Mikołajki- zwyczaje obchodów
Świątecznych
na świecie
POLSKA
Jak spędza się Mikołajki w Polsce?
•W Wielkopolsce, na Kujawach, na Pałukach, na Kaszubach i na Pomorzu Zachodnim prezenty na Boże Narodzenie tradycyjnie przynosi Gwiazdor, święty Mikołaj przynosi prezenty 6 grudnia.
•W Małopolsce prezenty pod choinką zostawia
Aniołek, natomiast w nocy z 5 na 6 grudnia prezenty przynosi święty Mikołaj.
•Na Górnym Śląsku prezenty na Boże Narodzenie przynosi Dzieciątko utożsamiane z postacią Jezusa Chrystusa. 6 grudnia prezenty przynosi święty
Mikołaj.
•Na Śląsku Cieszyńskim prezenty w dzień Bożego Narodzenia przynosi Aniołek.
•Na Dolnym Śląsku prezenty w Boże Narodzenie przynosi Gwiazdka.
•Mieszkańcom Płaskowyżu Tarnogrodzkiego
natomiast na Boże Narodzenie prezenty przynoszą krasnoludki. Mikołaj jedynie 6 grudnia.
Zwyczaj obdarowywania w noc św. Mikołaja sięga XVIII w i rozprzestrzenił się głównie w środowiskach miejskich. W tym czasie z
inicjatywy księdza Piotra Skargi ustawiano w kościołach "skrzyneczki św. Mikołaja"
przeznaczone na datki, z których fundowane były posagi dla ubogich panien z parafii. Z takich datków fundowano również
stypendia dla biednej uczącej się młodzieży.
5 maja 2004 Rada Języka Polskiego zaleciła, że pomimo iż nazwę imienia (Mikołaj) lub świętego
(św. Mikołaj) piszemy wielką literą, to w znaczeniu postaci przynoszącej prezenty z
okazji Bożego Narodzenia należy ją pisać małą
literą: święty Mikołaj (np. Tata przebrał się za
świętego mikołaja). Również małą literą pisze
się nazwę obrzędu, jakim są mikołajki
.HOLANDIA
Holenderski Mikołaj, zwany tu
Sinterklaasem, jest prawdziwym świętym Mikołajem, ubranym w szaty biskupie.
Przybywa na łodzi, od pierwszej środy po św. Marcinie (11 listopada) do 5 grudnia. Przypływa z Hiszpanii na
parowcu w otoczeniu kolorowo ubranych postaci o czarnych twarzach, tzw.
Czarnych Piotrusiów (Zwarte Piet),
towarzyszy mu także biały koń o imieniu Schimmel. Sinterklaas witany jest bardzo uroczyście, a dzieci śpiewają na jego cześć piosenkę Zie ginds komt de
stoomboot („Przybywa parostatek”) .
Jest także teoria mówiąca
o tym, że pomocnik Sinterklaasa jest czarny, ponieważ prześlizguje się
z podarkami przez pełen sadzy komin,
przywozi dzieciom CZEKOLADOWE
LITERY. Dziecko dostaje taką literę,
na którą zaczyna się jego imię.
WŁOCHY
Symboliczną postacią kojarzoną z okresem około świątecznym jest św. Mikołaj (Babbo Natale), mimo iż nie ma on związku z narodzinami Jezusa, jest bardzo ważną postacią świata chrześcijańskiego.
Jego dniem jest 6 grudnia, ale w obecnych czasach również we Włoszech „czas jego urzędowania” został sztucznie naciągnięty aż do wigilii.
Współczesny Mikołaj rozdaje głównie słodycze oraz wymarzone zabawki dzieciom.
Organizowane są wielkie festyny, koncerty i kiermasze.
Najsłynniejszy festiwal odbywa się w Rzymie na Piazza Navona
(Festa Nazionale della Befana) i jest wielką imprezą skierowaną przede wszystkim do dzieci. Otwiera go sama Befana, która nadlatuje swoim helikopterem i rozdaje zgromadzonym słodycze. Podczas święta ustawiane
są liczne stragany z produktami regionalnymi, laleczkami i figurkami wiedźmy na miotle (przynoszącymi szczęście), ozdobami świątecznymi i skarpetami na prezenty.
SZWECJA
Jultomten to szwedzka odmiana świętego Mikołaja, który w większości krajów europejskich rozdaje
dzieciom prezenty. Nim trafił do Szwecji, jego obowiązki pełnił koziołek. W latach 70. XIX wieku Mikołaj tak się jednak w Szwecji zadomowił, przede wszystkim pod wpływem niemieckich świecidełek choinkowych, że
stosunkowo szybko zastąpił koziołka, ale otrzymał inne imię, wzięte z wierzeń i przesądów ludowych, tomte, czyli krasnoludek. Krasnale, opiekunowie chłopskich zagród, z Bożym Narodzeniem miały tylko tyle
wspólnego, że w wigilijną noc gospodarze wystawiali dla nich miseczkę kaszy. Rangę najważniejszego symbolu tych świąt zyskały dzięki znanej malarce Jenny
Nyström, która w latach 80. XIX wieku uwieczniła je na tysiącach obrazów.
Szwedzkiego Mikołaja od jego kolegów z kontynentu różni to jedynie, że tych ostatnich spotyka się zazwyczaj tylko na ulicach i w domach towarowych, w Szwecji
natomiast widuje się go w prywatnych mieszkaniach.
Dorosły członek rodziny lub „wynajęty” sąsiad,
zarzuciwszy sobie worek na plecy, puka w przebraniu Mikołaja do drzwi i zadaje sakramentalne pytanie:
„Czy są tu grzeczne dzieci?”
Bożonarodzeniowy koziołek,
typowo szwedzka ozdoba świąteczna, najczęściej ze słomy,
to najstarszy w Szwecji symbol bożonarodzeniowy, wywodzący się prawdopodobnie
od średniowiecznego diabła, postaci, która występowała w organizowanych przez szkoły Mikołajkowych
maskaradach. Później jego udziałem stała się główna rola w zabawnym minidramacie bożonarodzeniowym, odgrywanym przez młodzież
na podwórkach, żeby uzbierać trochę jadła i napojów na potańcówki.
W wieku XVIII koziołek rozdawał prezenty w wigilijny wieczór,
a od przeszło stu lat, odkąd zaczął się tym zajmować jultomten,
jest już tylko świąteczną ozdobą.
DANIA
Duńskie dzieci znajdują prezenty pod choinką w dzień Wigilii, a są
przynoszone przez postać zwaną Julemand – odpowiednik naszego
świętego Mikołaja. Ciekawy jest jednak zwyczaj nocy przedwigilijnej, gdy
wręcza się znajomym drobne upominki, a dzieci częstuje małymi pączkami
wypiekanymi w specjalnych brytfankach, z cukrem pudrem lub konfiturami, podaje się
im również ryż gotowany na mleku
z cukrem, cynamonem i odrobiną
masła oraz rodzaj świątecznego wina
wzmocnionego migdałami, rodzynkami
i wanilią.
Duńskie dzieci wysyłają swoje listy do grenlandzkiej stolicy – Nuuk, gdzie stoi największa na świecie skrzynka pocztowa, mieszcząca aż 50 000 tysięcy listów, wysyłanych każdego roku przez najmłodszych.
24 grudnia święty Mikołaj –
Julemanden – wsiada w helikopter i wykonuje swoją misję
uszczęśliwiania dzieci. Na co dzień ukrywa się natomiast pod
nieznanym adresem na lądolodzie.
HISZPANIA
Dzieci mieszkające w Hiszpanii muszą czekać na prezenty aż miesiąc dłużej od tych, które święto obchodzą 6 grudnia.
W Hiszpanii noc z 5 na 6 stycznia jest uznawana za jedną z tych
najważniejszych w roku. Wszyscy z niecierpliwością wyczekują
Trzech Króli – Les Reyes Magos tj. Kacpra, Baltazara i Melchiora, którzy obdarowują grzeczne dzieci cukierkami i drobnymi
prezentami. Na strudzonych podróżą mędrców czeka
przygotowany przez domowników kieliszek sherry, a na ich
wielbłądzich wierzchowców
marchewka.
El Olentzero
Ta postać znana jest mieszkańcom Kraju Basków oraz Nawarry. El Olentzero to doświadczony
i nobilitowany górnik, który każdego 25 grudnia odwiedza dzieci, by wręczyć im prezenty. Jeszcze
do niedawna często przedstawiano go z fajką, jednak powoli odchodzi się od tego wizerunku, by nie dawać złego przykładu najmłodszym.
El Esteru i las Anjanas
W hiszpańskiej tradycji bożonarodzeniowej
znajdziemy także postać imieniem Esteru – drwala z Kantabrii, który największą sławą cieszy się
w miejscowości Ruiseñada. Z wyglądu przypomina nieco baskijskiego Olentzero, a towarzyszem jego podróży jest osioł. Oprócz postaci Esteru
w Kantabrii znane są też las Anjanas.
To mitologiczne wróżki, które 6 stycznia w niektórych rejonach Kantabrii przynoszą prezenty najmłodszym.
ISLANDIA
Przez 13 dni poprzedzających święta Bożego Narodzenia islandzkie dzieci nie mogą spać spokojnie. Nocą grasują tam niesforne krasnoludki Jólasveinar, które lubią trochę
popsocić, a niegrzecznym dzieciom w ramach kary zostawić kartofla. Tradycja sięga XIII wieku, kiedy to powstała legenda o okrutnej olbrzymce – ludożerczyni. Wraz ze swoim licznym potomstwem polowała w okresie adwentu na niegrzeczne dzieci, a później
je konsumowała. Wizerunek synów przerażającej Grýli nieco złagodniał na
przestrzeni lat i obecnie przypisuje im się jedynie drobne psoty. Co roku schodzą z gór lub wynurzają się z głębin i wyruszają na poszukiwanie nieposłusznych dzieci, którym będą płatać niewinne figle. Imiona mają doprawdy mrożące krew w żyłach,
np.:.: Złodziej Kiełbasek czy Oblizywacz Kufli.
Chatka Mikołaja Na Islandii
Obok domku znajduje się skrzynka na listy, gdyby ktoś akurat chciał podzielić się swoją listą marzeń :)
oraz sklep w którym można kupić islandzkie przysmaki.
FRANCJA
Czym różnią się obchody mikołajek we Francji od tych z Polski? We Francji zwyczaj jest
obchodzony głównie na północy i wschodzie kraju. Z tradycjami Saint-Nicolas spotkamy się więc w Lotaryngii, Alzacji, Franche-Comté, Nord-Pas-de-Calais, Ile de France (region,
w którego skład wchodzi Paryż). W Lotaryngii popularnym zwyczajem są specjalne bułeczki maślane w kształcie ludzików (männele), które je się na śniadanie. W wymienionych wcześniej regionach dzieci odwiedza święty Mikołaj, który przyjeżdża na osiołku. Najmłodsi zostawiają często osiołkowi marchewkę lub siano.
Świętemu towarzyszy mu Père Fouettard.
6 grudnia grzeczne dzieci dostają od świętego Mikołaja ubranego w szaty biskupa (zazwyczaj fioletowe lub niebieskie) prezenty i drobne
upominki. Z kolei niegrzeczne dzieci zostają obdarowane rózgą przez ubranego na ciemno, noszącego kaptur Père Fouettard.
Ważnymi postaciami są Per Noel lub św.
Marcin, który według legendy zgubił osła i nie mógł go odszukać, dopiero dzieci pomogły tego osła odnaleźć.
Wtedy święty pozamieniał ośle bobki w ciasteczka i obdarował nimi dzieci.
Père Noël odpowiedzialny jest za prezenty 25 grudnia.
We Francji panuje także zwyczaj
wkładania prezentów do butów w okresie Trzech Króli.
Dobra Wróżka Dame Abonde przynosi upominki w Sylwestra.
ROSJA
W Rosji, a także na terenie byłego Związku Radzieckiego działa Dziadek Mróz – Дед Мороз (Морозко) wraz ze swoją wnuczką, Śnieżynką – Снегурочка. W swoją misję obdarowywania prezentami wyruszają zawsze w Noc Sylwestrową. Dziadek Mróz zamieszkuje miejscowość Wielki Ustiug położoną w północnej części Rosji. Teoria stała się na tyle wiarygodna, że w ciągu siedmiu lat do lokalnego urzędu
pocztowego przyszło ponad 2 miliony listów z całego świata zaadresowanych
do rosyjskiego odpowiednika świętego Mikołaja. Główną cechą rozpoznawczą Dziadka Mroza są błękitne, lub srebrne szaty, a także futrzana czapka pozbawiona pompona.
Porównanie Dziadka Mroza ze Świętym Mikołajem
-Futrzana czapa lub uszanka – nie nosi infuły
(właściwie cebulastej mitry, ponieważ święty wywodził się z tradycji kościoła wschodniego) jak św. Mikołaj w wydaniu tradycyjnym ani czapki z pomponem
jak zamerykanizowany św. Mikołaj.
-Jego długi do pięt kożuch może być nie tylko czerwony, ale także błękitny lub srebrny.
-Jest przepasany sznurem, a nie pasem.
Podpiera się kosturem, a nie pastorałem.
-Na nogach ma walonki.
-Jego broda jest na ogół bardzo długa, podczas gdy broda św. Mikołaja może być krótko przystrzyżona,
a włosy są proste.
-Jest wysoki i silny. Wygląda na dużego, ale z powodu ubrań, a nie dlatego że jest gruby.
-Jego sanie ciągnie trojka, a nie renifery.
-Nie podróżuje po niebie, lecz po ziemi.
-Może mu towarzyszyć wnuczka Śnieżynka (ros. Снегурочка).
-Do domu wchodzi przez drzwi, nigdy przez komin. Prezenty może wręczyć osobiście albo zostawić pod choinką.
