Gabriela Zapolska – modernistyczna feministka

Gabriela Zapolska – modernistyczna feministka

1. Cele lekcji

Uczeń zna:

• twórczość Gabrieli Zapolskiej i jej biografię,

• pojęcie feminizmu i jego przedstawicielki we współczesnej literaturze i krytyce literackiej.

b) Umiejętności Uczeń potrafi:

• czytać ze zrozumieniem teksty i odpowiadać na pytania dotyczące zawartej w nich problematyki,

• powiedzieć, dlaczego Zapolską można traktować jako prekursorkę ruchu feministycznego.

2. Metoda i forma pracy

praca z tekstem, pogadanka heurystyczna, elementy wykładu

3. Środki dydaktyczne

teksty Rurawskiego i Zapolskiej

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel pyta, uczniów czy spotkali się już z pojęciem feminizmu. Jakie krążą stereotypy dotyczące feministek? (zapewne spotkali się już z tym pojęciem; stereotypy są negatywne, feministki są brzydkie, nikt ich nie chce i dlatego mszczą się na mężczyznach, feministki nie dbają o siebie, nie są kobiece itp.) Ruch feministyczny, mimo że jest przez wiele osób wyśmiewany, odegrał istotną rolę w kształtowaniu nowej sytuacji kobiet. W XIX w. porządna kobieta nie mogła wyjść sama na ulicę, bo była narażona na nagabywania mężczyzn. Kobiety miały ograniczony dostęp do pewnych instytucji, a do innych w ogóle nie miały wstępu. Powszechnie panowała opinia, że kobiety powinny zajmować się domem, a mężczyźni działalnością polityczną czy naukową. Właśnie z takich nierówności w traktowaniu płci przez społeczeństwo wziął swój początek feminizm. Chciał te nierówności znieść. Kobiety musiały walczyć o prawo głosu i o prawo do nauki. Musiały też przełamywać patriarchalne wyobrażenia o tym, jak powinny żyć i czemu mogą poświęcać swoje życie. Dzisiaj przybliżymy sobie postać Gabrieli Zapolskiej, która przez wiele polskich obecnych feministek jest uważana za prekursorkę tego ruchu.

b) Faza realizacyjna

1. Uczniowie szukają w słownikach definicji feminizmu i głośno je czytają. Zapisują do zeszytów najważniejsze informacje. Przykładowa definicja: feminizm – (od łac. femina = kobieta).

Powstały w XIX wieku ruch społeczny dążący do równouprawnienia kobiet (sufrażystki, emancypantki), w USA i Europie lat 60. XX wieku przyjmujący postać ideologii głoszącej

konieczność wyeksponowania pierwiastka kobiecego w kulturze. Do współczesnej literatury wprowadziła feminizm Simone de Beauvoir, jedną z najsławniejszych pisarek feministycznych jest natomiast Erica Jong. W Polsce krytykę feministyczną uprawiają Maria Janion (Kobiety i duch inności) i Grażyna Borkowska (Cudzoziemki), a do literackich feministek zalicza się grupę pisarek urodzonych około roku 1960, skupionych początkowo wokół krakowskiego bruLionu (Manuela Gretkowska, Izabella Filipiak, Natasza Goerke).

2. Uczniowie mieli za zadanie zgromadzić w domu najważniejsze informacje dotyczące życia i twórczości Gabrieli Zapolskiej. Jeden z uczniów referuje zadany temat (należy zwrócić uwagę na takie elementy z biografii pisarki, jak odważny wybór życiowej drogi i wejście w konflikt z rodziną i opinią publiczną).

3. Nauczyciel powinien zaakcentować, jeśli nie pojawi się to w wypowiedzi ucznia, że Zapolska nie bała się trudnych tematów, naruszała obyczajowe tabu. Tu – przy okazji – niech jeden z uczniów sprawdzi w słowniku, co to jest tabu. Zapolska pisała o prostytucji (O czym się nie mówi), o niedoli kobiet uwodzonych przez bezwzględnych mężczyzn (Kaśka Kariatyda), o fatalnej sytuacji na pensjach dla dziewcząt, które zamiast je rozwijać, wpędzały tylko w histerię (Przedpiekle). Zapolska była wrażliwa na nierówność, gdyż sama jej doświadczała jako aktorka, a być aktorką w tamtych czasach znaczyło prawie tyle samo, co być prostytutką.

4. Uczniowie czytają fragment O czym się nie mówi i fragment książki Rurawskiego dotyczący Przedpiekla oraz odpowiadają na pytania zawarte w karcie pracy ucznia.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel sprawdza wyniki pracy uczniów. Uzupełnia braki.

5. Bibliografia

1. Rurawski J., Gabriela Zapolska, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981, s. 108-111.

2. Zapolska G., O czym się nie mówi (Rozdz. III.), Uniwersitas, Kraków 2002, s. 13-17.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

Pytania do fragmentu z Rurawskiego:

a. W którym roku ukazało się Przedpiekle?

b. Czego dotyczyła ta powieść?

c. Jaką inną powieść XIX-wieczną przypomina?

d. Dlaczego autorka tak sformułował dedykację? Co w niej zawarła?

e. Jak Zapolska ocenia wychowanie na pensji?

f. Dlaczego autor zestawia Przedpiekle z Matką Joanną od Aniołów Iwaszkiewicza?

g. Jak w powieści ukazani są duchowni?

h. Jak myślisz, dlaczego Zapolska tak zatytułowała swoją powieść?

Pytania do O czym się nie mówi Zapolskiej:

a. O czym rozmawiają Konitz i Krajewski?

b. Czy zajmują taki same postawy?

c. Jak myślisz, czy postępowanie tych mężczyzn jest w porządku? Dlaczego tak myślisz?

d. Jak Konitz charakteryzuje kobiety, z którymi się spotyka?

e. Jakich chwytów używa Konitz, by uwieść kobiety?

f. Spróbuj wyjaśnić tytuł powieści na podstawie tego fragmentu. Czy w dzisiejszych czasach się o tym mówi?

b) Zadanie domowe

Jesteś dziwiętnastowiecznym dziennikarzem. Zrób wywiad z Gabrielą Zapolską dotyczący jej twórczości i podejścia do sytuacji kobiet.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja dla III klasy gimnazjum. Uczniowie mieli w domu przygotować informacje dotyczące życia i twórczości Zapolskiej.