Opnieuw afboeken en desinvesteren: Jaarcijfers grote bouwbedrijven over 2013

S E P T E M B E R 2 0 1 4

m

Jaareïjfers grote bouwbedrijven over 2013

Opnieuw afboeken en

des investeren

H o e h e e f t 2 0 1 3 u i t g e p a k t v o o r d e

g r o o t s t e b o u w b e d r i j v e n ? G e z i e n d e

r e s u l t a t e n u i t 2 0 1 2 z o u h e t n i e t s l e c h t e r

k u n n e n , e n d a t i s v o o r e e n d e e l v a n d e

b e d r i j v e n o o k n i e t g e b e u r d .

V o l k e r W e s s e l s z a g e c h t e r a l s e n i g e

z o w e l d e n e t t o w i n s t a l s d e o r d e r

-p o r t e f e u i l l e g r o e i e n , e n m e t s u b s t a n t i ë l e

c i j f e r s . D a t b l i j k t u i t e e n s e l e c t i e v a n

j a a r v e r s l a g e n , w a a r o n d e r d i e v a n d e

b e u r s g e n o t e e r d e b e d r i j v e n .

De economische recessie zorgt in de bouw al een aantal jaren voor grillige stijgingen en dalingen van omzet en winst en van de om-vang van orderportefeuilles. Alleen de aantallen werknemers laten een structureel dalende lijn zien. Van alle hier besproken tien bedrij-ven uit de top-20, waaronder BAM, Ballast Nedam en Heijmans die op de Amsterdamse beurs staan genoteerd, behaalden er drie in 2013 volgens hun jaarverslagen een netto omzetgroei en drie een netto winst. Geen van de bedrijven wist zowel een netto omzetgroei als een netto winst te behalen. De andere bedrijven leden verlies of hadden een verwaarloosbare netto winst en niet voor de eerste keer. Ballast Nedam enTBI hadden zowel minder netto omzet als een netto verlies.

Aan de hand van de jaarverslagen kan ook worden vooruitgeblikt en kunnen andere partijen in de bouw, zoals architecten, leveranciers en kostendeskundigen, mogelijk een beeld krijgen van hun eigen omzet in de nabije toekomst.

Netto opbrengsten

Hoe hebben de grote bouwbedrijven onder deze marktontwikkelin-gen gepresteerd? De netto omzet van de meeste onderneminmarktontwikkelin-gen daalde, die vanTBI (-17,8%), Janssen de Jong (-12,5%) en Heijmans (-11,4%) procentueel het sterkst. De omzetdaling van Heijmans is vooral toe te schrijven aan minder vastgoed- en woningbouwprojec-ten, maar ook de infra-omzet nam af. Andere bedrijven leden be-scheidener omzetverliezen (hoewel 8% daling voor VolkerWessels 287 miljoen euro minder betekende) of behaalden zoals Dura Ver-meer met 0,9% een marginale groei. VolkerWessels is het een na

grootste bouwbedrijf in Nederland en heeft vele buitenlandse activi-teiten, waardoor risico's zijn gespreid. De omzet van Ballast Nedam daalde voor het derde jaar op rij, ditmaal met 28 miljoen euro. Twee bedrijven - Hurks en Strukton - behaalden daarentegen een forse netto omzetgroei van respectievelijk 13 en 20%: 35 en 267,5 miljoen euro. De opbrengst van Strukton was niet eerder zo groot. De strategie van enkele bedrijven is 'marge boven volume' (Heij-mans enTBI) en 'rendement boven omzet' (VolkerWessels). Dat leidde tot dalende omzetten maar voorkomt dat waarmee Ballast Nedam wordt geplaagd.

Netto winsten en verliezen

De netto eindresultaten van de grote bouwbedrijven bieden over het geheel gezien opnieuw een somber beeld, maar ondanks de voor de bouw nog steeds slechte economische situatie boekten en-kele bedrijven een behoorlijke netto winst of in ieder geval een po-sitief eindresultaat. Opmerkelijk genoeg zijn dat de bedrijven die in 2012 forse rode cijfers schreven: BAM ging van -187 naar +46,2 mil-joen euro, VolkerWessels van -123 naar +117 milmil-joen euro, Janssen de Jong van -14,2 naar +2 miljoen euro en Heijmans van -88 naar +1,9 miljoen euro netto winst. BAM had een aantal verliesgevende projecten in het buitenland. In Nederland heeft het bedrijf te scherp geoffreerd, waardoor het nu in de problemen is gekomen, met als gevolg een winstwaarschuwing en het uitgeven van extra aandelen. Voor de andere bouwers is ook 2013 een verliesjaar, zij het een

min-S E P T E M B E R 2 0 1 4

20

der dramatisch jaar dan 2012. Zo halveerde Strukton het netto ver-lies van -34,1 naar -15,9 miljoen euro, ging Dura Vermeer van -8,8 naar -5,5 miljoen euro verlies enTBI van -18,9 naar -13,1 miljoen euro. Hurks ging van 2,5 miljoen euro winst in 2012 naar -14,9 mil-joen euro verlies. Ballast Nedam staat er echter met twee

verliesja-ren van -41 miljoen euro het slechtst voor.

Strukton ging gebukt onder tegenvallers bij het grote en complexe pps-project A15 Maasvlakte-Vaanplein; er was een voorziening van maar liefst 35,2 miljoen euro nodig. Ook Ballast Nedam ondervond de nadelen van dit project.

Woningbouw en woningverkoop

De ontwikkeling van de bouw en verkoop van woningen verschilt per bedrijf. Janssen de Jong bouwde 266 woningen, 20% minder dan in 2012. Het aantal verkochte woningen wordt niet gemeld, maar pas in het laatste kwartaal van 2013 nam het aantal woning-transacties toe. Het bedrijf heeft twee nieuwe woningconcepten in de markt gezet:Toplan, met een flexibele indeling, en WarmteWin-Woningen. Ook Hurks ontwikkelde twee nieuwe woningconcepten: het Da Vinci Huis: maatwerkwoningen die snel en goedkoop kunnen worden gebouwd. Digitaal is direct inzicht in afwerking, prijs, duur-zaamheid en onderhoudskosten beschikbaar. Daarnaast bouwt het industrieel vervaardigde maatwerkappartementen die 40-50% snel-ler kunnen worden gebouwd.

TBI investeerde 2,6 miljoen euro in innovaties, waaronder in Lekker-eigenhuis, inclusief een woningconfigurator. Het verkocht 1048 wo-ningen tegen 638 in 2012. Het aantal opgeleverde wowo-ningen van Ballast Nedam steeg met bijna 10% tot 1041.

Van Wijnen verkocht 1270 woningen, meer dan in 2012 en 2011. Heij-mans verkocht eveneens meer woningen dan in 2012 (1082, waar-van de helft in botvierde kwartaal), maar de aantallen blijven laag.

Heijmans hoopt op kansen in de woningmarkt voor ouderen, als ge-volg van het scheiden van wonen en zorg. Dat brengt nieuwe woon-concepten met zich mee en daarmee ook innovaties, zoals

domotica.

Infrasector nu ook onder druk

VolkerWessels bouwde verreweg de meeste woningen, zij het be-duidend minder dan in het jaar ervoor: 3119 tegen 3822. Het wist 1104 woningen te verkopen, maar alleen in de steden trekt de vraag naar nieuwbouwwoningen wat aan. Het aantal nog onverkochte woningen is echter groter dan in 2012. Verduurzaming van corpora-tiewoningen levert de komende jaren mogelijk nieuw werk op, ver-moedt het bedrijf. De woningbouwpoot van BAM werd hard geraakt. Het aantal verkochte woningen daalde tot 1365 (2012: 1906 en 2011: 2230).

Infra, civiel en techniek

Naast woningbouw en utiliteitsbouw - de laatste sector is groten-deels uit beeld verdwenen, zij het dat wel sprake is van meer trans-formatie en herbestemming - is de hoop gevestigd op infrastruc-turele en civiel-technische opdrachten, hoewel het volume aan in-frastructuurprojecten daalt.

S E P T E M B E R 2 0 1 4

bedrijf richt zich vooral op integrale, complexe projecten. Het heeft zich teruggetrokken uit kleine infraprojecten en stootte verlies-gevende projecten af.

In de civiele sector zijn volgens Heijmans grote projecten sterk te-ruggelopen. Het gaat minder vaak om afzonderlijke wegen of spoor-lijnen, maar vaker om knooppuntprojecten. Er worden volgens Heijmans meer projecten aangeboden op basis van Economisch Meest Voordelige Inschrijving en ook de concurrentie van goedkoop werkende MKB-bedrijven groeit. Het gevolg is dat de ordermap een stuk minder infra-opdrachten bevat.

De infrasector leverde de grootste bijdrage aan de omzet en netto winst van BAM, maar daalde in de orderportefeuille. Het resultaat van infrawerkzaamheden bleef ook bij Strukton achter, ondanks deelname aan het A15-project Maasvlakte-Vaanplein in pps-ver-band. DuraVermeer zag daarentegen de omzet van infrawerkzaam-heden toenemen en Ballast Nedam verwacht ook in 2014 een winstgevende infra-tak. Het bedrijf richt zich uitsluitend nog op grote projecten, maar de orderportefeuille voor deze sector is ech-ter flink leger. De overheden zullen de komende jaren met minder opdrachten komen. De opdrachten die wel worden verstrekt zullen voornamelijk knelpuntgeoriënteerd zijn.

Afboekingen en aanpassing organisaties

Als gevolg van de slechte economische situatie hebben veel bedrij-ven op hun bezittingen moeten afboeken, een inmiddels jaarlijks te-rugkomende activiteit. Ook reorganisaties slurpten grote bedragen op. Janssen de Jong boekte ruim 2 miljoen euro af op grond en op-geleverd maar onverkocht vastgoed. Hurks heeft 16,5 miljoen euro moeten afboeken op zijn belang in Ballast Nedam en daarnaast op grond en bouwprojecten.TBI heeft 24,7 miljoen aan reorganisatie-lasten moeten nemen, wat de oorzaak was van het netto verlies van 13,1 miljoen euro. Ook in 2014 zijn maatregelen bijTBI naar eigen zeggen niet uit te sluiten. Ballast Nedam boekte 18 miljoen euro af aan reorganisatiekosten en afwaarderingen. Mede als gevolg daar-van leed het bedrijf 41 miljoen euro netto verlies. Heijmans heeft in 2013, na 124 miljoen euro in 2012, opnieuw moeten afboeken: 7 mil-joen euro aan herstructureringskosten en 7 milmil-joen euro voor vast-goed- en grondposities.

Van de bedrijven die blijven zitten met onverhuurd vastgoed is BAM het meest open: 161 onverkochte woningen (waarvan het de helft heeft weten te verhuren), 226 onverkochte woningen in aanbouw, 111.000 m^ commercieel onroerend goed (bestemd voor verkoop), waarvan 34.200 m^ niet verhuurd en 77000 m^ wel verhuurd. BAM heeft 30 miljoen euro moeten afboeken op goodwill, grond- en vastgoedposities en deelnemingen in joint ventures, tegen 398 mil-joen in 2012; 28 milmil-joen euro had betrekking op Nederlands winkel-vastgoed.

VolkerWessels heeft 78 miljoen euro aan schulden afgelost en is nu schuldenvrij.

Janssen de Jong deed enkele niet-strategische onderdelen van de hand, waaronder een belang in het vliegveld van Curasao. Met de vrijkomende gelden zijn bankschulden deels afgelost. Het bedrijf heeft 210 werknemers (15,9%) moeten ontslaan. Ook veel andere bedrijven hebben personeel moeten afstoten:TBI 792 man (9,8%), Heijmans 625 man (7,6%), BAM 362 man (1,6%) en Hurks 15%. On-danks gunstige winstontwikkelingen heeft ook VolkerWessels perso-neel moeten ontslaan: 2,5%, wat neerkomt op 375 man.

Strukton heeft als enige een personeelsgroei van 7,6% fte.Toch heeft het voor verkleining van zijn capaciteit in Nederland 5,5 mil-joen euro aan reorganisatiekosten gereserveerd. Ook DuraVermeer moest reorganiseren en verloor 168 man (6,3%); het sleutelwoord daarbij was verhoging van het kennisniveau. Het bedrijf had een netto strop van 8,6 miljoen euro aan reorganisatiekosten en ook aan afwaardering van grond. Dat leidde tot een netto verlies van 5,5 miljoen euro. Ballast Nedam heeft voor 11 miljoen euro gronden af-gewaardeerd en reorganisatiekosten moeten maken. In 2014 wor-den de regionale bedrijven van Ballast Nedam opgenomen in een geïntegreerd opererend bedrijf. Van Wijnen heeft in 2013 12,1

mil-joen euro aan waardeverlaging doorgevoerd.

Anderzijds werden bedrijven aangekocht. Zo nam Heijmans een be-drijf over in de civiele sector op het gebied van duurzame energie. Strukton kocht in het buitenland voor ruim 40 miljoen euro aan be-drijven, waaronder railbedrijven in Italië, Engeland, Zweden en Noorwegen. De Italiaanse aanwinst deed de omzet van Strukton stijgen met 160 miljoen euro.

Orderportefeuilles

De orderportefeuilles zijn misschien wel de beste graadmeter voor de toekomst van de bouwsector. Drie bedrijven laten zich echter niet uit over hun orderportefeuille. Van de overige zeven bedrijven werken er vijf vanuit een dunnere map. Alleen VolkerWessels (-F11,4%) en Strukton zagen hun portefeuille groeien. Struktons werkmap groeide spectaculair: van 1,1 naar 3 miljard euro. De kwa-liteit van de portefeuille van VolkerWessels verbeterde dankzij meer-jarige contracten, onder meer voor onderhoud en beheer in de sectoren infrastructuur, energie en telecom. VolkerWessels is dan ook optimistisch over de toekomst. De portefeuilles van Ballast Nedam en Heijmans daalden daarentegen sterk, respectievelijk met 17,1 en 18,2%. Heijmans' portefeuille bevat minder civiele projecten. Het rijksbudget voor infrastructuur zal in 2015 en 2016 afnemen. Heijmans verwacht dat vooral op rijkswegen zal worden bezuinigd. Ook de lagere overheden zullen op deze sector bezuinigen. Dura Vermeer voorziet voor 2014 een lagere omzet, maar een beter netto resultaat, onder meer omdat er geen nieuwe reorganisatie nodig zal zijn, maar wel zullen opnieuw medewerkers afvloeien.TBI verwacht een structureel lager productievolume; de orderporte-feuille daalde met 5,2%.Toch kiest het bedrijf voor marge boven vo-lume, wat echter steeds moeilijker wordt omdat opdrachten vaker uit aanbestedingsrondes moeten komen, waarop scherp moet wor-den ingeschreven.

Geen bedrijven met zowel netto

omzetgroei als netto winst

Toch blijven de bedrijven hoopvol en noemen 2014 graag een over-gangsjaar, gezien de licht aantrekkende woningmarkt, de reorgani-saties die ze hebben doorgevoerd en de betere vooruitzichten in de buitenlandse railsector.

Strategie ontbreekt

In jaarverslagen wordt het afgelopen jaar toegelicht en vaak ook vooruitgekeken. In de jaarverslagen van diverse bouwbedrijven ontbreekt echter een strategie voor de komende jaren. De recessie is zo ingrijpend en onvoorspelbaar dat blijkbaar van jaar tot jaar moet worden bekeken hoe te handelen.Tot nu toe betekende dat in veel gevallen afboekingen en ontslagrondes. Dat is er misschien ook de oorzaak van dat dit jaar geen van de grote bouwbedrijven zijn personeel op de foto zette. Waren in voorgaande jaarverslagen vaak foto's van personeel op de werkplek te zien, of werden ze geïn-terviewd, nu kan er vaak geen bedankje meer af voor hun inzet. Maar eerlijk is eerlijk: ook de raden van bestuur zie ik dit jaar niet in beeld; ze hebben massaal hun jaarlijkse fotoshoot in pak overgesla-gen. Een bewuste desinvestering, zullen we maar denken.

Van de volgende bedrijven zijn de jaarverslagen over 2013 geraadpleegd: Ballast Nedam NV, DuraVermeer Groep NV, Heijmans NV, Hurks Groep, Janssen de Jong Groep, Konink-lijke BAM Groep, Strukton Groep, TBI Holdings BV Van Wijnen en VolkerWessels.