416 Z A P I S K I
w y m a g a ły od p ojed yń czego o b y w a tela o p o w ied zen ia s ię po jed n ej ze stron . E fek t ja k im b y ło P o w sta n ie L isto p a d o w e b y ł ty lk o su m ą ty c h w yb orów .
M.Z.
P o w s t a n i e c z y r e w o lu c j a ? W 150 ro cz n icę p o w s t a n i a l i s t o p a d o w e g o ,
red. H en ry k К о с ó j, „P race N a u k o w e U n iw e r sy te tu Ś lą sk ie g o w K a to w ic a c h ” nr 422, W y d a w n ictw a U n iw e r sy te tu Ś lą sk ieg o , K a to w ice 1981, s. 344, ilu str.
N in ie jsz y to m sk ład a się z 14 stu d ió w , p op rzed zon ych o k o lic z n o śc io w y m w s tę p em red ak tora. Z ty tu ło w y m p y ta n iem n a jśc iśle j w ią żą s ię te k s ty J ó zefa D u t k i e w i c z a , k tó ry a n a lizu je te r m in o lo g ię d iariu sza sejm o w eg o 1830— 1831 r. i W ła d y sła w a Z a j e w s k i e g o , ch a ra k tery zu ją ceg o p rogram id e o w y le w ic y p o w sta ń czej. D w a a r ty k u ły p o św ię c o n e są p o sta cio m o d g ry w a ją cy m zn aczn ą r o lę w w y d a r z e n ia c h ty c h lat: M arian T y r o w i c z p isz e o d zia ła ln o ści i p ogląd ach J u lia n a U r sy n a N iem cew icza , zaś M ałgorzata K r u p a o W a len ty m Z w ierk o w sk im . T rzy d a lsze a rty k u ły (Jana P a ch o ń sk ieg o , Z d zisła w a J a n eczk a i Jan a Z iółka) d otyczą g e n e r a lic ji i k orp u su o ficersk ie g o ; M ich ał K o m a s z y ń s k i k reśli n a to m ia st p ortret zb iorow y fr a n cu sk ich lek a rzy b io rą cy ch u d zia ł w p o w sta niu. S zk ice J a n a S k a r b k a i S ta n isła w a M i c h a l k i e w i c z a p o św ię c o n e są p ra so w y m ech om p o w sta n ia . O tton B e i e r s d o r f w a r ty k u le „K rak ów w o b ec p o w sta n ia listo p a d o w e g o ” a n a lizu je szczeg ó ło w o p o lity k ę sen a tu W oln ego M iasta K rak ow a op ierając s ię g łó w n ie n a p rotok ołach z jeg o p osied zeń . C en n y źród łow o je s t ró w n ie ż te k st op racow an y p rzez H en ry k a К о с ó j a („W spółpraca P ru s i R osji w tłu m ien iu p o w sta n ia listo p a d o w eg o w ś w ie tle p ru sk iej k o resp o n d en cji u rzęd o w e j ”), k tó ry p rzyn osi w y ją tk i z lis tó w p ru sk ieg o m in iste r stw a sp ra w za g ra n icz n y ch do p la c ó w e k d y p lo m a ty czn y ch oraz ra p o rty ty c h o sta tn ich ; n ie s te ty w y d a w c a n ie za o p a trzy ł ich w ap arat k rytyczn y. T om zam yk a stu d iu m B o g u sła w a С y g 1 e r a pt. „O bchody roczn ic w y b u ch u p o w sta n ia listo p a d o w eg o na em ig ra cji do 1846 rok u ” p rzed sta w ia ją ce p o g lą d y różn ych u g ru p o w a ń em ig ra cy jn y ch na p rzy czy n y w yb u ch u i k lęsk i. U zu p ełn ia ją go rozszerzon y in d e k s oso b o w y oraz streszczen ia w ję z y k u ro sy jsk im i fran cu sk im .
A.S.
R e w o l u c y j n a k o n s p i r a c ja w K r ó l e s t w i e P o l s k i m w la ta ch 1840— 1845. E d w a r d D e m b o w s k i , red a k to rzy tom u: W. A. D j a k o w, S. K i e n i e
w i c z , W. S l i w o w s k a . D o k u m en ty do d ruku p r zy g o to w a li: W. A. D j a k o w , J. S k o w r o n e k , W. S l i w o w s k a p rzy w sp ó łu d z ia le H. M a k a r o w e j i O. M o r o z o w e j . P o ls k i e r u c h y s p o ł e c z n o - p o l i
t y c z n e i ż y c i e li te r a c k i e 1832— 1855. S t u d i a i m a t e r i a ł y [t. III.] Z akład
N a ro d o w y im . O sso liń sk ich — W y d a w n ictw o P A N , W rocław 1981, s. 815. J e s t to dru gi z k o le i a trzeci tom w s e r ii m ającej u p rzy stęp n ić bad aczom od n a lezio n e n ied a w n o ψ a rch iw a ch r a d zieck ich , a zw ła szcza w C en tra ln y m P a ń stw o w y m A rch iw u m W o jsk o w o -H isto ry czn y m ZSR R w M osk w ie, p rzez n iestru d zo n eg o szp eracza i w y b itn eg o zn a w cę p rob lem u W. A. D j а к o w a, m a te r ia ły ź ró d ło w e do d z ie jó w sp o łeczn o -p o lity czn y ch o k resu m ięd zy p o w sta n io w eg o . T y m razem z o sta ły w z ię te na' w a r sz ta t k o n sp ira cy jn e organ izacje, k tó re p o w sta ły p o rozb iciu S to w a rzy szen ia L udu P o lsk ie g o i działaby do w ie lk ie j w p a d k i sp isk u ks. P io tra Ś c ie g ie n n ego. Z g o d n ie z z a ło że n ia m i se r ii tom sk ła d a s ię z d w ó ch części. W p ierw szej
Z A P I S K I 417
za w a rte je s t sied em stu d ió w : W. D j a k o w a „K on sp iracje w K r ó le stw ie P o lsk im w la ta c h 1839— 1845” b ęd ą ce w b r e w zastrzeżen iom au tora z w ię z ły m p rzegląd em za g a d n ien ia i w p ro w a d zen iem w p ro b lem a ty k ę tom u, M arii Ż m i g r o d z k i e j o E d w ard zie D em b o w sk im i w a r sz a w sk im „ p rzed w io śn iu ”, M arii J a n i o n o w a r sza w sk iej „ L ew icy ro m a n ty czn ej” i Jerzego S k o w r o n k a „P iotr Ś c ie g ie n n y a p o lsk i «p op u lizm rom an tyczn y»”. T rzy o sta tn ie te k s ty (F ran ciszk i R a m o t o w - s к i e j, B o le sła w a S z o s t a k o w i c z a i D ory K a c n e l s o n ) m ają ch arak ter p rzeg lą d ó w źród łow ych . N a u w a g ę za słu g u ją in fo rm a cy jn e a r ty k u ły o m a teria ła ch do d ziejó w p o lsk ich ze sła ń c ó w n a S y b e r ii p rzech o w y w a n y ch w a rch iw a ch S y b erii W schodniej a zw ła szcza Irk u ck u oraz P a ń stw o w y m A rch iw u m O kręgu C zityń sk iego, g d zie za ch o w a ły się źródła do lo s ó w sk a za n y ch na k ato rg ę n erczyń sk ą.
C zęść druga p rzyn osi b lisk o 70 n iep u b lik o w a n y ch d otych czas p rzek a zó w źródło w y ch , w w ię k sz o ś c i zezn ań śle d c z y c h a le i n ieco zw ią za n ej z n im i k oresp on d en cji u rzęd o w ej, k tóre z o sta ły p o g ru p o w a n e w e d le rozp ozn an ych o rg a n iza cji k o n sp ira cy jn y c h d zia ła ją cy ch w o m a w ia n y m ok resie. S ą tu w ię c źródła do d ziejó w Z w iąz k u w a r sz a w sk o -lu b e lsk ie g o G. G żow sk iego, A . G rossa, A. K a rp iń sk ieg o , K ółk a T. W ernera i J. K rzy w ick ieg o , K ółk a H. W ok u lsk iego, sp isk u k s. P. Ś cieg ien n eg o oraz jed n o p ism o d oty czą ce sp r a w y K arola L e v ito u x . N ie są to o c z y w iśc ie w s z y s t k ie źródła, k tóre udało się odszukać. O graniczona, i ta k opasła, o b jęto ść w y d a w n ic tw a z m u siła e d y to ró w do se le k c ji, której d ok on ał W. D ja k o w , w y b iera ją c te m a teria ły , k tóre ch a ra k tery zo w a ły się b o g a ctw em fa k to g ra fii. W stęp y p op rzed zające każd ą z w y o d ręb n io n y ch grup a k t a zw ła szcza za w arta w n ich ch a ra k tery sty k a zesp ołu , z k tó reg o p ochodzą oraz in fo rm a cje u m ieszczon e w p rzy p isa ch w sk a zu ją na te źródła, k tó re zo sta ły p o m in ię te w w y d a w n ic tw ie . T om o p atrzon y zo sta ł sta ra n n y m in d ek sem osób. W y d a w cy zap o w ia d a ją u k a za n ie się w k r ó tc e k o lejn eg o tom u serii, na k tóry n a leży o czek iw a ć z n iecierp liw o ścią .
A.B.
H en ry k К a m i e ń s к i, S ta n ś r e d n i i p o w s t a n i e , w y d a li W anda S t u m m e r i S te fa n K i e n i e w i c z , P a ń stw o w e W y d a w n ictw o N a u k ow e, W arszaw a 1982, s. 206.
T en w a ż n y fra g m en t sp u ścizn y jed n eg o z n a jw y b itn ie jsz y c h id e o lo g ó w p o l sk iej r ew o lu cy jn ej d em ok racji u ch o d ził za b ezp o w ro tn ie zatracon y; o d n a lezien ie w 1979 r. w B ib lio tece U n iw e r sy te tu W arszaw sk iego ręk o p isu poch od zącego ze zb iorów r a p p ersw ilsk ich u m o żliw iło n in iejszą ed y cję. „S tan śred n i i p o w sta n ie ” n a p isa n y z o sta ł w 1845 r. i w m y ś l in te n c ji au tora m ia ł b y ć w y d a n y n a em igracji, p od ob n ie ja k jeg o p op rzed n ie p race „O p ra w a ch ży w o tn y c h n arod u p o lsk ieg o ” i „ K atech izm d em o k ra ty czn y ”. K a m ień sk i p r z y w ią z y w a ł do teg o te k s tu dużą w a g ę , liczą c, że p om oże on w a g ita c ji do d ziałań sp isk o w y c h w a żn ej g ru p y o fic ja listó w d w o rsk ich i d rob n ych d zierża w có w . P od ob n ie ja k n iek tó re d o k u m en ty T o w a rzy stw a D em o k ra ty czn eg o P o lsk ieg o oraz in n e p race sa m eg o a u tora u ję ty je s t on w zn acz n ej c z ę śc i w fo rm ę p y ta ń i ob szern ych od p ow ied zi, tra k tu ją cy ch g łó w n ie o m iejscu „ stan u śr ed n ieg o ” w sp o łe c z e ń stw ie i jeg o ob o w ią zk a ch w p r z y g o to w y w a n iu w a lk i 0 n iep o d leg ło ść ojczyzn y. W sk ła d b ro szu ry w ch od zą ta k że „ U w agi, ra d y i n a u k i”, s w o is ty p od ręczn ik a g ita to ró w i org a n iza to ró w p rzy szłeg o p o w sta n ia ; św ia d czy on raz jeszcze o b y stro ści i p r z e n ik liw o śc i a m a to rsk ich o b serw a cji p sy ch o lo g iczn y ch 1 so cjo lo g icz n y c h K am ień sk iego.
!["Porachunki z Camusem", Wacław Mejbaum, "Odra" nr 9 (1970) : [recenzja]]()