PRACE
Instytutu Szk³a, Ceramiki Materia³ów Ogniotrwa³ych i Budowlanych
Scientific Works of Institute of Glass, Ceramics Refractory and Construction Materials
Nr 3
ISSN 1899-3230
Rok II Warszawa–Opole 2009
MA£GORZATA SOBALA PAWE£ PICHNIARCZYK
Uszkodzenia i awarie bezspoinowego systemu ocieplania œcian zewnêtrznych
!"#$%! &'($)*+,(+ -'(+, .$/,0#1.,!'2 %$#&34 5$.")&(,&/4 '($".4 "(0 / &"#+#,('2 *+#+'2 .,+'.,!% )&/&3.$,($% 6+7& )&3"#+/&/$ %+#$1(+8! /!9 7&1.!"#!/+,$ 3& (.&*+'6( '($)*,$6 5:3!,7;/< ='2 /!7&1.!"#+,($ 6$"# :/+1:,9 7&/+,$ ".$1&7(% +"&1#!%$,#$%> 1;?,&1&3,4 7&*&1!"#!74 &1+. "#&":,7&/&
)1&"#4 ( %&?*(/4 3& .++3+)#&/+,(+ / 1;?,!'2 /+1:,7+'2 #$'2,&*&@(4 %&,9
#+?:< A&%(%& 6+",!'2 ( -'(-*$ .3$B(,(&/+,!'2 .+"+3> / )1+7#!'$ ,+)&#!7+
"(0 ,+ *('.,$ )1.!)+37( 5803;/ )&3'.+" /!7&,!/+,(+ &'($)*$C -'(+, .$/,0#1.,!'2> '& )1&/+3.( 3& %,($6 *:5 5+13.($6 ,($5$.)($'.,!'2 :".9 7&3.$C ( +/+1(( 5:3&/*+,!'2< D +1#!7:*$ &)("+,& )1.!78+3! )&)$8,(+,!'2 5803;/ / &3,($"($,(: 3& .+("#,(+8!'2 :".7&3.$C ( +/+1(( )1.$3"#+/(&,!'2 / B&1%($ 3&7:%$,#+'6( B&#&@1+B('.,$6<
1. Wstêp
W ostatnich latach jednym z podstawowych problemów ekologicznych na skalê œwiatow¹ jest efekt cieplarniany i zwi¹zane z tym zagro¿enia. Powolne globalne ocieplanie klimatu, czyli potocznie efekt cieplarniany, jest wynikiem zwiêksze- nia koncentracji dwutlenku wêgla oraz innych gazów nieprzezroczystych dla promieniowania podczerwonego – tzw. gazów cieplarnianych, co jest jednym ze skutków zanieczyszczania œrodowiska naturalnego.
Efekt cieplarniany nastêpuje poprzez zatrzymywanie przez gazy cieplarniane zawarte w atmosferze coraz wiêkszych czêœci promieniowania podczerwonego, co prowadzi do ogrzewania siê Ziemi. Zgodnie z wynikami analiz i obliczeñ przy obecnym tempie wykorzystania paliw kopalnych w ci¹gu najbli¿szego pó³wiecza œredni wzrost powierzchniowej temperatury Ziemi mo¿e wynieœæ ok.
1,5–4,5°C.
Zapobieganie niekorzystnym zjawiskom zwi¹zanym z ocieplaniem klimatu na Ziemi odbywa siê wielotorowo. Miêdzynarodowa wspó³praca od wielu lat owo-
!" #$%&' ($)*+*,* -./01' 23"14#/#' 1*3"#1056 7!$#8*"610+9: # ;,<86=1$+9: 6 >1").16#3' 7<<.#10 #$3"1=$+9: 1*3"#1056 ;,<86=1$+9: 6 ?"1/86#3&
@" #$%&' ($)*+*,* -./01' 23"14#/#' 1*3"#1056 7!$#8*"610+9: # ;,<86=1$+9: 6 >1").16#3' 7<<.#10 #$3"1=$+9: 1*3"#1056 ;,<86=1$+9: 6 ?"1/86#3&
cuje ustaleniami, które maj¹ przyczyniæ siê do globalnych zmian w odniesieniu do wykorzystania zasobów naturalnych i gospodarki energetycznej.
Przyk³adem takich ustaleñ s¹ akty obowi¹zuj¹ce obecnie w Europie: Dyrektywa 2003/87/WE [1] z dnia 13 paŸdziernika 2003 r. ustanawiaj¹ca system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, czy te¿ Dyrek- tywa UE 2002/91 [2] z 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycz- nej budynku. Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych ma siê wiêc odbywaæ zarówno przez limitowanie uprawnieñ, jak i ograniczenie zu¿ycia energii. Dy- rektywy promuj¹ energooszczêdne technologie oraz konstruowanie wymagañ prawnych zmierzaj¹cych do zmniejszenia zu¿ycia energii, co ma na celu popra- wê gospodarki energetycznej kraju. Od wielu lat, z uwagi na rosn¹ca œwiado- moœæ ekologiczn¹ i zmieniaj¹ce siê wymagania prawne, wzrasta ci¹gle zapo- trzebowanie na ocieplanie nowych i istniej¹cych budynków mieszkalnych.
2. Systemy ociepleñ
Najpopularniejsz¹ metod¹ poprawy warunków cieplnych eksploatacji budynku jest ocieplanie przegród zewnêtrznych metod¹ lekk¹ mokr¹ bezspoinow¹.
Okreœlenie „bezpoinowy system ociepleñ” odnosi siê do z³o¿onych systemów zewnêtrznej izolacji cieplnej œcian budynków. Systemy te sk³adaj¹ siê z wyro- bu izolacyjnego przyklejanego do œciany (najczêœciej styropian lub we³na mine- ralna) i/lub w okreœlonych sytuacjach ³¹czonego mechanicznie za pomoc¹ ko- tew, profili, specjalnych ³¹czników itp., na który nak³adana jest warstwa zbro- jona w postaci siatki zatopionej w kleju, a nastêpnie tynk jedno- lub kilkuwar- stwowy.
Wymagania dla wymienionych wy¿ej rozwi¹zañ, jakie musi spe³niæ wyrób do- puszczony do zastosowania, opisane s¹ w trzech ró¿nych specyfikacjach techni- cznych, z którymi producenci mog¹ dokonywaæ oceny zgodnoœci i s¹ to:
a) norma PN-EN 13499:2005 „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie.
Zewnêtrzne zespolone systemy ocieplania (ETICS) ze styropianem” [3] lub PN-EN 13500:2005 „Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Zewnêtrzne zespolone systemy ocieplania (ETICS) z we³n¹ mineraln¹” [4]. Normy te nie posiadaj¹ statusu norm zharmonizowanych z dyrektyw¹ 89/106/EWG [5] i do- konanie oceny zgodnoœci z tymi specyfikacjami nie umo¿liwia oznakowania wyrobu znakiem CE;
b) aprobata techniczn¹ udzielon¹ zgodnie z Zaleceniami Udzielania Aprobat Tech- nicznych:
– ZUAT-15/V.03/2003 [6] „System ocieplania œcian zewnêtrznych z zastoso- waniem styropianu jako materia³u termoizolacyjnego I pocienionej wyprawy elewacyjnej”,
!" #$%&'()$*$ +',$-$. /$01% /23452$(3)67
– ZUAT-15/V.04/2003 [7] „System ocieplania œcian zewnêtrznych z zastoso- waniem we³ny mineralnej jako materia³u termoizolacyjnego i pocienionej wy- prawy elewacyjnej”;
c) europejska aprobata techniczna udzielona zgodnie z Zasadami Udzielania Europejskich Aprobat Technicznych dla systemów ETICS (ETAG 004) [8].
Bez wzglêdu na rodzaj specyfikacji technicznej, z któr¹ dokonuje siê oceny zgodnoœci, okreœlone w³aœciwoœci i cechy u¿ytkowe odnosz¹ siê do konkretne- go zestawu poszczególnych elementów i nie wolno ich dowolnie zastêpowaæ.
Oznacza to, ¿e podczas wykonywania ocieplenia powinny byæ stosowane wszy- stkie elementy systemu, okreœlone w specyfikacji technicznej (aprobacie) lub deklaracji zgodnoœci.
Zakres wymagañ okreœlonych w wymienionych dokumentach odniesienia jest ró¿ny i nie da siê wprost porównywaæ cech wyrobów definiowanych ró¿nymi specyfikacjami technicznymi z uwagi na odmienn¹ metodologiê badañ oraz ró¿- ne poziomy parametrów u¿ytkowych. Spe³nienie wymagañ poszczególnych specyfikacji umo¿liwia jednak¿e zapewnienie okreœlonego poziomu jakoœci i trwa³oœæ wyrobów w warunkach zastosowania zgodnego z przeznaczeniem przez okreœlony czas.
W praktyce pomimo spe³nienia przez wyrób wymagañ specyfikacji technicznej mo¿e dojœæ do pogorszenia w³aœciwoœci u¿ytkowych zastosowanego wyrobu lub nawet utraty zadeklarowanych parametrów mechanicznych lub izolacyjnych.
Do uszkodzeñ i awarii dochodzi czêsto znacznie wczeœniej ni¿ wynika³oby to z projektowanego – za³o¿onego okresu trwa³oœci ocieplenia, okreœlanego dla ca³ego systemu na 30 lat, a dla warstwy wierzchniej na 5 lat. Z dotychczaso- wych obserwacji i informacji producentów wynika, ¿e tego typu sytuacje maj¹ miejsce nawet ju¿ po kilku miesi¹cach od wykonania termoizolacji.
3. Podstawowe przyczyny uszkodzeñ i awarii
Zasady wykonywania ociepleñ œcian zewnêtrznych budynków opisane s¹ bar- dzo szczegó³owo w Instrukcji ITB „Bezspoinowy system ocieplania œcian zew- nêtrznych budynków” [9].
Przyczyny powstawania uszkodzeñ systemów ociepleñ, groŸnych w skutkach awarii czy niewidocznego pogorszenia cech u¿ytkowych (g³ównie izolacyjnoœci cieplnej) mog¹ byæ bardzo zró¿nicowane. Nie mo¿na omin¹æ tutaj zasadniczego aspektu, jakim jest w³aœciwe zaprojektowanie ocieplenia. Najczêœciej pope³nia- nymi b³êdami podczas projektowania ocieplenia s¹:
– projektowanie ocieplenia dla grupy budynków na podstawie oceny jednego obiektu,
!"#$%"&'() ( )*)+(& ,&"!-$('$*&.$ !/!0&1 $2(&-3)'() 42()' "&*'50+"'/26 789
– projektowanie ocieplenia bez uwzglêdnienia mostków cieplnych,
– brak sprawdzenia stanu wieszaków w przypadku budynków z wielkiej p³yty, – nieprawid³owy dobór materia³ów, w tym kolorystyki, z uwagi na wystawê œcian.
W niniejszym opracowaniu omówiono szczegó³owo bardzo powszechne b³êdy wykonawcze. Wynikaj¹ one najczêœciej z niewiedzy bezpoœrednich wykonaw- ców robót ociepleniowych, braku œwiadomoœci o zagro¿eniach, jakie niesie ze sob¹ nieprzestrzeganie podstawowych zasad monta¿u lub czêsto niestety œwia- doma ignorancja, i brak odpowiedzialnoœci. Nale¿y oczywiœcie zwróciæ uwagê na ogromne zaanga¿owanie wielu producentów i kompletatorów systemów ocie- pleñ w ci¹g³y nadzór i dba³oœæ o prawid³owe wykonawstwo, niemniej jednak skala, a przede wszystkim zagro¿enia zwi¹zane z b³êdami s¹ bardzo du¿e.
Poni¿ej w odniesieniu do przytoczonej Instrukcji ITB opisano b³êdy pope³niane najczêœciej podczas monta¿u ociepleñ oraz przedstawiono przyk³ady skutków takich dzia³añ.
3.1. Nieprawid³owe przygotowanie pod³o¿a
Prawid³owo przygotowane pod³o¿e powinno mieæ odpowiedni¹ wytrzyma³oœæ, umo¿liwiaj¹c¹ zamocowanie ocieplenia, ponadto musi byæ wolne od zanieczy- szczeñ o charakterze antyadhezyjnym, py³u, t³uszczu i spe³niaæ wymagania pod wzglêdem p³askoœci i równoœci powierzchni.
Zamocowanie ocieplenia do pod³o¿a, które odspaja siê od œciany budynku (sta- ry tynk, farba elewacyjna) mo¿e skutkowaæ brakiem przyczepnoœci ocieplenia i w konsekwencji powa¿nymi w skutkach uszkodzeniami. Takie same skutki mo¿e przynosiæ równie¿ wykonanie ocieplenia na nieoczyszczonym pod³o¿u.
3.2. B³êdy w przyklejaniu termoizolacji
Przyklejanie termoizolacji jest jednym z najwa¿niejszych etapów wykonania ocieplenia, gdy¿ b³êdy pope³nione na tym etapie mog¹ byæ najgroŸniejsze w skutkach. W praktyce najczêœciej spotykamy siê z nastêpuj¹cymi b³êdami:
– brak listwy startowej przy coko³ach budynku – nieprawid³owe wykonanie pierw- szej startowej czêœci ocieplenia skutkuje tworzeniem siê kominów powietrznych i brakiem w³aœciwej skutecznoœci termoizolacji. Wskutek tego w miejscach szczególnie nara¿onych na zawilgocenia i kontakt z pod³o¿em mo¿e dochodziæ do rozwoju grzybów i korozji biologicznej ocieplenia. Zjawiska te mog¹ zacho- dziæ na zewnêtrznej czêœci elewacji, jak równie¿ wewn¹trz œciany budynku, co przestaje byæ ju¿ wy³¹cznie defektem wizualnym, a staje siê czynnikiem niebez- piecznym dla zdrowia mieszkañców i pogarsza warunki klimatyczne w pomie- szczeniach. Na rycinie 1 przedstawiono przyk³ady nieprawid³owego wykonania warstwy startowej i jego skutki;
!" #$%&'()$*$ +',$-$. /$01% /23452$(3)67
– zastosowanie zbyt ma³ej iloœci kleju na powierzchniê p³yt termoizolacyjnych z pominiêciem zasady pasmowo-punktowej oraz brak lub niedostateczna iloœæ
³¹czników. P³yty styropianowe s¹ wówczas przyklejane wy³¹cznie za pomoc¹ placków klejowych bez warstwy kleju na obwodzie p³yty. W obu przypadkach skutkuje to zbyt nisk¹ przyczepnoœci¹ ocieplenia do pod³o¿a, a w odniesieniu do braku pasm obwodowych tworzeniem siê tzw. kominów dla przep³ywu po- wietrza, które mo¿e byæ dramatyczne w skutkach przy wyst¹pieniu silnych wia- trów lub po¿aru. Na rycinach 2 i 3 przedstawiono przyk³adowe zdjêcia z awarii zaistnia³ych na skutek niedostatecznego zamocowania termoizolacji;
– kolejnym, czêsto wystêpuj¹cym b³êdem przy mocowaniu styropianu jest nie- prawid³owe ³¹czenie p³yt styropianowych – brak mijania siê spoin, pozostawia- nie wolnych przestrzeni pomiêdzy p³ytami oraz nieprawid³owe po³¹czenia przy naro¿ach budynków czy otworach okiennych. Takie dzia³ania mog¹ prowadziæ
!"#$%"&'() ( )*)+(& ,&"!-$('$*&.$ !/!0&1 $2(&-3)'() 42()' "&*'50+"'/26 789
!"# $# %&'(&) *)+,-.+/(-.+01*)1 .1/12! ,1/34546,'*&(45+7 ,-.! &8+7+*)' /(!-4,)1*' 931(+-)1:! /.&48+*)45+ ;)-3! <1'3)(=
!"# ># <-1& 8)/(5! /(1-(45+7 931(+-)1:! 1-"?)518*+ @AA<=
miêdzy innymi do powstawania mostków termicznych. Przyk³ady niepra- wid³owego wykonania po³¹czeñ p³yt styropianowych przedstawiono na rycinie 3;
– utrata projektowanych parametrów systemu ociepleniowego w zakresie izola- cyjnoœci cieplnej mo¿e nastêpowaæ wskutek b³êdów podczas „ko³kowania” oraz klejenia po³¹czeñ p³yt styropianowych czy uzupe³niania klejem ubytków miêdzy nimi. Przyk³ady b³êdów wykonawczych podczas mocowania styropianu skutkuj¹ce powstawaniem mostków termicznych przedstawiono na rycinie 4.
3.3. Nieprawid³owe wykonanie warstwy zbrojonej
Kolejnym etapem ocieplania œcian zewnêtrznych bezspoinowym systemem ociepleñ (BSO) jest wykonanie warstwy zbrojonej. Prawid³owa realizacja tego elementu gwarantuje zabezpieczenie termoizolacji przed wp³ywem czynników atmosferycznych oraz wytrzyma³oœæ mechaniczn¹. Poni¿ej przedstawiono przy- k³ady uszkodzeñ zaistnia³ych wskutek nieprzestrzegania ujednoliconych zasad wykonywania zbrojenia. Najczêœciej pope³niane b³êdy wykonawcze to:
!! "#$%&'(#)# *&+#,#- .#/0$ .12341#'2(56
!"# $# %&'()*+,-(./0 ',12)&03 '1!4 "4!5,'/(.,-!)*6 75(8 ,)/0'+0./( ,9)/0:! ,8/0..!)*
,5(& ;"&8,<&0./0 -(5"4-! 405=,/&,+()!>.0> '5&! &("4,",-(./; 12)&./8?-
@=(405/(1! "&8,+0./,-0 A/5=! B(;=/4C
!)# D# B1E<! - ;81(<(./; '1!4 "4!5,'/(.,-!)* @=(405/(1! "&8,+0./,-0 A/5=! B(;=/4C
– niezachowanie zasady po³¹czenia siatki na zak³adkê. W praktyce zdarzaj¹ siê czêsto przypadki ³¹czenia siatki zbroj¹cej na styk lub z zastosowaniem minimal- nego za³o¿enia. Skutkuje to powstawaniem pêkniêæ warstwy wierzchniej wzd³u¿ po³¹czenia fragmentów siatki zbroj¹cej. Na rycinie 5 przedstawiono przyk³ady uszkodzeñ elewacji spowodowane niew³aœciwym po³¹czeniem pasm siatki;
– nak³adanie siatki bezpoœrednio na warstwê termoizolacji. Podczas wykonywa- nia warstwy zbrojonej doœæ powszechnym b³êdem jest przyklejanie siatki kle- jem po przy³o¿eniu bezpoœrednio do powierzchni materia³u termoizolacyjnego.
Taki sposób monta¿u skutkuje brakiem przyczepnoœci warstwy zbrojonej i wy- konanej na niej warstwy wierzchniej. Nawet niewielkie uszkodzenie naro¿a ocieplenia mo¿e poci¹gn¹æ za sob¹ katastrofalne w skutkach uszkodzenie ca³ej elewacji budynku. Na rycinie 6 przedstawiono przyk³ady nieprawid³owo wyko- nanej warstwy zbrojonej oraz uszkodzenia powsta³e w wyniku takich b³êdów.
!"#$%"&'() ( )*)+(& ,&"!-$('$*&.$ !/!0&1 $2(&-3)'() 42()' "&*'50+"'/26 789
!"# $# %&'()&")* +,-./+! +)*-0"1()*2 + 3)*2."4 ./!'4 5,.3 .),/') 06-728"*2 93,/*-),:! .0'7;*()7+* <)-3! =,43)/>
!"# ?# @,':,A,()* .),/') 6*057B-*A()7 (, 57+)*-0"1()& ./!-75),(4 ) 7A5,A,()* +,-./+!
+)*-0"1()*2 *;*+,"2) (, .'4/*' ().')*2 5-0!"0*5(7B") .57+7A7+,(*2 6-,')*3 ';*24 573)&A0!
.),/'8 , ./!-75),(*3 93,/*-),:! .0'7;*()7+* <)-3! =,43)/>
3.4. B³êdy podczas wykonywania warstwy wierzchniej
Ostatnim etapem ocieplenia budynku jest wykonanie warstwy wierzchniej, któ- ra pe³ni rolê zarówno zabezpieczaj¹c¹ przed dzia³aniem czynników zewnêtrz- nych, jak i funkcje dekoracyjne. B³êdy pope³nione na tym etapie zazwyczaj nie skutkuj¹ groŸnymi ze wzglêdu bezpieczeñstwa awariami, jednak¿e s¹ najszyb- ciej widocznymi ich efektami.
Zarówno dla tego procesu, jak i opisanych uprzednio bardzo istotne jest prze- strzeganie wymagañ w zakresie warunków atmosferycznych podczas prowadze- nia prac. Niedopuszczalne jest prowadzenie robót zwi¹zanych z ocieplaniem budynków podczas opadów atmosferycznych, w bardzo niskiej temperaturze (poni¿ej 5°C) oraz przy du¿ym nas³onecznieniu i silnym wietrze. Przy du¿ej wil- gotnoœci czas wi¹zania i twardnienia spoiw znacznie siê wyd³u¿a, a w wysokiej temperaturze i przy szczególnie du¿ym nas³onecznieniu nastêpuje szybkie wy- sychanie, uniemo¿liwiaj¹ce osi¹gniecie ¿¹danych parametrów mechanicznych, oraz powstawanie mikrospêkañ.
Wykonywanie prac w niew³aœciwych warunkach oraz niestosowanie przerw tech- nologicznych pomiêdzy poszczególnymi etapami mo¿e skutkowaæ równie¿
sp³ywaniem na³o¿onego materia³u lub ³uszczeniem siê warstwy wierzchniej ju¿
we wczesnym okresie eksploatacji. Na rycinie 7 przedstawiono przyk³ady usz- kodzeñ warstwy wierzchniej na skutek braku przerw technologicznych b¹dŸ zbyt szybkiego wysychania wyprawy.
3.5. Niew³aœciwy dobór materia³ów
Niestety, bardzo powszechnym zjawiskiem na naszym rynku budowlanym jest stosowanie zamiennie elementów ró¿nych systemów ociepleniowych. Wymaga- niem ka¿dego dokumentu odniesienia dla systemów ociepleniowych jest prze-
!" #$%&'()$*$ +',$-$. /$01% /23452$(3)67
!"# $# %&'("()*+) ,-.'/,! ,+).("0*+)1 + 2+3.4'563-*+- /!*3& *- '3&/)3 5.4,-7()*+- 5.-"
, (8!"0 ,-.&*3-"0 -/24'9).!"(*!"0 :2-/).+-8! -."0+,-;*) <==>?
prowadzanie badañ dla ca³ego skompletowanego systemu wyrobów. Wy³¹cznie stosowanie kompatybilnych elementów zapewnia uzyskanie parametrów u¿yt- kowych na poziomie gwarantowanym przez producenta/kompletatora. Niska œwiadomoœæ wykonawców w zakresie ró¿nic pomiêdzy stosowanymi wyroba- mi, a tak¿e potencjalnych skutków wzajemnego destrukcyjnego oddzia³ania po- szczególnych elementów, skutkuje czêsto opisanymi uprzednio uszkodzeniami.
3.6. B³êdy podczas eksploatacji
W nowoczesnym budownictwie, a tak¿e w starszych budynkach, w których przeprowadzono modernizacjê ocieplenia, coraz czêœciej zauwa¿a siê rozwój glonów i grzybów. Zjawisko to wystêpuje w wyniku gromadzenia siê nadmier- nej iloœci wilgoci w warstwie ociepleniowej. Zgromadzona wilgoæ mo¿e mieæ ró¿ne pochodzenie, jednak¿e czêsto daje siê zauwa¿yæ b³êdy u¿ytkowników w eksploatacji ocieplonych budynków. Podstawowe przyczyny gromadzenia wil- goci pochodz¹cej z wewn¹trz budynków to niedostateczne wietrzenie i zakleja- nie kratek wentylacyjnych. Skutkiem takich dzia³añ mo¿e byæ wystêpowanie zagrzybienia œcian czy rozwoju glonów.
Literatura
!" #$%&'($)* +,,-./0.12 3*%4*5&6(7 27%89&:;'<&=8 < >*?$@ #ABC%AB C2 D EF A +GB,+B+,,H@
;B !I #ABC%AB C2 384;'<& )$?B ;9&JB@ %8A?AB !E@ (B /B
+" #$%&'($)* +,,+.F!.12 ) ;9%*)<& JK*%*'(&%$;($'< &6&%=&($JA6&: L7?$6'M)@ #ABC%AB C2 D A +,,- %B !BGEB
-" 3NO2N !-HFFP+,,E Q1$%8L$ ?8 <A84*J:< J<&946&: ) L7?8)6<J()<&B R&)6S(%A6& A&;98486& ;$O
;(&5$ 8J<&94*6<* T2UVWXY A& ;($%89<*6&5 Z ;9&J$[<'*J:*\@ 3]N@ 1*%;A*)* +,,EB
H" 3NO2N !-E,,P+,,E Q1$%8L$ ?8 <A84*J:< J<&946&: ) L7?8)6<J()<&B R&)6S(%A6& A&;98486& ;$O
;(&5$ 8J<&94*6<* T2UVWXY A )&^6_ 5<6&%*46_ Z ;9&J$[<'*J:*\@ 3]N@ 1*%;A*)* +,,EB E" #$%&'($)* T/F.!,G.22WY A ?6<* +! =%7?6<* !F// %B ) ;9%*)<& AL4<`&6<* 9%A&9<;M) 7;(*)8O
)$JK@ )$'86*)JA$JK < *?5<6<;(%*J$:6$JK 3*a;() WA^86'8);'<JK 8?68;A_J$JK ;<S ?8 )$%8O LM) L7?8)4*6$JK@ #ABC%AB C2 D A !F/F %B H,B!+B
G" RCbUO!E.cB,-.+,,- QR&;(*)$ )$%8LM) ?8 )$'86$)*6<* 8J<&94&a A A*;(8;8)*6<&5 ;($%8O 9<*67 :*'8 5*(&%<*^7 (&%58<A84*J$:6&=8 < 98J<&6<86&: )$9%*)$ &4&)*J$:6&:\@ VUd@ 1*%;A*)*
+,,-B
0" RCbUO!E.cB,H.+,,- QR&;(*)$ )$%8LM) ?8 )$'86$)*6<* 8J<&94&a A A*;(8;8)*6<&5 )&^6$
5<6&%*46&: :*'8 5*(&%<*^7 (&%58<A84*J$:6&=8 < 98J<&6<86&: )$9%*)$ &4&)*J$:6&:\@ VUd@ 1*%O
;A*)* +,,-B
/" R*;*?$ 7?A<&4*6<* 27%89&:;'<JK b9%8L*( U&JK6<JA6$JK ?4* ;$;(&5M) 2UVWXO2Ube ,,H@ VUd@
1*%;A*)* +,,HB
F" V6;(%7'J:* VUd 6% --H.+,,+ Qd&A;98<68)$ ;$;(&5 8J<&94*6<* fJ<*6 A&)6S(%A6$JK L7?$6'M)\@
VUd@ 1*%;A*)* +,,+B
!"#$%"&'() ( )*)+(& ,&"!-$('$*&.$ !/!0&1 $2(&-3)'() 42()' "&*'50+"'/26 789
!"#$%&!'! ($)!*!
+!,-" +./01.!%/&23
!"!#$% !& '!()*+$% ,' $-.$+&!) ./$+"!) (&%*)!.(,&
0,"1,%(.$ %2%.$"%
,345678 9:;; 4<8=>:; 6?53;:46@? 5A548>5 9<6B< 358 ?@?CD@6?4 >84<@7 <:E8 F88? E8=A G@G3;:= H@= F36;76?I 6?53;:46@? 56?B8 H89 A8:=5J .<8A <:E8 <3I8
=:?I8K E:=6@35 B@;@3=5 :?7 4<8A :=8 8:5A 4@ 6?54:;; 6? 8E8=A 8?E6=@?>8?4:;
B@?7646@?5J (? 5G648 @H B;8:= :?7 8L:B4 78H6?87 G=6?B6G;85 @H >:M6?I 6?53;:46@?
;:A8=5K 4<8=8 :=8 : ;@4 @H 6?B678?4:; 8==@=5 73=6?I 6?54:;;:46@? @H @345678 9:;;5 6?53;:46@?J .<8 8==@=5 B:358 7:?I8=@35 7:>:I8 :?7 B@?54=3B46@? H:6;3=8J .<8 :=46B;8 785B=6F85 8L:>G;85 @H 6?54:;;:46@? 8==@=5 964< =8H8=8?B8 4@ B@?C 54=3B46@? 7:>:I85 :?7 H:6;3=85 9<6B< :=8 G=858?4 6? G<@4@I=:G<6B 7@B3>8?C 4:46@?
!" #$%&'()$*$ +',$-$. /$01% /23452$(3)67
