322
RECENZJE Historii Edukacji [w:] „Biuletyn" op.cit., nr 1-2 (17 18) 2003, s. 162-168.-'' R. S 1 ę с z к a , Profesor Czesław Majorek (1938-2002) [w:] „Biuletyn" op.cit, nr 1 - 2 (17 IX) 2003, s. 171.
; 7 R. S 1 ç с z к a , Ogólnopolski Konkurs Prac Magisterskich z Historii Edukacji. Nagroda im.
Profesora Czesława Majorka (coroczne sprawo-zdania z przebiegu konkursu, obejmujące infor-macje o laureatach oraz recenzentach)
W. S z u 1 а к i с w i с z , „Rozprawy z Dziejów Oświaty", op. cii., s.93.
ibidem.
Teresa J a r o s z u k , Świat u- szkole. Twórczość wspomnieniowa nauczycieli Polski Odrodzonej (1918 1939), W y d a w n i c t w o U n i w e r s y t e t u W a r m i ń s k o M a z u r s k i e g o , O l s z t y n 2 0 0 5 , I 7 7 s . , b i b l i o -g r a f i a , i n d e k s o s o b o w y , a n e k s . S z k o ł a j a k o m i e j s c e p r a c y d o s t a r c z a k a ż d e m u n a u c z y c i e l o w i n i e z a p o m n i a n y c h sy-tuacji, z a r ó w n o t y c h , o k t ó r y c h w s p o m i n a się z r o z r z e w n i e n i e m , j a k r ó w n i e ż tych o b f i -t u j ą c y c h w n i e d o s -t a -t e k i zło. Teresa J a r o s z u k p o s t a n o w i ł a p r z y b l i ż y ć c z y t e l n i k o m s y l w e t k i w y b i t n y c h n a u c z y c i e l i i d z i a ł a c z y o ś w i a t o w y c h p r z y t a c z a j ą c za każd y m r a z e m tytuły w y każd a n y c h p r z e z nich p u b l i -kacji. P o z y c j a J a r o s z u k w y r ó ż n i a się s p o ś r ó d wielu o z b l i ż o n e j t e m a t y c e b o g a t ą b i b l i o g r a f i ą oraz d u ż ą l i c z b ą źródeł, k t ó r y m i są f r a g m e n t y p a m i ę t n i k ó w i o p r a c o w a n i a z epoki. A u t o r k a k r y t y c z n i e o d n o s i się d o p o s z c z e g ó l n y c h ź r ó d e ł , n a w i ą z u j ą c n i e j e d n o k r o t n i e p o l e m i k ę z o p i n i a m i ich autorów.
P i e r w s z a c z ę ś ć książki przybliża czyteln i k o m s y t u a c j ę czyteln a u c z y c i e l i i o ś w i a t y w a s p e k -cie h i s t o r y c z n y m . R o z d z i a ł ten stanowi w i ę c tło dla d a l s z y c h r o z w a ż a ń autorki. O p i s u j ą c p o k r ó t c e w a r u n k i życia s p o ł e c z n e g o n a u c z y -cieli w latach 1 9 1 8 - 1 9 3 9 z w r ó c i ł a u w a g ę na fakt. iż j u ż w latach ' 3 0 n a u c z y c i e l e nic mogli p r a c o w a ć b e z w y m a g a n y c h kwalifikacji. W ś r ó d p e d a g o g ó w w i d o c z n y był t a k ż e p e w i e n p o d -ział. k t ó r y d o t y c z y ł tych n a u c z y c i e l i , k t ó r z y p r a c o w a l i w s z k o ł a c h p o w s z e c h n y c h oraz śred-nich ( g i m n a z j a l n y c h ) . Ci pierwsi cieszyli się co p r a w d a p e w n y m a u t o r y t e t e m na wsi, niem n i e j j e d n a k ich u p o s a ż e n i a były z d e c y d o w a -nie n i ż s z e niż w y n a g r o d z e n i a n a u c z y c i e l i szkól ś r e d n i c h .
P r a w d ą j e s t j e d n a k , z d a n i e m a u t o r k i fakt, iż w w i ę k s z o ś c i byli to n a u c z y c i e l e nie p o s i a d a j ą c y m a t u r y ogólnokształcącej, a j e d y n i e s k o ń c z o n e s e m i n a r i u m n a u c z y c i e l s k i e . Z t e g o też p o w o d u byli p o g a r d z a n i p r z e z p e d a g o g ó w s z k ó ł ś r e d n i c h , l e g i t y m u j ą c y c h się j u ż na ogół w y k s z t a ł c e n i e m w y ż s z y m . Dla r ó w n o w a g i na-leży dostrzec fakt, iż nauczyciel w szkole wiejskiej miał z a z w y c z a j d o s k o n a ł y k o n t a k t z r o d z i c a m i i d z i e ć m i w p r z e c i w i e ń s t w i e do nau- czycieli g i m n a z j u m w d u ż y c h m i a s t a c h . W t y m s a m y m r o z d z i a l e a u t o r k a p o w o -ł u j e s i ę na b a d a n i a t a k i c h a u t o r y t e t ó w j a k H. R o w i d , M. G r z e g o r z e w s k a , B. N a w r o c z y ń -ski, J. C h a ł a s i ń s k i , c z y też J. B y s t r o ń o d n o ś n i e s p r a w z w i ą z a n y c h z o ś w i a t ą , nic o b a w i a j ą c się j e d n o c z e ś n i e k r y t y k o w a ć ich b a d a ń , p o p r z e z d o s z u k i w a n i e się nieścisłości w i n t e r e s u j ą c y c h j ą kwestiach. Z a r z u c a пр. B. Ł u g o w s k i e m u zbyt o g ó l n i k o w e stwierdzenia o d n o ś n i e tzw. „czystki wśród n a u c z y c i e l i " d o k o n y w a n e j przez ó w c z e s -ne w ł a d z e . P o z o s t a ł e r o z d z i a ł y książki p o r u s z a j ą w i e l e z a g a d n i e ń d o t y c z ą c y c h n a u c z y c i e l s k i c h n i e p o w o d z e ń i p r o b l e m ó w . W części p o ś w i ę -c o n e j litera-ckim a u t o b i o g r a f i o m u k a z a n e zostały r ó ż n e w i z e r u n k i n a u c z y c i e l a . N a p r z y k ł a -d a c h p r e z e n t o w a n y c h s y l w e t e k p e -d a g o g ó w a u t o r k a p o k a z u j e z j a k i m i t r u d n o ś c i a m i m u s i e -li n i e j e d n o k r o t n i e z m a g a ć się ó w c z e ś n i nauczyciele. W p r o w a d z a j ą c d a n ą s y l w e t k ę p e d a -g o -g a od razu p r z y t a c z a tytuły książek, do których w a r t o j e j z d a n i e m s i ę g n ą ć , a s u g e r o -w a n i e , że p o d p o s t a c i a m i b o h a t e r ó -w literac-kich k r y j e się p r a w d z i w y autor ś w i a d c z y nie-wątpliwie o j e j dociekliwości w prowadzeniu badań. Każdy podrozdział w przeważającej większości oparty jest więc na opisie najważniejszych dzieł d a n e g o p e d a g o g a o r a z na w y c i ą g n i ę c i u w n i o s k ó w o d n o ś n i e p r a c y w s z k o l e na ich p o d stawie. P r z y t a c z a j ą c za k a ż d y m r a z e m w y b r a ne f r a g m e n t y dzieł o w y c h p e d a g o g ó w , p o z w o -liła c z y t e l n i k o w i na w y o d r ę b n i e n i e w i e l u a s p e k t ó w p r a c y o ś w i a t o w e j o k r e s u m i ę d z y w o -j e n n e g o . P r e z e n t o w a n e postacie s t a -j ą się bliż-sze p o p r z e z p o z n a n i e p r o b l e m ó w z j a k i m i przy-szło im się borykać, a także dzięki dostrzeżeniu uniwersalności niektórych z nich. I tak np. j e d n a z nauczycielek ( Eugenia Kobylińska) przyznała, że j e d n ą z p o d s t a w o w y c h barier w nauczaniu
