Artur Zbiegieni
Pracownia Zabytków Techniki
Ochrona Zabytków 55/1 (216), 30-32
informacji baz danych) do opracow ania katalogu in form atycznego archiw alnych obrazów środow iska kul turow ego w postaci zdjęć lotniczych na płytach CD lub DVD, zgodnie z kom patybilnością system ów kata
logowych SIN i SINB w O środku D okum entacji Z a b y tk ó w 17. Prace te obecnie trw ają i są um iejscow ione w Regionalnym O środku Studiów i O chrony Ś rodo wiska K ulturow ego w Łodzi.
H en ry k A n d ru le w ic z
Kierownik Pracowni Urbanistyki w Dziale Architektury i Urbanistyki
17. Z ob. opracowanie: H. Andrulewicz, P odstaw y m erytoryczn e z kom patybiln ością sy ste m ó w SIN i SINB w O środku D oku m en tacji opracow ania katalogu archiwalnego o b ra zó w środow iska k ulturow e- Z a b y tk ó w , O D Z , W arszawa 2 0 0 0 , ss. 3 1 , mps pow ielany. go w postaci zd ję ć lotn iczych na płytach C D lub DVD, zgodnie
PRACOW N IA ZABYTKÓW TECH N IK I
Pracow nia istnieje od 1990 r., od m om entu nadania now ego statutu O środkow i D okum entacji Z abytków i utw orzenia w obecnym kształcie Działu A rchitektury i Urbanistyki. Połączono w nim daw ny Dział Z abyt ków N ieruchom ych, Dział U rbanistyki i Sam odzielne Stanow isko do spraw Z abytków Techniki, jednocze śnie w yodrębniając Pracow nię Z abytków Techniki.
Pracow nia Z abytków Techniki prow adzi prace związane z:
1. dokum entacją praw ną zarejestrow anych zabyt ków nieruchom ych z zakresu dziedzictw a przem ysłu i techniki (w yodrębnioną w bazach danych ze w spól nego rejestru obejm ującego wszystkie nieruchom e za bytki architektury i urbanistyki),
2. dokum entacją praw ną zarejestrow anych zabyt ków ruchom ych techniki — rejestr ruchom ych zabyt ków techniki (decyzje w ydzielone ze w spólnego reje stru obejm ującego zabytki ruchom e),
P ilchow ice — zapora i elektrow nia w odn a w zniesiona w latach 1 9 0 3 -1 9 1 2 . Fot. M. Barszcz P ilchow ice — w a te r -p o w e r p la n t an d dam bu ilt in 1 9 0 3 -1 9 1 2 . Photo: M. Barszcz
3. ewidencją d ó b r kultury z zakresu dziedzictw a przem ysłu i techniki — centralna ew idencja zabytków ruchomych techniki (karty ewidencyjne zabytków rucho mych techniki18 oraz ankiety zespołów i obiektów archi tektury przemysłowej a także budowli technicznych19),
4. ewidencją dokum entacji obiektów i zespołów a r chitektury przem ysłowej (w yodrębnienie w postaci fi- szek i baz danych ze w spólnej centralnej ewidencji zabytków nieruchom ych),
5. ewidencją dokumentacji historycznej i technicznej zabytków z zakresu dziedzictwa przem ysłu i techniki,
6. bibliografią dotyczącą dóbr kultury z zakresu dziedzictw a przem ysłu i techniki,
7. fototeką odbitek i negatyw ów w ybranych zaby tków związanych z dziedzictwem przemysłu i techniki,
8. opiniowaniem dotyczącym zasad ochrony i konser wacji zabytkowych obiektów związanych z dziedzictwem przemysłowym i technicznym we w spółpracy i p o ro zu mieniu z wojewódzkimi oddziałami Służby O chrony Z a bytków oraz Generalnym Konserwatorem Zabytków.
W 1995 r. w Pracow ni Z abytków Techniki zareje strow anych było 575 różnego typu ruchom ych zaby tków techniki (104 decyzje wpisujące do rejestru). K artoteka dotycząca ruchom ych zabytków techniki liczyła 1322 karty oraz 2225 kart zespołów i obiektów architektonicznych związanych z dziedzictw em prze mysłowym , bilansow anych od 1988 r. (tylko karty bia łe). O d 1995 do 1998 r. w ram ach Pracow ni Z aby tków Techniki prow adzony był Program Resortow y MKiS „O chrona Z abytków Techniki w Pryw atyzow a nych Zakładach Przemysłowych” — do pracowni w pły nęły 5973 ankiety inform acyjne związane z dziedzic twem przemysłu i techniki (zespoły przemysłowe, obiek ty oraz urządzenia i maszyny o cechach zabytkow ych). O pracow ano jednolity w zór ankiety inform acyjnej (ja ko w stępną dokum entację rozpoznającą w artości za bytkow e zespołów przem ysłow ych, obiektów i urzą dzeń), którą po opracow aniu kart dla nieruchom ych zabytków architektury i ruchom ych zabytków techniki dołączono jako w kładkę-załącznik do tej karty.
Ankiety informacyjne opracowywane na zlecenie w o jewódzkich konserw atorów zabytków były analizow ane przez ekspertów pow ołanych z grona pracow ników M uzeum Techniki i O D Z w Warszawie. W wyniku zale ceń ekspertów do końca trwania program u w Pracowni Zabytków Techniki opracow ano wnioski dla wojew ódz kich konserw atorów zabytków dotyczące opracowania kart, następnie przyjęto i zarejestrowano 2100 kart ze społów i obiektów architektury przem ysłowej oraz 905 kart zabytków ruchom ych techniki. W wyniku ana lizy ankiet informacyjnych i kart ewidencyjnych eksperci
18. W zór karty ewidencyjnej zabytku ruchom ego techniki ze w zglę du na specyfikę tych zabytków różni się zakresem i formą od wzoru karty dla zabytków ruchom ych sztuki.
19. W zór ankiety informacyjnej z dokumentacją fotograficzną dla zesp ołów i obiektów architektury przem ysłowej (również budowli
postulow ali objęcie ochroną konserw atorską wybrane zabytki związane z dziedzictw em przem ysłowym .
W ciągu ostatnich pięciu lat zasób dokum entacji zabytków techniki podw oił się — kartoteka ru ch o mych zabytków techniki liczy 2746 kart oraz 4463 białe karty zabytków nieruchomych związanych z dzie dzictw em przem ysłu i techniki. N atom iast rejestr ru chom ych zabytków techniki zawiera 295 decyzji d o ty czących 2453 zabytków. Dla rejestru zabytków ru ch o mych techniki opracow ano w konsultacji z program i stą kom puterow ym bazy danych w program ie „dbase 5 ,7 ” . R ozpoczęto kom pletow anie bazy danych w ukła dzie now ego podziału na w ojew ództw a oraz skonw er- to w an o do tej bazy rekordy z poprzedniej zaczętej bazy danych w program ie starym „dbase” dla w ojew ództw w daw nym podziale terytorialnym . Zaczęto rów nież opracow yw ać strukturę słow nika term inologicznego zabytków techniki związanych z poszczególnymi dzia łami przemysłu (jednorodność haseł jest konieczna przy opracow yw aniu elektronicznej bazy danych).
technicznych) powstał w 1996 r. w ramach R esortow ego Programu MKiS — Ochrony Zabytków Techniki w Prywatyzowanych Zakła dach Przem ysłowych.
Pochylnia Kanału Elbląskiego, oddana do u żytku w 1860 r. Fot. M. Barszcz
The Elbląski Canal ram p c o m p leted in 1860. Photo: M. Barszcz
W w yniku przeprow adzonego porozum ienia z rze czoznaw cam i techniki sam ochodow ej P Z M o t i A uto m obilklubu zaczęto prow adzić jednolitą centralną ewi dencję pojazdów m echanicznych o w artościach zabyt kow ych, opracow ując dla tych pojazdów karty ru ch o mych zabytków techniki w edług w zoru O D Z . W Pra cow ni sporządzane są p ro to k o ły przyjęcia k art ew iden cyjnych przysyłanych przez W ojew ódzkich K onserw a to ró w Zabytków , które są podstaw ą do zarejestrow a nia pojazdów o w artościach zabytkow ych jako kolek cjonerskich pojazdów m echanicznych. W ciągu osta
tnich dw óch lat przyjęto karty ew idencyjne i w ysłano p ro to k o ły dla po n ad 200 takich pojazdów.
Pracow nia Z abytków Techniki w spółpracuje z w o jew ódzkim i konserw atoram i zabytków p rzep ro w ad za jąc wizje lokalne zagrożonych zabytków związanych z dziedzictw em przem ysłu i techniki, a jeśli zachodzi konieczność, opracow uje opinie z w nioskam i dotyczą cymi w artości zabytkow ych oraz och ro n y kon serw a torskiej obiektów , co ułatw ia podjęcie stosow nych d e cyzji przez Służbę O chrony Z abytków i G eneralnego K onserw atora Zabytków.
A r tu r Z b ieg ien i
Kierownik Pracowni Z abytków Techniki w Dziale Architektury i Urbanistyki (w latach 1995-2001)
