W. Goldinier
Obrona przy istnieniu sprzecznych
interesów oskarżonych
Palestra 6/12(60), 94-95
O d R e d a k c j i
W nr ze 10 czasopisma radzieckiego „Socyalisticzes- kaja Zakonnost” ’ ukazał się a rty k u ł adwokata. W. G o I d i n i e r a pt. „Obrona p rzy istnieniu sprzecz nych interesów oskarżonych”, k tó ry ze w zględu n a znaczenie omówionego przez autora problem u z p e w n ym i skrótam i zam ieszczam y.
W. GOLDINIER
O b ro n a przy istnieniu sp rze czn ych
interesów oskarżonych
W sp ra w a c h k a rn y c h , w k tó ry c h w y s tę p u je k ilk u oskarżonych, sp o ty k a s ię dość często sy tu a c je rodzące k o liz je in te re só w poszczególnych oskarżonych. N ie k ie d y dotyczą one poszczególnych k w estii, n ie d o ty k a ją c sa m ej isto ty oskarżenia,, in n y m raz em , p rzeciw nie, dotyczą p o d sta w o w y c h zagadnień, od k tó ry c h u d o w o d n ie n ia lu b n ie u d o w o d n ien ia zależy w y n ik sp raw y .
M ożliw ość ta k ie j k o liz ji in te re só w w sposób b ezpośredni p rz e w id z ia n a je s t w u sta w o d a w stw ie procesow ym . A rty k u ł 47 k.p.k. R S F R R p rz e w id u je w zw iązk u z ty m , że t a sa m a osoba nie m oże być obro ń cą dw óch o skarżonych, jeżeli in te r e sy jed n eg o z nich k o lid u ją z in te re sa m i drugiego. P r a k ty k a sąd o w a b ezw zg lęd n ie p rze strzeg a tego w y m a g a n ia u sta w y . W yroki z a p ad łe z n a ru sz e n ie m pow yższego p rz e p isu są zaw sze uch y lan e.
W tego ro d z a ju sp ra w a c h z a d an ie a d w o k a ta je s t szczególnie złożone i o d p o w ie ^ dzialne. W s y tu a c ji bow iem , gdy sprzeczność in te re só w poszczególnych o sk a rż o n ych dotyczy p o d staw o w y ch p ro b lem ó w osk a rż en ia , w ypo w ied zi o b rońcy je d n eg o z n ic h n a b ie r a ją częstokroć c h a r a k te ru obw in ien ia, o sk a rż a n ia pozostałych. P o w s ta je w ięc p y ta n ie , czy a d w o k a t b ro n iąc y jednego z o sk a rż o n y ch m a p ra w o p rz e k sz tałcać się w o sk a rż y cie la pozostałych?
Is tn ie je pogląd, że a d w o k a t w żad n y m w y p a d k u n ie p o w in ien ob w in iać innych, oskarżonych. P ogląd te n b y w a u za sa d n ia n y a rg u m e n ta m i w y n ik a ją c y m i z w ła ś c i wości pow ierzo n ej a d w o k a to m fu n k c ji o b ro n y albo w zg lęd am i zasad m o ra ln y c h leżących u p o d sta w ich działalności. J e s t p ra w d ą , że a d w o k a t p o w ołany je s t do tego, by b ro n ił, a nie o sk a rż a ł (chociaż re p re z e n tu ją c in te re sy pokrzyw dzonego lu b pow oda cyw ilnego, w y k o n u je w te d y fu n k c je oskarżycielskie). J e s t p ra w d ą i to, że p rzy w y k o n y w a n iu sw oich obow iązków zaw odow ych p o w in ien on k ie ro w a ć się n o rm am i m o raln o ści so cjalisty czn ej i za sa d am i e ty k i ad w o k a ck ie j. Je d n a k ż e , w y ra ż a ją c pow yższy pogląd w ta k k ateg o ry cz n ej fo rm ie, zw olennicy jego n ie b io rą pod u w ag ę w ielo rak o ści życiow ych w y p a d k ó w i kon flik tó w , ja k ie w y n ik a ją w sp ra w a c h k a rn y c h .
W p ra k ty c z n e j działalności a d w o k a ta często się m a do czy n ien ia z sy tu a c ją , w k tó re j o b ro n a in te resó w jed n eg o oskarżonego nie je s t m ożliw a do p raw idłow ego jej p rze p ro w a d z e n ia bez p rz e d sta w ie n ia dow odów , o b ie k ty w n ie w y m ierzo n y ch p rz e c iw k o in n y m . W zajem ne sto su n k i i zw iązki w sp ó ło sk arżo n y ch ta k p rz e p la ta ją się n ie k ie d y ze sobą, że an a liz a ro li każdego z n ic h w p o p ełn ien iu p rz e stę p s tw a o r a t o k re śle n ie sto p n ia w in y i o dpow iedzialności n ie u ch ro n n ie zb ieg a ją się z oceną w i ł y w spółoskarżonych.
Nr 12 (60) Obrono przy istnieniu sprzecznych interesów oskarżonych #5
W ja k ic h okolicznościach o raz w ja k im z a k resie dopuszczalny je s t ta k i sposób obrony? P rz y sprzecznościach organicznie w y n ik a ją c y c h z w za jem n y ch sto su n k ó w o skarżonych oraz w ra m a c h obow iązującej konieczności o b ro n ien ia się p rze d o s k a r żeniem . W szelkie w ypo w ied zi obrońcy godzące w in te re sy in n y c h oskarżonych m oż n a u znać za u za sa d n io n e ty lk o w ted y , kiedy n ie p o d n iesien ie ty c h okoliczności u n ie m ożliw iłoby n ależ y te p rze p ro w ad z en ie obrony oskarżonego.
W p rocesach w sp ra w a c h n ie p ełn o letn ich w aż n e znaczenie m a za g ad n ien ie roli podżegacza. P o d sta w y u sta w o d a w stw a k arn e g o (art. 33 p k t 6) n a k a z u ją w zięcie pod u w ag ę ta k ie j n ie p ełn o letn o śc i w m om encie p o p ełn ien ia p rz e stę p s tw a ja k o okoliczności łagodzącej, z m n iejsza jąc ej odpow iedzialność. W zw ią zk u z ty m k o d ek s k a rn y R SFR R p rz e w id u je w sp e cja ln y m p rze p isie (art. 210) odpow iedzialność za w cią g an ie n ie letn ich do d ziałalności p rzestępczej. P rz y u s ta la n iu o rg an iz ato rsk ie j albo pod żeg ającej ro li dorosłego p o w sta je p ro b lem dow odu d o d atk o w y c h okolicz ności, k tó re u z a sa d n ia ją zm niejszenie odpow iedzialności n ie letn ieg o w ciągniętego n a drogę p o p ełn ien ia p rze stę p stw a . W ta k ie j sy tu a c ji obow iązkiem obrońcy n ie le tn ie g o je s t dążyć do w y ja ś n ie n ia okoliczności p o p rzed zający ch po p ełn ien ie p rz e stę p stw a i to w arzy szący ch m u i jeżeli w m a te ria ła c h sp ra w y z n a jd u ją się od p o w ied n ie k u te m u d an e, w y k ry ć k ie ro w n ic zą ro lę d o rosłych w d o k o n an iu p rz e stę p stw a . O b ro n a n ie letn ieg o w ta k ic h w y p a d k a c h w iąże się ściśle z o b w inieniem osoby dorosłej n a ru sz a ją c e j p raw o . O to dlaczego m. in. w y d a je się n ie re a ln ą i p r a k tyczn ie nie do p rz e p ro w ad z en ia teza, że rozbieżność o brońców w p rz e d sta w ie n iu i ocenie okoliczności sp ra w y w żad n y m w y p a d k u n ie p o w in n a p rzek ształcić się w o b w in ie n ie in n y c h oskarżonych. O czyw iście obow iązujące a d w o k a ta poczucie ta k tu p ow inno p o w strzy m a ć go od tego, ab y p rzy ta c z a n ie przez niego dow odów p rze ciw in n e m u o sk a rż o n em u przy p o m in ało m ow ę o sk a rż y cie lsk ą p r o k u ra to ra .
A d w o k a t m oże p rz e d sta w ia ć sądow i n ie ty lk o ta k ie dow ody p rze m aw ia jąc e p rzeciw ko in n y m oskarżonym , k tó re o p a rte są n a b ezsp o rn y ch fa k ta c h i okolicz nościach, z n a jd u ją c y c h o b ie k ty w n e p o tw ie rd z en ie w rzeczyw istości, lecz rów n ież k ażd e dow ody; n a w e t te , k tó re o p a rte są ty lk o n a w y ja ś n ie n ia c h oskarżonego. J e żeli o m aw ian e sprzeczności nie w y n ik a ją organicznie z procesow ej sy tu a c ji o s k a r żon y ch i m ożna ich u n ik n ą ć lu b chociażby zm niejszyć, za o strze n ie ich przez o b ro ń ców je s t oczyw iście niedopuszczalne.
N ie należy zapom inać, że reg u ły etyczne p rzy obro n ie k a rn e j o b e jm u ją szeroki k rą g w za jem n y ch sto su n k ó w a d w o k a ta w p rocesie n ie ty lk o ze sk ład em sądzącym i p rz e d sta w ic ie la m i o rg an ó w śledczych, lecz ta k ż e ze św ia d k am i, biegłym i i in n y m i oskarżonym i oraz z jego klientem . N iew y k o rzy stan ie p rze w id zia n y ch przez u sta w ę i w y n ik a ją c y c h z okoliczności sp ra w y sposobów i śro d k ó w obrony o zn a czałoby n a ru sz e n ie za u fa n ia oskarżonego do sw ego obrońcy, n a ru sz e n ie przez a d w o k a ta sw ego obow iązku zaw odow ego i etycznych re g u ł obrony. S przeczności z a chodzące m iędzy osk arżo n y m i z n a jd u ją sw o je odbicie w ty m , że każdy z ich o b rońców ja k gdyby u m a c n ia sw oim i dow odam i a rg u m e n ta c ję oskarżenia. W skazuje na to n ie rz ad k o tre ść re p lik w y g łasza n y ch przez p r o k u ra to ró w biorących udział w procesie. W w y p a d k a c h gdy chodzi o n ie isto tn e sprzeczności zachodzące m iędzy oskarżonym i, k tó ry c h p o ru sze n ia w p rocesie m ożna u n ik n ą ć, zao strzen ie ich przez a d w o k a ta sta n o w i n aru sz e n ie zadań obrony. Je d n a k ż e jeżeli sprzeczności m iędzy o skarżonym i uzasad n io n e są ich sy tu a c ją , są organicznie zw iązane z ich pozycją w procesie — p rze p ro w ad z en ie ro zm a ity c h dow odów lu b spory m iędzy o b ro ń ca mi u ła tw ia ją sy tu a c ję oskarżyciela publicznego, tra c ą c w ów czas sw oje u je m n e znaczenie i o d d a ją c w ta k ic h w y p ad k a ch u słu g ę praw o rząd n o ści.
