Kontakt triasu i jury w otworze wiertniczym Eugeniów koło Gowarczowa

Zbigniew KOZYDRA

Konłakłtriasu

^I

lury w otworze , wiertniczym Euge- niów koło Gowarczowa

WSTĘP

S~refa

kontaktu triasu i jury na

całym północnym obrzeżeniu

Gór

Sw.ięto)crzy~ęh,

jest jeszcze nie dostatecznie poznana.

Wiadomości

na ten temat

'dostarczają;

prace J. Samsonowicza (1929, 1934), R. Krajewsldego (1947, 1958)

i

W. Karaszemlriego (1960, 1961), ale

materiał

tenjesf; sto- sunkowo

szczupły

i nie daje

szczegółowego

obrazu !kontaktu triasu i jwry na omawianym obszarze.

Artykuł

ten ma na celu

uzupełnienie,

do.tych- czasowych wiadom05ci

dotyczącyoh

omawianego zagadnienia na podsta- wie wyników uzyskanych z otworu ' wlertniczego wykonanego ostatniO' w

Eugeniowie'.(o,koło

4 km na NE od Gowarczowa, na

północ

od

Koń­

skich). Otwór ten jest ciekawy,

ponieważ

nawiercono tu po raz pierwszy na obszarze

-p6łinocnego obrzeżenia

Gór

Swiętokrzyskich

osady kajpru z

wkładkami

, gipsu.

Są, to

osady

zbliżone

pod

względem wykształcenia

lito.IO'gicznego. do osadów kajprO'wych znanych dotychczas jedynie z za- chodnich

i

'centralnych obszarów Polski.

Wyniki tego wiercenia, jakkO'lwiek tylko

częściowo do

tej poryopra- cowane,

pozwalają już

jednak, w

nawiązaniu

do

wiadpmości wcześniej­

szych, na

wyciągnięcie

nowych wniosków.

SKRÓCONY OPIS PRZEWIERCONYCH OSADÓW

~ębok0ś6.

w

m Mląiszoęć

w

m 39,1

Opis

Piag.kowce kwarcowe, llrzewaŻIlie drobnoziarniste,.

bią.~oszare, miejscami o ,~. żółtawym odcieniu, nie- kiedy laminowane mułowcem szarym. Wśród pias- kowców spotyka" się kilkumetrowe przewarstwie- nia m1lłowc6w SIlarych i ciemnoszarych, miejscami

zawierających szczątki zwęglonych roślin. W ^czę­

ści spągowej występuje piaskOwiec rÓŻIloziarnistJr

z domiesZką żwirku kwarcowego.

Kontakt triasu i jury w otworze Eugeniów 461

--- .--- ---

- - - ---.

44,0+ 56,0

56,0+120,7

, '.

120,7+163,2

163,2+166,2

12,0

64,7

42,5

3,0

Mułowce szare i ciemnoszare, przewazme lami- nowane piaskowcem baroa:o. ckobnoziarnli.stym, za-

wierające niekiedy szczątki zwęglonych roślin.

W części środk<lwej występują białoszare .. pias- kowce drobno- i średnioziarniste.

Iłowce i mułowce szare, najczęściej o od'Cieniu oliwkowym, oraz ciemnos-zare; na głębokości

100+106 m z wiśniowymi plamami. Miejscami

występują szczątki zwęglonych roślin i rizoidy oraz skupienia licznych drobnych sferolitów. Nie- kiedy mułowce S'ą mniej lUlb bardziej syderyty- czne; miejscami wśród nich występują cienlrle przewarstwienia piaskowców bardzo drobno- i drobnoziarnistych, jasnoszarych. W czt:ści spą­

gowej - od 115,7 m - wytitępuje mułowiec prze-

chodzący ku dołowi stopniowo w piaskowiec bar- dzo drobnoziarnisty, drobnoZ'iami;s,ty i wreszcie

średnioziarnisty,o drobnym przekątnym warstwo- wanIu, z okruchami zwęg.ll>nego drewna.

W S'kładzie minera'lnym 1 i'łowców występuje kao- linit z domieszką minerałów z grupy uwodnionej miki, częs1;o illitu.

Iłowce i mułowce czerw<lne i wiśniowe, często.

z zielonawymi wtrąceniami i plamami; w części

stropowej szare ·z wyraźnymi &ladami odbarwie- nia. Iłowce wykazują często 'łupliwość sferyczną

lub gruzłowatą. WŚ!l"6d nich występują częste) ostrokrawędziste lub słabo obtoc2ione okruchy wa- pieni i dolomitów o średn.fcY od paru milimetrów do kIlku a nawet kilkunastu centymetrów, two-

rzących miejscami rodzaj brekcji; w większych

okruchach widoczne są miejscami szczeliny nle- regularnych spękań, wypełnione materiałem ila- stym. Niekiedy, zwłaszcza w części górnej, spo- tyka się cienkie war9twy otoczaków iłowych.

W części spągowej występują iłowce o zabarwie- niu wiśniowo-fioletowym. Iłowce i mułowce na

ogół nie reagują z Hel z WYjątkiem okruchów

skał węglanowych.

W składzie mineralnym frakcji ilastej przeważa

illit, natomiast w iłowcach szarych, występujących

jedynie w stropowej części opisywanej serii, głów­

nyskładnik stanowi montmorylonit.

Iłowiec zielonawoszary, zwięzły, częściowo zlu- strowany; na głębokości 164,5 m przechodzi w wa-

pień szarokremowy, zbity, twardy, w części stro- powej spękany, wykazujący ślady wietrzenia, a

w

1 <>mlaczImie składu mineralnego w osadach ilastych z omawianego profilu wykoD.llla me- todIt dllatomet:ryCl!lll" m,gr. S. Pampuchowa z InBtytutu Materiałów Ogniotrwałych w Gl1wicach.

462

16ę.2+214,8 48,6

. ;

29,7

.244,5+318,0 73,5

Zbigniew Kpzydra

spąguz cieJ\kimi laminami mułowca zielonawego.

W składzie mineralnym iłowca występuje illit ze maczną domiestką milntmory1onitu.

Iłowce zwięzJe, złupkowane, szare, o jaśniejszym

lub ciemniejszym, a niekiedy ^wiśniowym lub zie- lonawym odcien~u, miejscami' z czerwonow!śnio­

~i zaplamieniami. W części górnej występuje kilka - o grubości do 20 cm - przewarstwień wapięnia szarokremowego; . w części dolnej po- dobne przewarstwienia dolomitu ilastego, jasno- szarego. Iłowce są często dolomityczne lub mar- gliste.

W składzie mineralnym przeważa illit z domiesz-

ką. substancji węglanowej.

Iłowce zwięzłe, złupkowane, szarowiśniowe, wiś­

niowe i szare, niekiedy zielonawoseare. Do głębo­

kości 233,9 m wśród iłowc6w występują wkładki

o grubości do 20 om i wpryśnięcia gipsu białego,

niekiedy o ^r6żowym odcieniu. Iłowce są miejsca-

. mi dolo'mityczne. W części spągowej występuje

iłowie'c wiśniowobrunatny ,silnie Zlustrowany (-HeL) ..

Iłowce zwięzłe, złupkowane, szare, o jaśniejSlzym

lub Ciemniejszym odcieniu; w części g6rnej,d'o

głębo!tości około 268 m, z wiśniowo czerwonymi plamami. W partii stropowej ^występuje kilka cienkich wkładek dolomitu tllistego jasnoszarego, a ha głębokości 291,7+292,3 m gips biały i biało­

r6żowy .z rzad~imi drobnymi wpryśnięciami iłu

szarego. Iłowce są c'zęściowo dolomityczne, rza- dziej margliste.

W składzie mineralnym 'Przeważa illit z domiesz-

ką substancji węglanowej.

W omawianym profilu

wydzielić można

od góry ku

dołowinastę- pujące

serie litologiczne:

,

6. Seria piaskowców drobnoziarnistych,

rozpoczynających się

u

dołu

piaskowcem

różnoziarnistym

z

domieszką- ż'wirku.

Przewiercona

grubość

tej serii wynosi 39,1 m.

5. Seria

iłowców

i

mułowców

szarych i ciemnoszaryoh. We frakcji ilastej

występuje ,głównie

kaolinit z

domieszką minerałów

z grupy uwod- nionej miki. Seria rozpoczyna

się

u

dołu warstwą

piaslrowca o

wy.raź­

nych cechach transgresywnych.

Grubość

tej serii wynosi 76,7 m.

'

4. Seria

iłowców

i

mułowców przeważnie czerwonowiśniowych,-ocha­

rakterystycznej sferycznej

i gruzłowatej

.

' łupliwości,

z licznymi okru- chami

skał węglanowyoh

i otoczakami

iłowymi.

We frakcji ilastej prze-

ważaillit,-

z

wyjątkiem części

stropowej, gdzie dominuje montmorylo- nit. W

części

stropowej widoczne

są wyraźne ślady działaln9ści

proce- .sfJw wietrzeniowych,

. przejawiające się gł6wJJie ..

rw. zmianie zabarwienia.

Grubość

serii wynosi .42;5 m. ' .. . .

Konta~t triasu i jury w. otworze Eugeni6w

463

---

3 . . Seria

^iłowców

szarych,

częściowo wiśniowych i

, zielonawych,

^czę:­

sto dolomitycznych i marglistych, z

wkładkami

wapieni i dolomitów ila,...

stY'ch. W

składzie

mineralnym

iłowców przeważa

illJit z

domieszką

sub- stancji

węglano,wej.

Charakterystyczne jest

występowanie

w stropowej

części,

obok illitu ,znacznej ·domieszki montmorylonitu.

Grubość

serU

wynosi. 51,6 m. . . . . . .

2. Seria

iłowców

szary,ch i

wiśniowych, częściowo

dolomityczny.ch, z

wkładkami gipBU

o

grubości

od paru do dwudziestu centymetrów.

Grubość

serii wynosi 29,7 m.

L . Seria

iłowców

w

części

górnej szary'ch i

wiśniowyClh

z cienkimi

i rzadkimi

wkładkami

dolomitów ilastych, a w

części środkowej

i dol- nej .szarych z

około 60-centymetrową wkładką

gipsu. W

składzie·

mine- ra' lnym

^iłowców

zaznacza

^się

przewaga mitu - z

^domieszką

substancji

^wę­

glanowej.

Spągu

serii nie nawiercono --

grubość

przewierconej partii wynosi 73,5 m (244,5+318,0 m).

STRATYGRAFIA

Ustalenie stratygraIli

dla

omawianego profilu jest trudne,

ponieważ

w

większości

przewierconych utworów nie stwierdzono oznaczalnych

szczątków

organicznych,

mogących stanowić wskaźniki

paleontologiczne d.la

po~ału

stratygraifcznego. Tylko w g6rnej

części

profilu - do

głę­

bokości

120,7 m T. Marcinkiewicz

stwierdziła wymępowanie

megaspory Lycostrobus seotti N a

t

h. W

poZOSlt:ałej części

profilu

^spotyka sa.ę

jedynie bardzo rzadko

^źle

zachowane, nieoznaczalne

^szczątki

drobnych

^małżów

<>raz

^łuski

i

^zęby

ryb. Wnioski stratygraficzne

^dotyczące

osadów

wy-

stępujących poniżej

120,7 m przedstawiono

więc

na podstawie ' analizy litologicznej tej

części

profilu. Wykorzystano przy tym do; cel6.w porów- nawczy-ch wyniki prac

dotyczących

osadów retyku

i

kajpru z innych obszarów Polski,

głównie

prac S. Z. Rózycltiego (1958) i

A.

Szyperko-

-Śliwczyńskiej

. {1960, 1961). Bardzo pomocne

były TóWlllież

wniOSKi z pracy W. Karaszewskiego (1961)

dotyczące

osadów liasu i :retyku z okolic

Skarżyska-Kamiennej

z

p6łnocllego obrzeżenia

Gór

Święto­

krzyskich .

. Osady

występujące

w profilu omawianego otworu wiertniczego do

głębokości

120,7 m

zaliczyć należy

do d o l n eg o 1 i a s u. W

^skązuje

na to

występowaruie

megaspory Lycostrobus scotti N a t h., która

uwa~

żana

jest powszechnie za

przewodnią formę

dla liasu

Cl,zwłaszcza

jego dolnej i

środkowej części

(Cl1 i (12). Za zaliczeJ;ldem tych osadów do dol- nego liasu przemawia

również

ich . - charakterystyczne

wykształcenie

litologiczne. Piaskowce z górnej

częsci

omawianego . wycinka pro'filu,

występujące

do

głęboko$ci

44,0 m,

odpowiadałapy

serii

skłobskiej

(gro-

mądzickiej);

natomiast

niżej leżące

ijowce ·

i mułowce

szare- serii,

zagajskiej. " . . .

Osady

występujące

na

głębokości

120,7+163,2 m (seria 4) odpowia-

dają

pra.wdopodobnie -r e t y k o w 'i. Wskazuje na to

^dużę

ich po do

^bień­

. stwo . 1itologicxne do osadów w zachodniej

i

centralnej Polsce,zaliczl;l- nych ostatnio do retyku (S. Z.

Różycki,

1958;

A. Szyperko-Śliwczyńska,

1960, 1961). Podobne osady znane

są -również

z innych profilów wiert;

464

Zbigniew Kozydra

niczych z obsza!l"u

półnoonego obrzeżenia

Gór

Świętokrzyskich,

a argu- menty

przemawiają<!e

za ich zaliczeniem do retyku

'Przedstawił już

W .. Karaszewski (1961).

^Położenie

ich na obszarze

całego północnego obrzeżenia

Gór

Świętokrzyskich

jest niezgodne zarówno w stosunku do

niżej lwystępujących

utworów triasu, jak i

wyżej leżących

osadów liasu.

Stwierdzony po,ziom wietrzeniowy w stropie tych osadów

^świadczy

o prze!l"wie w sedymentacji.

OSady trzech

niŻiSzych

serii (3, 2 i l) omawianego profilli, ze

względu

na ich cedhy litologkzne

podk-reślone występowaniem wkładek

gipsu,

zaliczyć należy

do k a j pru.

Odpowiadają

one najprawoopodobniej kajprowi górnemu . . Nie

można

jednak

wykluczyć, że najniższa część

omawianego profilu

odpowiadałaby już

kajprowi dolnemu.

Między

osadami trzech ser H zaliczonych do kajpru brak jest wyraz- nych granic - jedne

przechodzą

stopniowo w drugie.

Wyraźna

granica zaznacza

się

natomiast -

między

osadami ' zaliczonymi tu do 'kajpru i retyku. W stropie OtSadów kajprowych

obser.wować można również

poziom , wietrzeniowy.

Obecność

tego poziomu

podklreślona

jest

wy-stę­

powaniem w

iłowcach

obok illitu znacznej domieszki montmorylonitu -

mi,nerału

ilastego, charakterystycznego dla . poziomów wietrzeniOtwych

powstających

w klimacie suchym i

ciepłym

(RE. Grim, 1953; E. Gor- lich 1957

i

in.). Zaznacza

się

tu

więc między

kajprem a ' retykiem luka, która

pogłębia się

znacznie w kierunku

południowo-wschodnim,

o czym

będzie

jeszcze mowa,

Ogólny schemat stratygraficzny omawianego , wiercenia

przedstawić można

w sposób

następujący:

Głębokość w m 4,9+120,7 120,7+163,2 163,2+318,0

Opis

Lias dolny Hiatus Retyk Hiatus KaJjper górny

STREFA KONTAKTU TRIASU I JURy

W okoJi.cy Gowarczowa, jak to wynika z

wyżej

przedstawionego schematu stratygraifcznegio, utwo:ry dolnej jury, reprezentowane 'w n.aj-

niższej części

;przez retyk,

leżą

na

~ęściowo

zerodowanych osadach kajpru. O erozji osadów kajprowyoh

świadczy

m.in.:

a.

Występująca

nad nimi gruba,

przekraczająca czterdzieści

metrów seria retyku

składa się

w znacznej mierze z

materiału

redeponowanego z osadów kajpru. Wskazuje na to

wykształcenie

litologiczne tej serii.

b. Osady retyku

leżą

niezgodnie na kajprze,

ścinając

w kierunku z NW - ku SE coraz

to

starsze poziomy kajpru i wapienia muszlowego.

Ilustrują

to wyniki

wierceń

wykonanych dot)"Chczas na obszarze

pół!noc­

nego

obrzeżenia

Gór

Świętokrzyskich.

W - wierceniu w Studziannej gru-

bość

ooadów kajpru wynosi 490 m (W. Karaszewski, 1951), w okolicy

GowaTczowa znac.z;nie ponad 155 m, dalej , ku SE

^IW

oKolicy · GOtBt1kowa (na

zachód od

Skarżyska-Kamiennej)

zaledwie 50 m, a w okolicy Parszowa

(na SE od

Skarżyska-Kamiennej)

n:e\V i elkiej

grubQści

osady retyku

Kontakt triasu i jury w otworze Euge.n'iów 465

z udokumentowanym liasem w stropie

l€żą

na coraz to starszych ogni- wach wapienia muszlowego. W skrajnym przypadku . - na

południe

od Parszowa -

Występują już

Ofl€

bezpośrednio

na utworach górnego pstrego piaskowca. Stwierdzono

to

w kilku otworach wiertniczych wy- konanych na tym obszarze.

.

Niezgodność występuje Tównież

w

obrębie

osadów dolnej

jury - między

liasem a retykiem. Zaznacza

się

ona brakiem osadów

' wyższej

części

retyku,

występowaniem wyraźnego

poziomu wietrzeniowego w stropie

'

nawierconych utworów retyku oraz odmiennym

wykształce­

niem litologicznym osadów retyku i liasu. Ponadto sedymentacja liasu rozpoczyna

się

poziomem o cechach transgresywnych.

WNIOSKI PALEOGEOGRAFICZNE

Występowanie

w okolicy Gowarczowa, a

więc

na stosunkowo bliskim przedpolu Gór

Swiętokrzyskich,

grubego kompleksu osadów kajpro ...

wych

powstałych

w warunkach

niewątpliwie

spokojnej sedymentacji

świadczy, że świętokrżyśki

masy.w' paleozoiczny nie

iWy-'Wietał poważniej

...

szego

wpływu

na

sedymentację

osadów kajpru.

Powstały

one w warun- kach podobnych do

panujących

w tym okresie na obszarze zachodniej

j

centralnej Polski.

Być może, że

obszar masywu

świętokrzyskiego

przykryty

był

podob- nymi osadami,

gdyż

na obszarach

położonych tuż

na

południe

od GÓl

Świętokrzyskich

kajper

osiąga

prawdopodobnie

również dużą miąższość.

Dopiero w retyku, a

być może już

pod koniec kajpru, obszar d.zisiej-

.

szego masywu paleozoicznego zaczyna

wznosić się

ku górze. Znajduje

to wyraz w erozji utworów triasowych, coraz intensywniejszej

·

w kie-

.runku

masywu oraz w

zupełnie

odmiennych warunkach sedymentacji

.osadów zaliczonych do retyku.

Na pograniczu kajpru i retyku zaznacza

się·

zatem

wyraźnie

faza ruchów starokimeryjskich,

obejmująca

obszar dzisiejszego masyl wu

swiętok1-zyskiego.

Jej

wpływy

widzimy na prZestrzeni Iretyku.

Pod koniec retyku obszar

północnego obrzeżenia

Gór

Swiętokrzy­

skich stanowi

ląd,

na którym

mogą· rozwijać się

procesy ·wietrzeniowe .

.

Poziom wietrzeniowy w stropowej

części

osadów retyku stwierdzOny

:został

nie tylko w profilu z okolic Gowarczowa, lecz

również

w wielu innych wierceniach wykonanych ostatnio na obszarze

północnego

obrze-

żenia

Gór

Swiętokrzyskich

(okolice 2arnowa,

. Odrowąża,

Gostkowa,

.

Parszowa

i

Starachowic).

Następnie

omawiany obszar ulega

obniżeniu,

na który wkracza naj-

.

prawdopodobniej z NW ku SE sedymentacja dolnoliasowa. W

najniższej części

liasu,

iW

serii zagajskiej (lias

ai), powstają

osady w przewadze jeszcze

ilasto-mułowoowe,

lecz

reprezentujące już zupełnie

odmienne

:środowisko

sedymentacyjne. Srodowisko to

charakteryzują płytkie

za-

lewy lub jeziorzyska,

często

zabagnione i

zarastające gęstą roślinnością.

Obszar ulega powolnemu, lecz

stałemu obniżaniu,

na co

· .wskazuje

znaczna

grubość

osadów serii zagajskiej. W stropowej

części

serii zagaj- skiej

. .zaznaczają się·śłady wyTaźnej

ingresji morskiej.

W dalszym

ciągu,

prawdopodobnie na pograniczu liasu

ai

i

~

(seria

gromadzicka), rozpoczyna

się

odmienny, nowy wielki cykl sedymenta ..

466

;Zbigniew Kozydra

- - - - --- - - --- -- --- - --- --- -- - -- -_._ - - - - -

cyjny,tak charakterystyczny dlaiiasu: przewaga

wpływów lądowych,

z rzadkimi, okresowymi

i

na

ogół słabo się zaznaczającymi wpływami-

morskimi. -

Zakład Zl:6Z Surowców Skalnych I.G.

l'radeBłano dnia 15 l1Btopada 1961. r.

PISMlENNICTWO

GORLICH E. (1957) - Chemia krzemianów. Wyd. Geol. Warszawa.

GRIM R. E. (JI9I5'3) - Clay Mineralogy.London.

KARASZEWSKI W. (1951) -- Profil wiercenia Studzianna. Arch. Inst. GeoI. (ma-

·szynopis). Warszawa.

KARASZEWSKI W. (1960) ...; Nowy' podział liasu świętOkrzyskiego. Kwart.· geo!., 4, p. 899-920, nr 4. Warszawa.

KARASZEWSKI W. (1961) ...:... StratygraIia liasu w północnym -obrzeżeniu Gór

Świętak"r2ys·kich. Czterdzieści -lat Inst. Geol., 1919-1959; Część III.

Pr; In.s.t. Geol. (w druku).

KRAJEWSKI R. (1947) - Złoża żelaziaków ilastych we wschodniej części powiatu . . konećkiego. BiuI. Państw. Inst. Ge-oL, 26. Warszawa.

K;RAJEWSKI R. (1958) - Przegląd wyników zdjęcia geologi-czriego na arkuszach

Końskie i Przysucha w granicach występowania utworów .triasu i liasu.

BiuI. Inst. Geol., 126, p. 111-142. Warszawa.

RÓŻYCKI S.Z. (1958). - Dolna jU!ra południowych Kujaw. BiuI. IlIlst. Geo!., 133.

Warszawa.

SAMSONOWICZJ. (1929) - Cechsztyn, trias i lias na północnym zboczu Łysogór ..

Spraw. Państw. Inst.

Geol.,

5, nr 1-2. Wars;zawa.

SAMSONOWICZ J. (1934) - Objaśnienia do arkusza Qpatów. Ogólna Mapa Geo-·

logiczna Polski

w

skal.i 1 : 1,00000, z. 1. Państw. Lnst. Ge'o!. Warszawa.

SZYPERKO-ŚLIWCZYN'SKA A. (1960)' ~ O stratygrafU i rozwoju kadpru w Pol- sce. Kwart. ·geol., 4, p. 701-712, nr 3. Warszawa.

SZYPERKO-śLIWCZTI'iSKA A. (1961) - W sprawie brekcji lisowskiej. Kwart.

geol., 5, p. 329-337, nr 2. Warszawa.

36J1l'HeB K03bIĄPA

KOHTAKT TPHACA H IOPLI B B'YPOBOR CKB.A1KJIHE 3Y1'EHIOB OKOJIO roBAP1łOBA,

Co.ąepJKaHHe

B CTaTbe npe,!{cTaBJIeHbI proyJIbTaTbI 6ypeIDUI CKBa:lKHHbl !3yremoB OKOJI(} rOBap- 'iOBa (cesepRoe OKaiłMJIeHHe CBeHTOKIllHcirnx rop). B n:pocpHJIe 6YPeHWl YCTa-

HOBJieHbl Ha rJIy6HHe OT 4,9 ,!{o 120,7 "" OTJIOlKeHHH HHlKHero JIclłaca cOCTOm:q;Ke B BepXHe~ 'iaCTH H3 nec'iaHHKOBO~ CBHTbI, a B HHlKHe~ H3 rJIHBHCT()oooa.n'eBPQJIHTO-

Streszczenie

467

BOtf. JIetfac Ha'UmaeTCfi BHH3Y TOHKHM CJIoeM pa3HOOepHHCTOro nec'laHKKa c IIPH- 3HBKaMH Tpaa~Horo·rOPH30HTa

. HarJIy6HHe OT 120,7 ~o 163~ & 3aJIeraeT CBHTa arpHJIJIHTOB H xpaCHQ-BHlIIHe- BbIx 8JIeBpOJIHTOB, cpe~ KOTOpbIX MeC'i.'aMM .Bc-rpe'laIOrefi MHOl'O'IHeJieHHhle 06JIOMXK xap60HaTHhIx nopo~ H HHor~a npoCJIotfR:.J1: aprHJIJIHTOBhIX KOHrJlOMepa'l'OB. B xpo- BeJIhHOtf 'lac'l'H sTOOl: CBHTbI YCTaHOBJIeHO HaJIH'lHe ropH3OHTa BhIBe'l'pHBaHH'fi. Sm CBHTa no aHaJIOrHH co cxo,llHbrMn arJI'ooKeHHmrH BcKPhI'1'hI'MH 6ypeaHfiMH B ~yrmt patfOHax ilOJIhWH 6htJla <Yi'Heceaa x· PSTY. .

Ha rJIy6HHe OT 163,2 AO 318,0 &. 3aJIeraIOT rJIIDiHCTbIe H rJIHHHCTO-BJIeBpo.1.IH-·

TOBbJe OTJIOOKeHHa, cpeAH XOTOPbIX BbI~eJIem,I 3 CBHTbJ. B BepxiIetf 'laC'l'H 3BJIerruoor- IIPOCJIOH H3BeCTHfiKOB H r.JIJmHC'l'bIX ~OJIOMHroB, a B cpeAHetf H HmKHetf 'laCTH npo-

·CJlOH rHnc8.· STIli OTHon:iemm 06JIa,n;aIOTpa3JIH'lHOO oxpacxotf: xpaCHOBHIIIHeBotf~

3eJ1'eHOBaTOO H cepotf, 3a HCKJIIO'l:eHHeM HKlKHetf 'lacT'U, r~e npe06JIaAaeT cepbm :QBeT. B XpOBJIe paCCMaTPHBaeMhXX' OTJIOOKeHHfI: TalOKe YCTaHoBneHo HaJIH'lHe ropH- 30HTa BhIBeTPHBaHHfi. JIHTOJIorH'lecKHtf xapaxTep STHX OTJIOOKe:aHtf nO~'lepxHyTbltf.

npHcyTCTBHeM npoCJIoex rHnca nOOBOJIfieT OTHeCTH

HX

:it BepXHeMy Jreltfnepy.

ilpe~CT8BJIeHHoe CTPaTHrpa<pH'iecxoe ~eJIeHHe, XOTfi nBJIOOHToJIorwrecxM Heo- 6OCHOBaHHoe (3a HCKJIIO'leHHeM OTJIOOKeHHti HroKHero JIetfaca, r~e 06HapYEeHo· npH-

cy:rcTBJ1e HHor~a MHorO'lHCJIeHHbIX Meracnop· Lycostrobus Scotti N a t h.) :maJIQ-·

rwmo c ~eJIeHHeM npHHfiThIM ,n;1tfi ~yrHX patfOHOB ilom,II1J1.

ilpn TBK!)M nOHJ1MaHHH. OTMe'laeorefi fiBHoe HecorJIaCHe Me2KAY HmKHetf IOpon·

H TPHaCOM, a TalOKe B npe~enax HmKHetf IoPbr ~ Me:JKAY JIetfacoM H pSToM. He- COrJIaCMe Me:atAY HIDKHetf

iopotf,

K x0T0p0tf3a'lHC/IfieTCfi TaIOKe PST, K TpMaCOM

~e.;..JIHBO yi'.ny6JIJleTCfi 13 IOro-BOCTO'lHOM HanpBBJIeHHM. B OKpeCTHOCTfiX Cxap- lIGlCXa-KaMeHHotf. STO HecorJIaCHe·· BbIPalKeHO YEe 60JIbumMCTpampa4>M'lecoxKM:

npo6eJIOM, OXBaTf>1BaIOI:qll:M BeCh xetfnep J1 paxOIDlHHbItf M3BecTHfiK.. Ha6JIIO~~a nOXa3aJIM, 'lTO S'l'OT npo6eJI MMeeT SPOOHOHHbIi1: xapaKTep.

~PTOB BbICXaShIBaeT MHeHHe, '!TO COBpel\IeHHbm naJIe03ooClOlll: MaCCHB CBeH-:·

TOxmMexmc rop 'He OXa3bJBBJI BJ1'MfiHMfi Ha Ce,n;J1MeHTa:QMIO OTJIOOKeHJ1tf xetfnepa. STO.

BJIMfiHHe OTM&.rKJIOCb JIJ1Wb B psre, MJIM x XOH:Qy xetfnepa, M 6b;rJIO CBfi3aHO C ~He

KJ1MepMtfCKMMH ~BJ12XeHMfiMH.

Zbigniew KOZYDRA

CONTACT OF TRlASSIC AND JURASSIC DEPOSITS IN BORE-ROLE EUGENIOW NEAR GOWARCZOW

Summary

This paper 'pxesent'S the results obtained in a bore-hole su.nklt at Eugeni6w·

near Gowarc.z6w (northern peTipha-y of the Swi~y Ktzyz Mountains). In the profile of this bore-hole the author distinguishes, at the depth from 4.9 to·

120.7 m., Lower Lias sediments consisting in their upper part of a s,andstone senies, in the lower of a clayey-mudstone series. At its bottom, the Lias starts with a thin layer of unequigranular sandstone showing featUl'es ()f a transgressive horizon.

68

Streszczenie

At the depth from 120.7 to 163.2 m., a series of cherry-red claystones and sUt.., sto-ne-s appears amidst which locally numerous fragments of ,carbonate rook occur and, ,sometimes, thin beds of silty conglomerates. In the top part of this 'series a horizon of weothering has been observed.' Due to, its resembling sediment\>

penetrated in other regi.ons .of P,oland, this series has been assigned to the Rhaetian.

At the depth from 163,2 to 318.0 m., clayey and clay-si1tstone deposits were found in which 3 series were distinguished. The upper part contains intercalations of limeS<tones and clayey dolomites, whereas the middle and lower parts contain gypsum i1ntercalation5. These sediments show a variegated colouring: cherry-red, greenish and grey - with the exception of the lower part where disrtinctly a grey colour dominates. At the top of these sediments a horizon of weothering has also been obServed. The lithologieal structure of tM'se sedirtJ.ents, emphasized~ by the gypsum inte!rcaloations, assigns them to the Upper Keuper.

While the stratigraphicai division mentioned above lacks palaeontologIcal documentation (with the exception of the Lower Lias where megaspores Lycostro~

bus scotti N a.t h. were found, often in <Imple amounts), still it correspond'!! to the diviSion appli~' in otlier regio.ns of Poland. '

On the basis of the above interpretation theil"e appears 11. d1stinct uncon- formity between the Lower Jurassdc and the Triassic and - within the Lower Jurassic - between the Lias and the Rhaetian. The Wlconformity between the Lower Jurassic to Which the Rhaetian was reckonet, and the Triassic grows more marked in a southeastern direction. Ln the region 00: SlmrZysko-Kamienna this unconfor.mity is already . represented by a wide stratigraphicai hiatus embracing the entire Keupel: and the Muschelkalk. Observ<ltions show this hiatus to b~ brought <Ibout by erosioo.

The author expresses the opinion that the prese'Illt P<lLaeozoie ma'sell of the

Swi~ty Krzyz Mountains did not exert any influenc~ on the sedimentation of the Keuper. It is only during the Rhaetia,n or to-ward5 the termination of the Keuper that this influence bec<lme effective; it is connected with Old-Cimmerian move- ments.