Kazimierz Dullak
"Poradnik spowiednika. Cenzury,
nieregularności i przeszkody w
Kodeksie Prawa Kanonicznego",
Giovanni Ciccola, Kraków 2000 :
[recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 45/3-4, 305-307
[21] RECENZJE 305
P rezen tow an a książka niew ątpliw ie n o si cech y dobrej m onografii i przedstaw ia du żą w artość naukow ą. U system atyzow an y i m erytorycznie popraw ny wykład spraw ia, ż e praca stanow i cen n e stu dium z zakresu ustroju K ościoła partykularne g o przyczyniając się d o p o g łęb ien ia zagad n ień niezw ykle ważnych w życiu tegoż K ościoła. M o że też m ieć on a w ielk ie zn a c ze n ie praktyczne. S p osób p rzep row a d zen ia analizy zagad n ień oraz zakres w ykorzystanej literatury św iadczą o dużej erudycji A u tora. Jest to zatem kolejny, dojrzały g ło s kanonisty ubogacający polsk ą kanonistykę.
Ks. J ó ze f W roceński SC J
Giovanni Ciccola OFMConv., Poradnik spowiednika. Cenzury, nieregulamości i przeszkody w Kodeksie Prawa Kanonicznego, Kraków 2000, s. 62.
Jan Paw eł II w sw oim L iście na W ieki C zw artek w 1986 r. skierow anym d o ka p łan ów , a w cześn iej w A dhortacji A p o sto lsk iej R econ ciliatio e t p aen iten tia (1984), bardzo p od kreśla p otrzeb ę p osłu gi jed n an ia grzesznych z B o g iem i K ościołem w sakram entalnej posłu d ze.
K apłan m oże otrzym ać u p ow ażn ien ie d o rozgrzeszania z m ocy sa m eg o prawa lub też przez specjalny akt u d zielen ia ze strony kom p eten tn ej władzy (zob. kan. 966 §2 K PK ). W ierni jednak , p rzez p o p e łn ie n ie w ykroczeń przew idzianych pra w em , w chod zą w rzeczyw istość obw arow aną karami. Kara kościeln a su pon uje p o w ażn e w yk roczenie m oraln e, czyli grzech ciężki. O ile kara zabrania przyjm ow ania sak ram entów , o tyle rów nież p e n ite n t n ie m o że w zasadzie otrzym ać rozgrzeszenia sak ram entaln ego z grzechów . W takich sytuacjach, aby w ie m y nie m usiał p o zo sta w ać w stan ie grzechu ciężk ieg o p rzez czas n ieok reślon y, praw odaw ca pow szechn y przew iduje m ożliw ość w pierw szej k olejności u w oln ien ia o d kary w zakresie z e w nętrznym , a p o tem d op iero o d grzechu w zakresie sakram entalnym . Tak u p o rządkow any b ieg sprawy p ow od u je, że znika o gran iczen ie władzy sp ow ied nika, gdyż n ie m a już w tedy kary. N a leży rów nież d od ać, ż e w wypadku gdy kara k o ściel na nie zabrania przyjmow ania sak ram entów (np . su sp en sa), sp ow ied nik m oże roz grzeszyć z zaciągniętej przez p en iten ta w iny m oralnej (grzech u ), n ie uw alniając go jed n ak o d kary.
K siążka o. G io v a n n ieg o C iccola franciszkanina, o d ok. 20 lat sp ow ied nika w Penitencjarii A p ostolsk iej jest d o sk o n a łą p om o cą dla wszystkich posługujących w k onfesjonałach . Już sam tytuł w skazuje na charakter tej publikacji, m a służyć ja k o poradnik. W pierw szych zdaniach czytamy: P roblem zostan ie o m ó w io n y
306 RECENZJE [22]
num eratyw nie określonych rozd ziałów , ale pojaw iają się p o szczeg ó ln e hasta i zw ięzłe ich w yjaśnienie, a n a stęp n ie zasady postęp ow an ia w om aw ianych przy padkach, op arte na praw ie kanonicznym .
Publikację m ożna zasadniczo pod zielić na dw ie części: cenzury (s. 9-43) oraz n ie prawidłowości i przeszkody kanoniczne (s. 45-60). O bie części przejrzyście wyjaśniają najpierw podstaw ow e pojęcia, a następnie poszczególne kazusy. A u tor wychodzi od pojęcia cenzura przybliżając, czym jest przestępstw o i kara. A następnie wyjaśnia czym jest poczytalność prawna; jakie sytuacje wykluczają odpow iedzialność lub czy nią przekroczenie ustawy lub nakazu nie podlegającym karze, albo jakie okoliczności są łagodzące dla w ym ierzenia kary. N ie uszły uwagi A utora okoliczności zawarte w kan. 1325 KPK m ów iące o ignorancji ciężk o zawinionej lub umyślnej, oraz n ie trzeźw ość lub inne zaburzenia um ysłow e, a także wzburzenia uczuciow e. D o okolicz ności wpływających na ocen ę przestępstwa, i tym samym na poczytalność karną o b ciążającą sprawcę, o. C iccolo wym ienia jeszcze uwarunkowania obciążające przewi dziane w kan. 1326 KPK. W ażną też jest kw estia współudziału w przestępstwie (por. kan. 1329 KPK). To wszystko m ożna ogóln ie określić jako uwarunkowania związane z przestępstwem . N atom iast są okoliczności kiedy święci szafarze m ogą adm inistro w ać sakram enty i sakram entalia, m im o iż popadli w karę, chodzi m ianow icie o zawie szen ie kar. To zagadnienie jest zamykającym część ogólną dotyczącą cenzur.
K olejny segm en t om aw ianej części publikacji, dotyczy poszczególnych kar p o prawczych: eksk om un iki, interdyktu i suspensy. Najpierw zostają w yjaśnione p o szczeg ó ln e pojęcia kar, a n a stęp n ie o m ó w io n e są: eksk om un ik a w iążąca m o cą sa m eg o prawa zastrzeżon a Stolicy A p o sto lsk iej i zarezerw ow ana w sp o só b zwykły
(sim pliciter), interdykt w iążący latae sententiae, oraz interdykt w iążący tą sam ą m o
cą (s. 22-33). N iew ątpliw ie w om ó w ien iu kar, n ie m oże zabraknąć zagadnienia m ó w iącego o ich ustaniu. Kary ustają przez zw oln ien ie d o k o n a n e przez kom p e ten tną w ładzę. Tą w ładzą je st albo S tolica A p o sto lsk a , czyli: P enitencjaria A p o stolsk a i K ongregacja ds. N au k i Wiary, lub inna kongregacja, albo p o za S tolicą A p o sto lsk ą m ow a jest o ordynariuszach i ordynariuszach m iejsca (zob . kan. 134 K PK ). Czy do w ym ienionych k om p etentn ych instancji m a się o d n o sić oso b iście p en iten t, czy w jeg o im ieniu sp ow ied n ik , oraz w jaki sp osób się od w ołać, to k olej n e zagad n ien ie o d zw iercied lo n e w om aw ianym P oradniku. A le sk oro P oradnik ad resow any jest d o sp ow ied ników , dla teg o ważkim zagad n ien iem jest je d e n z pu nk tów zatytułow any: Szczególne upraw ienia spow iedn ika w zakresie wewnętrznym s a
kram entaln ym (in fo r o sacram en tali). D o tk n ięte tu zostały kw estie p oru szon e
w kan. 508 § 1 ,5 6 6 § 2 ,9 7 6 i 1357 §1-3 KPK.
N a zak oń czen ie om aw iania rozm aitych w ątk ów zw iązanych z cen zu ram i, A u tor n a leżą c do Z akon y Ż e b rzą ceg o n ie om ieszk a ł w sp om n ieć o obow iązującym w ciąż przywileju który posiadają sp ow ied n icy zak on ów żebrzących i niektórych instytu
[23] RECENZJE 307
tów życia kon sekrow an ego. C h odzi o praw o rozgrzeszania ze w szystkich przypad ków eksk om un ik i zwykłej, interdyktu i su sp en sy, zaciągniętych m ocą sa m eg o pra w a, które zwykle zarezerw ow an e są ordynariuszow i, a n ie zostały je szc ze deklaro w an e (s. 42-43, por. aneks na s. 61-62).
C zęść druga książki o . C icilla om aw ia irregularitates i im p ed im en ta czyli zaka zy przyjm ow ania św ięceń , a w konsekw encji ich w yp ełnian ia, jakie nakłada K o śció ł, aby chronić g od n ość stanu d u ch o w n eg o (zob. kan. 1040-1049 K PK ). R ó ż n i ca p om ięd zy obu określen iam i p o leg a zasad n iczo na tym, ż e n iepraw idłow ość „sa ma z sie b ie ” jest stałą, p od czas gdy p rzeszk o d a je st czasow ą. Są rów nież inne różn i ce m ięd zy obu sform ułow aniam i, o których pisze A u tor om aw ianej publikacji. W arto d od ać że niepraw idłow ość, n aw et je śli zaciągn ięta została z p rzestępstw a (a tym bardziej zwykła przeszk oda), n ie m a charakteru kary, ch ociaż pow odu je p ozb aw ien ie jak iegoś dobra, które jed n ak się nie należy.
Przy niepraw idłow ości z braku (np. żon aty czy n eo fita ) n ie m a uspraw iedliw ień ani o k o liczn o ści łagodzących. M o żn a ró w n ież p op aść w n ią, b ez żadnej w iny. N a tom iast w n iepraw idłow ości z w ystępku, m usi m ieć m iejsce przestępstw o, ciężk o p oczytaln e, naruszające zew nętrzny nakaz, na sk utek w iny um yślnej lub nieum yśl nej (por. kan. 1321 §1).
O pu blik ow ana pozycja o. G io v a n n ieg o C iccola franciszkanina - penitencjarza rzym skiego, na którą składa się w ie le ciekaw ych zagad n ień , stan ow i znaczącą p o m oc dla spow ied nik ów w p osłu d ze jed n an ia z B o g iem i K ościołem . C ech ą szcze g ó ln ie w ażką jest asp ek t praktyczny P oradnika.
ks. K a zim ierz D u llak
Valeat eaąuitas. Księga pamiątkowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Remigiu szowi Sobańskiemu. Katowice 2000 (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego).
Jeżeli, w o góle jakaś książka w tych czasach zasługuje na m iano «księgi», to w ła śnie ta, która została wręczona na U niw ersytecie Śląskim 6 grudnia 2000 r. Księdzu Profesorow i R em igiuszow i Sobańskiem u z okazji 70-lecia je g o urodzin. A ż 29 auto rów n ad esłało swoje teksty. Po słow ie w stępnym prof. M aksym iliana Pazdana zaw ie rającym życiorys Jubilata oraz życzenia (s. 5-7) i po wykazie publikacji (s. 9-28), za m ieszczon o następujące artykuły: A gopszow icz, A ., (U niw ersytet Śląski), Kilka uwag
o sam odzielności sam orządu terytorialnego (s. 29-37); Arrieta, J. J., (U niversité della
Santa C roce, R om a), Considem zioni su ll’esercizio della fu n zio n epubblica ecclesiastica (s. 39-52); Berlingô, S., (U niversité di M essina), II concetto d i diritto canonico nella
