Ks. prof. dr hab. Ryszard Paciorkowski

Wojciech Tabaczyński

Ks. prof. dr hab. Ryszard

Paciorkowski

Studia Theologica Varsaviensia 24/1, 5-18

1986

R O Z P R A W Y I A R T Y K U Ł Y

Studia Theol. Vars. 24 (1986) nr 1

WOJCIECH TABACZYŃSKI

KS. PROF. DR HAB. RYSZARD PACIORKOWSKI (1908— 1981)

D n ia 15 s ie rp n ia 1981 r. z m a rł w W a rsza w ie śp. ks. d r h ab . R y sz a rd P a c io rk o w sk i, e m e r y to w a n y p ro f. zw. A k a d e m ii T eo­ lo g ii' K a to lic k ie j; p rz e d p rz e jśc ie m n a e m e r y tu r ę k ie ro w n ik zespo ło w ej k a te d r y a p o lo g e ty k i w te jż e uczelni.

Je g o pogrzeb , z u d z ia łe m re k to r a - e le k ta A T K ks. p ro f. R e­ m ig iu sz a S o b a ń s k i e g o i k się ż y — p ra c o w n ik ó w n a u k o ­ w y c h u czelni, o d b y ł się w W a rsz a w ie w d n iu 20 s ie rp n ia 1981 r. M szy św . p o g rz eb o w ej, k o n c e le b ro w a n e j w ko ściele N a jśw . Z b aw iciela, p rz e w o d n ic z y ł ks. b is k u p J e r z y M o d z e ­ l e w s k i ; h o m ilię zaś p o św ięco n ą osobie Z m a rłe g o w y g ło sił d z ie k a n W y d z ia łu T eologicznego A T K ks. doc. H e lm u t J u r o s. N a stę p n ie ciało śp. ks. p ro f. P a c io rk o w sk ie g o zostało p rz e ­ w iezion e do W ilan o w a, gdzie spoczęło n a m ie jsc o w y m c m e n ­ ta rz u , w g ro b ie ro d z in n y m . K oń co w e eg zek w ie, p rz y grobie, o d p ra w ił ks. r e k to r R. S o b a ń s k i , p rz e m ó w ie n ie p o ż e g n a ln e zaś w y g ło sił ks. p ro f. T ad e u sz G o g o l e w s k i .

N in iejsze w sp o m n ie n ie m a n a ce lu u k a z a n ie g o d n ej tr w a łe j p am ięc i s y lw e tk i śp. ks. p ro f. R y sz a rd a P a c io rk o w sk ie g o ja k o b ad a c z a i w y k ła d o w c y u n iw e rsy te c k ie g o , a n a d to ja k o k a p ła ­ n a, d u s z p a s te rz a i człow ieka.

I. ZARYS HISTORII ŻYCIA I PRACY

K s. p ro f. R y sz a rd J a n P a c i o r k o w s k i u ro d z ił się 9 lu ­ teg o 1908 r. w S o chaczew ie n a M azow szu, jak o s y n J a n a i A n ­ n y z d. S ta w e n o . O jciec jego b y ł u rz ę d n ik ie m , m a tk a zaś n au c z y c ie lk ą .

6 W O J C I E C H T A B A C Z Y Ń S K I 12]

W arsza w ie, a n a stę p n ie , ró w n ie ż w W a rszaw ie, do g im n a z ju m im . św. S ta n is ła w a K o stk i (do 1920 r.) i do g im n a z ju m im . A d a m a M ickiew icza, w k tó ry m w 1926 r. u z y s k a ł św iad e ctw o d o jrzało ści.

W ty m ż e ro k u w s tą p ił do W a rsza w sk ie g o S e m in a riu m M e­ tro p o lita ln e g o św . J a n a C h rzciciela, gdzie o d b y ł k u rs filo zofii i teolo gii; a n a s tę p n ie 20 g ru d n ia 1930 r. o trz y m a ł św ięc en ia k a p ła ń s k ie w A rc h ik a te d rz e W a rsz a w sk ie j z rą k ks. b isk u p a

S ta n is ła w a G a l l a .

B ezp o śred n io po św ię c e n ia c h k a p ła ń s k ic h ks. P a c i o r k ó w - s к i p o d ją ł s tu d ia s p e c ja lis ty c z n e w z a k re sie a p o lo g e ty k i n a W y d ziale T eologii K a to lic k ie j U n iw e rs y te tu W arszaw sk ieg o , uzyskując· w 1933 r. s to p ie ń m a g is tra teo lo gii; po czym ro z ­ p oczął p rz y g o to w a n ia do n a p is a n ia p ra c y d o k to rsk ie j.

W ty m czasie, w o k re s ie n ie c a ły c h d w ó ch la t (12 V II 1933 r. — 25 II 1935 r.) p e łn ił fu n k c ję k a p e la n a z a k ła d u w y c h o w a w ­ czego ss. R o d zin y M ary i w P łu d a c h k. W a rsza w y . N a stę p n ie zaś, w o k re sie p rzeszło d w ó ch la t (25 II 1935 r. — I V 1937 r.), b y ł n a u c z y c ie le m re lig ii w szk o łac h p o w szech n y ch , n a jp ie r w w G ro d z isk u M azow ieck im (w ciąg u k ilk u m iesięcy), a n a ­ stę p n ie w W arszaw ie.

O d 1937 r. ro zp o czy n a się w ży c iu ks. P acio rk o w sk ie g o d ru g i, bo p rzeszło d z ie w ię tn a s to le tn i (1 V 1937 r. —■ 1 X II 1956 r.) o k re s za m ie sz k a n ia w J e z io rn ie k. W a rs z a w y i p e ł­ n ie n ia ta m o b o w iązk ó w r e k to r a k ościo ła (filialn eg o w s to s u n k u do p a r a fii S łom czyn) o ra z n a u c z y c ie la re lig ii w m iejsco w e j szkole (do 1953 r.). N a te n o k re s p rz y p a d a ją też czasy w o jn y i o k u p a c ji n ie m ie c k ie j.

W 1946 r. ks. P a c io rk o w sk i, n ie p rz e s ta ją c b y ć re k to r e m k o ścio ła w Je z io rn ie , p o d ją ł p ra c ę n a W y d z ia le T eolo g iczn y m U n iw e rs y te tu W a rszaw sk ieg o , n a jp ie r w w c h a ra k te r z e a s y s te n ­ t a w o lo n ta riu sz a , a n a s tę p n ie (od 1 IX 1946 r.) starsz eg o a s y ­ s te n ta . W ty m sa m y m ro k u n a p ro śb ę r e k to r a W arsza w sk ie g o S e m in a riu m M etro p o lita ln e g o ks. d r. J. C hrościckiego, zo stał m ia n o w a n y (20 V III) p re fe k te m s e m in a riu m ; je d n a k ż e ze w z g lę d u n a p o w a ż n e p rz e sz k o d y w p rz y ję c iu p rz e z n iego tego sta n o w isk a (zob ow iązania ro d zin n e), n o m in a c ja ta zo stała co f­ n ię ta .

W 1949 r. ks. P a c io rk o w sk i u z y s k a ł s to p ie ń d o k to ra teologii, w z a k re sie ap o lo g ety k i, n a p o d sta w ie p ra c y p t. M e to d a e m p i-

r y z m u eklezjo lo g iczn e g o w a p o lo g etyc e n o w o c ze s n e j, n a p is a n e j

p od k ie ru n k ie m ks. p ro f. W in ce n teg o K w i a t k o w s k . i e g o . H a b ilito w a ł się w 1951 r. w o p a rc iu o ro z p ra w ę p t. „ C hrze­

[3] K S . P R O F . R Y S Z A R D P A C I O R K O W S K I 7

śc ija ń s tw o w a p o lo g e ty c z n e j m y ś l i św . A u g u s t y n a ”. S to p ie ń do­

c e n ta u z y sk a ł w 1954 r. (19 X I) w zw ią zk u z p rz e n ie sie n ie m go do A k a d e m ii T eologii K a to lic k ie j, gdzie b y ł g łó w n y m w sp ó ł­ p ra c o w n ik ie m k ie ro w n ik a zespołow ej k a te d r y a p o lo g ety k i, ks. prof. W. K w i a t k o w s k i e g o . P ro fe so re m n a d z w y c z a jn y m zo stał m ia n o w a n y w 1956 r. (19 X I). O d 1 p a ź d z ie rn ik a 1966 r, ks. p ro f. P a c io rk o w s k i o b ją ł k ie ro w n ic tw o k a te d r y a p o lo g e ty k i po ks. p ro f. K w i a t k o w ­ s k i m . W 1974 r. (30 VI) zo stał m ia n o w a n y p ro fe s o re m zw y ­ c z a jn y m . K a te d r ą a p o lo g e ty k i k ie ro w a ł do 30 w rz e śn ia 1978 r., tj. do c h w ili p rz e jśc ia n a e m e r y tu rę . W o k re s ie 2 4 -le tn ie j p ra c y w A T K ks. P a c io rk o w s k i p e łn ił n a d to o d p o w ie d z ia ln e fu n k c je z w ią zan e z o rg a n iz a c y jn ą s tro n ą uczelni, a zw łaszcza o bow iązki p ro d z ie k a n a W y d z ia łu T eologicz­ n eg o (od 1954 do 1962 r.). W ty m czasie ró w n ie ż (od 1956 do 1964 r.) b y ł w y k ła d o w c ą a p o lo g e ty k i w S e m in a riu m M e tro p o ­ lita ln y m w W a rsza w ie o ra z e g z a m in a to re m p ro s y n o d a ln y m , a n a d to ((od 1961 do 1969 r.) w s p ó łre d a k to re m o rg a n u P o lsk ie g o T o w a rz y stw a T eologicznego C ollectanea Theologica. B ra ł ta k ż e c z y n n y u d z ia ł w n a u k o w y c h z ja z d a c h ap o lo g ety k ó w .

W la ta c h sz e śćd ziesiąty c h i częściow o sie d e m d z ie sią ty c h p rz e ­ b y w a ł k ilk a k ro tn ie za g ra n ic ą , g łó w n ie w ce la ch n a u k o w y c h (w e F ra n c ji: w 1963, 1964 i 1972 r., w B elgii: w 1968 r. i w e W łoszech: w 1970 i 1973 r.).

W 1968 r. z o sta ł o d zn aczo n y p rz e z J . Em . ks. k a rd . S te fa n a W y szy ń sk ieg o p rz y w ile je m ro k ie ty i m a n to le tu , ch ociaż osob i­ ście (ze w z g lęd ó w id eo w y ch ) n ie z a a k c e p to w a ł tego w y ró ż n ie ­ n ia. W 1974 r. zo stał odzn aczo n y ta k ż e K rz y ż e m K a w a le rs k im O rd e ru O d ro d z en ia P olsk i.

C ierp iąc od w ie lu la t n a ch o ro b ę n ad c iśn ie n io w ą , z m a rł 15 s ie rp n ia 1981 r . 1

II. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWO-BADAWCZA I DYDAKTYCZNA

D ziałaln o ść n a u k o w o -b a d a w c z a ks. P a c io rk o w sk ie g o zn a la zła sw ój w y ra z w p u b lik a c ja c h , które· ogłosił d ru k ie m w p o staci k sią ż e k i a r ty k u łó w n a u k o w y c h .

1 Por. B iuletyn Inform acyjny A T K (1982) nr 2 s. 23 n. oraz tamże (1983) nr 4 s. 25—28, nadto Sło wnik Polskich Teologów Katolickich 1918—

1981 t. VI Warszawa 1983, s. 604 n., oraz ks. K. P a c i o r k o w s k i , Kierunek apologetyki, w: X X . [Dwadzieścia] lat A kade m ii Teologii K a ­ tolickiej, Warszawa 1976 s. 41 n., a w szczególności dokumentacja w

teczkach akt personalnych ks. R. P a c i o r k o w s k i e g o w Kurii M e­ tropolitalnej W arszawskiej oraz Sekretariacie ATK.

8 W O J C I E C H T A B A C Z Y Ï Ï S K I [4]

P u b lik a c je te m o żn a podzielić n a 3 g ru p y . N a czele p ie rw sz e j z n ic h n a le ż y u m ieścić w y d a n ą .w p o staci k sią ż k i ro z p ra w ę h a ­ b ilita c y jn ą p t. C h r ze śc ija ń stw o w a p o lo g e ty c z n e j m y ś l i św . A u ­

g u s ty n a . 2

P u b lik a c je n a leż ące do te j g ru p y słu ż ą g łów nie u k a z a n iu tw ó rc zej m y śli św. A u g u sty n a , ja k ą w n ió sł o n do ap o lo g ety c z- n y c h b a d a ń n a d c h ry s tia n iz m e m 3. D ru g ą g ru p ę tw o rz ą p u b lik a c je , k tó ry m „ p a tr o n u je ” k sią ż k a ks. P acio rk o w sk ie g o p t. U zd ro w ie n ia p a ra n o r m a ln e w e w s p ó ł ­ c z e s n y m c h rz e śc ija ń stw ie , w y d a n a n a jp ie r w po f r a n c u s k u 4, a n a s tę p n ie po p o lsk u .5 T a d ru g a g ru p a p u b lik a c ji d o ty czy p ro ­ b le m a ty k i u z d ro w ie ń , a p rz e d e w sz y stk im u z d ro w ie ń n ie z w y ­ k ły c h (p a ra n o rm a ln y c h ),'z a c h o d z ą c y c h w c h rz e ś c ija ń stw ie i ic h zn a cze n ia w b a d a n ia c h n a d n o rm a ty w n ą w a rto ś c ią c h ry s tia n iz - mu.®

D ru g a g ru p a p u b lik a c ji p o zo staje w zw ią zk u g e n e ty c z n y m z g ru p ą p ierw szą, p o n iew a ż z a jm u je się o p isem b a d a ń n a d c h r y ­ stia n iz m e m od s tro n y e m p iry c z n e j (n iez w y k łe u zd ro w ien ia), co o d p o w iad a w łaściw o ścio m tzw . m e to d y ek lezjo lo g iczn ej, k tó re j

zasad n icze z rę b y n a ś w ie tlił św , A u g u sty n .

W reszcie trz e c ią g ru p ę p u b lik a c ji ks. P a c io rk o w sk ie g o s ta n o ­ w ią a r ty k u ły i o p ra c o w a n ia do ty czące o góln ie ap o lo g e ty k i o raz je j n ie k tó ry c h zag ad n ień , m a ją c e w zn aczn ej m ierz e c h a r a k te r in fo rm a c y jn y .7

P ra g n ą c sc h a ra k te ry z o w a ć d ziałaln o ść n a u k o w o -b a d a w c z ą ks. P acio rk o w sk ie g o n a le ż y z a trz y m a ć się g łó w n ie n a d d w iem a w y m ie n io n y m i już jego ro z p ra w a m i, k tó r e z o sta ły w y d a n e w fo rm ie k siążk o w ej.

S zczególnie dużo czasu z a b ra ło ks. P a c io rk o w s k ie m u p rz e p ro ­

2 Poznań 1952. Rozprawa ta zyskała pozytywne recenzje. Por. m. in.: „Collectanea Theologica” 23 (1952) s. 383 (ks. Fr. S a w i c k i ) , „Schola­ stik” 28 (1953) s. 280 (A. B a c h t), „Zeitschrift für katholische Theolo­ g ie” 75 (1953) s. 492 n„ „Roczniki teologiczno-kanoniczne” 3 (1957) s. 402—407 (ks. Sz. S z y d e 1 s к i).

3 Do pierwszej grupy można zaliczyć prace ks. P a c i o r k o w s k i e g o w ym ienione w w ykazie jego publikacji (załączonym przy końcu tego tekstu) pod liczbą: 3, 5, (6), 8, 11, 13, 14 i 20.

4 Guérisons paranormales dans le christianisme contemporain, Var­ sovie 1976 wyd. ATK, stron 168.

5 Warszawa 1977 wyd. ATK, stron 267.

6 Do drugiej grupy publikacji można zaliczyć prace ks. Paciorkow ­ skiego wym ienione w tym sam ym w ykazie pod liczbą: 15, 16, 18 i 25. 7 Do trzeciej grupy można zaliczyć prace w ym ienione tamże pod licz­ bą: 1, 2, 9, (10), 12, 17, 19, 22 i 23.

w a d zen ie b a d a ń , k tó re s ta ły się p ó źn iej p o d s ta w ą do u z y sk a n ia p rzez n iego d o k to ra tu , a ta k ż e h a b ilita c ji. B a d a n ia te p o d ją ł k s. P a c io rk o w sk i jeszcze w o k re sie p rz e d w o je n n y m i p ro w a d z ił je p o te m w tru d n y c h w a ru n k a c h o k u p a c ji n ie m ie c k ie j, k ie d y to d o stęp do zb io ró w b ib lio te k n a u k o w y c h (zw łaszcza B ib lio te k i U n iw e rs y te tu W arszaw sk ieg o ) b y ł b ard zo k ło p o tliw y .

M im o to jeszcze p rz e d w y b u c h e m p o w sta n ia w a rszaw sk ie g o p ra c a d o k to rsk a ks. P ao io rk o w sk ieg o n t. m y śli ap o lo g e ty c z n e j św . A u g u s ty n a b y ła go to w a i o d d a n a do p rz e p is a n ia n a m a sz y ­ nie. J e d n a k ż e n a sk u te k p o w sta n ia w a rszaw sk ie g o rę k o p is p r a ­ cy i je j częściow y m aszy n o p is u le g ł zn iszczeniu.

P o za k o ń cze n iu d z ia ła ń w o je n n y c h ks. P a c io rk o w s k i n ie zn ie­ ch ęco n y p rz y k rą u t r a t ą rę k o p isu p ra c y d o k to rsk ie j, p o d ją ł t r u d je j o d tw o rz e n ia , d o k o n u ją c p rz y ty m sz e re g u zm ian w s to s u n ­ k u do je j w c ześn iejsze j re d a k c ji.8

W r. 1949 p ra c a ta w je j sp e c y fic z n y m sfo rm u ło w a n iu z o sta­ ła o b ro n io n a n a U n iw e rs y te c ie W a rsza w sk im , s ta ją c się p o d ­ s ta w ą d la u z y sk a n ia p rz ez niego s to p n ia d o k to ra teolo gii w za­ k re s ie a p o lo g ety k i, a n a s tę p n ie w n o w e j, zm o d y fik o w a n ej i ro z­ szerzo n ej p o s ta c i p o d s ta w ą d la u z y s k a n ia s to p n ia d o k to ra h a ­ bilito w a n eg o .

W sk a zan a p ra c a b a d a w cz a ks. P acio rk o w sk ie g o n a d m y ślą św. A u g u s t y n a , d o ty czą cą n o rm a ty w n e j w a rto śc i c h r y s tia - n izm u w a sp e k cie e m p iry c z n y m , z a d ecy d o w ała o k ie r u n k u jego d alszy c h z a in te re s o w a ń i b a d a ń n a u k o w y c h . K s. P a c io rk o w sk i b y ł z n a w cą m e to d y e k lez jo lo g icz n ej w b a d a n ia c h n a d ch rz e śc i­ ja ń s tw e m pochodzącej od św . A u g u s t y n a i czuł się w p e w ­ n y m se n sie jego u czn iem . In te re s o w a ł go c h ry s tia n iz m w t a ­ k im u ję c iu , w ja k im je s t on d o s tę p n y p o z n a n iu w spółczesnego· człow ieka, k tó r y o b s e rw u je p rz ed e w sz y stk im zjaw isk o w ą s tro ­ n ę K ościo ła i n a je j p o d sta w ie w n io sk u je o jego g enezie.9

Do n ie z w y k ły c h cech e m p iry c z n y c h K ościoła św iad czący ch w sposób szczególny o jego p o z a n a tu ra ln y m p o ch o d zen iu n a le ­ ży, zd a n ie m św . A u g u sty n a , jed n o ść w p rz e s trz e n i i w czasie oraz św ięto ść m o ra ln a (w zg lęd n a u w iększości jego członk ów i h e ro ic z n a u n ie k tó ry c h z n ich) w ra z z re fle k se m d o św iad c zal­ n y m , za z n a c z a ją c y m się w d zied zin ie ogólnej k u l t u r y p o zo sta­ ją c e j pod w p ły w e m o d d z ia ły w a n ia e w a n g e lii (u d o sk o n a le n ie o b y cz ajó w ).10

8 Por. ks. R. P a c i o r k o w s k i . Chrześcijaństwo w apologetycznef

m y śli św. Augustyna, dz. cyt., s. V—VIII.

9 Por. tamże, s. 2—6. 10 Por. tamże, s. 12.

1 0 W O J C I E C H T A B A C Z Y Ń S K I [6]

K s. P a c io rk o w s k i ja k o a p o lo g e ty k -e m p iry k p o d ją ł w p ó ź n ie j­ sz y m czasie (głów nie w la ta c h sześćd ziesiąty ch ) b a d a n ia n a d

c h ry s ta n iz m e m w asp e k cie n ie z w y k ły c h u zd ro w ień , ja k ie zacho­ dzą n ie k ie d y w s a n k tu a r ia c h c h rz e śc ija ń sk ic h , a zw łaszcza w L o u rd e s. Szło m u o z b a d a n ie z pom ocą k ry te r ió w m e d y c z n y c h o ra z a p o lo g e ty c z n y c h n ie k tó ry c h p rz y p a d k ó w u z d ro w ie ń p a r a ­ n o rm a ln y c h , ja k ie w y d a rz y ły się w L o u rd e s, a ż eb y n a te j d ro ­ dze o d po w iedzieć n a p y ta n ie , czy m o żn a w c h rz e ś c ija ń stw ie w sp ó łcz esn y m stw ie rd z ić is tn ie n ie ta k ic h u z d ro w ie ń o c h a ra k ­ te rz e re łig jn y m , k tó ry m w olno b y b y ło p rz y zn ać , b ez z a s trz e ­ ż e ń z m ed y czn eg o p u n k tu w id zen ia, c h a r a k te r p o z a n a tu ra ln y i teologiczny, a ty m sa m y m w a rto ść m o ty w a c y jn ą w sto su n k u do św ia to p o g lą d u c h rz e śc ija ń sk ie g o .11

W ty m ce lu o p isał o n z d u żą d o k ład n o ścią s tro n ę fe n o m e n o ­ logiczną u z d ro w ie ń w o góle,12 a n a s tę p n ie z p o m ocą m e to d y p o ­ ch o dzącej od C lau d e B e r n a r d a z a ją ł się szczegółow ą a n a liz ą d w ó ch u z d ro w ie ń p a r a n o rm a ln y c h o k o n te k ś c ie re lig ijn y m , j a ­ k ie m ia ły m iejsce w L o u rd e s w 1950 r. (u z d ro w ien ia E. G a- n o ry i E. F u ld y ).13 A n a liz u ją c je w n ik liw ie o d s tro n y k r y t e ­ rió w w sp ó łczesn ej m e d y c y n y (z sz e ro k im u w z g lę d n ie n ie m p ró b w y ja ś n ie ń o c h a ra k te r z e p sy ch o g e n n y m ) w y k a z a ł b ra k m o żli­ w e j do p rz y ję c ia w ty c h w y p a d k a c h in te r p r e ta c ji n a t u r a l n e j .14 W te j s y tu a c ji u z d ro w ie n ia te stan o w ić m og ą p rz y k ła d y u z d ro ­ w ie ń n ie w y tłu m a c z a ln y c h d la m e d y c y n y (płaszczyzna poziom a), â z a ra z e m m o żliw y ch do w y ja ś n ie n ia ze s tro n y ap o lo g e ty k i ja ­ ko s k u tk ó w d z ia ła n ia p rz y c z y n y p o z a n a tu ra ln e j i teolog iczn ej

(płaszczy zna p io n o w a).15

W y n ik i b a d a ń ks. P a c io rk o w sk ie g o n a d u z d ro w ie n ia m i p a r a ­ n o rm a ln y m i w e w sp ó łcz esn y m c h rz e śc ija ń stw ie , p rz e d sta w io n e w w y m ie n io n e j książce, są sfo rm u ło w a n e w sposób bard zo o s tro ż n y i w y w a ż o n y ta k , b y m o g ły zostać p rz y ję te p rz ez k a ż ­ dego k ry ty c z n e g o c z y te ln ik a , k tó r y n ie p o d d a je się s u g e stii a p rio ry c z n y c h założeń św ia to p o g lą d o w y c h .16 U czciw ość i s u ­ m ien n o ść ks. P a c io rk o w sk ie g o w p o d e jśc iu do p ró b y ro z w ią ­ za n ia w sk az an eg o p ro b le m u w y ra ż a się m . in. w o g ro m n ej lite r a tu r z e fa ch o w ej, zw łaszcza z z a k re s u m e d y c y n y (w su m ie

11 Por. ks. R. P a c i o r k o w s k i , Uzdrowienia paranormalne we

w sp ó łcze sn ym chrześcijaństwie, dz. cyt., s. 8.

12 Por. tamże, s. 11—29. 13 Por. tamże, s. 70—90. 14 Por. tamże, s. 210 n. 15 Por. tamże, s. 212—220. 15 Por. tamże, s. 221 n.

(7] K S . P R O F . R Y S Z A R D P A C I O R K O W S K I 11

ok. 400 pozycji), ja k ą a u to r w z ią ł pod u w a g ę p rz y jego o p ra ­ c o w a n iu .17

R o z p ra w a ks. P acio rk o w sk ie g o n t. u z d ro w ie ń p a r a n o rm a l­ n y c h s p o tk a ła się z ży w y m ec h em w św iec ie n a u k o w y m w po ­ s ta c i liczn y c h (ok. 40) re c e n z ji k ra jo w y c h i za g ran icz n y ch , k tó ­ re w o g ro m n e j w iększości o c e n ia ją b ard zo p o z y ty w n ie je j w a ­ lo r k ry ty c z n y , w o d n ie sie n iu do ta k d e lik a tn e g o za g a d n ie n ia ' ja k im je s t o b ec n ie za g a d n ie n ie c u d u i jeg o ro li w w e ry fik a c ji w a rto ś c i n o rm a ty w n e j c h ry s tia n iz m u .18 S zczególnie m oże god ną p rz y to c z e n ia je s t tu o p in ia o ro z p ra w ie ks. P acio rk o w sk ie g o p rz e s ła n a n a jego rę c e p rz ez cz ło n k a A k a d e m ii F ra n c u s k ie j J. G u i t t o n a (z dn. 18 II 1976 r.), k tó r a z a w ie ra m . in. słow a: „ z a p o zn a łe m się z P a ń s k ą k s ią ż k ą i w y ra ż a m sw ój podziw . S ą ­ dzę, że n ie m a s tu d iu m ró w n ie w y c zerp u ją ceg o , ró w n ie ż in fo r­ m u jące g o , ró w n ie k ry ty c z n e g o i ró w n ie o tw a rte g o n a te n t r u d ­

n y p ro b le m ” .19 ,

17 Por. tamże, s. 223—244.

18 Recenzje takie opublikowane zostały m. in. w czasopismach: „Asso­ ciation M édicale internationale de Lourdes” 1,76—476 (1976) s. 91 m ,

„Divus Thom as” 4 (1976) s. 454 (A. Z ü r i c h), „Etudes” 6 (1976) 905 n. (F. R u s s o ) , „Franciscanum ” 54 (1976) s. 510 (F. T r u j i l l o ) , „Maria­ num ” 38-(1976) s. 593 n. (E. M. T o n i o l o ) , „Revue Thom iste” 3 (1976) s. 520 (M. A. G e n e v o i s ) , „Sapienza” 2 (1976) s. 248, „Sinite” (Sala­ manca) 1976 s. 496 (J. H e r n a n d e z ) , „Studium” (Madrid) 1976 s. 207 (M. F. de V i 11 а с о r t a), „Theologisch-praktische Quartalschrift” 2 (1977) s. 214 (K. G a s t g e b e r ) , „Studia Theologica V arsaviensia” 15 (1977) nr 1 s. 255—260 (E. T o m a s z e w s k i ) , „Życie i M yśl” (1977) nr 4 s. 171— 174 (J. S t r o j n o w s к i). W cześniej jeszcze, przed wydaniem wskazanej książki o uzdrowieniach paranormalnych, bardzo pozytywną ocenę za­ wartej w niej rozprawy wyrazili: ks. prof, dr W. K w i a t k o w s k i (20 ‘ IX 1971 r.), prof. zw. dr med. Leon M a n t e u f f e l (И XII 1972), ks.

prof. dr Józef S z u l e t a z W ydziału Biologii UW (2 I 1973 r.) i ks. prof, dr J a n S t ę p i e ń . Nadto prof, dr med. Antoni C h r o ś c i c k i w sw ej zw ięzłej ocenie (2 V 1973 r.), dotyczącej w yłącznie strony m e­ dycznej w skazanej rozprawy, stwierdził, że w św ietle dzisiejszej wiedzy m edycznej strona ta nie budzi żadnych zastrzeżeń, co świadczy bardzo pozytyw nie o przygotowaniu ks. Paciorkowskiego pod względem m e­ dycznym do napisania tej rozprawy. Oceny te w formie maszynopisu przechow ywane są w pryw atnym archiwum śp. ks. Paciorkowskiego.

19 „J’ai pris connaissance de Votre Livre et je vous exprim e mon admiration. Je crois qu’il n ’existe pas d’etude aussi exhaustive, aussi inform ée, aussi critique et aussi ouverte sur le sujet d ifficile”.

Pozytyw ne i życzliw e opinie o tej książce, w yrażone w osobistych li­ stach, otrzymał ks. Paciorkowski nadto od innych przedstaw icieli św ia­ ta naukowego w e Francji, jak np. Dr M a n g i a p a n z Biura Lekar­ skiego w Lourdes (list z dn. 30 VIII 1976 r.) i Dr P. C h a u c h a r d (list z dn. 20 II 1976). W ym ienione listy przechowywane są w pryw at­ nym archiwum śp. ks. Paciorkowskiego.

12 W O J C I E C H T A B A C Z Y N S K I 18]

R o zp ra w a ks. P a c io rk o w sk ie g o n t. u z d ro w ie ń p a r a n o rm a l­ n y c h , z n a jd u ją c a sw ój w y ra z u b o cz n y w p o sta c i k ilk u a r ty k u ­ łów, w y ra ź n ie z n ią zw ią z a n y c h ,20 s ta n o w i z p ew n o śc ią z a sa d n i­ cze dzieło w za k re sie jego p ra c y n a u k o w o -b a d a w c z e j, k tó re b y ło m u b ard zo b lisk ie do k o ń ca życia.

P ra c a n a d tą ro z p ra w ą , b ard zo ż m u d n a i cz asoch ło nn a, m o­ g ła p rz y c z y n ić się też, w ja k ie jś m ierze, do w cześn iejszeg o w y ­ c z e rp a n ia się sił ks. p ro f. P acio rk o w sk ie g o i p rz y sp ie sz e n ia p o ­ stę p ó w ch o ro b y , k tó r a p rz e c ię ła pasm o jego życia.

K s. P a c io rk o w s k i b y ł n a jb liż s z y m u cz n ie m i w sp ó łp ra c o w ­ n ik ie m ks. p ro f. K w i a t k o w s k i e g o , a u to ra ap o lo g e ty k i to ­ ta ln e j i tw ó rc y w a rsz a w sk ie j szk o ły ap o lo g ety c zn ej. N ic też d ziw nego, że k ilk a jego p u b lik a c ji s łu ż y w p ro w a d z e n iu w s tr u k t u r ę te j ap o lo g e ty k i o ra z w y ja ś n ie n iu ry só w o ry g in a l­ n y ch , ja k ie w n ió sł w je j b u d o w ę czcig o d n y a u to r.21

N a m a rg in e sie c h a r a k te r y s ty k i p ra c y n a u k o w o -b a d a w c z e j ks. P a c io rk o w sk ie g o n a le ż y um ieścić u w a g i do ty czące jego dzia­ łaln o ści n a u k o w o -d y d a k ty c z n e j, zw ią zan e j zw łaszcza ze s t a ­ n o w isk ie m d o c e n ta i p ro fe s o ra w A k a d e m ii T eologii K a to lic ­ k iej.

D ziałalno ść d y d a k ty c z n ą p ro w a d z ił ks. P a c io rk o w s k i zre sz tą n ie ty lk o w A T K , gdzie k ie ro w a ł w ciąg u 12 la t k a te d r ą ap o ­ lo g ety k i, lecz ta k ż e w S e m in a riu m M e tro p o lita ln y m W a rsz a w ­ sk im , ja k b y ło to ju ż zaznaczone. J a k o w y k ła d o w c a i e g z a m i­ n a to r cieszy ł się o n u s tu d e n tó w d u ż y m a u to ry te te m . A u to ry ­ te t te n z y sk iw a ł m u sposób p ro w a d z e n ia w y k ła d ó w i o d b y w a ­ n ia e g z a m in ó w oraz c e c h y jego osobow ości.

W y k ła d y ks. P a c io rk o w sk ie g o o d zn a cza ły się s ta ra n n y m p rz y ­ g o to w a n ie m o ra z lo g iczn y m i ja s n y m u jęcie m , chociaż ich p rz e d m io t (a p o lo g e ty k a to ta ln a lu b z a g a d n ie n ia m o n o g rafic zn e z z a k re s u te jż e d y sc y p lin y ) n ie n a le ż a ł do ła tw y c h , c h a r a k te r y ­ z u ją c się p rz y ty m w p e łn i n a u k o w ą s t r u k t u r ą i te rm in o lo g ią . P o d o b n ie i eg zam in y , k tó re o d b y w a ł, ce ch o w a ły d u że w y m a ­

N ie w szyscy jednak bez w yjątku recenzenci trafnie oceniali problem tej pracy i sposób jego rozwiązania, skłaniając tym sam ym autora do w yjaśnień niektórych nieporozum ień w jej ocenió. Por. ks. R. P a c i o r ­ k o w s k i , Uwagi na marginesie książki o uzdrowieniach paranormal­

nych w e w spółcze sn ym chrześcijaństwie, „Życie i M yśl” (1977) n r> 11 s.

143 n. Jest to odpowiedź na recenzję J. S t r o j n o w s k i e g o w tym ­ że czasopiśm ie (1977) nr 4 s. 171— 174.

20 Por. przyp. 6.

21 Są to pozycje pod liczbą: 9, 17, 19 i 22 w w ykazie publikacji ks. Paciorkowskiego załączonym do tego tekstu.

g a n ia g d y idzie o w ied z ę i u m ie ję tn o ść ścisłego m y ślen ia. J e d ­ n a k ż e sam o p o d ejście ks. P a c io rk o w sk ie g o do s tu d e n tó w , za­ w sze ta k to w n e i d e lik a tn e , stw a rz a ło za ró w n o n a w y k ła d a c h , ja k i n a eg z am in ach , m iłą i k o n s tr u k ty w n ą a tm o s fe rę .22

K s. p ro f. P a c io rk o w sk i ja k o sa m o d z ie ln y p ra c o w n ik n a u k o ­ w y, a p o te m ta k ż e k ie ro w n ik k a te d r y ap o lo g ety k i, p ro w a d z ił tzw . s e m in a ria n a u k o w e , w ra m a c h k tó ry c h p rz y g o to w y w a n e b y ły p ra c e m a g iste rsk ie i d o k to rsk ie .23 A n a d to o rg a n iz o w ał z e b ra n ia n a u k o w e . B ra li w n ic h u d z ia ł w y k ła d o w c y apo lo ge­ ty k i i in n y c h d y sc y p lin teo lo g iczn y c h z ró ż n y c h u cz eln i k o ­ ś c ie ln y c h W k r a ju . P ro g ra m ty c h z e b ra ń o b e jm o w a ł zw y k le p r e ­ le k c ję d o ty czą cą w y b ra n e g o za g a d n ie n ia z z a k re s u a p o lo g e ty k i lu b n a u k p o k re w n y c h o ra z rzeczo w ą d y s k u s ję , w ja k ie j za b ie­ r a li głos n a ogół w szy sc y u c z e stn ic y z e b ra n ia . S am k s. P a ­ c io rk o w sk i p rz e w o d n ic z y ł ty m ze b ran io m , ja k ró w n ie ż n ie je d ­ n o k ro tn ie w y g ła sz a ł p re le k c je .24

III. DZIAŁALNOŚĆ KAPŁANSKO-DUSZPASTERSKA

O bok d ziała ln o śc i n a u k o w o -b a d a w c z e j i d y d a k ty c z n e j ks. p ro f. P a c io rk o w sk i z a jm o w a ł się ju ż od ch w ili sw y c h św ięceń (w 193() r.), w w ięk sz y m lu b m n ie js z y m sto p n iu , p ra c ą k a p ła ń ­ sk ą i d u s z p a s te rsk ą . W y ra ż a ła się o n a w p ie rw s z y m rzęd zie w co d z ie n n y m o d p ra w ia n iu M szy św. i o d m a w ia n iu m o d litw y b r e ­ w ia rz o w e j (zam ien io n ej za zgodą ks. p ry m a s a W y szy ń sk ieg o

w 1976 r. n a m o d litw ę ró żańco w ą), w s p ra w o w a n iu s a k r a m e n ­ t u p o je d n a n ia i in n y c h s a k ra m e n tó w św ięty ch , w g łoszeniu w ró ż n e j fo rm ie S ło w a Bożego, a n a d to w la ta c h 1937·— 1956,

j g j K S . P R O F . R Y S Z A R D P A C I O R K O W S K I 13

22 Są to opinie potwierdzone przez byłych studentów ks. prof. Pa­ ciorkowskiego.

23 Ks. Paciorkowski był promotorem 10 prac m agisterskich, jednej doktorskiej (ks. Z. К ł y s z), a nadto recenzentem 15 prac doktorskich i habilitacyjnych. Por. Słow n ik Polskich Teologów Katolickich, dz. cyt., s. 605, a zwłaszcza dokumentacja w teczce jego akt personalnych w ATK.

24 Por. Z p ro ble m aty ki stu diów apologetycznych w Polsce (Działal­

ność w a r sza w sk iej szkoły apologetyczn ej w latach 1969—-1977, oprać. ks.

W. T a b a c z y ń s k i ) , „Częstochowskie Studia Teologiczne” 5 (1977) s. 339—354 oraz tamże 6 (1978) s. 481—490, a nadto S prawozdanie z po­

siedzeń zespołow ej ka te d ry apologetyki na W ydzia le Teologicznym A T K w W arszawie za rok ak. 1967168 i 1968169 (oprać. ks. W. T a b a c z y ń -

s к i), „Studia Theologica Varsaviensia” 8 (1970) nr 1 s. 361—375, a wreszcie z lat wcześniejszych: Zebranie dysku sy jn e ze społo wej kate dry

apologetyki (R. P a c i o r k o w s k i ) , „Collectanea Theologica” 28 (1957)

W O J C I E C H T A B A C Z Y I Ś r S K I _[10]

w p e łn ie n iu o b o w iązk ó w r e k to r a k ościoła w Je z io rn ie F a b ry c z ­ n e j. Z ty m sta n o w is k ie m łącz y ła się te ż s ta ła tro s k a o ży cie r e lig ijn e m ie jsc o w y c h m ieszk a ń có w o ra z o sa m b u d y n e k k o ­ ścieln y , jego w n ę trz e i otoczenie.

D z ie w iętn aście la t, w ciąg u k tó ry c h z a m ie szk iw ał w J e z io r­ n ie i s p ra w o w a ł fu n k c ję r e k to r a kościoła, są to lata, g d y ob ok p ra c y n a u k o w e j ks. P a c io rk o w sk i z a jm o w a ł się sp ra w a m i p r a k ­ ty c z n y m i, ja k im i n o rm a ln ie m u si za jm o w a ć się d u szp a ste rz, k a te c h e ta i rz ą d c a kościoła.

K ościół (p.w. O p iek i św . Józefa), ja k i zo stał p o w ie rz o n y jego p ieczy w Je z io rn ie , zo stał z b u d o w a n y w p o c z ą tk a c h X X w. (1907—-1909 r.) p rz ez d y re k c ję m iejsco w e j f a b ry k i p a p ie r u d la je j p ra c o w n ik ó w .25 Z ty c h w zg lęd ó w re k to r kościoła b y ł zależ­ n y w sw y c h p o c z y n a n ia c h n ie ty lk o od p rob oszcza p a r a fii S łom czy n, n a te re n ie k tó re j z n a jd o w a ł się kościół, lecz ta k ż e i od d y re k c ji w s p o m n ia n e j fa b ry k i.

K s. P a c io rk o w sk i, jak o r e k to r k ościoła w Je z io rn ie , p ro w a ­ d ził d zia ła ln o ść d u s z p a s te rs k ą w śró d m ie jsc o w y c h m ieszk ań ców , a zw łaszcza w śró d dzieci i m łodzieży. W zw ią zk u z ty m w k a ż ­ d ą n ied zie lę c e le b ro w a ł d w ie M sze św ., je d n ą d la dzieci i d r u ­ gą (sum ę) d la og ó łu p a ra fia n . D w u k ro tn ie też głosił k a z a n ie . P o p o łu d n iu zaś o d p ra w ia ł n ieszp o ry . K a z a n ia d la d o ro sły c h o ry g in a ln e w tre ś c i i fo rm ie b u d z iły ży w e z a in te re s o w a n ie i u zn a n ie , zw łaszcza w śró d in te lig e n c ji.

W o k re sie W ielkiego P o s tu o rg a n iz o w a ł co ro k u re k o le k c je w Je z io rn ie , s ta ra ją c się o an g a żo w a n ie w ty m ce lu m ożliw ie n a jle p sz y c h re k o le k c jo n istó w . K s. P a c io rk o w sk i p ro w a d z ił k a ­ te c h iz a c ję dzieci i m ło dzieży , w iz y to w a ł m iejsco w e ro d z in y w ra m a c h tzw . k o lęd y , o d w ied z ał ch o ry ch , p rz y g o to w y w a ł n a sp o tk a n ie z B ogiem u m ie ra ją c y c h .

P rz e z sze reg la t u rz ą d z a ł w sw y m ko ściele m is te ria ja s e łk o ­ we, a zw łaszcza w ie lk o p o stn e n t. M ęki P a ń s k ie j, w y k o rz y s tu ­ jąc w ty m ce lu m . in. u tw o ry L u c ja n a R y d l a . M iste ria te, o d b y w a n e w n ie d z ie le W ielkiego P o s tu w fo rm ie re c y ta c ji, s ta ­ ra n n ie p rz y g o to w a n y c h p rz ez sp e c ja ln ie sp ro w a d z a n e g o z W a r­ szaw y re ż y s e ra , g ro m a d z iły w ie lu c h ę tn y c h słu c h a c z y n ie ty lk o z J e z io rn y , lecz i z okolic.

K s. P a c io rk o w sk i w o k re sie sw ego r e k to r a tu w Je z io rn ie , d ołożył w ie lu s ta ra ń , aż eb y kościół p o d le g ły jego p iecz y został

25 Por . K a t a l o g Archidiecezji W arszawskiej, Warszawa 1981 s. 407 n. Od 1957 r. kościół p.w. Opieki św. Józefa w Jeziornie Fabrycznej jest kościołem parafialnym. Por. tamże.

w y p o saż o n y zaró w n o w c e n n e p rz e d m io ty k u ltu , ja k też w u rz ą d z e n ia podno szące jego fu n k c jo n a ln o ść . D zięki jego. za b ie­ gom k ościół z y sk a ł z a te m o b ra z p ę d z la J a n a S t y k i p rz e d s ta ­ w ia ją c y O sobę C h ry s tu s a K ró la (u m ieszczo n y w b o czn y m oł­ ta rz u ), d a le j w a rto śc io w ą fig u rę S e rc a Jez u so w eg o o ra z a r ty ­ s ty c z n e s ta c je D rogi K rz y ż o w e j w y k o n a n e p rz ez z n a n ą rz e ź - b ia rk ę , p. T r z c i ń s k ą - K a m i ń s k ą ; a n a d to n o w e k o n fe ­ s jo n a ły , ży ra n d o le , c e n tr a ln e o g rz e w a n ie (k tó reg o d z ia ła n ie za­ p e w n ia ła m ie jsc o w a fa b ry k a ) o raz p ra w d o p o d o b n ie d zw o n y .29

W ty c h in w e s ty c ja c h zazn ac zy ł się z m y sł g o sp o d arczy i a d ­ m in is tra c y jn y ks. P acio rk o w sk ie g o . Do jego za słu g d la ko ścioła w J e z io rn ie n a le ż y ta k ż e zało żen ie k o ła m ło d zieży k a to lic k ie j (KSM ) o ra z c h ó ru kościelneg o, k tó r y p o w s ta ł w o p a rc iu o to koło.

P o o p u szczen iu J e z io rn y (p rzy k o ń c u 1956 r.) i po zam iesz­ k a n iu w W arszaw ie, n a te re n ie p a r. Z b aw ic iela (Al. W y zw o le­ n ia 10), ju ż bez fo rm a ln y c h o b o w iąz k ó w d u sz p a ste rsk ic h , k s. P a c io rk o w sk i o d p ra w ia ł co d zien n ie M szę św . o ra z słu ż y ł w m ia rę sw y c h m o żliw ości p o m ocą d u s z p a s te rs k ą w k o ściele N a jśw . Z b aw iciela. W tego ro d z a ju zw ią zk u z p ar. Z b aw ic iela w W a rsza w ie p o zo staw ał o n też do k o ń ca sw ego życia.

IV. ISTOTNE CECHY CHARAKTERU

W sw ej h o m ilii pod czas M szy św . p o g rz eb o w ej śp. ks. p ro f. R y sz a rd a P acio rk o w sk ie g o , ks. p r o r e k to r A T K H e lm u t J u r o s w y ra z ił się o Z m a rły m i jego n ie o c z e k iw a n y m o d e jśc iu do P a ­ n a w sposób n a s tę p u ją c y : „ J e s t to o d ejście cich e i p o k o rn e , ja k b y k o n s e k w e n tn e do całego ży cia Z m arłe g o , do Jeg o ży cia za ró w n o k a p ła ń sk ie g o , ja k i n au k o w eg o , k tó re by ło n a c e c h o ­ w a n e p ro s to tą , sk ro m n o śc ią i p o k o rą . T a k ą b o w iem o p in ią cie­ szy ł się za ży cia u w szy stk ich , k tó ry m c h c ia ł zaw sze je d y n ie słu ży ć w ied z ą i w ia rą , d o b ro cią i życzliw ością, u c z y n n ą m iło ­ ścią. W c ie n iu te j słu ż b y b liź n im s ta ły też jego o siąg n ięcia b ad a w cz e i a w a n se n a u k o w e ” 27.

T ę o p in ię m o żn a u zn a ć za w p e łn i zg od ną z p o sta w ą oso­ b o w ą ks. P acio rk o w sk ie g o .

| H j K S . P R O F . R Y S Z A R D P A C I O R K O W S K I

26 Zam ieszczone tu inform acje o działalności ks. Paciorkowskiego ja­ ko rektora kościoła w Jeziornie pochodzą głów nie od P. Dr Danuty P a- ciorkowskiej, siostry ks. profesora, która była bezpośrednim świadkiem tej działalności.

16 W O J C I E C H T A B A C Z Y Ń S K I

K s. p ro f. P a c io rk o w sk ie g o p o z n a łe m jeszcze w o k re sie m o ­ ic h stu d ió w s e m in a ry jn y c h (przed r. 1950), g d y jak o a s y s te n t śp. ks. p ro f. K w ia tk o w sk ie g o b y w a ł o b ec n y n a e g z a m in a c h z a p o lo g e ty k i w S e m in a riu m M e tro p o lita ln y m W a rsza w sk im , k tó ­ re g o a lu m n i b y li w ów czas s tu d e n ta m i W y d z ia łu T eologii K a to ­ lick iej UW.

Od teg o czasu też aż do k o ń c a ży cia ks. P acio rk o w sk ie g o u trz y m y w a łe m z n im b lisk i i b ard zo ży c zliw y k o n ta k t. D zięki te m u m o g łem w ciąg u d łu g ic h la t o b serw o w ać b liżej s ta łe ce­ c h y jego c h a ra k te r u .'

W łaśn ie ty m , co zaznaczało się w jego p o staw ie, b y ła sk ro m ­ ność, d e lik a tn o ść u czuć i b ez in te re so w n o ść o ra z p ra w d z iw a życzliw ość d la in n y c h osób. N ig d y niczego n ie cz y n ił ty lk o z chęci z w ró cen ia n a siebie u w ag i, czy też w y w o ła n ia p o z y ty w ­ neg o w ra ż e n ia .

To co czynił, b yło u k ie ru n k o w a n e n a w a rto śc i o b ie k ty w n e , ta k ie ja k p ra w d a i d obro m o ra ln e , a n ie n a zw y k łe u z n a n ie lu b o so b istą s a ty s fa k c ję . K a żd e za d an ie jak ieg o się p o d e jm o ­ w a ł — czy to ja k o k a p ła n -d u s z p a s te rz , czy jak o n a u k o w ie c i w y k ła d o w c a , czy w re szcie jak o k ie ro w n ik k a te d r y lu b p rz e d ­ sta w ic ie l w ład z u cz eln i —■ w y k o n y w a ł b ard zo su m ie n n ie i z p e łn y m o d d an iem . D zięk i te m u n a le ż a ł do osób n a p ra w d ę o d ­ p o w ied z ia ln y ch , n a k tó ry c h m o żn a po leg ać b ez o b a w y zaw o ­ d u .28

K s. P a c io rk o w s k i ja k o b lisk i u cz eń i w sp ó łp ra c o w n ik ks. p ro f. K w ia tk o w sk ie g o , k tó r y b y ł w y b itn y m u czo n y m , k a p ła n e m i człow iekiem , często o b cu jąc z nim , z p ew n o śc ią p o g łę b ił w so­ b ie te s z la c h e tn e c e c h y c h a ra k te r u , ja k ie b y ły m u ju ż częścio­ w o w ro dzon e, a częściow o n a b y te d zięki w y c h o w a n iu dom o­ w e m u i p ó ź n ie jsz e m u sa m o w y c h o w a n iu ..

T y m i też p rz e s ła n k a m i n a le ż y o sta te c z n ie tłu m a c z y ć jego p o ­ sta w ę ta k b ard zo lu d zk ą, c h rz e śc ija ń sk ą i k a p ła ń sk ą , ta k ą , j a ­ k ie j o c z e k u je m y od p ra w d z iw y c h w y z n a w c ó w C h ry stu s a .

V. WYKAZ PUBLIKACJI KS. PROF. R. PACIORKOWSKIEGO

1. P rym at papieża na tle soboru efeskiego, W arszaw a 1932. 2. Rec.: M. B e s s o n , Saint Pierre et les origines de la primauté

romaine, Coll. Theol. 15 (1934) n r 3 s. 377—386.

28 Opinię tę potwierdzają bez zastrzeżeń osoby, które m iały z ks. Prof. Paciorköwskim bliskie kontakty oficjalne i koleżeńskie:

{13] K S . P R O F . R Y S Z A R D P A C I O R K O W S K I 17

3. Początki em p iry zm u eklezjologicznego w metodach apologety-

ki nowoczesnej, Coli. Theol. 21 (1949) n r 1 s. 107—121.

4. Elem ent psychologiczny w kulcie Serca Jezusowego, Wiad. Arch. W arsz. 34 (1950) n r 1—2 s. 15 n.

5. W kład m yśli św. A u gustyna do problem atyki rozwoju dogma­

tów, Coli. Theol. 22 (1950—51) n r 1—4 s. 77—85.

6. W obronie m yśli augustyńskiej, Tyg. Powsz. 7 (1951") n r 20 s. 5 (322).

7. Chrześcijaństwo w apolo g etycznej m yśli św. Augustyna, P o­ znań 1952.

8. L ’apologétique nouvelle et la pensée augustienne, Coll. Theol. 24 (1953) n r 1—4 s. 235—240.

9. W ew nętrzna budowa apologetyki nowoczesnej, Coll. Theol. 25 (1954) n r 1—2 s. 1—40.

10. Co to jest religia?, Wrocł. Tyg. Katol. 4 (1956) n r 28 (149) s. 1. 5.

11. Z badań nad ideą heroizmu religijnego w chrześcijańskiej sta­

rożytności, Coli. Theol. 28 (1957) n r 3—4 s. 503—559.

12. Zebranie dysk u syjn e zespołowej katedry apologetyki, Coli. Theo). 28 (1957) nr 3—4 s. 716—726.

'13. Uwagi o metodzie eklezjologicznej w apologetyce, Coli. Theol. 29 (1958) n r 1—4 s. 170- -177.

14. L ’h e r o is m e r e l i g i e u x d ’a p r e s la p a s s io n d e s s a in te s P e r p e t u e e t F é lic ité , „Revue des Etudes A ugustienne” 5 (1959) n r 4 s.

367—389. .

15. Fenomenologia uzdrowienia, Coll. Theol. 30 (1959) n r 1—4 s. 67—82.

16. Z problem atyki nadzw yczajnych uzdrowień, Roczn. Teol.-Kan. 7 (1960) n r 1 s.. 117—120.

17. Tw órczy w kład ks. profesora Wincentego K w iatkow skiego w

organizację naukow ą apologetyki nowoczesnej, S tudia Theol.

Vars. 8 (1970) n r 1 s. 29—39.

18. Ogólne zasady m etody pracy naukow ej w świetle refleksji

Claude Bernarda, S tudia Theol. Vars. 11 (1973) n r 1 s. 15—42.

19. Apologetyka, w: Encyklopedia Katolicka, t. 1, L ublin 1973, kol. 777—780.

20. Myśl apoloqetyczna Augustyna, w: Encyklopedia Katolicka, t. 1, L ublin 1973, kol. 1101—1103.

21. Guérisons paranormales dans Ы eLxistianisme contemporain, Varsovie 1976.

18 W O J C I E C H T A B A C Z Y Ń S K I [14}

22., K ieru n ek apologetyki, w: X X [Dwadzieścia] lat A kade m ii Teo­

logii Katolickiej. Księga pamiątkowa 1954—1974, W arszaw a

1976, s. 38—56.

23. Psychospołeczne podłoże zjawiska desakralizacji, w: W kierun­

ku prawdy, W arszaw a 1976, s. 276—282.

24. Uzdrowienia paranormalne we współczesnym chrześcijaństwie, W arszaw a 1977.

25. Uwagi na marginesie recenzji książki o uzdrowieniach para­

normalnych we w spółczesnym chrześcijaństwie, „Życie i M yśl”·