za tę samą szkodę, ale w różnych reżimach prawnych; zbieg odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy szkody i odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, który objął sprawcę ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej; odpowiedzialność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i członków jej zarządu odpowiadających za jej zobowiązania na podstawie art. 299
KSH. dr R. Strugała WPAiE
Solidarność nieprawidłowa (odpowiedzialność in solidum)
O istnieniu tej odpowiedzialności przesądza występowanie następujących przesłanek:
• kilka osób jest zobowiązanych wobec tego samego wierzyciela
• ich zobowiązania mają samodzielne podstawy prawne
• przedmiotem ich zobowiązań są takie same świadczenia,
• o występowaniu odpowiedzialności in solidum rozstrzyga wspólny cel świadczeń, do których zobowiązani są dłużnicy – jeden interes wierzyciela, który ma być zaspokojony przez świadczenia dłużników
Solidarność wierzycieli i wielość wierzycieli w braku podstaw dla solidarności czynnej
•W obowiązującym ustawodawstwie brak przepisów zastrzegających solidarność wierzycieli. Stąd więc „znaczenie praktyczne solidarności wierzycieli jest u nas niepomiernie mniejsze niż solidarności dłużników”. Jej źródłem może być jedynie czynność prawna dokonywana z wykorzystaniem kompetencji płynącej z unormowania art. 369 k.c. – te same źródła, co przy solidarności dłużników
•Kilku wierzycieli uprawnionych do jednego świadczenia niepodzielnego: art. 381; instytucja sprzeciwu, a art. 367 § 2 k.c.
