Karol Wypler
"Zarys teologii prawa kanonicznego", Remigiusz Sobański, Warszawa 1973 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 18/1-2, 317-320
1975
cze s u g e ro w a ć ta k ie h a s ła ja k : a b o rtu s , a k la m a c ja , a k r e d y ta c ja , „ a l- te r u m n o n la e d e r e ”, a n a rc h ia , a n im u s , a r y s to k r a c ja , a k t p ra w n y , a u to r, ja k o m a ją c e zw ią z e k z p r a w e m k o śc ie ln y m . T a k ą s u g e s tię - z a r z u t ł a tw o je d n a k o d d a lić u w a g ą , że tr e ś ć ta k ic h h a s e ł b ę d z ie częściow o u ję t a p o d in n y m i, p o ls k im i te r m in a m i, częściow o zaś n a d a je się r a c z e j do s p e c ja lis ty c z n e g o d y k c jo n a r z a p ra w n e g o .
M o żn a m ieć n a d z ie ję , że i n a s tę p n e to m y b ę d ą ta k ż e r z e te ln ie u w z g lę d n ia ły d o ro b e k n a u k ju r y d y c z n y c h , p rz e k a z u ją c śc isłe d a n e o in s ty tu c ja c h p r a w n y c h w K o ściele i w ic h p o w ią z a n iu h is to ry c z n y m , sp o łe c z n y m , te o lo g ic z n y m i n a ro d o w y m .
K s. J ó z e f G le m p
K s. R e m ig iu sz S O B A Ń S K I , Z a ry s te o lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o , W a rs z a w a A T K , 1973, s. 145.
P o ję c ie , ro la i z a sa d n o ś ć p r a w a k a n o n ic z n e g o są p ro b le m a m i is to t
n y m i d la te j d y s c y p lin y ; n a jp i e r w z r a c ji w e w n ę tr z n e j K o ścio ła C h r y stu so w e g o . P ra w o , k tó r e m u b r a k u j e zg o d n o ści z te o lo g ią K o ścio ła, k tó r e u n ie z a le ż n iło się od teo lo g ii, je s t ro d z a je m p a s o ż y tu w ży ciu sp o łe c z n o ści k o śc ie ln e j, n ie o d p o w ia d a p o tr z e b ie im a n e n tn e j ży cia te jż e s p o łe c z n o śc i; je s t n a jw y ż e j d o d a tk ie m , k tó re g o je d y n ą f u n k c ją je s t u s u w a n ie czy n ie d o p u s z c z a n ie do z g rz y tó w w m e c h a n iż m ie a d m in is tr o w a n ia t ą sp o łeczn o ścią. M a w ó w czas w p ra w d z ie f u n k c ję u ż y te c z n ą , a le n ie w łą c z a się do w ła śc iw e g o ży cia K o ścio ła. T a k ie p o jm o w a n ie i u p r a w ia n ie p r a w a k a n o n ic z n e g o d a ło p o c z ą te k z n a n y m n a m a n ty n o m io m w ży ciu K o ścio ła: p ra w o — E w a n g e lia , K o śció ł in s ty tu c jo n a ln y — K o ś
ció ł c h a ry z m a ty c z n y . T a k ie s p o jrz e n ie n a p ra w o w K o ściele p o d le g a s łu s z n e j i n a r a s ta j ą c e j k ry ty c e . Z a te m n ie „ m o d a ” w n a u k a c h k o ś c ie l
n y c h d a ła p o c z ą te k te o lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o , a le ż y w o tn e in te re s y sp o łe c z n o śc i k o ś c ie ln e j ja k i s a m e j d y s c y p lin y n a u k o w e j sk ło n iły k a - n o n is tó w w o s ta tn ic h d z ie sięcio leciach do w y s iłk u n a d o k re ś le n ie m w ła śc iw e g o p o ję c ia i ro li p r a w a w ży ciu K o ścio ła, k tó r y je s t p ie lg rz y m u ją c y m L u d e m B ożym , k tó r y je s t rz e c z y w is to śc ią B ożą d u c h o w o -s p o - łe c z n ą .
Z z a d o w o le n ie m w ięc p r z y jm u je m y o p u b lik o w a n y p rz e z K s. doc. R e m ig iu s z a S o b a ń s k i e g o Z a r y s teo lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o . M a ją c n a u w a d z e w a g ę p o d ję te g o te m a tu , m o żem y n a w s tę p ie stw ie rd z ić , że s p o ty k a m y się z p u b lik a c ją p io n ie rs k ą t a k w p iś m ie n n ic tw ie p o ls k im j a k i z a g ra n ic z n y m (gdy c h o d zi o s y n te ty c z n e u ję c ie te m a tu ) , k tó r a p r e z e n t u je w sp o só b u p o rz ą d k o w a n y p r o b le m a ty k ę z z a k r e s u teo lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o , k ła d z ie w ła śc iw e a k c e n ty w z b io rze z a g a d n ie ń t e j d y s c y p lin y o ra z p r o p o n u je w ła s n e p ró b y ro z w ią z a ń , w z g lę d n ie w z b o g a c a d o ty c h c z a so w e osiąg n ięcia.
R o zd ział I (9— 18) o m a w ia n e j k s ią ż k i z a p o z n a je n a s z o g ó ln ą p r ó b ie -
m a ty k ą w sp ó łc z e s n e j te o lo g ii p r a w a łą c z n ie z w y ja ś n ie n ie m sa m e g o p o ję c ia „ te o lo g ia p r a w a ” .
R o z d z ia ł I I (19—25) je s t p rz e g lą d e m e w a n g e lic k ic h k o n c e p c ji te o lo g ii p r a w a , k tó r e s ta ły się im p u ls e m do p o d ję c ia te g o z a g a d n ie n ia ze s t r o n y k a to lic k ie j.
R o z d z ia ł I I I (26— 52) to w s tę p h is to ry c z n y do te o lo g ii p ra w a , w k tó r y m a u to r w s k a z u je n a p ie r w o tn ą je d n o ś ć te o lo g ii i p r a w a ; n a s k u te k ro z k w itu o b u ty c h d zied z in w ie d z y doszło do ich ro z d z ia łu . W y s tą p ie n ie z p o c z ą tk ie m n a sz e g o stu le c ia R u d o lfa S o h m a z z a rz u te m , że is to ta p r a w a k o śc ie ln e g o s to i w sp rz e c z n o śc i z is to tą K ościoła, w y w o ła ło r e a k c ję k a to lic k ą , k tó r a p rz y n io s ła w ie le n o w y c h e le m e n tó w w s p o jrz e n iu n a p ra w o k o śc ie ln e . W ty m ż e ro z d z ia le s p o ty k a m y p ro b le m a ty k ę z z a k re s u p o s z u k iw a n ia u z a s a d n ie ń d la is tn ie n ia p r a w a w K ościele.
R o z d z ia ł IV (53— 83) n a le ż y z g o d n ie z z a m ie rz e n ie m a u to r a t r a k t o w a ć ja k o c e n tr a ln y w d a n e j p u b lik a c ji, g d y ż m ó w i o o n to lo g iczn y ch p o d s ta w a c h p r a w a k o ścieln eg o , co je s t p ro b le m e m fu n d a m e n ta ln y m te j d y sc y p lin y . U z a s a d n ie n ie p r a w a w K o ściele m u s i sięg ać do sa m e j is to ty K o ścio ła, do je g o ta je m n ic y ; z is to ty K o ścio ła tr z e b a w y d o b y ć te o lo g ic z n e s t r u k t u r y p r a w a . S o b ó r W a ty k a ń s k i I I w y ja ś n ił ś w ia tu n a p o d s ta w ie id e i s a k r a m e n ta ln o ś c i s w o ją n a t u r ę i sw e p o sła n n ic tw o . T a w ła ś n ie s a k r a m e n ta ln o ś ć K o ścio ła je s t r a c j ą i p o d s ta w ą is tn ie n ia p r a w a w K o ściele. R o z u m o w a n ie a u to r a m a t a k i p rz e b ie g : K ościół ja k o s a k r a m e n t je s t z n a k ie m i n a rz ę d z ie m w e w n ę trz n e g o z je d n o c z e n ia l u d z i z B o g iem i je d n o ś c i w s z y s tk ic h lu d zi. W K o ściele ty m , z n a k ie m s a k r a m e n ta ln y m je s t p ra w d z iw a sp o łeczn o ść lu d z k a , je s t czło w ie k ż y ją c y ra z e m z in n y m i. S p o łeczn o ść p e łn i w ięc w K o ściele fu n k c ję z n a k u s a k r a m e n ta ln e g o i choć je s t w c ią g n ię ta w p o rz ą d e k n a d p rz y ro d z o n y , n ie tr a c i sw y c h n a tu r a ln y c h cech i e le m e n tó w . S p o łeczn o ść p o w s ta je w w y n ik u d ą ż e n ia w ie lu osób do je d n e j w s p ó ln e j w s z y s tk im w a rto ś c i.
P o n ie w a ż c zło w ie k z o b o w ią z a n y je s t do ży cia w sp o łeczn o ści i d ą ż e n ia z in n y m i do w sp ó ln e g o d o b ra , p o z o s ta je p rz e z to sa m o w lic z n y c h o d n ie s ie n ia c h do p o z o s ta ły c h lu d zi. T e zaś p o w ią z a n ia m ię d z y lu d z k ie są z a w sz e re la c ja m i p ra w n y m i. „ S tą d — p isz e a u to r — je ś li K ościół je s t sp o łeczn o ścią, m u s i z a w ie ra ć w so b ie e le m e n ty p ra w n e . Co w ię c e j:
p ra w o je s t is to tn ą częścią K ościoła... w y n ik a z s a m e j jeg o is to ty , z jeg o s a k r a m e n ta ln o ś c i” . (s. 82)
R o z d z ia ł V (84— 104) n o si ty t u ł: S ło w o i S a k r a m e n t ja k o c z y n n ik i k s z ta łtu ją c e p ra w o k o śc ie ln e . P r a w o K o ścio ła m u s i m ieć s w o ją o d rę b ność, bo i sp o łeczn o ść k o śc ie ln a m a sw e szczeg ó ln e cechy. I s to tn ą t r e ś cią ży cia k o śc ie ln e g o je s t g ło s z e n ie S ło w a P a ń s k ie g o i s p r a w o w a n ie S a k ra m e n tó w . S tą d te ż w s z y s tk ie p rz e p is y p r a w a n o rm u ją c e życie k o ś c ie ln e , m u s z ą m ie ć o d n ie s ie n ie do te j is to tn e j tr e ś c i K o ścio ła, t.zn . do S ło w a i S a k r a m e n tu . P o n ie w a ż te n zw iązek , to o d n ie s ie n ie n ie zaw sze je s t w y r a ź n e i w id o czn e, n a le ż y w s k a z y w a ć n a m ie js c e u s ta w w życiu k o śc ie ln y m , n a ic h ro lę w s t o s u n k u do S ło w a i S a k r a m e n tu . P r z y k ła d o w o: ro z w ó j p r a w a k o śc ie ln e g o u z a s a d n io n y je s t f u n k c j ą s łu ż e b n ą w o d
n ie s ie n iu do S ło w a i S a k r a m e n tu , b o p ra w o d a w c a k o śc ie ln y k o n k r e t y z u je rz e c z y w is to ść n a d p rz y r o d z o n ą K o ścio ła d la d a n e j e p o k i p ie lg rz y m u ją c e g o L u d u B ożego. A u to r w ro z d z ia le ty m p o d k re ś la , że r e la c je sp o łe c z n e w ży ciu K o ścio ła słu ż ą w y ra ż e n iu r e la c ji c z ło w ie k — B óg, m a j ą b y ć z n a k ie m te j re la c ji. S tą d ży cie sp o łe c z n o śc i k o ś c ie ln e j je s t ż y c ie m s a k r a m e n ta ln y m , z czego je d n a k n ie m o ż n a w y c ią g n ą ć w n io sk u , że p ra w o k o śc ie ln e o g ra n ic z a się do „ p ra w a s a k r a m e n ta ln e g o ”. J e d n a k k a ż d a u s ta w a k o śc ie ln a m u s i m ieć m e ta k a n o n ic z n e o d n iesien ie.
R o z d z ia ł V I (105— 141) t r a k t u j e o te o lo g ic z n y m w y m ia r z e p r a w a k a n o n iczn e g o , k tó r e b ę d ą c „ p ra w d z iw y m ” p ra w e m , m u s i m ieć o d n ie s ie n ie do z b a w c z e j f u n k c j i K o ścio ła: „O m n is in s titu tio e c c le s ia s tic a r u m le g u m a d s a lu te m r e f e r e n d a e s t a n im a r u m ”, p o w ie d z ia ł Iw o z C h a rtr e s . Z d a n ie m a u to r a , p ra w o k a n o n ic z n e m a z a w sz e w so b ie n a s tę p u ją c e e le m e n ty : ju r y d y c z n y , m e ta iu r y d y c z n y i m e ta k a n o n ic z n y . P o r z ą d e k p r a w n y K o ścio ła, m u s i by ć ro z p a tr y w a n y w p o łą c z e n iu ze ź ró d ła m i w ia ry o ra z w św iad o m o ści, że K ościół je s t rz e c z y w is to śc ią zło żo n ą: d u c h o w o - -w id z ia ln ą . S tą d p ra w o k o ś c ie ln e z je d n e j s tro n y je s t p ra w d z iw y m p ra w e m , z d ru g ie j zaś s tr o n y m a z a w sz e o d n ie s ie n ie do zb aw czeg o z a d a n ia K o ścio ła: „ P o rz ą d e k p r a w n y w K o ściele n ie je s t c e le m d la siebie, lecz słu ż y te j sp ra w ie d liw o ś c i, k tó r a n a m d a je z b a w ie n ie ” (s. 103).
S tą d n a u k a p r a w a k o śc ie ln e g o z a w sz e m u s i d o strz e g a ć rz e c z y w isto ść te o lo g ic z n ą K o ścio ła i do n ie j d o p ie ro sto so w a ć w ła s n ą m e to d ę . T a k p ra w o k a n o n ic z n e o tr z y m u je sw ó j w y m ia r teo lo g iczn y . W ty m o s ta tn im ro z d z ia le z n a jd u je m y je s z c z e n a ś w ie tle n ie teg o z a g a d n ie n ia n a p o d s ta w ie n a u k i i p r a k t y k i św . P a w ła , r e f le k s je o n a z w ie „ k a n o n ” sto s o w a n e j celo w o n a o zn a c z e n ie u s ta w k o śc ie ln y c h , o ra z o m ó w ie n ie ty c h in s ty t u c ji p ra w n y c h , k tó r e w s k a z u ją n a s łu ż e b n ą r o lę p r a w a k a n o n ic z n e g o , n a p rz e w a g ę d u d h a a n ie lite r y w p o r z ą d k u p r a w n y m K ościoła.
W a lo r p rz e d s ta w io n e j p r a c y o g ro m n ie p o d n o si p o d a n ie n a j a k t u a l n i e j sz e j b ib lio g ra fii po k a ż d y m z o m ó w io n y c h z a g a d n ie ń , co p o w in n o z a c h ę c a ć te o lo g ó w i k a n o n is tó w do p o d ję c ia d a ls z y c h k o n ie c z n y c h b a d a ń w t e j t a k w a ż n e j te m a ty c e n a u k te o lo g ic z n y c h . P o tr z e b a k o n ty n u a c ji p r a c w ty m z a k re s ie — o p ró cz r a c j i w e w n ą trz -k o ś c ie ln e j w s p o m n ia n e j n a p o c z ą tk u — w y n ik a ta k ż e z r a c j i z e w n ę trz n e j t.zn . e k u m e n ic z n e j:
czyż n ie p o tr z e b a w s z y s tk im K o ścio ło m c h rz e ś c ija ń s k im ja k ie jś m o ż li
w ie w s p ó ln e j te o lo g ii p r a w a , te o lo g ii p o r z ą d k u ży cia s p o łe c z n o -k o śc ie l- n eg o ? Z a in te re s o w a n y m w s k a z u je m y n a 2 a r ty k u ły , d o ty k a ją c e teg o p ro b le m u , o p u b lik o w a n e ju ż po u k a z a n iu się o m a w ia n e j t u k sią ż k i:
R . M e t z , P o u r u n e th é o lo g ie d u d r o it d e l’E g lise. Q u e lq u e s essais p r o te s ta n ts . W : L ’A n n é e C a n o n iq u e 17 (1973) 647—666 o ra z n ie d o k o ń c z o n y je s z c z e d ru k ie m a r t y k u ł J. H o f f m a n n , D ro it c a n o n iq u e e t th é o lo g ie d u d r o it, W : R e v u e d e d r o it c a n o n iq u e , 4 (1970) 289— 307; 1 (1974) 3—27. B y ło b y d o b rz e , a b y ze w z g lę d u n a o g ó ln o k o śc ie ln ą w a g ę te m a ty k i i m o żliw o ść ła tw ie js z e g o n a w ią z a n ia w s p ó łp r a c y z c z y te ln ik ie m n ie p o ls k im , n a s tę p n e w y d a n ie te j k s ią ż k i m ia ło o w ie le o b s z e rn ie jsz e stre s z c z e n ie w ję z y k u ob cy m . R ó w n ie ż d la p e łn ie js z e g o o b ra z u z a g a d
n ie n ia m o ż n a b y w s k a z a ć n a e n u n c ja c je U rz ę d u N au czy cielsk ieg o , k tó r e p o ru s z y ły te n p ro b le m . P rz y k ła d o w o n a s u w a ją się n a m p rz e m ó w ie n ia p a p ie ż a P a w ła V I: z 20. X I. 1965 do K o m is ji R e w iz ji P r a w a k a n o n ic z n e g o ; z 8. II . 1973 od A u d y to ró w T r y b u n a łu R o ty R z y m s k ie j; z 17. IX . 1973 d o u c z e s tn ik ó w I I M ię d z y n a ro d o w e g o K o n g re s u p r a w a k a n o n ic z n e go w M ed io lan ie.
D z ię k u je m y A u to ro w i za d o b rą p r a c ę d la p o ls k ie j k a n o n is ty k i; p o c z y ta zaś O n so b ie z p e w n o śc ią za w ie lk ą z a p ła tę , g d y u c z y te ln ik ó w je g o k s ią ż k i z ro d zi się św ia d o m o ść i p rz e k o n a n ie , że p ra w o k a n o n ic z n e n ie je s t c ia łe m o b cy m w ży ciu w s p ó ln o ty k o śc ie ln e j, a le is to tn ie z n ie j w y r a s t a i je j s a m e j służy.
K s. K a ro l W y p le r
K a ro l G ó r s k i , Ł u k a s z W a tz e n ro d e , życie i d z ia ła ln o ś ć p o lity c z n a (1447—1512), S tu d ia C o p e rn ic a n a , t. X , W ro c ła w —W a rs z a w a — K ra k ó w —
— G d a ń s k 1973, ss. 160.
P r a c a K a ro la G ó rsk ie g o je s t n a jo b s z e rn ie js z ą z d o ty c h c z a so w y c h m o n o g ra f ii p o św ię c o n y c h b is k u p o w i Ł u k a sz o w i W a tz e n ro d e m u , d o k to ro w i p r a w a k a n o n ic z n e g o (od r. 1473), rz ą d c y d ie c e z ji w a rm iń s k ie j (1489—
— 1512) i p o ls k ie m u m ężo w i s t a n u w czasach J a n a O lb ra c h ta , A le k s a n d r a i Z y g m u n ta Ja g ie llo ń c z y k ó w . O b o k w a r s tw y b io g ra fic z n e j w ie le m ie j
sc a z a jm u je w te j p ra c y o m ó w ie n ie p o g lą d ó w p o lity c z n y c h i p ro je k tó w re f o rm b is k u p a Ł u k a s z a , n a tle s to s u n k ó w p a n u ją c y c h w P r u s a c h K ró le w s k ic h n a p rz e ło m ie X V i X V I w iek u .
P r o f e s o r K a ro l G ó rsk i, z n a n y h is to ry k , z a słu ż o n y b a d a c z d ziejó w P o m o r z a G d a ń sk ie g o , ziem i c h e łm iń s k ie j i W arm ii, je d e n z n a jw y b it
n ie js z y c h w sp ó łc z e sn y c h k o p e rn ik a n o z n a w c ó w , o p u b lik o w a ł m onografię o b is k u p ie Ł u k a s z u z okazji... M ię d z y n a ro d o w e g o R o k u K o p e rn ik o w s k ie go. B is k u p W a tz e n ro d e b y ł b o w ie m w u je m M ik o ła ja K o p e rn ik a . Z a p e w n ił m u w y k s z ta łc e n ie i d o s ta tn i b y t w W a rm iń s k ie j K a p itu le D ie
c e z ja ln e j, a ja k o n a jw y b itn ie js z y w ty m „Collegium m u lto r u m d o cto - r u m e t p io ru m v ir o r u m ” (ja k p is a ł o k a p itu le w a rm iń s k ie j G. J. R h e - t i c u s), — m o cn o o d d z ia ła ł n a p o g lą d y ży cio w e W ielk ieg o A s tro n o m a . F a k ty t e d o s ta te c z n ie u z a s a d n ia ją w łą c z e n ie d z ie ła K. G ó rsk ie g o d o se rii S tu d ia C o p ern ica n a w y d a n e j p rz e z P o ls k ą A k a d e m ię N a u k w z w ią z k u z J u b ile u s z e m K o p e rn ik o w sk im .
T re ś ć o m a w ia n e j k s ią ż k i p o p rz e d z a fo to k o p ia z a g in io n eg o w 1945 r.
p o r t r e tu b is k u p a Ł u k a s z a W a tz e n ro d e g o . P r a c a d zieli się n a osiem ro z d z ia łó w :
I. O d d z ie c iń stw a d o w ie k u d o jrz a łe g o . II. W a lk a o b is k u p stw o .
I I I . P o je d n a n ie z J a n e m O lb ra c h te m i p rz e m ia n a w p o lsk ie g o m ęża s ta n u .
IV . S to s u n e k do z a k o n u k rz y żack ieg o .
