Język polski
klasa i a LO
indywidualne nauczanie 2h
Temat : Sztuka dobrego życia - pisze i poucza Mikołaj Rej z Nagłowic. Żywot człowieka poczciwego( 1h).
1. Mikołaj Rej był samoukiem, nie zdobył gruntownego wykształcenia. Jest nazywany ojcem literatury polskiej, ponieważ tworzył wyłącznie w języku ojczystym. Rej wprowadził do literatury język potoczny, często rubaszny ( prostacki, grubiański). Mikołaj Rej był również był także działaczem reformacyjnym (wyznawca kalwinizmu).Wiódł życie ziemianina, założył miasteczka Okszę i Rejowiec.
2. Żywot człowieka poczciwego składa się z trzech ksiąg o charakterze pouczającym.
Tematyka utworu:
życie szlachcica ziemianina jako obraz ludzkiego życia od narodzin do śmierci
wychowanie szlachcica, jego edukacja, małżeństwo, działalność publiczna, obowiązki wobec ojczyzny, życie towarzyskie i przygotowanie do śmierci.
Najważniejszą częścią księgi drugiej był rozdział Rok na cztery części rozdzielon, będący pochwałą wiejskiego życia w każdej porze roku .
Żywot to gatunek literatury parenetycznej ( wzory osobowe). Inny wzór epoki to dworzanin ( opisany w dziele Łukasza Górnickiego Dworzanin polski ).
3. Przeczytaj fragment tekstu Mikołaja Reja, s. 47-48. Odpowiedz na pytania :
wymień argumenty przemawiające za małżeństwem
wskaż zdrobnienia, czemu one służą ?
wymień przyjemności życia małżeńskiego
jaka jest, zdaniem autora, rola dzieci w małżeństwie?, jakie środki wyrazu świadczą o tonacji emocjonalnej?
za co małżonkowie mają dziękować Bogu?
czy przedstawiona wizję rodziny można uznać za prawdziwą, realistyczną ? 4. Przeczytaj kolejny fragment utworu, s. 52-53. Odpowiedz na pytania:
Zreferuj treść przykładu (exemplum - przykład zżycia wzięty ) z akapitu 1.
jak reaguje służba na zachowanie gospodarza skrzętnego a frasownego?
jak powinien rozpoczynać się dzień idealnego ziemianina?
z jakiej perspektywy narrator ogląda przyrodę; gospodarza, artysty czy intelektualisty?
scharakteryzuj narratora, ustal :
jakim jest gospodarzem
jaki jest jego stosunek do Boga, rodziny, służby
czym jest dla niego życie na wsi
jaki jest model szlachcica -ziemianina?; wykorzystaj wnioski z poprzednich zadań
wskaż różne środki językowe służące ukazaniu życia na wsi, określ ich funkcję np.
epitety, apostrofy, zdrobnienia (można ująć w formie tabeli)
Temat : Jana Kochanowskiego recepty na szczęśliwe życie. Pieśni (1h)
1. Jan Kochanowski - biografia poety najwybitniejszego polskiego poety doby renesansu.
Jan Kochanowski urodził się w 1530 roku w Sycynie niedaleko Radomia; zmarł nagle w Lublinie w 1584 roku, pochowany został w Zwoleniu, gdzie znajduje się nagrobek z jednym z dwóch zachowanych wizerunków poety. Wychował się w rodzinie ziemiańskiej. Od 1544 studiował w Akademii Krakowskiej, później w Królewcu i Padwie. Wiele podróżował po Europie, gdzie nawiązał kontakty z przedstawicielami europejskiej literatury i humanistyki.
Po powrocie służył na dworach możnowładców małopolskich. Od około 1563 był dworzaninem i sekretarzem Zygmunta Augusta. Po śmierci króla osiadł na stałe w rodzinnym Czarnolesie, biorąc okazjonalnie udział w życiu publicznym. Spokojne życie ziemianina przerwała śmierć ukochanej córeczki Urszulki, której poświęcił Treny, a następnie drugiej córki Hanny. Osobiste tragedie przyczyniły się do pogorszenia jego stanu zdrowia W czasie studiów we Włoszech pisał głównie okolicznościowe wiersze łacińskie, które znalazły się w zbiorze Elegiarum libri IV (1584). W okresie dworskim początkowo górowały utwory epickie,
jak Zuzanna (ok. 1562), Szachy (ok. 1564-1566), O śmierci Jana Tarnowskiego (1561), Zgoda (1564) i Satyr albo dziki mąż (ok. 1564).
Następnie powstały Pieśni, a także Fraszki (1584), tragedia nawiązująca do antyku – Odprawa posłów greckich (wystawiona 1578 w obecności Stefana Batorego), wierszowana parafraza Psałterza Dawidowego (1579). Ponadto Mistrz z Czarnolasu stworzył manifest poetycki Muza (powstał ok. 1567), Proporzec albo Hołd
Pruski (1569) i liczne utwory okolicznościowe.
Dzięki niezwykłemu talentowi Kochanowski zyskał sobie miano twórcy polskiej poezji oraz najwybitniejszego poety Polski Królewskiej.
2. Geneza Pieśni
Pieśń - narodziła się w antyku, pierwotnie pełniła funkcje liturgiczne ( śpiewana była podczas obrzędów religijnych).Zwykle pieśń miłą budowę stroficzną , sprzyjającą śpiewności.
Pieśń Kochanowski pisał w dojrzałym okresie twórczości (1567-1584).Były one wyrazem fascynacji poezją i filozofia Horacego( horacjanizm ). Pieśni zostały wydane w dwóch księgach po śmierci poety ( Księgi pierwsze i Księgi wtóre ) w 1586r. tematyka pieśni jest różnorodna : pieśni biesiadne, miłosne, patriotyczne, filozoficzno-refleksyjne.
3. Kochanowski - humanista
Humanizm ( humanus - ludzki ) to zespół nauk i metod służący poszerzeniu wiedzy o człowieku i jego dorobku. Istotna była znajomość języków klasycznych: łaciny, greki i hebrajskiego ( ad fontes- do źródeł), dzięki którym czerpano wiedze ze źródeł antycznych ( literatura, prawo, sztuka ). W sensie szerszym humanizm wiąże sie z zainteresowaniem kultura antyczną , a także przeświadczeniem o twórczych możliwościach człowieka- istoty zdolnej formować siebie i przekształcać świat( Człowiek kowalem własnego losu). Ideałem humanisty był człowiek prawy i obywatel (propagował ten wzór Cyceron) - jednostka, oprócz realizacji swoich planów i ambicji, powinna być aktywna, która swoją wiedzę pożytkuje dla dobra wspólnego ( służba społeczeństwu).
4. Interpretacja wybranych pieśni, s.56, s.58-59
Serce roście patrząc na te czasy- Pieśń II , z Ksiąg pierwszych ( tytuł pieśni jest incipitem , czyli pierwsze wersy utworu)
Przeczytaj podane utwory i odpowiedz na pytania
jakie przemiany w naturze opisuje poeta , jaki związek ma takie przedstawienie przyrody z dalszą częścią utworu?
co utwór mówi o zachowaniu sumnienia całego oraz takiego, którego gryzie mól zakryty ?
czy człowiek opisany w wersach 21-24 jest melancholikiem ( smutek, apatia, przygnębienie, ale nie depresja)?
do kogo zwraca sie osoba mówiąca i o co prosi ? jak poeta pojmuje szczęście ?
zacytuj fragment pieśni o charakterze sentencji( rodzaj aforyzmu) Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX)
Przeczytaj pieśń i odpowiedz na pytania :
do kogo zwraca sie podmiot liryczny, o co prosi/
jakie rady formułuje poeta w 2 i 3 strofie?
jakie prawa fortuny opisują wersy 11-16 ?
co jest warunkiem spokoju człowieka ?
znajdź w tekście przejawy epikureizmu, jaki stosunek do losu ukazano w pieśni ?
jaka postawą etyczna kieruje się człowiek opisany w wersach 25-32.?
przypomnij, czym jest topos homo viator; czy utwór realizuje ten topos ?
