PRACE
Instytutu Szk³a, Ceramiki Materia³ów Ogniotrwa³ych i Budowlanych
Scientific Works of Institute of Glass, Ceramics Refractory and Construction Materials
Nr 3
ISSN 1899-3230
Rok II Warszawa–Opole 2009
SEBASTIAN ÆWIK RENATA JASKÓ£A
Wykorzystanie odpadów budowlanych grupy 17 z recyklingu
!"#$%&'( )*+,-).) /#!. 0!1)/2)3!"),!.-! )32!3+, 4&3),'!.$56 , %"!7&8 9)%).!.) %'!/$:-%!57- 01)3.-( 0 ")02)"0;30(.-(* <-.-/#"! =")3),-/%!
, /2"!,-( %!#!')1& )32!3+, 0 3.-! >? ,"0(@.-! >AAB "8 C"0(3/#!,-).) 50$..-%- ,2D$,!7;5( .! *)E'-,)@F 0,-G%/0(.-! /#)2.-! ,#+".(1) ,$%)"0$/H
#!.-! )32!3+,8 I!%) 2"0$%D!3 0!1)/2)3!"),!.-! )32!3+, 4&3),'!.$56 )2-/!.) /2)/+4 0!1)/2)3!"),!.-! )32!3+, 0 "(%)./#"&%57- .!,-("056.- 3")1),$568 9)%).!.) )5(.$ /#!.& ,$%)"0$/#!.-! )32!3+, 4&3),'!.$56 , ,)7(,+30#,-( )2)'/%-*8
1. Wstêp
Wraz z powstawaniem, a zw³aszcza starzeniem siê obiektów budowlanych po- jawia siê problem zagospodarowania odpadów budowlanych powsta³ych w tra- kcie wznoszenia lub rozbiórki obiektu budowlanego.
W Unii Europejskiej stan zanieczyszczenia œrodowiska przez przemys³ budow- lany szacuje siê na 180 mln t odpadów rocznie. Wiêkszoœæ – ok. 72% – groma- dzona jest na sk³adowiskach, co stanowi 125 mln t. Najwiêcej odpadów gene- ruj¹ Niemcy, w nastêpnej kolejnoœci plasuj¹ siê: Wielka Brytania, Francja oraz W³ochy. W Japonii przemys³ budowlany wytwarza ok. 37 mln t rocznie betonu rozbiórkowego i iloœæ ta bêdzie wzrastaæ. Sposób zagospodarowania odpadów budowlanych w poszczególnych krajach Europy Zachodniej jest ró¿ny. W Hi- szpanii oraz Luksemburgu recykling odpadów budowlanych wynosi ok. 10%, podczas gdy we W³oszech i Irlandii to ok. 55%, w Austrii – 70%, w Niem- czech, Danii i Holandii siêga 90%. Ró¿nice te wynikaj¹ z ró¿nego poziomu œwiadomoœci ekologicznej spo³eczeñstw, posiadanej infrastruktury i poziomu tech- nologii, a tak¿e krajowej legislacji oraz definicji odpadów przyjêtej w poszcze- gólnych krajach [1].
!" #$%&' ($)*+*,* -./01' 23"14#/#' 1*3"#1056 7!$#8*"610+9: # ;,<86=1$+9: 6 >1").16#3' 7<<.#10 ($%+$#3"## 1*3"#10863?' @"893)863? # A"8<86#)/1 6 7B8=,&
!" #$%&' ($)*+*,* -./01' 23"14#/#' 1*3"#1056 7!$#8*"610+9: # ;,<86=1$+9: 6 >1").16#3' 7<<.#10 ($%+$#3"## 1*3"#10863?' @"893)863? # A"8<86#)/1 6 7B8=,&
2. Charakterystyka odpadów budowlanych i ich podzia³
Odpady budowlane klasyfikuje siê zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Œrodo- wiska w sprawie katalogu odpadów z dnia 27 wrzeœnia 2001 r. Wymienione s¹ one w grupie 17 – „odpady z budowy, remontów i demonta¿u obiektów budow- lanych oraz infrastruktury (w³¹czaj¹c glebê i ziemiê z terenów zanieczyszczo- nych)”.
W grupie tej znajduj¹ siê takie odpady, jak:
• odpady materia³ów i elementów budowlanych oraz drogowych (np. beton, p³yty, ceg³y, ceramika) – kod 1701;
• odpady drewna, szk³a oraz tworzyw sztucznych (np. pozosta³oœci materia³ów stosowanych do wytwarzania drzwi, okien i mebloœcianek) – kod 1702;
• odpady asfaltów, smó³ oraz produktów smo³owych (np. pozosta³oœci mate- ria³ów izolacji przeciwwilgociowych i pokryæ dachowych) – kod 1703;
• odpady i z³omy metaliczne oraz stopów metali (np. pozosta³oœci z instalacji sanitarnych oraz elektrycznych, stali zbrojeniowej oraz œlusarki budowlanej) – kod 1704;
• gleba i ziemia (w³¹czaj¹c glebê i ziemiê z terenów mocno zanieczyszczonych oraz urobek z pog³êbiania) – kod 1705;
• materia³y izolacyjne oraz materia³y konstrukcyjne zawieraj¹ce azbest (np.
izolacje cieplne, a tak¿e przeciwdŸwiêkowe) – kod 1706;
• materia³y konstrukcyjne maj¹ce w swym sk³adzie gips – kod 1708;
• inne odpady z budowy, remontu i demonta¿u obiektów budowlanych – kod 1709 [2].
Wymienione odpady, okreœlane jako budowlane, pomimo ¿e zosta³y umiesz- czone w wydzielonej grupie odpadów przemys³owych, wystêpuj¹ nierzadko równie¿ w strumieniu odpadów komunalnych. Z ostatnich badañ wynika, ¿e w Polsce w du¿ych aglomeracjach miejskich odpady budowlane kierowane na sk³adowiska odpadów komunalnych stanowi¹ blisko 10–30% ogólnej masy od- padów komunalnych [6].
Oszacowanie iloœci powstaj¹cych odpadów opiera siê g³ównie na metodach wskaŸnikowych. Szacunkowa iloœæ odpadów rozbiórkowych i budowlanych wytwarzanych na jednego mieszkañca miasta wynosi ok. 40–50 kg/rok. S¹ to g³ównie odpady powsta³e w wyniku budowy i remontów gospodarstw domo- wych, obiektów u¿ytecznoœci publicznej, us³ugowych oraz przemys³owych.
Ponadto, powstaje ok. 20% odpadów pochodz¹cych z remontów i budowy w poszczególnych sektorach gospodarki [3].
Odpady budowlane stanowi¹ bardzo cenny surowiec wtórny. Ich g³ównym ilo- œciowo sk³adnikiem jest gruz betonowy, ceglany oraz ceramiczny. Materia³y te po prostym przetworzeniu s¹ pe³nowartoœciowym kruszywem budowlanym, mog¹cym znaleŸæ zastosowanie zarówno przy produkcji materia³ów elementów budowlanych, jak i podczas budowy nowych obiektów budowlanych i dróg.
Do grupy odpadów budowlanych, które obecnie mog¹ byæ w pe³ni wykorzysta- ne wprost lub po prostym przetworzeniu nale¿¹ [6]:
• gruz budowlany (ceglany, betonowy),
• odpady metali ¿elaznych,
• odpady metali kolorowych,
• szk³o budowlane,
• jednorodne odpady tworzyw sztucznych,
• opakowania – palety trwale niezanieczyszczone,
• grunty i ziemia z terenów niezanieczyszczonych.
3. Stan wykorzystania odpadów budowlanych
W krajach Unii Europejskiej rocznie œrednio 28% odpadów budowlanych jest za- gospodarowywanych, a 72%, czyli blisko 130 mln Mg, trafia na sk³adowiska [6]. Wymaga to przyk³adowo corocznego budowania sk³adowiska o g³êbokoœci ok. 10 m. W Polsce w 2006 r. iloœæ odpadów budowlanych wynosi³a 2457,30 tys. Mg/rok [9].
Odpady z wyburzeñ i remontów obiektów budowlanych s¹ wykorzystywane do nastêpuj¹cych prostych prac in¿ynieryjnych [6]:
• przygotowania placu budowy,
• niwelacji terenu (wype³nienia zag³êbieñ, niecek, wyrobisk, itp.),
• formowanie warstwy inertnej na sk³adowiskach odpadów komunalnych,
• utwardzanie placów budowy i dróg technologicznych.
Iloœæ zagospodarowanych w ten sposób odpadów wynosi 50% ca³kowitej masy wytworzonego gruzu rozbiórkowego, z czego ok. 20–25% z nich znajduje za- stosowanie nieprzemys³owe, 5–10% w celach przemys³owych (np. produkcja kruszyw), a ponad 20% deponowane jest na sk³adowiskach odpadów prze- mys³owych, ok. 10% wywozi siê na sk³adowiska odpadów komunalnych, gdzie przyjmowane s¹ bardzo niechêtnie, przy czym op³aty za zdeponowanie odpa- dów budowlanych s¹ bardzo zró¿nicowane i relatywnie wysokie.
Obecnie przemys³owe stosowanie tych odpadów polega w wiêkszoœci przypad- ków na ich wykorzystaniu w miejscu powstawania przez przedsiêbiorstwa bu-
!"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 578
dowlane lub przetwarzaniu na kruszywa w nielicznych zak³adach specjalistycz- nych. Odpady po oczyszczeniu zostaj¹ posortowane, pokruszone na odpowied- nie frakcje, a nastêpnie wykorzystane jako kruszywo w sposób okreœlony ju¿
w projekcie inwestycji. Tak spo¿ytkowane s¹ odpady z wyburzeñ powstaj¹ce przy przygotowaniu terenów pod du¿e supermarkety, np. w: Katowicach, Gli- wicach, D¹browie Górniczej, Miko³owie, itp. [6].
Brak systemowych rozwi¹zañ powoduje, ¿e poszczególne gminy rozwi¹zuj¹ problem zagospodarowania odpadów na swój sposób, ograniczaj¹c siê w wiêk- szoœci do wyznaczania terenu na sk³adowanie lub gospodarcze wykorzystanie gruzu budowlanego. Taki kierunek dzia³ania mo¿na nazwaæ ukryt¹ form¹ sk³adowania [6].
Rozwój gospodarczy kraju, wzrost œwiadomoœci ekologicznej spo³eczeñstwa oraz wzglêdy ekonomiczne wymuszaj¹ na przemyœle budowlanym poszukiwa- nie sposobów zagospodarowania odpadów budowlanych. Badania prowadzone w du¿ych aglomeracjach miejskich wykaza³y, ¿e rocznie w Polsce wytwarza- nych jest ok. 3,5 mln t odpadów budowlanych, które trafiaj¹ na sk³adowiska.
W masie tej jednak nie uwzglêdniono materia³ów, które nie zosta³y zg³oszone przez indywidualne podmioty. Trafiaj¹ one zwykle na „dzikie” wysypiska lub w inne przypadkowe miejsca sk³adowania.
Coraz czêœciej zamiast zabudowy nowych terenów wykorzystuje siê istniej¹ce obszary zurbanizowane. S¹ to tereny ze zdegradowan¹, nieprzydatn¹ zabudow¹ przemys³ow¹. Obiekty przemys³owe to g³ównie ró¿nego typu konstrukcje ¿el- betowe, które z uwagi na zastosowany materia³ s¹ bardzo trudne do likwidacji metodami tradycyjnymi. Jednoczeœnie s¹ to najlepsze Ÿród³a pozyskiwania do- brego jakoœciowo surowca jako kruszywa do betonów. Wykorzystuj¹c miejsco- we Ÿród³a surowca wtórnego, mo¿na znacznie obni¿yæ koszty niwelacji terenu pod przysz³¹ zabudowê i wykorzystaæ powsta³e kruszywo do wykonania podbu- dów posadzek nowo powstaj¹cych hal i parkingów [7]. W ka¿dym z wymienio- nych przypadków powstaj¹ oszczêdnoœci z ograniczenia wywozu i sk³adowania odpadowych materia³ów pochodz¹cych z likwidacji obiektów oraz z przywozu nowych kruszyw na miejsce budowy. Materia³ pochodz¹cy z recyklingu mate- ria³ów budowlanych mo¿e i powinien byæ u¿ywany do budowy dróg lokalnych o nawierzchniach utwardzonych, poniewa¿ doskonale siê on zagêszcza, tworz¹c stabiln¹, a zarazem przepuszczaj¹c¹ wodê warstwê nawierzchni. Nie- mal wszêdzie w kraju istniej¹ mo¿liwoœci pozyskania surowców do przetwarzania i ponownego wykorzystania. Barier¹ jest jednak brak odpowiedniego zaplecza lo- gistycznego oraz systemu gromadzenia, magazynowania i przerobu odpadów pochodz¹cych z budownictwa [7]. O mo¿liwoœci zwiêkszenia stopnia wtórnego wykorzystania odpadów decyduje przede wszystkim w³aœciwe stosowanie ins- trumentów technicznych i organizacyjnych.
Do czynników zwiêkszaj¹cych stopieñ wtórnego wykorzystania mo¿na zali- czyæ:
• wprowadzenie kwalifikowanych prac rozbiórkowych, to jest wczeœniejszej selekcji materia³ów;
• zapewnienie wysokiej jakoœci surowców wtórnych przez œcis³e przestrzeganie technologii przetwarzania oraz powszechne stosowanie kontroli jakoœci;
• obowi¹zek dotrzymania przepisów o wykorzystaniu surowców wtórnych w dzia³al- noœci budowlanej;
• szersze stosowanie technologii segregacji oraz oczyszczania w celu eliminacji zanieczyszczeñ, które pogarszaj¹ jakoœæ materia³ów wtórnych;
• poszukiwanie nowych rynków zbytu dla materia³ów masowych, jak ceg³y, gruzu czy drewna oraz zwiêkszone wykorzystanie istniej¹cego potencja³u [10].
4. Ocena stanu wykorzystania odpadów budowlanych w województwie opolskim
Wed³ug szacunków opartych o nak³ady inwestycyjne przyjmuje siê, ¿e w woje- wództwie opolskim wytwarza siê œredniorocznie ok. 150 000 Mg odpadów bu- dowlanych [8]. Podstawowym Ÿród³em tych odpadów s¹ inwestycje budowlane (remonty i demonta¿ obiektów) oraz modernizacja infrastruktury drogowej.
Klasyfikacjê odpadów i sposoby ich zagospodarowania (z grupy 17) w 2006 r.
na terenie Opolskiego przedstawiono w tabeli 1.
! " # $ ! % !"#$%&'"()" & *"+,#-,."/,0"1&2 ,.-".30 45.,0!"1$(6 789
&'(!')
(*'+,-() %. &'(!')
/)0/*,1*2# &'1)34
*'(!'5/
&'(!') -26#314*'$6/6!2#
(*1! 347!'*/!26#8
&'(!') -26#314*'$6/6!2#
(,1#1 347!'*/!26#
%. 9% ::; .%<=. >? %%9=% @ %A %>%=%
%. 9: % ?%.=< %:;=? @ %<%=B
%. 9; . ?A>=< % ;99=A %=% % <<:=9
%. 9> BB 9:B=> % :B>=% @ @
%. 9? ?< ?:B=: %. :B;=9 %99=9 B %>9=:
%. 9B ; %9:=< >%=9 @ ;.?=>
%. 9A : <;<=< % ?:%=< @ % 9.9=9
&+57#8 +,-(! %. ;B; ;:?=> BB B:>=> %9%=% :< .A9=;
@ 1 /)7CD1#26#8 *'(!'5/E
%. 9B 9% @ 8!0#,6!7) 61*$!D)F2# 1!/6#,!FCD# !1"#30=
%. 9B 9; @ 8!0#,6!7) 61*$!D)F2# 1!/6#,!FCD# 3-"30!2DF# 26#"#1(6#D12#=
!"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 577
! "# "$ % &'()*+',- ./01(*2.3-40) 5'6+)*'473) '58)1(9
Jak wynika z tabeli 1 zaledwie 20% wytworzonych odpadów polega odzysko- wi. Zwraca uwagê wyraŸna rozbie¿noœæ pomiêdzy zinwentaryzowan¹ iloœci¹ wytworzonych odpadów a iloœci¹ szacowan¹ na podstawie wielkoœci inwestycji.
Wœród odpadów wytworzonych z grupy 17 01 a¿ 216 171,05 Mg (czyli 60%
wszystkich odpadów) stanowi³y te powsta³e podczas rozbiórki jednego du¿ego obiektu przemys³owego: cementowni w Strzelcach Opolskich. Po odjêciu war- toœci strumienia z rozbiórki cementowni uwidacznia siê, ¿e przeciêtny roczny strumieñ to ok. 150 000 Mg, co odpowiada w przybli¿eniu szacowanym wy¿ej wartoœciom.
: ' 8 ) ; ' <
!"#$%"&' ()$*#( $+,"+-% ./+$%)"&0#1 ( 2"3 !('2&0#1 %4 &"356,/78#0#1 9:-+'; <=>
='5' >?@
A'0) 5 ?BC@
D8)5 E/6+)*53F0+
6/4)6GH5(6' /E/;1.+)I/J
A'0)
5 KBC@ L1(';)0+' 6,'10) @1('()350+)
E*5-4M(/
NOIP NOIP NOIP NOIP NOIP
Q#Q Q<$RS D6 (-& < # """
5 +03-H)0(';0)4
*/58+G*.+J
"< S<SRT SU <T<R" <T """ Q#Q Q<$RSV
< # """
W S! """
Podstaw¹ wyliczeñ iloœci odpadów budowlanych i mas ziemnych by³y nak³ady inwestycyjne w gospodarce narodowej. WskaŸnik ten zosta³ wyliczony dla po- wiatu opolskiego ziemskiego, gdzie jest dobrze udokumentowana iloœæ odpa- dów budowlanych i mas ziemnych na podstawie sprawozdania powiatowego, a nastêpnie rozszerzony na resztê województwa opolskiego. Obliczony wskaŸnik wyniós³ 422 Mg na 1 mln z³ nak³adów inwestycyjnych. Przy nak³adach inwes- tycyjnych w województwie opolskim wynosz¹cych w 2006 r. 303 mln z³, osza- cowana iloœæ odpadów wynosi ok. 128 000 Mg. Wartoœæ ta koreluje z danymi z SPGO (Sprawozdania z realizacji powiatowych planów gospodarki odpadami), KPGO (Krajowego Programu Gospodarki Odpadami) oraz WSO (Wojewódz- kiego Systemu Odpadowego) [8].
5. Rekonstrukcja nawierzchni drogowych jako forma recyklingu prowadz¹ca
do zagospodarowania odpadów
Coraz wiêksze uznanie w œrodowisku zdobywa rekonstrukcja nawierzchni po- przez recykling istniej¹cych bitumicznych mas drogowych. Jest to bardzo do-
bry sposób na pozbycie siê problemu odpadów z remontów dróg powsta³ych przy zrywaniu nawierzchni drogowych i k³adzeniu nowych.
W zwi¹zku z rozwojem urz¹dzeñ do recyklingu coraz powszechniejszy staje siê tzw. recykling na miejscu. Wprowadzenie skomputeryzowanego sprzêtu po- zwala na prowadzenie prac drogowych na miejscu, przy zachowaniu œcis³ej kontroli jakoœci sortowanego kruszywa oraz powsta³ej mieszanki.
Metody recyklingu bitumicznych mas drogowych maj¹ wiele zalet, gdy¿ po- zwalaj¹ ponownie wykorzystaæ materia³y zniszczonej nawierzchni mineralno- bitumicznej, które przestaj¹ byæ uci¹¿liwym odpadem. Ponadto przy sprawnej organizacji i odpowiednim sprzêcie w krótkim czasie mo¿na dokonaæ remontu znacz¹cych powierzchni drogowych [4].
Metoda rekonstrukcji dróg polega w wiêkszoœci przypadków na recyklingu mas mineralno-bitumicznych wraz z g³êbok¹ stabilizacj¹ pod³o¿a (40–50 cm). Wy- korzystuje siê przy tym nie tylko materia³y nawierzchni górnej, ale tak¿e war- stwy podbudowy t³uczniowej, a nawet pod³o¿a.
Od wielu lat w krajach zachodnich, a od kilku tak¿e w Polsce bêd¹cy w dyspo- zycji firm drogowych sprzêt pozwala za jednym przejazdem rozdrobniæ mineral- no-bitumiczne materia³y i wymieszaæ je ze œrodkami scalaj¹cymi (np. z cemen- tem 2–3% i dodatkiem spoiwa jonowymiennego). Wykonana na miejscu mie- szanka poddana procesom fizykochemicznym zamieniana jest w monolityczn¹, jednorodn¹, w miarê elastyczn¹, odporn¹ na przenikanie wody i dzia³anie mro- zu masê, stanowi¹c¹ doskona³¹ warstwê podbudowy zasadniczej. Mo¿na wyko- rzystaæ j¹ do ograniczonego ruchu ju¿ na drugi dzieñ [4].
Tak wiêc z materia³ów zniszczonej nawierzchni betonowo-asfaltowej i s³abej podbudowy zanieczyszczonej nawet gruntem pod³o¿a (np. glin¹), mo¿na uzy- skaæ warstwê o w³aœciwoœciach bardzo trwa³ej i odpornej na spêkania i koleino- wanie podbudowy. Tworzy ona skuteczn¹ przeponê pomiêdzy dolnymi s³abymi warstwami pod³o¿a a ostateczn¹ nawierzchni¹ i stwarza warunki do lepszego rozk³adu obci¹¿eñ dla ruchu drogowego. Na wykonanej w ten sposób warstwie mo¿na po kilku dniach bezpoœrednio u³o¿yæ warstwê œcieraln¹ lub te¿ odpo- wiedni¹ warstwê wi¹¿¹c¹ i œcieraln¹. W rezultacie osi¹ga siê drogê o znacznie lepszych parametrach, ni¿ kosztowne i uci¹¿liwe w realizacji tradycyjne roz- wi¹zania [4]. Metoda ta jest wielk¹ szans¹ skutecznej rekonstrukcji struktural- nie zniszczonych dróg o nawierzchniach mineralno-bitumicznych. W kraju jest wiele firm, które wdro¿y³y ju¿ tê now¹ technologiê prowadzenia robót. Posia- daj¹ specjalistyczny sprzêt i za³ogê przygotowan¹ do realizacji zadañ remonto- wych wed³ug tych rozwi¹zañ. Inne oczekuj¹ odpowiednich zleceñ, aby móc siê przestawiæ na nowoczesne technologie.
By zapewniæ lepsz¹ trwa³oœæ remontowanej nawierzchni, nale¿y wyeliminowaæ mo¿liwoœæ wyst¹pienia koleinowania i wysadzin. Trzeba równie¿ obni¿yæ ko-
!"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 576
szty utrzymania nawierzchni dróg. Dziêki przeprowadzaniu recyklingu starych nawierzchni drogowych nie trzeba bêdzie budowaæ drogi od podstaw i uniknie siê powstawania ogromnej iloœci odpadów z rozbiórki starych nawierzchni dro-
gowych. Widoczne na rycinie 1 deformacje lub ubytki górnej nawierzchni dróg, uzupe³nia siê miejscowo lub przykrywa kolejn¹ warstw¹ mineralno-bitumiczn¹ [4].
Widoczny efekt zastosowania nowatorskiej technologii, g³êbokiego recyklingu w porównaniu z tradycyjnie rozebran¹ nawierzchni¹ i wymienion¹ podbudow¹ t³uczniow¹ (prawa strona fotografii) przedstawiono na rycinie 2 [4].
!"# $# %&'()*+*,- '-.&*/0'1."2, *+),-'3"4*, 5'&6&)-2 !"# 7# -"!.8,*6 , /0+9,8,3+"2+ 5-/0'1.01 :+/ 5'&6&)!"4 ;<=
Mo¿na wiêc stwierdziæ, ¿e brak dostatecznych iloœci kruszyw i terenów do sk³adowania odpadów drogowych, a tak¿e korzyœci ekonomiczne i ekologiczne, to g³ówne czynniki stymuluj¹ce rozwój recyklingu materia³ów drogowych.
6. Podsumowanie
Nieznaczna czêœæ odpadów budowlanych jest poddawana dalszej przeróbce na kruszywa budowlane, drogowe, do utwardzania powierzchni lub niwelacji terenu.
Osi¹gniêcie za³o¿onego celu w zakresie wykorzystania odpadów z budowy, re- montów i rozbiórki obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej wymaga:
1. Opracowania metody w³aœciwego, selektywnego zbierania poszczególnych rodzajów odpadów budowlanych – wytwórcy odpadu (firmy budowlane, re- montowe, rozbiórkowe, osoby prywatne prowadz¹ce prace budowlano-remon- towe) powinni ju¿ na placu budowy magazynowaæ w oddzielnych miejscach wstêpnie posegregowane odpady budowlane. Pozwoli to na selektywne wywo-
¿enie ich do zak³adu odzysku i unieszkodliwiania oraz na sk³adowiska. Odpady wytwarzane w gospodarstwach domowych powinny byæ selektywnie odbierane przez przedsiêbiorców komunalnych lub przewo¿one do podmiotów zaj- muj¹cych siê ich odzyskiem. Istotnym dzia³aniem mog¹ tu byæ objazdowe akcje zbierania (odbierania) tego typu odpadów, o których wczeœniej bêdzie siê infor- mowaæ mieszkañców.
2. Rozbudowy infrastruktury technicznej przetwarzania, odzysku lub unieszko- dliwiania odpadów budowlanych – aktualnie wiêkszoœæ odpadów z grupy 17 jest sk³adowana na sk³adowiskach, a tylko czêœæ jest odzyskiwana. Niezbêdne jest zwiêkszenie wykorzystywania tych odpadów w procesach odzysku, prowa- dzone to bêdzie w instalacjach wyposa¿onych w linie do przekszta³cania gruzu budowlanego. Odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów powinny zajmowaæ siê specjalistyczne firmy usytuowane w pobli¿u lub na terenie sk³adowisk odpa- dów, wyposa¿one w mobilne urz¹dzenia (kruszarki, przesiewacze wibracyjne), które bêd¹ mog³y przetwarzaæ odpady w miejscu ich wytworzenia. Otrzymany materia³ bêdzie wykorzystywany do celów budowlanych oraz do rekultywacji ob- szarów zdegradowanych, w tym sk³adowisk odpadów, a tak¿e jako warstwa in- terna.
3. Prowadzenia sta³ej kontroli bran¿y budowlanej w aspekcie oceny rodzajów i ewidencji iloœci powstaj¹cych odpadów oraz zakresu odzysku i unieszkodli- wiania, z uwagi na to, ¿e du¿a czêœæ odpadów nie jest ewidencjonowana i trafia poza kontrol¹ do œrodowiska.
4. Budowy w województwie opolskim nowoczesnej instalacji do przetwarzania odpadów z grupy 17.
!"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 578
Literatura
!" # $ % & $ ' ( ) * +,- . / ' * 0 ) * +,- !"#$%&'( )*+!,&*-./ 0123/%*'#"4 ,350&.,$3/#"4- 12304)5*678 9::;- 6< !!,
9" 2$%=$<%>?%36*3 +*6*(@</ A<$?$'*()/ ' (=</'*3 )/@/5$7B $?=/?C' % ?6*/ 9D '<%3E6*/ 9::!- F%G % 9::! <, 6< !!9- =$%, !9:H,
I" ''',3)$=$<@/5,JK,*6@3<*/" L!:,!9,9::MN,
;" O B ) $ ' ( ) * P,- 6 73851$&/*'&* ,35/&95*'&* 5*"&8$*:9"!(3 8&; /;5-* ,!)3'+./- 1+/7/%46 QB@$(@</?48 9::I- 6< 9 ''',36R@30S=$5/6?,0$KT3@=T/<@B)B59,=S=",
U" O * 5 * @ 3 ' ( ) * V,O,- W / < ? @ 5 3 X,- + / < 3 ) #,- <32,;"5'&$ (38732*,$& 327*2*)& = +!3>
,&* & 7,*$+#$*- Y4?/'6*0@'$ .3*?35 Z [<%4'30)*- .=, % $,$,- Y/<(%/'/ 9::I,
H" [ < % 4 ' / < ( ) / 2,- # $ @ $ ' ( ) * Y,- <328+*/# 325#8$1? ,!"#$%&'(1 & 1'&!85$32%&/&*'&*
327*2./- Y4?/'6*0@'$ 1\<*/?/8- O4@$K 9::U,
D" ''',/]*4(,=5T=)T*6?3^,=S=_<`/<@4)B54a*?`UDMb" L!:,!9,9::MN,
M" <,3(,*) @"4,3'# A,323/&8$* 63:!/.25+/* @73%8$&!(3 '* %*+* BCCD=BCEC 5 7!,87!$+#/9 23 ,3$1 BCEF- P/<%>? Y$c3'C?%@'/ d=$5()*37$- d=$53 9::D,
b" . * 3 c / e,- Q)@B/564 (@/6 * 6*3%]f?63 ?%*/&/6*/ '4%6/0%$63 ' =5/6/0S 7$(=$?/<)* $?=/?/K*
' [$5(03 S@@=gTT5*?3<,*3@B,)/@$'*03,=5T/)@B/5T[$5h6*3Kh(3KT.*3c/h<3J3</@,=?J" L!:,!9,9::MN, !:" # $ E 0 * / 6 $ ' ( ) * V,- V / ( ) C & / 2,- P/7$(=$?/<$'/6*3 6/ ?<$?%3 <304)5*67B $?=/?C'
]B?$'5/640S- =</0/ (@/@B@$'/ MTH!IT. 9::M <,
!"# $%#& '(%)
*!&#$# +# ),-#
!"# !$%!& !'# () *+,-$,&' .!/ # 0! #1,!-/
'12 34 )1(0 1#565-,&'
,7 89:;<=> ?8@ A>>7 B;@<C@@ <D7B;:;D7 AC;=B;7E F8@:> G8:>9;8=@ G878E>G>7:
;7 DC9 <DC7:9H2 ?>9> ?8@ A>>7 8<?;>I>B <=8@@;J;<8:;D7 8<<D9B87<> :D >7I;K 9D7G>7:L@ G;7;@:>9 9>EC=8:;D7 ;7 MC>@:;D7 F8@:> G8:>9;8=L@ <8:8=DE J9DG B8H N4 DJ />O:>GA>9 NPP32 ?>9> ?8@ A>>7 @?DF7 J8<:D9@ ?8I> 87 >JJ><: D7 OD@K
@;A;=;:H :D ;7<9>8@> B>E9>> DJ @><D7B89H :8Q> 8BI87:8E> DJ AC;=B;7E F8@:>@2
!@ 87 >R8GO=> DJ AC;=B;7E F8@:> G8:>9;8=@ G878E>G>7: S F8@:> G8:>9;8=@
J9DG F8H 9>O8;9@T ?8@ A>>7 @?DF7 F8@:> G8:>9;8=@ J9DG O8I>G>7:L@ 9><D7K
@:9C<:;D72 ?>9> ?8@ A>>7 8<?;>I>B >@:;G8:;D7 DJ <D7B;:;D7 AC;=B;7E F8@:>
G8:>9;8=@ ;7 O9DI;7<> DOD=@Q;>T UD=87B2
