ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYKONANIE LUB NIENALEŻYTE WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYKONANIE

LUB NIENALEŻYTE

WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA

 art. 471 k.c.:

„Dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego

wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte

wykonanie zobowiązania jest

następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”

 przesłanki odpowiedzialności

kontraktowej

Okoliczności, za które dłużnik odpowiada:

1) art. 472 k.c.: „Jeżeli ze szczególnego przepisu

ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie

należytej staranności”

 wzorzec należytej staranności według kryteriów obiektywnych; staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju (art. 355 § 1 k.c.)

 wzorzec skonkretyzowany

 zasada: nie uwzględnia się indywidualnych cech dłużnika

 profesjonaliści – zasąpienie miernika powszechnego miernikiem grupowym albo pogląd o podwyższonym mierniku należytej staranności (art. 355 § 2 k.c.)

 niezachowanie należytej staranności – element

bezprawności czy winy?

2) ustawa:

 zawężenie

 rozszerzenie

3) umowa:

 surowiej

 łagodniej

 art. 473 k.c.:

„§ 1. Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi.

§ 2. Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie

odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić

wierzycielowi umyślnie”.

Odpowiedzialność za inne osoby (wykonawców, pomocników i przedstawiciela ustawowego)

 art. 474 k.c.: „Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których

pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania

powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa

przedstawiciel ustawowy dłużnika”.

 odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Ciężar dowodu:

 art. 6 k.c.

 według dominującego stanowiska doktryny z faktem, iż dłużnik nie

wykonał zobowiązania lub wykonał je nienależycie jest sprzężone

domniemanie prawne, że nastąpiło to wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność

(art. 471 k.c.)

 pogląd przeciwny:

np. Domański, Warkałło, Stefaniak,

Żuławska, Skąpski

NIEMOŻLIWOŚĆ ŚWIADCZENIA:

 2 ujęcia:

1) koncepcja relatywna (subiektywna) 2) koncepcja obiektywna – dominuje

 przyczyny fizyczne, społeczne i prawne

 przeszkody muszą mieć charakter trwały

 tzw. niemożliwość gospodarcza

(praktyczna) świadczenia

Skutki niemożliwości świadczenia:

 różne skutki, decyduje:

1) czas, w którym doszło do zdarzenia

uniemożliwiającego wykonanie zobowiązania 2) odpowiedzialność dłużnika za to zdarzenie

 pierwotna niemożliwość świadczenia –

zobowiązanie w ogóle nie powstaje (art. 387 § 1 k.c.), impossibilium nulla obligatio est;

możliwa odpowiedzialność z tytułu

culpa in contrahendo (art. 387 § 1 k.c.)

 następcza niemożliwość świadczenia – już po

powstaniu stosunku zobowiązaniowego; szczególnie

unormowany przypadek niewykonania zobowiązania

(art. 475, 493, 495 k.c.)

OPÓŹNIENIE I ZWŁOKA DŁUŻNIKA

 spełnienie świadczenia jest możliwe, ale nie zostało ono wykonane w terminie

 2 rodzaje opóźnienia (art. 476 k.c.):

1) opóźnienie zwykłe, proste, sensu stricto

2) zwłoka

Następstwa opóźnienia zwykłego:

 co do świadczeń niepieniężnych brak uregulowania w szczególny sposób

 jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obowiązany jest zapłacić wierzycielowi odsetki za czas opóźnienia, chociażby wierzyciel nie poniósł z tego powodu żadnej szkody (art. 481 § 1 k.c.)

 odsetki ustawowe, a wyższe tylko wtedy, gdy zostały one ustalone przez strony (art.

481 § 2 k.c.)

Następstwa zwłoki:

 reguła ogólna: wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia

 szczególne następstwa:

 art. 477 § 1 k.c. : „W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

 § 2: Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu

znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.”

 jeżeli dłużnik popadł w zwłokę ze spełnieniem świadczenia

pieniężnego, a wierzyciel poniósł szkodę wyższą, niż wynoszą

odsetki za opóźnienie, może ponadto żądać uzupełniającego

odszkodowania do pokrycia pełnej szkody (art. 481 § 3 k.c.)

 „Jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości, dłużnik

będący w zwłoce odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie przedmiotu

świadczenia, chyba że utrata lub

uszkodzenie nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie właściwym” (art. 478 k.c.)

 dłużnik odpowiada nawet za przypadek,

tzw. przypadek mieszany (casus mixtus)

Wierzycielowi przysługuje uprawnienie do wykonania zastępczego w razie niewykonania:

 1) gdy przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzyciel może nabyć na koszt dłużnika taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki (art.

479 k.c.)

 2) „W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika” (art. 480 § 1 k.c.)

 3) „Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił” (art.

480 § 2 k.c.)

 „W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o

naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt

dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił”

(art. 480 § 3 k.c.)

 obok uprawnienia do wykonania zastępczego roszczenie o odszkodowanie za

ewentualną szkodę wynikłą ze zwłoki

Następstwa zwłoki w umowach wzajemnych:

 główna modyfikacja – przyznanie wierzycielowi alternatywnego prawa odstąpienia od umowy wzajemnej

 art. 491 k.c.

 uprzednie wyznaczenie odpowiedniego terminu dodatkowego – zasada

 jego wyznaczanie nie jest konieczne, gdy (art. 492 k.c.):

1) uprawnienie do natychmiastowego odstąpienia zostało zastrzeżone w umowie (lex commissoria)

2) wykonanie zobowiązania przez jedną stronę po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zbowiązania albo na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce

 art. 492

k.c.:

„Jeżeli strona obowiązana do spełnienia świadczenia oświadczy, że

świadczenia tego nie spełni, druga strona może odstąpić od umowy

bez wyznaczenia terminu dodatkowego, także przed nadejściem

oznaczonego terminu spełnienia świadczenia”

Prawo zatrzymania (ius retentionis)

 Art. 461 § 1 k.c.: „Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do

chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o

naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania).

 § 2: Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o

zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych

lub użyczonych”.

ZWŁOKA WIERZYCIELA

 art. 354 k.c.

 wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu (art. 486 § 2 k.c.):

1) uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego świadczenia

2) odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione

3) oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie

przyjmie

W razie zwłoki wierzyciela, dłużnik:

 może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego, co zwalnia go z obowiązku pieczy

 może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 486 § 1 k.c.)

 niespełnienie w terminie świadczenia wskutek zwłoki wierzyciela powoduje uchylenie ujemnych dla dłużnika konsekwencji związanych z jego

zwłoką, a nawet opóźnieniem (Z.Radwański, A.

Olejniczak)

 na dłużniku nadal ciąży odpowiedzialność za

przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, chyba że złoży przedmiot świadczenia do depozytu

sądowego