Kongres warszawski Międzynarodowej Federacji Kobiet Zawodów Prawniczych (20-26 sierpnia 1967)

Krystyna Bielawska-Jackowska

Kongres warszawski

Międzynarodowej Federacji Kobiet

Zawodów Prawniczych (20-26

sierpnia 1967)

Palestra 11/9(117), 75-81

1967

N r 9 (117) K on g res w a rsza w ski M ięd zyn a ro d o w ej F ederacji K obiet ₇₅

n ej stro n y a obciążający m i z d ru g iej. A le bez u sta w ie n ia ow ej w ag i i bez o k re ­ ślen ia za w arto śc i .każdej szali i sto su n k u do d ru g iej n ie m oże być m ow y o p r a ­ w id ło w y m w y m iarze, zw łaszcza je śli chodzi o w y jśc ie poza g ran ice k a r y z a k re ślo ­ n e u sta w ą.

P o d ru g ie — uznanie, że sędzia m a obow iązek u zasad n ić n ie sk o rz y sta n ie z d a ­ n e j m u p rze z p rze p is m ożliw ości nad zw y czajn eg o złagodzenia m a n a celu u ła t­ w ie n ie k o n tro li in sta n c y jn e j i zapew nienie praw id ło w eg o je j przebiegu. N iepow o­ ł a n i e k o n k re tn y c h p o d sta w takiego, a n ie innego w y m ia ru k a ry , w obec m ożliw oś­ c i zd erzen ia się okoliczności łagodzących z obciążającym i, daw ałoby w ra ż e n ie w y ­ m ia r u k a r y zaw isłego w p o w ietrzu , o derw anego od rzeczyw istości i jednocześnie

uniem ożliw iałoby w dużym sto p n iu zb a d an ie słuszności k o n k retn e g o orzeczenia. U w zg lęd n iając to w szystko, uw ażam , że istn ie je obow iązek p rzy to czen ia m o ­ m en tó w (k o n k re tn y ch okoliczności), k tó re skło n iły sędziego do n ie sk o rz y sta n ia z danej m u p rze z u sta w ę — p rze z przep is w y ją tk o w y — m ożliw ości n a d z w y c z a j­ nej red u k c ji.

Te sa m e w zg lęd y w y d a ją się rów nież p rze m aw ia ć za koniecznością u z a sa d n ie ­ n ia w w y p ad k u , gdy sędzia z m ożliw ości n adzw yczajnego złagodzenia sk o rzy stał. Z godnie bow iem z tym , co w yżej pow iedziano, n i e z a w s z e sędzia m oże z ła ­ godzić n ad z w y cz ajn ie k a rę w raz ie p o w sta n ia dan ej okoliczności, n a to m ia st m oże "to uczynić t y l k o w ted y , gdy b r a k je s t m om entów p rze m aw ia jąc y ch p rz e ­ c iw k o ta k ie j red u k c ji.

KRYSTYNA BIELAW SKA-JACKOW SKA

Kongres warszawski Międzynarodowej Federacji

Kobiet Zawodów Prawniczych

(20 — 2 6 sierpnia 1967)

i

M iędzy n aro d o w a F e d e ra c ja K obiet Z aw odów P ra w n icz y ch liczy sobie 39 la t. P o ­ w s ta ła ona po p ie rw sz ej w o jn ie św iato w ej n a siln ej fa li eu ro p ejsk ieg o ru c h u fe m i­ nistycznego, k tó ry w ow ym czasie w alc zy ł nie ty lk o o zasad ę ró w n o u p ra w n ie n ia k o ­ biet, co w w ielu k r a ja c h n ie budziło ju ż zastrzeżeń , a le rów n ież o re a liz a c ję p r a k ­ tyczn ą te j zasady w życiu.

Zaczęło się od sp o tk a n ia w P a ry ż u z o k az ji ja k ieg o ś k o n g resu m ię d zy n a ro d o w e­ go w 1928 ro k u p ięciu a d w o k a te k z cz te re ch k ra jó w . B yły to: M arcelle K ra e m e r- B ach i A g ath e D y v ra n d e -T h e v e n in z F ra n c ji, C la ra C am poam or z H iszpanii, P o s- k a - G ru n ta l z E sto n ii i B e re n t z N iem iec — kob iety o niepo sp o lity ch um y słach i go­ rąc y c h sercach, p io n ie rk i, k tó re p rz e ła m a ły tra d y c ję n iedostępności zaw odów p r a w ­ niczych d la k o b ie t i sw oim p rz y k ła d e m pociąg n ęły inne. W ro k później, po o p rac o ­ w an iu i u ch w a len iu sta tu tu , F e d e ra c ja rozpoczęła in te n sy w n ą działalność o rg a n iz a ­ c y jn ą .

76 K r y s t y n a B i e l a w s k a- J a c k o w s k a _{Nr 9 (117)}

W a rto tu od ra z u zaznaczyć, że P o lsk a asy sto w a ła n ie m a l p rz y n a ro d z in ac h F e ­ d era cji. W sw oim ró w n ie p o ety czn y m co p ełn y m e ru d y c ji p rze m ó w ien iu in a u g u ra ­ cy jn y m o becna p rze w o d n iczą ca F e d e ra c ji, a d w o k a tk a p a ry s k a p. Y vonne T o lm an - -G u illa rd , p rz y p o m n ia ła w iadom ość p ra so w ą zam ieszczoną w d zien n ik u p a ry sk im „Le J o u r n a l” z d n ia 18. XI.1929 r.: ów czesna p rze w o d n iczą ca F e d e ra c ji A g ath e D yv- ra n d e -T h e v e n in p rz y p ro w a d z iła do fra n cu sk ieg o m in is tra sp raw iedliw ości, k tó ry m b y ł w ted y L u cien H u b e rt, m ło d ą Polkę, W andę G ra b iń sk ą , k tó ra w łaśn ie została p ie rw sz y m sędzią - k o b ie tą d la n ieletn ich , i z a p y ta ła m in is tra , k ie d y p rz e d sta w i p ro je k t u sta w y u m o ż liw ia jąc ej kobietom dostęp do są d o w n ictw a . M in iste r H u b e rt dał odpow iednie p rzy rze cze n ie , k tó re zrealizo w ał jego n a s tę p c a dopiero... po 17 la ­ ta ch . W 20-osobow ej d eleg a cji fra n c u sk ie j n a K o n g re sie w a rsz a w sk im było trz e c h sędziów . O d te j p o ry sęd zia W a n d a G ra b iń sk a b r a ła b ez p o śred n i u dział w p ra c a c h F e d e ra c ji.

S to w arzy szen ie K o b iet z P ra w n ic z y m W y k szta łce n ie m w W arszaw ie, k tó re w y ­ łoniło się ze S to w arzy sz en ia K ob iet z W yższym W y k szta łce n ie m i rozpoczęło sw ą działalność w 1927 ro k u pod p rze w o d n ictw em p ie rw sz ej p o lsk iej ad w o k a tk i, n ie ­ daw no z m arłej zasłużonej społeczniczki H elen y W iew iórskiej, w y sy łało k olejno sw e członkinie n a zjazd y F e d e ra c ji, w łąc za ją c się z całym za p ałem do je j p rac . T ak w ięc ad w o k a t I re n a K a lisk a została sk a rb n ic z k ą F e d e ra c ji, a a d w o k a tk i G ra ­ ży n a S zm u rło w a i Z o fia S zulcow a, k tó ra zginęła w czasie w o jn y w R a v en sb rü c k , b ra ły c z y n n y u d ział w k o n g resa ch F e d e ra c ji w P a ry ż u i W iedniu. B o h a te rsk ie j Polce, n ie za p o m n ia n ej koleżance Z ofii Szulcow ej p o św ię ciła p. Y vonne T o lm a n -

-G u illa rd w z ru sz a ją c y f ra g m e n t sw ego p rze m ó w ien ia p o w italnego.

Cele F e d e ra c ji, sfo rm u ło w an e 'w s ta tu c ie z 1929 r., n ie stra c iły nic ze sw ej a k ­ tualności. M ała n o w ela p o w o jen n a p o w iąz ała s ta tu t z P o w szech n ą D e k la ra c ją P ra w C złow ieka 1 oraz p rz y ję ła tę D e k la ra c ję ja k o p o d sta w ę działalności F ed e ra c ji. F e d e ­ ra c ja je s t d e m o k ra ty c z n ą o rg a n iz a c ją m ięd zy n aro d o w ą, p o zarząd o w ą (N o n -G o v ern ­

m e n ta l O rganisation), k tó ra „ p o m ija jąc w szelk ie ró żn ice p o lity cz n e i re lig ijn e ”, o r­

g a n iz u je k o n ta k ty i w y m ia n ę poglądów m iędzy p ra w n ic z k a m i różnych naro d o w o ś­ ci, jednoczy ich w y siłk i w celu u p rz y stę p n ie n ia k obietom w szy stk ich zaw odów p raw n iczy ch , s ta w ia w c e n tru m sw ej u w ag i p ro b le m a ty k ę p r a w a ro dzinnego i m o­ żliw ości jego u n ifik a c ji, p o p ie ra p rz y ja ź ń i so lid arn o ść m iędzy sw ym i cz ło n k in ia­ m i i w te n sposób p rzy c zy n ia się ja k n a jb a rd z ie j do sz erze n ia id ei p o k o ju n a całym św iecie. M ając w sw y m sk ła d zie 40 sek cji k ra jo w y c h z czte re ch k o n ty n e n tó w (wy­ ją te k sta n o w i ty lk o A u stra lia ) oraz w iele członkiń in d y w id u a ln y c h z k rajó w , gdzie se k cje n ie zo stały jeszcze zo rg an izo w an e (np. USA, S z w a jc a ria , H isz p an ia , In d ia, k r a je a fry k ań sk ie), F e d e ra c ja u zy sk ała s ta tu s d o rad c zy (k o n su lta ty w n y ) p rz y R a ­ dzie G ospodarczej i S połecznej ONZ (ECOSOC — E conom ic and. Social Council), w łąc za ją c się w szczególności do m ięd zy n aro d o w y ch a k c ji K o m isji P ra w C złow ie­ k a i K o m isji P ra w K obiet, o rganów pom ocniczych R a d y 2.

S iedzibą F e d e ra c ji je s t P ary ż , m iasto, w k tó ry m ona p o w sta ła, K o n g resy odby­ w a ją się co 3 la ta w różn y ch k ra ja c h , a co ro k u z b iera się R a d a F ed e ra c ji. P o n a d ­ to o rg an izo w an e są sp o rad y c zn e se m in a ria , ja k np. o sta tn io w 1965 r. w L o zan ­ nie.

K ongres w a rsz a w sk i był d ziesiąty m z kolei, ja k to w y lic za w sp o m n ia n a ju ż adw . K ra e m e r-B a c h , i zgrom adził w lu strz a n e j sa li p a ła c u S tasz ic a d eleg a tk i z 24 p a ń stw : A nglii, A u strii, B elgii, B u łg arii, C zechosłow acji, D ahom eju, D anii, F ra n c ji,

1 U chw alona p rzez Z grom adzenie Ogólne NZ n a III sesji w P a ry ż u d n ia 10 g ru d n ia 1918 r.

K ongres w a rsza w ski M iędzynarodow e) F ederacji K o b iet 77

H iszpanii, H olandii, In d ii, Jug o sław ii, K an a d y , N iem ieckiej R e p u b lik i D e m o k ra ­ ty c zn e j, N iem ieck iej R ep u b lik i F e d e ra ln e j, P olski, R u m unii, S tan ó w Z jednoczo­

nych A P, S z w a jc a rii, S zw ecji, T u rc ji, W ęgier, W łoch i Z w iązku R adzieckiego. N a k o n g res p rzy b y ło n ad to 25 osób re p re z e n tu ją c y c h ró żn e m ięd zy n aro d o w e .or­ g an iza cje . P rz e d sta w ic ie l M iędzynarodow ego B iu ra P ra c y p. Z dzisław W ierzbicki w y stą p ił ró w n ież w c h a ra k te rz e p rz e d sta w ic ie la S e k re ta rz a G en e ra ln eg o ONZ. Nie sposób n ie w y m ie n ić tu ró w n ież p. H eleny L efle ro w ej, w iceprzew odniczącej Z gro­ m a d ze n ia N arodow ego CSRS, k tó ra n a k o n g resie re p re z e n to w a ła Ś w ia to w ą D em o­ k ra ty c z n ą F e d e ra c ję K o b iet i b y ła je d y n ą cudzoziem ką p rz e m a w ia ją c ą po polsku. W śród uczestn iczek K on g resu n ie b ra k ło k o b ie t n a w ysokich sta n o w isk a c h p r a w ­ niczych. P rzew o d n ic ząc ą d eleg a cji b u łg a rsk ie j b y ła d r S v e tla D askałow a, m in iste r sp raw ie d liw o śc i BRL, przy b y ło też trz e c h sędziów S ąd u N ajw yższego: p.p. E k a te - r in a B iolchew a (B ułgaria), d r Z ofia W a silk o w sk a (Polska) i d r F lo ric a P a u la A n- d re i (R um unia) o raz trz e c h p ro fe so ró w w y d ziałó w p r a w a : p.p. N in a O rło w a (ZSRR), S e n ta R a d w an o w a (C zechosłow acja) i N ik a l U lu cc at E rd e n e r (Turcja).

W ogólnej liczbie 107 u czestniczek K o n g resu p rz e w a ż a ły a d w o k a tk i, k tó ry c h było 45 z 14 k ra jó w . N ajw ięcej, bo 15, liczy ła d e le g a c ja fra n c u sk a , w n a stę p n e j ko lejn o ści szły P o lk i — 7, A ng ielk i — 6 i W łoszki — 5.

S k ła d d eleg a cji p o lsk iej był n a s tę p u ją c y :

P rzew o d n ic ząc a d r Z ofia W asilk o w sk a — sędzia SN, B a lic k a J a n in a — ad w o k a t w W arszaw ie,

B a rtn ic k a Z o fia — sędzia w Łodzi,

B ie la w sk a -Ja c k o w sk a K ry s ty n a — a d w o k a t w Łodzi, B o ch n ia R eg in a — sędzia w K oszalinie, *

B u b ień sk a P a u lin a — prezes OKA w L ublinie, D ziedzic M a rta — p ro k u ra to r w Bydgoszczy, G aje w icz M a ria — ad w o k a t w R adom iu,

G ajo w n iczek A lin a — r a d c a p ra w n y w W arszaw ie, Iłła k o w icz J o la n ta — r a d c a p ra w n y w K ielcach, Iw aszk iew icz M a ria — sędzia w Ż arac h ,

Je sio n o w sk a P a u lin a — sędzia w Szczecinie, J u r a n E u g en ia — sędzia w e W rocław iu,

K o rs a k -S o łd a to w A licja — ad w o k a t w O lsztynie, M atoszko Ja d w ig a — sęd zia w B iały m sto k u , M ęd rzy ck a E w a — sędzia w W arszaw ie, M ich ało w sk a L a u r a — ad w o k a t w L u b lin ie, M yczkow ska Z ofia — sędzia w W arszaw ie, O lejn icz ak K ry s ty n a — sędzia w W arszaw ie, P ete lcz y c Z ofia — sędzia w G d ań sk u ,

P olony J a n in a — prezes S ądu W ojew ódzkiego w K rakow ie, R eg en t-L ech o w icz M a ria — ra d c a M in istra S praw iedliw ości, S ty p u łk o w sk a M a ria — a d w o k a t w Częstochow ie,

S u ry n J a n in a — ad w o k a t w P ozn an iu , Szyszko A n n a — sędzia w e W rocław iu, T a rk o w sk a Ja d w ig a — sędzia w G rodkow ie, T ro jn a r D a n u ta — sęd zia w K ato w icach , T rz c iń sk a M a ria — sęd zia w Rzeszow ie, Z b o ro w sk a J a n in a — sędzia w K rakow ie.

P ro te k to r a t n ad K o n g resem ob jął M in iste r S p raw ied liw o ści prof. d r S ta n isła w W alczak. N a sesji in a u g u ra c y jn e j p rze m ó w ien ie p o w ita ln e w ygłosił W ice m in ister

78 K r y s t y n a B i e l a w s k a- J a c k o w s k a Nr 9 (117)

S p ra w ied liw o śc i d r F ra n c isz e k R usek. M ów ca p o d k re ślił now oczesność polskiego ko d ek su ro d zin n e g o i opiekuńczego, o p arte g o n a zasad zie ró w n o u p ra w n ie n ia m a ł­ żonków , o raz zw rócił u w ag ę n a fa k ty c z n e ró w n o u p ra w n ie n ie ko b iet w naszym

k r a ju ró w n ież w zaw odach praw n iczy ch , co w idoczne je s t z przytoczonych w ty m p rze m ó w ien iu in te re su ją c y c h d an y c h sta ty sty c z n y c h o u d ziale k o b ie t w poszcze­ gólnych zaw odach p ra w n ic z y c h w edług s ta n u n a dzień 31 lip c a 1967 r. Było w ięc w ty m czasie k o b ie t:

sędziów 1028, co sta n o w i 33% ogółu sędziów p ro k u ra to ró w 537 „ „ 20% „ p ro k u ra to ró w a d w o k a tó w 608 „ ' „ 10% ,, ad w o k a tó w n o ta riu sz y 69 „ „ 17% „ n o ta riu sz y a rb itró w 111 „ „ 39% „ a rb itró w / rad c ó w p ra w n y c h 924 „ „ 22% ,, rad c ó w p ra w n y c h i sam odzielnych p ra c o w ­ n ik ó w n a u k i 1 7 „ „ 4% p ro fe so ró w i docentów p ra w a . II

T e m a te m K o n g resu b y ła „R odzina w spółczesna i je j o ch ro n a p ra w n a ”. O m aw ia­ ją c w y b ó r tego te m a tu , p. Y v o n n e T o lm a n -G u illa rd p rz e d sta w iła w y n ik i a n k ie ty p rze p ro w ad z o n ej p rze z fra n c u sk i In s ty tu t B a d a n ia O pin ii P u b licz n ej w s p ra w ie h ie ra rc h ii p o jęć zasadniczych. R espondenci u m ie śc ili „R odzinę” n a trze cim m iejscu po h asłac h : „ P o k ó j” i „W olność”,» a p rze d h asła m i: „O jczyzna” i „R eligia” .

I n m éd ia s re s w p ro w a d z ił od ra z u z e b ran y ch w ygłoszony n a se sji in a u g u ra c y j­

n ej r e f e r a t prof. A n to n in y K łoskow skiej p t. „S ocjologiczne a s p e k ty p ra w n e j och­ ro n y ro d z in y ”, k tó ry sta n o w ił bazę socjologiczną d la p ro b le m a ty k i p ra w n e j. R e fe­ r e n tk a p k re śliła ro d zin ę ja k o „g ru p ę p ie rw o tn ą o zin sty tu c jo n alizo w a n y ch f o r ­ m a c h ”, k tó ra w e w szy stk ich zn an y ch sp o łeczeń stw ach i k u ltu ra c h je s t u w aż an a „za je d y n ą u p ra w n io n ą je d n o stk ę p ro k re a c y jn ą ”. W spółczesny u sta w o d aw ca nie w a h a się p rze d in g e re n c ją w dziedzinę tra d y c y jn e j, obyczajow ej re g u la c ji in s ty tu c ji r o ­ dziny, je d n a k ż e n ie w k ra c z a zb y t drobiazgow o w sfe rę n ie k tó ry c h , b ard z o is to t­ n y ch fu n k c ji m a łż e ń stw a i ro d zin y . Tezę tę p o tw ie rd z a p rzytoczony p rzy k ła d o w o p o lsk i k o d ek s ro d z in n y i opiekuńczy, w k tó ry m spośród 60 a rty k u łó w , z a jm u jąc y ch się sp ra w a m i m a łże ń stw a, 27 dotyczy fo rm y z a w a rc ia i ro zw ią zan ia, 25 — s p ra w m a ją tk o w y c h , a zaled w ie 8 a rty k u łó w odnosi się do p ra w i obow iązków m ałżonków w z a k re sie p o d sta w o w y c h w a ru n k ó w codziennego w spółżycia p a r y m ałżeń sk iej. R e­ f e r e n tk a w y ja ś n ia , że „chodzi tu ta j o a s p e k t życia ro d z in y ja k o g ru p y p ie rw o tn e j, k tó re j fu n k c je z tru d e m ty lk o m ogą uchodzić za p rz e d m io t p ra w n e j reg u la cji. P o dru g ie, k o n tro la re a liz a c ji n o rm je s t w te j dzied zin ie n ie p o ró w n a n ie tru d n ie js z a niż np. w d ziedzinie z a w ie ra n ia m a łż e ń stw a ”. W k o n k lu z ji p ro f. K ło sk o w sk a w id zi p e ­ w ien „ d y sta n s m ię d zy n o rm a m i p ra w n y m i a n o rm a ty w n y m i m odelam i śro d o w is­ k ow ym i i fa k ty c z n y m i p raw id ło w o śc iam i za ch o w an ia p ew n y c h środow isk” .

W p ie rw sz y m d n iu obrad, po w łoskim re fe ra c ie a d w o k a ta A dy P icciotto p t. „Ś rodki zapobiegaw cze, w ychow aw cze i in te rw e n c ja są d o w a” , streszczonym w sk u te k nieobecności a u to rk i p rze z ad w o k a ta P ię C ire lli z M ediolanu, w y w iąz ała się d y s­ k u s ja n a te m a t p o ję cia rodziny. H in d u sk a p. R am o D evi G u p ta, ad w o k a t w A lla - b ah a d , oraz D ah o m e jk a p. P ognion, sęd zia w C otonou, w y ja śn iły , że w ich o j­ czyznach oraz w in n y c h k r a ja c h A zji i A fry k i rozum ie się p rze z ro dzinę ta k ą zbio­ row ość sp o k rew n io n ą i spow inow aconą, k tó rą w n aszej te rm in o lo g ii o k reśla s ię

Nr 9 (117) K o n g res w a rsza w ski M ięd zyn a ro d o w e) F ederacji K o tle t

₇₉

m ianem ro d u . W je d n y m z późniejszych re fe ra tó w p. P ognion p rz e d sta w iła zarys p ra w a zw yczajow ego zw anego „M ina”, stosow anego w D ah o m e ju i w Togo, je d n e ­ go z około p ię ciu set p ra w zw yczajow ych A fry k i. W edług tego p ra w a k o b ie ta z chw ilą zam ążpójścia przechodzi spod w ład zy sw ej rod zin y pod w ład z ę rodziny m ęża, k tó r a w y p ła c a ro dzinie żony posag, lżona pozostaje w p ra w d zie pod bezpo­ śre d n ią w ła d z ą m ęża, ale w sp raw ac h w aż n y ch o sta tn ią in sta n c ją o rze k ają cą je st głow a rod zin y (rodu). S pory ta k ie n ie w y m a g a ją zach o w an ia żadnej sp e cja ln ej p ro ce d u ry , a le ja k o sp ra w y szczególnej w ag i ro z p a try w a n e są o w schodzie sło ń ­ ca, albow iem w ed łu g w ierz eń lu d n o śc i d uchy p rzo d k ó w cz u w ają o te j p o rz e n a d dom em i w iodą k u szczęśliw em u p rzeznaczeniu. E w e n tu a ln y su b iek ty w izm ro z­ strzy g n ięć głow y rodziny, zap ad a ją cy ch często po w y słu c h an iu głosów ra d y f a ­ m ilijn e j sk ła d a ją c e j się w yłączn ie z m ężczyzn, je s t po w ażn ie h am o w an y p rze z o p i­ n ię pu b liczn ą, k tó ra w ra z ie n iesp raw ied liw eg o orzeczenia m oże się obrócić p rz e ­ ciw całej rodzinie i w re z u lta c ie synow ie tej rod zin y m ogą być p o te m o d trą c a n i ja k o k a n d y d a c i n a m ałżonków . Pozycję żony w ro d zin ie w zm acn ia w dow ieństw o. J e s t ona obow iązana w ów czas poślubić starszeg o b r a ta zm arłeg o m ęża, e w e n tu a l­ n ie jego w u ja , a w ra z ie odm ow y m u si w ró c ić do sw ej rodziny, k tó ra w ty m w y ­ p a d k u o b ow iązana je s t zw rócić posag.

W ra cając do p ro b le m a ty k i „ m a łe j” rod zin y (m ałżonkow ie i m a ło le tn ie dzieci), K ongres w y su n ą ł szereg p o stu lató w . P ierw szy z nich sp ro w ad za się do tego, że u staw y k o n sty tu c y jn e p o w in n y za w ierać odpow iednie p o sta n o w ien ia o ochronie rodziny ja k o k o m ó rk i społecznej. O chrona ta m a n a celu jed n o ść i trw a ło ść ro ­ dziny, rów ność p ra w i obow iązków m ałżonków oraz in te re s m o raln y i m a te ria ln y dzieci. D ru g i stanow i, że zasady k o n w en c ji ONZ w sp raw ie m in im aln eg o w iek u niezbędnego do z a w arcia m ałżeń stw a, zezw olenia n a za w a rc ie m a łż e ń stw a i r e j e ­ s tra c ji zw iązków m ałżeń sk ich po w in n y być w szędzie stosow ane. W m y śl trze cie g o p o s tu la tu p o żąd an e je s t tw o rzen ie p o ra d n i dla n arzeczonych i m ałżonków , a w m yśl czw artego — proces o rozw ód lu b o se p a ra c ję p o w in ien być (w e w szy stk ich u sta w o d aw stw ac h ) poprzedzony rze czyw istą p ró b ą pogodzenia m ałżonków .

R e fe ra t p. W irg in ii M ueller, ad w o k a ta w W aszyngtonie i K a lifo rn ii, dotyczył sp e cja ln eg o są d o w n ictw a i szczególnej p ro c e d u ry w sp ra w a c h ro dzinnych. O b se r­ w u je się pow szechną te n d e n c ję do w y o d rę b n ie n ia ty c h s p ra w ja k o sp e c ja ln y c h w z a k re sie p ro ce d u ry , je d n a k ż e za k res i fo rm a w y o d rę b n ie n ia są różne. O dnotow ać tu należy, że np. w C in cin n a ti (USA, s ta n Ohio) ju ż w 1914 r. p o w sta ł sąd ro d z in ­ ny, do k tó reg o ju ry s d y k c ji n ależ ą sp ra w y rozw odow e, sp ra w y o a lim e n ty d la żony oraz sp ra w y p rze ciw k o ojcu u ch y lają ce m u się od w y k o n y w a n ia obow iązku a li­ m e n ta c ji w obec dzieci. W ty m ż e sta n ie Ohio sąd w Toledo z a tru d n ia p erso n e l zło­ żony z 93 osób, w ty m znaczną liczbę p sy c h ia tró w i psychologów . D zia ła jąc a n a te re n ie całych S tan ó w Z jednoczonych o rg a n iz a c ja społeczna ze zn am ien iem w y ż­ szej użyteczności p u blicznej T h e N ational P ro b a tio n an d P arole A sso c ia tio n o p r a ­ cow ała w 1961 r. S ta n d a rd F a m ily C o u rt A c t, k tó ry n a s tę p n ie został u chw alony w fo rm ie u sta w y p rz e z S ta n P ółnocnej K aro lin y . J e s t to ciek aw y p rz y k ła d d alek o idącej społecznej in ic ja ty w y ustaw o d aw czej, a jed n o cześn ie dow ód in te n sy w n eg o z a p o trze b o w a n ia społecznego n a tego ty p u sądy. W ty m też k ie ru n k u z re d a g o w a ­ n e zostały o dpow iednie rezo lu cje K o n g resu , z położeniem p rzy ty m n a c isk u n a p o ­ trz e b ę tw o rz e n ia w są d ac h ro dzinnych w y sp ecjalizo w an eg o a p a ra tu * pom ocnicze­ go, obejm u jąceg o psychologów , p sy c h ia tró w i pedagogów .

P rz y o m a w ian iu środków ochrony ro d zin y p rzez poszczególne g ałęzie p ra w a n i e m ogło oczyw iście z a b ra k n ą ć i p ra w a k arn e g o , k tó re po ra z p ierw szy było p rz e d ­ m io tem o b rad F e d e ra c ji. R e fe ra t g e n e ra ln y n a te n te m a t p rz e d sta w iła w

imieniu-8 0 K r y s t y n a B i e l a w s k a- J a c k o w s k a Nr 9 (117)

d eleg a cji po lsk iej sęd zia M a ria R egent-L echow icz, k tó r a om ów iła to z a g ad n ien ie w św ie tle p ra w a porów naw czego. N a jb a rd z ie j ożyw ioną d y sk u sję w y w o łała k w e ­ stia k a ra ln o śc i p r z e ry w a n ia ciąży i k a ra ln o śc i cudzołóstw a. In te re s u ją c y b y ł głos

H in d u sk i adw . G u p ta, k tó ra go rąco w y p o w ia d a ła się za p e n a liz a c ją cudzołóstw a, chociaż w je j ojczyźnie je st dopuszczalna i p ra k ty k o w a n a p o lig am ia. W u z a sa d n ie ­

n iu sw ego sta n o w isk a p o d k re śla ła , że cudzołóstw o godzi b ez p o śred n io w trw a ło ść rodziny. J e d n a k ż e p rz y tła c z a ją c ą w iększością głosów K o n g re s p rz y ją ł rez o lu cję p o ­ s tu lu ją c ą zniesienie k a ra ln o śc i cudzołóstw a. O w iele b a rd z ie j sp o rn y o k az ał się p ro b le m p rz e ry w a n ia ciąży, gdyż rez o lu cja w y p o w ia d a ją c a się za n ie k a ra ln o ś c ią p rz e ry w a n ia ciąży u z y sk a ła n ie sp e łn a 60% głosów. N ie b u d ziła n a to m ia st ż a d ­ n y ch w ątp liw o ści konieczność in g e re n c ji k a rn e j w zg lęd em osób, k tó re u c h y la ją się od w y k o n y w a n ia obow iązków a lim e n tac y jn y ch .

W zw iązku z zag ad n ien ie m re a liz a c ji ty c h obow iązków o b szern ie om aw iano k o n w en c ję m ięd zy n aro d o w ą o dochodzeniu roszczeń a lim e n ta c y jn y c h za g ran ic ą, sporząd zo n ą w N ow ym J o r k u w d n iu 20 czerw ca 1956 r . 3 Z w ypow iedzi d y sk u ­ ta n te k w y n ik ało , że n ie ra ty fik o w a ły dotychczas te j K o n w en cji liczne k ra je , zw łaszcza te, k tó re im p o rtu ją siłę roboczą, w szczególności S ta n y Z jednoczone A m ery k i P łn. i K an a d a. P rz ez u ch w a len ie odpow ied n iej re z o lu c ji K ongres za a p e ­ lo w a ł o pow szechne ra ty fik o w a n ie te j konw en cji.

D uże z a in te re so w a n ie w y w o łał p roblem w p ły w u w y k o n y w a n ia k a ry p o zb aw ie­ n ia w olności w zględem k o b ie t n a życie i trw a ło ść rodziny. D y sk u sja o p ie ra ła się n a dan y ch cyfrow ych, p rze d sta w io n y c h w pośw ięconej m. in. te m u za g ad n ien iu p ra c y d o k to rsk ie j d r D an u ty P ełk i-S łu g o ck iej. B a d a n ia socjologiczne objęły 243 k o b ie ty zam ężne o d b y w a ją c e k a r ę p o zb aw ien ia w olności w trz e c h za k ła d a c h k a r ­

nych co n a jm n ie j od dw óch la t. P ra w ie p ołow a (44%) ty c h k o b ie t p o rzucona zo­ s ta ła p rzez m ężów w o k resie o d b y w an ia k a ry , co oczyw iście pogorszyło rów n ież s y tu a c ję m a ło le tn ic h dzieci. Z n ac zn a część ko b iet - w ię ź n ia re k z a p a d a n a ró żn e nerw ice, spow odow ane długą ro z łą k ą z n ajb liż sz ą ro d zin ą. Z a g a d n ie n ie to uznano za sk o m p lik o w an e. W y m ag a ono szczegółow ych b a d a ń i now ych ro zw iązań p e n i­ te n c ja rn y c h , k tó re zo stały częściow o zasygnalizow ane.

R e fe re n tk a g e n e ra ln a te m a ty k i k a rn o p ra w n e j zak o ń czy ła sw e w yw ody za a p ro ­ b o w an ą p rzez K o n g re s o pinią, że ró w n ież w ra m a c h p r a w a k arn e g o k o nieczne je s t re a liz o w a n ie o chrony ro d zin y i m a ło le tn ic h dzieci, a le in g e re n c ja p r a w a k a r ­ nego w życie ro d zin y p o w in n a n astęp o w a ć ty lk o w celu o chrony p r a w i d o b ra dzieci, n a to m ia st n ie p o w in n a zastęp o w ać innych śro d k ó w w ychow aw czych i spo­ łecznych. Ś ro d k i te p o w in n y — bez u cie k a n ia się do r e p r e s ji k a rn e j — w y s ta r ­ czać w zasad zie do n ależ y teg o u k sz ta łto w a n ia sto su n k ó w m ięd zy lu d zk ich i w ła ś ­ ciw ego p o stę p o w an ia je d n o stk i w zględem sw ych bliskich.

S zereg p o stu lató w w y su n ą ł K ongres w w y n ik u d y sk u sji n a d fra n c u sk im r e f e ­ r a te m o o chronie ro d z in y śro d k a m i sto so w an y m i p rze z p ra w o a d m in istra c y jn e , so­ cjaln e, p ra c y i ubezpieczeń społecznych, w ygłoszonym p rze z a d w o k a ta Je a n n e le M eillour z N antes. P oza dobrze n am znan y m i z a sa d am i ró w n e j p ła cy za ró w n ą p ra c ę , w łaściw ej o chrony m a c ie rz y ń stw a i o chrony zdrow ia, n ależy p o d k reślić jeszcze podn iesio n y w r e fe ra c ie p o stu la t h a rm o n iz o w a n ia o k resów urlopow ych członków rod zin y o raz d e z y d e ra t u w zg lę d n ia n ia w a ru n k ó w ro d zin n y c h p ra c o w n i­ k a w ra z ie p rze n o sze n ia go do p ra c y w in n ej m iejscow ości.

J T ek st K on w en cji ogłoszony został w załączn ik u do N r 5? Dz. U. 1961 r., k tó ry pod poz. 87 zaw iera podanie do p ow szechnej w iadom ości o ra ty fik o w a n iu te j K onw encji przez R adę P ań stw a PRL, a pod poz. 88 — ośw iadczenie rządow e o złożeniu S ek retarzo w i G ene­ ra ln e m u ONZ polskiego d o k u m e n tu ra ty fik a c y jn e g o o raz o ra ty fik a c ji K on w en cji przez sze­ re g państw .

№ 9 (117) Wtz y ta ad w o k ató w czechosłow ackich ₈₁

A n g ielk a, a d w o k a t D oris K a th le e n B elch er z L on d y n u , om ów iła ro lę in s ty tu c ji p ań stw o w y c h i o rg an iz ac ji społecznych służących o chronie rodziny, w y su w ają c

m . in. p o s tu la t opieki n ad ludźm i s ta ry m i i za p ew n ie n ia im re n ty sta rc z e j w

w ysokości rzeczy w isty ch kosztów m in im aln y ch u trzy m an ia .

J a k o o s ta tn ia -re fe re n tk a g e n e ra ln a w y stą p iła W ęgierka, a d w o k a t E d ith G o- m ori, k tó ra zap o zn a ła u czestniczki K o n g resu z ro d z a je m i działaln o ścią in s ty tu ­ cji m ięd zy n aro d o w y ch służących ochronie rodziny. R e fe re n tk a p o d k re śliła , że d ys­ k ry m in a c ja k o b ie t u trz y m u je się zw łaszcza w poszczególnych le g isla cja ch ro d z in ­ nych, co opóźnia rozw ój now oczesnego m odelu rodziny. R ok 1968, ja k o ro k P ra w C złow ieka, p o w in ie n u ła tw ić za w arcie o d pow iedniej k o n w en c ji m iędzynarodow ej.

N a zakończenie K ongres dok o n ał w y b o ru now ych członków R ady. N a posiedze­ n iu now o o b ra n e j R ady zostały ponow nie w y b ra n e n a d ru g ą trz y le tn ią k ad e n c ję : a d w o k a t Y vonne T o lm a n -G u illa rd (F ran c ja) ja k o p rzew odnicząca, sę d zia d r Zo­ fia W asilk o w sk a (Polska) ja k o w icep rzew o d n icząca (jed n a spośród czterech), a d ­ w o k a t E lisa b eth G a u ltie r (F ran cja) ja k o s e k re ta r z g e n e ra ln y oraz a d w o k a t C h ri- s tin a W a m e lin k (H olandia) ja k o sk a rb n ik . Z w ażyw szy, że s ta tu t F e d e ra c ji zezw a­ la w zasad zie n a pono w n y b ezp o śred n i w y b ó r ty lk o je d e n raz, u trz y m a n ie n a do­ ty chczasow ych sta n o w isk ac h w yżej w ym ien io n y ch działaczek je s t dow odem w ie l­ kiego u z n a n ia d la ich e fe k ty w n ej i p ełn ej p o św ięcen ia p ra c y d la F e d e ra c ji.

K ongres sp o tk a ł się z życzliw ym p rzy ję cie m ze stro n y polsk ich w ła d z i o rg a n i­ zacji p raw n ic zy ch . K ilk a in te re su ją c y c h p rzy ję ć, k tó re ko lejn o w y d a li: M in iste r S p raw ied liw o ści, Z rzeszenie P ra w n ik ó w P o lsk ic h , P rzew o d n iczący P re zy d iu m Stołecznej R ad y N arodow ej, N aczelna R a d a A d w o k ack a i Z a rz ą d G łów ny L igi K obiet, pozw oliły zag ran ic zn y m uczestniczkom K o n g resu n a bliższe pozn an ie polskiego śro d o w isk a p raw niczego i społecznego oraz za cieśnienie osobistych k o n ­ ta k tó w p rzy ja źn i. Z ap ew n e długo pozo stan ie w p am ięc i u czestniczek K on g resu p e ­ łe n głębokiego n ie p o k o ju i sm u tk u c y ta t z k sią ż k i A n to in e de S a in t E x u p éry , że ludzie b u d u ją za w iele m urów , a za m ało m ostów , przy to czo n y przez w ice p rzew o d ­ n iczącą Z a rz ą d u G łów nego L igi K obiet p. Z ofię S zydłow ską w p ię k n y m p rze m ó ­ w ien iu n a b an k ie c ie pożegnalnym . S łow a te zostały sp o n ta n ic zn ie i z o p tym izm em sp a ra fra z o w a n e p rzez obecne n a b a n k ie c ie uczestniczki. C złonkinie M iędzynarodo­ w ej F e d e ra c ji K o b iet Z aw odów P ra w n icz y ch chcą i b ęd ą bud o w ać m osty!

EDWARD KALETA I STANISŁAW SYN O W IEC

Wizyta adwokatów czechosłowackich

W d niach od 12 do 16 czerw ca 1967 r. b aw iła w Polsce deleg acja ad w o k ató w czechosłow ackich. N a czele te j d eleg a cji s ta ł w iceprzew odniczący C e n traln e g o Z arząd u A d w o k a tu ry C zechosłow ackiej a jedno cześn ie p rzew odniczący Z arząd u A d w o k atu ry S łow ackiej w B raty sła w ie adw . d r W ojciech T eleh. W sk ład d e le ­ g acji w chodził adw . d r A ndrzej P etric e k , s e k re ta rz Z arzą d u A d w o k a tu ry S ło ­ w ackiej.

D elegacja p o d ejm o w an a b y ła w d n iach 12, 13 i 14 czerw ca b r. p rzez R adę