A D
a n n i v e r s a r i a m
REPETITIONIS LL. GYMNASII
L V S T H A N D A E I V V E N T V T I S
s o l e m n i t a t e m d i e III. S E P T . MDCCLXVII
M O R E M A I O R V M C E L E B R A N D A M
I L L V S T R E M
P E R M A G N I F I C O S G E N E R O S O S
A M P L I S S I M O S C O N S V L T I S S I M O S Q V E
V R B I S
P R O C E R E S
M V S A R V M
S T A T O R E S AC N V T R I T O R E S .
G R A T I O S I S S I M O S
v r ? r ^ . . .
R E L I Q V O S
B O N A R V M A R T I V M A M A T O R E S
P R O S V A Q . V E M Q V E D I G N I T A T E S V 5 P I C I E N D 0 S C O L E N D O S Q VE
\ h Q V A P A R E S T R E V E R E N T I A
V C V I T V * T H V M A N I T A T E
# t N V I T 4 T O R A T O B S E C R A T
IO A N N E S L A N G I V S
GYMN. R E C T . PR. T H E O L . PVBL. E T BIBL.
N E C N O N
R E G I A E A R T I V M A C S C I E - N T I A R V M S O C I E T A T I S Q V A E
F & A N C O ? V K T I AD V U D & V M F I O K I T S O D A L I S .
£
L B I N G A E <4ff,L i t t e r i s N o & r m a n n i a n i s .
V ) -
P
rodiit ante aliquot tempus liber quidam , jucunda, utilia, lectuque digniflima continens multa, cujus in rubro hiclegitur titu lu s: wrnufcjjfe 0cf)rtf=
ten, in quibus P . II. p. 2 4 0 M * * * $nm erfungen uber fdne Dvcft.cjtort unO aflerfjan& Dafttn etnfc^Ki^enbe ® m g e cum orbe erudito communicantur. Harum obfervationum A u & o r quam
vis pium fe veritatis ac religionis evangelicae cu ltorem , ftre- nuuroque orthodoxias defenforem femper exflitifle fateatur:
illud tamen inter alia, quod mundum ab aeterno creatum efle, inultis argumentis & longa verborum ferie demonftrare allaboret, iantum in animo movet fcrupulum, ut fententiae ejus calculum sedere non audeam, cum ea & rationi fanae & revelationi
pugnare videatur.
tur A u # o r Celeberrimus de mundo praefenti, quem ex c o e lo , innumeris corporibus repleto, & globo terreftri con- ftare, fcimus omnes. L o q u itu r de eodem , non quatenus d e v s
illum tanquam optimum ex reliquis mundis ab aeterno elegit,
& in lucem ac confpe&um creationis opere producere p o tu it;
fed quatenus eum ab aeterno creavit & fe jubente re vera exi- ftere voluit.
% Neminem
N em inem vero in dubium vocaturum eflc fpero, o m n e , quod ab aeterno exiftit, aeternum infimul elTe. Sicuti enim quod in tempore exiftentiam, fanguinem, vitamque trahit, tem porale, i. e. ad mundi faecula pertinens v o c a t u r : ita quod ab aeterno originem fuam habuit & ab aeterno exftitit, aeter
num quoque efle, extra omnem dubitationis aleam pofitum eft.
Quicquid ergo in tempore oritur , ab aeterno elTe nequit.
H in c nec mundus eo fenfu ab aeterno creatus dici poteft, quo
d e v s ejus creationem a b aeterno decrevifle affirmatur.
E a enim Philofoph oru m , genuinam verborum fignificatio- nem explicantium, eft fententia, ut aeternitatis vocabulo illud proprie intelligant, quod omni caret in itio , omnique fine.
D u m ergo A u d o r mundi hujus, quem creatum elTe, ideoque initio gaudere concedit, aeternitatem defendere fatagit, aper
tam committit repugnantiam, aeque minus confundendam quam lucis & tenebrarum , diei atque n o d is conditionem. C u m enim i d , quod neceilario & ab aeterno exiftit, ita exiftat, uc plane repugnet, idem non effe : nullis utique argumentis de- monftrari poteft, illud mundo praefenti convenire. Maximae quippe & continuae mutationes rerumque viciflitudines, quibus omnes mundi partes, tum rationis participes, tum ejus exper
tes fubje&ae fu nt, uno quafi ore confitentur, eum canqu.m . ens contingens, ab omni exiftentiae neceflitate & aeternitati*
natura liberum efle, Quodfi autem mundus contingens &
fortuitus eft, is omnino nec neceflarius, nec ae^rnu^ ' l* ’ Qua erga ratione necellitas & aeternitas, quae cum ti
confiftere nequeunt, mundo hu ic, qui aliquando ortus eft, tribuenda fit, videt nemo. •
P rovocat quidem A u & o r eruditus ad fpiritus naturam,
d e o tanquam fpiritui perfe&iffitno praeprimis convenientem, quae inter alia in eo confiftrt, ut aftivitate perpetua praeditus, nunquam quieti, feu ut ipfe dicit, otio deditus fit, fed femper
sgat ; imo dum d£v s ad producendas creaturas necefiariis attributis ab omni aeternitate gavifus eft : inde ftatuit, mundum quoque ab aeterno jamjam creatum elle. A ft quein fu g it, d e v m non om n ia, quae poteft, etiam a&u in lucem producere : quippe ad omnipotentiae divinae ufum voluntas quoque AlcilTimi requiritur, ne videatur ex neceflitate naturae, ideoque c o j $ e ik non libere, quae fecit, creavifie. H in c non argumentari lic e t, d e v m e a , quae 3b aeterno efficer®
potuit, ab aeterno quoque effecifle.
Queritur porro A u & o r faepe laudatus, non intelligi p o fle , quid d e v s ante mundum conditum fecerit? Im o illam eru
ditorum opinionem , d e v m in contemplatione fui fuarumque perfe&ionura occupatum fu ifle , rifu excipit. Verum enim vero cui la te t, eum non nifi ludicra & plane inania v e n a ri, q u i, quae captum humanum fuperant, & a fola Scripturae au- ftoritate depend ent, nuda ratione rimari ac cognofcere ftudec.
Intelleclus enim finitus infiniti non capax eft, nec quae in omni aeternitate d e v s e g i t , nifi ex revelatione fcire poiTumus.
Placuit quippe auctori falutis noftrae in oraculis divinis ea alto involvere filem io, quorum cognitionem aeternitas demum fu
tura in apricum eft poficura. P ro modulo ergo intelle&us i jftri de e o , quid d e v s ante mundum conditum fecerit, udicandum eft. C on ced im u s, eum efie fpiritum , a&ivkate continm - jed itu m , omnisque otii expertem. S e d ficuti anima '« » ^ :n is laboriofiffimi pro natura fu a nunquam quieta e f t ; non tainefNjj^mper externe operatur, & actiones producit, in fenfus in cu rren tes: ita d e> ' S q u oqu e, fpiritus ille infinitus, ab ae
terno non otiofus aut quietus, fed continua & immutabili tam intelle&us quam voluntatis atlione occupatus f u it , licetfi non externe in producendo m u n d o , attamen interne. Quam ob caufam non potuit n o n , ex lui confideratione femet amare, fu m m a, ut ita dicam , fuavit3te demulceri, immenfitatem &
eminentiam omnium fuarum perfe&ionum infinita quadam fa- turicate ac oble&atione comprehendens. Dices
Dices quidem , d e v m hac ratione ab aeterno nihil produ-
«xifle. A ft fcias, plane repugnare, (icuti *ebus finitis ab aeterno c r e a r i : ita & divinae naturae ab aeterno creare, Equidem non fum ignarus, Celeberrimum W egnerum in diftertatione fub praefidio Excellentiffimi Mafecovii Regiom onti quondam habita quaeftionem illam : d e v s ante mundum conditum quid fecerit?
fufius expendiffe, & varias ej de re eruditorum collegifle fen- tentias. Quis vero affirmaret, horum ullum-rem acu tetigille.
R e s enim , quoniam in fa&o polita eft, certe ex fola ratione, Sacra Scriptura filente, nec intelligi, nec decerni poteft. H in c in dijudicandis imperfcrutabilibus praeftat ignorantia invincibili agnita cum Auguftino dicere : nefcio, quod nefcia.
M irum interim videtur , Audtorem fumme Venerandum , qui in obfervationibus fuis non P h ilo fo p h i, fed chriftiani prae- primis officia tueri vult, (quippe de religione revelata loquitur,) Sacrae Scripturae d i& a , opus creationis explicantia, vel ficco praeterire pede, vel finiftre interpretari. S i c M o fis , qui non Prophetae modo, fe d & H ifto r ic i biblici munere fu nd u s eft, verba:
in principio creavit d e v s coelum & terram, eadem explicanda efle ftatuit ratione, qua A ftro n im i, Copernici fyftema ample- d e n te s , Jofuae effatum ; fol apud Gabaqnem refta & lun^ ad vallem A jalon em , interpretantur, improprie fcilicet & tropice.
N am fo l, qui in centro mundi circa fuum tantummodo rotatur axem , apud Gabaonem proprie reftare non p oteft, nec luna, terrae fatelles, ad vallem A ja lo n e m : q u ipp e, tanquam conujM—
coeleftia non in terra, multo minus in exigua regiong^-Wed in coelo inter reliqua fidera fuum habent locum. H inc verba, quibus Jofua ufus eft, non nifi improprie & tropice efle ex
plicanda, fana exigit ratio. Quod vero ad Mofis e f f k u m : in principio creavit d e v s coelum & terram, illud tanta gaudet:
perfpicuitate ac evidentia, ut co nihil fimplicius, nihil ebrius, nihilque absque fu co , tropo & figura liberius ditfum efle videatur.
Interim
Interim Au<5lor nofter ad aliud argumentum, eam fcilicet omnium rerum confugit mutationem, cui totum mundum quo- tidie fubje&um efle animadvertimus. Aflerit nem pe, eandem mundi praefentis, quae ab origine illi fuit, non amplius efle faciem. Dum enim alia intereunt corpora, alia vero ex illorum flaminibus fub alia forma proveniunt ; ex eo evenifle ftatuit, ut terra noftra ex interitu corporis cujusdam mundani ante fex circiter millia annorum , quam aetatem ex M ofis relatione mundo eruditi attribuunt, demum orta fit. A f t M ofis de mundi creatione narrationem oculo faltem fugitivo perluftraturi invenim us, eum , Spiritus San& i afflatu feribentem , non dicere, in principio d e v s ex alio corpore produxit terram, fed Df e v s
terram creavit, i. e. ex nihilo folius verbi juflione eam fieri volu it, diflimilem prorfus a fubftantia creatoris. A dhaec M o fe s non fe rib it: in principio d e v3 creavit terram, fed coelum 5c terram, i. e. totum omnium rerum creatarum, tam vifibiliutn quam invifibilium, in coelo & in terra obviarum complexum.
Vnam igitur cum coelo omnibusque corporibus coeleftibus hanc terram habuifle originem , principium unum idemque , inde fatis conftare puto.
Interrogat quidem A u # o r Celeberrimus, in qua aeternita
tis parte illud creationis mundi p u n d u m , quo d e v s hanc univerfi machinam ex nihilo produ xit, ponendum fit ? S e d pari ratione ex illo quaerere licet, in qua aeternitatis parte ipfe -creationis punetum ponat ? Nam dum mundum creatum efle dicit^Nijiundi quoque originem agnofeat necefle eft. D um vero illud ab aeterno fa $ u m elle aflerit, dicat ipfe prius, quodnam illud in aeternitate fuerit pun&um , in quo m u n d u s , quem creatum elie affirmat, omnipotenti Numinis Altiffimi verbo efle coeperit. N obis interea luflicit, aeternitate nullum temporis pun&um admittente, illud in verbis M ofis invenifle, dicentis:
in principio (h o c pun&um creationis e fto !) d e v s coelum creavit & terram, feu quod idem eft, mundus eft creatus.
S e d
< S e d tempus & paginae anguftia nos m on ent, ut velis co n trad is ad id potillimum nos convertamus , cujus caufa hanc commentationem in lucem emittere decrevimus. E x mora nempe a Majoribus laudabiliter accepto leclio legum & luftratio juventutis caftrina luce iterum celebranda venit ; & quo a&ui huic anniverfario nihil defit , quod rem fcholafticam commen*
dare poflit, Pr a e c l a r i s s i a i v s D o g t i s s i m v s q v e D o m i n v s IO A N * N E S S A M V E L FROM, g y m n . c o n r . e t p r o f . p h i l . p r a c t . a c h i s t. nec non p o e s e o s p v b l. A m icus nofter multis nomi
nibus ColeqdifTimus nonnullos ex difcentium coetu , quibus , volupe f u i t , juvenes in fcenam producet declamatoriam, de
fabto fortunae verba fa tu ro s .
C u i ut propofito I L L V S T R I S , P E R M A G N I F I C I , G E N E R O S I , A M P L I S S I M I e t C O N S V L T I S S I M I V R B I S P R O C E R E S , M A E C E N A T E S a c N V T R I T O R E S M V - N I F I C E N T I S S I M I , nec non E x c e l l e n t i s s i m i , Pl v r. Re v e
r e n d i, Cl a r i s s i m i, Pr a e n o b i l e s, No b i l e s, Sp e c t a b i l e s, H v m a.- n i s s i m i q y e, f u m m o in litteras & litteratos amore propendentes, benigne fave re , hancque folemnitatem fua cohpneftare velint praefentia', legibus au&oritatem, juventuti vero in ftudiis c o n tinuandis calcar a d d itu ri, eft quod fubm ifle, obfervanter officiofe oramus. Dab. Elbingae. D . Ii. Sept, M D (
