1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI
p o ^ c i 9 w ... U
k , ^ ń # . t £ . . . d $ LI./l. Relacja ___
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora — -
"I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora —
III./l. Materiały dotyczące rodziny re la to ra ----
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. ——
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) •—
III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 ---- III./5. Inne —
IV. Korespondencja
II. Materiały uzupełniające relację
J t . b> 5 .
VI Fotografie
2
3
-"I'" Bydgoszez-Fordon, 18 maj 1992
Mgr Ar.drzej Bogucvi ^ d l . £3 %(/}- j
S^-79? B\-dgoszcz-Fordon Ę ~ h } p / ^
^ 3 Fundacjo. , , Archiwum Poborsk ie
A Ar. i i Trajowe j ’ 5
* u l . P i e k a r y 49 / / .
8 7 - 1 0 0 T ° r u ń
£_f_
'7 załączeniu do niniejszej Relacji przesyłań artykuł:Andrzej Bogucki,Jak człowiek z historycznej fotografii osiedlił sir w
^yćtgos2Czy^Kalendarz Bydgosvi 1986,TI,E&2E ,s. 29-32.Oświadczam, że uczyłem wnuka bohatera w/w artykułu i doszedłen do wniosku,że należy przybliżyć
sylwetką żołnierza Armii Krajowej J a n G a b r o w s k i oraz jego żony " a r i a G a b r o w s k a z domu Tabaszewska.
"! 1985 ro’"U przeprowadziłem wywiad z Janem Gabrowskin , >Szpic
i la aria Gabrowska , , Tulipan* > z placówki „Ignac” ,która dział cła we wsi T -kowa v/T?ożnova /krikowskie/.Dane z wywiadu wydrukowane
kule.Jednał nie! tore ,
por- * - aż uwczesna cenzura nie dopuściła do druku następuj^cych favtów*
l.Jan Gabrowski przybył na Pomorze z biednego rejonu to prawda, ale przede wszystkim jals Błi -ówił uciekł przed Urz*do..
B' zp-eczerfstWa.UI-' c; eh:-: z iii po nocach po v. si i aresztowali
’ ' ; (fd g 1
Chc^c uratować siebie i rodziny musiał uchodzić z rodzinnych:
stron.
?. Cenzur a to.1 że nie pozwoliła mi wydrukować baktu,że oboje mienieni AK-owey zostali zweryfikowani przez L T 'Londyn '
q,
coboje przez Londyn odznaczeni Trzy żeni Armii krajowej i Medalami Wojska.
T formuj*,że ten artykuł wydrukov.any w Talend^rzu Bydgoskim podarowałem panu Gabrorskiemu z '-.tćrego sd>* bardzo ucieszył.Niestety zmarł w tym samym 1986 roku.Z©b.Gazeta Pomorska,20.C;.1986/67*
Człov;‘ek z fotografii zmarł 16 . . . rca 1986/Bydgoszcz/.
Żyje żona haria Gabrowska/dzisiaj j_t odwiedziłem ,żyje ona w biedzie/
żołnierz ATr ps,,Tulipan’’.Adres:_ul1Cechowa_90_Bydgoszcz-Fordon.
2a zgodność nndrzej Bogucki-nauezyciel
4
«»o ANDRZEJ BOGUCKI 7 ~ / 7 , s / J
._o „ J
i J L — y f t
J a k c z ło w ie k
z h is to r y c z n e j f o to g r a f ii o s ie d lił się w B y d g o s z c z y
H
istoryczne zdjęcie „człowieka przed M anifestem Lipcowym ” ilustruje wiele wydaw nictw historycznych i pod
ręczników szkolnych. Każdy uczeń PRL wie, że jest to autentyczny dokum ent minionych czasów.
W roku szkolnym 1984/85 K uratorium Oświaty i Wycho
w ania w Bydgoszczy, „Ilustrow any K urier Polski”1 i Związek H arcerstw a Polskiego ogłosiło konkurs na tem at „Co wiem o przeszłości kom batanckiej swojego dziadka, babci lub oso
by z najbliższego otoczenia”.
Uczeń Zasadniczej Szkoły Samochodowej n r 2 w Byd
goszczy Krzysztof Gabrowski. zaprezentow ał swojego dziad
ka. Okazało się, że jego dziadek, pan J an Gabrow ski jest
„człowiekiem z fotografii”. Zorganizowano spotkanie z tym cieka>“ ”m człowiekiem dla członków Kółka Historycznego ZSS 2.
J a n G a b r o w s k i p o d c z a s c z y t a n i a M a n i f e s t u L i p c o w e g o w W ie
l ic z c e \
29
5
J a n G a b r o w s k i w l a t a c h p i ę ć d z i e s i ą t y c h
Jan Gabrowski urodził się 13 czerwca 1907 roku w Wito- wicacTT~Górnych w powiecie nowosądeckim. Z zawodu jest kowalem i ślusarzem. Pracow ał w Rożnowie przy budowie zapory wodnej na Dunajcu. Ten okres pracy wspom ina ze wzruszeniem. Prace inżynieryjno-hydrauliczne prow adziła firm a polsko-francuska, natom iast turbiny m ontow ała firm a niemiecka. Przed • wybuchem II wojny budowa z a p e ^ nie była jeszcze skończona.
P an Jan z zam iłowania jest muzykiem. Od młodzieńczych
J a n G a b r o w s k i — d z iś
30
6
la t po dzień dzisiejszy wolne chwile poświęca muzyce. Jego - S ulubione instrum enty to klarnet i skrzypce. Przed w ojną li gral w orkiestrze Związku Rezerwistów w Rożnowie, a do / niedaw na w kapeli parafialnej w Fordonie. i
Podczas mobilizacji w roku 1939 nie zdążył się stawić do wyznaczonej jednostki wojskowej, ponieważ Niemcy zajęli już teren koncentracji. W tych ciężkich chwilach dnia 4 września 1939 roku zaw arł związek m ałżeński z panią M arią Tabaszewską. . Po skończonej uroczystości ślubnej Niemcy zajęli już ich wieś. Młoda para w racała do domu podczas strzelaniny i bom bardowania.
W czasie okupacji pracow ał w dalszym ciągu przy budo
wie zapory. Na terenach Nowosądeckiego działała w kon
spiracji A rm iaTKrajowa, której został członkiem.
We wsi Iwkowa pow stała placów ka A g — „Ignac”. Za
przysiężenie pana Jan a i wciągnięcie do konspiracji odbyło się w Okręgu Brzesko. Otrzymał pseudonim „Szpic”. Z ra cji swego zawodu został rusznikarzem placówki. N apraw iał broń, dorabiał części, produkow ał też sam opały i bomby benzynowe. W spółpracował z nim profesor M arian G aw eł- da, który był specjalistą od składników chemicznych. Je d n ak ich ładunki wybuchowe nie były wysokiej jakości tech
nicznej ponieważ brakow ało im zapalników. M arian Ga- wełda był oficerem w prow adzającym pana Ja n a do kon
spiracji.
Dowódcą placówki (ok. 50 osób) był F ranciszek Turkow ski ps. „Orlicz”. Szefem placówki był tam tejszy kierow nik szkoły kapitan Ojczyk ps. „Żółty”.
Żołnierze AK z tej placówki, brali udział w wypadach na~TSrięmcow w celu zdobycia broni. Do większych akcji należ-'- panow anie posterunku policji granatow ej i gestapo w miejscowości Czechów.
P an Ja n brał udział w bitw ie z Niemcami w miejscowo
ści Tymowa. Było też wiele akcji nieudanych, m. in. atak na mleczarnię.
Gdy Niemcy zaczęli ponosić klęskę na froncie wschod
nim, w tedy zaczęli przygotowywać się do w ysadzenia zapory w Rożnowie. Oddział AK przeszkodził Niemcom w w yw ie
zieniu wszystkich- tu rbin i wysadzeniu zapory. Było to naj- większe osiągnięcie placówki pana Jana. W tej placówce AK, łączniczką była żona pana Jana. M aria, która m iała pseudonim „Tulipan”. Jan G abrowski brał' czynny udział w akcji „Burza” w lasach lipnickich.
Po wyzwoleniu k raju zaczął szukać pracy w celu lepszego zabezpieczenia utrzym ania swojej rodziny.
Pewnego kwietniowego dnia roku 1945, gdy jechał z Iwkowej do K rakow a zatrzym ał się w Wieliczce. Tam pośród w ielu napisów niemieckich, zauważył p lakat w ję zyku polskim. Był to tekst M anifestu PKWN. Przeczytał wszystko dokładnie. Zapoznał się jak a to będzie przyszła Polska. W tym czasie, gdy był zajęty czytaniem, jak wspo
m ina pan Jan, młoda 17—18-letnia korespondentka zrobiła mu zdjęcie. Ten m om ent dobrze zapam iętał. Chłopcy, któ
rzy obok stali mówili: „zrobiła m u zdjęcie i poszła”.
Sprostować należy błąd w literaturze, że zdjęcie zostało wykonane n a Lubelszczyźnie, jak można było przypuszczać i jak ” qsami podawano, lecz na terenie Krakowskiego.
7
II
J a n G a b r o w s k i w r a z z w n u k i e m
Jan Gabrowski w późniejszym okresie pojechał na „Za
chód” szukać pracy i gospodarstwa. Był w Szczecinie, ale tam jem u się nie podobało.
Do Bydgoszczy przyjechał w roku 1949. Otrzymał .^ 'h e k tarow e gospodarstwo w miejscowości Pałcz koło JV, iam - pola. Obecnie tereny te należą do Bydgoszczy. Tutaj spró- wadził swoją rodzi,nę i dwóch swoich kolegów z rodzinami, W ładysława Wyżykowskiego i W ładysława Łacha.
M anifest Lipcowy był dla pana Gabrowskiego drogowska
zem w poszukiwaniu lepszego losu. Dla w ielu innych ludzi, urzeczywistnienie zapowiedzi, które m anifest zawierał, było jednoznaczne z realizacją życiowej szansy. Z przeludnio
nego i ubogiego wówczas Podhala przeniósł się ze swoją pięcioosobową rodziną pod Bydgoszcz.
Gospodarstwo prowadził razem z synem Stanisław em i pięcioma dorodnymi córkam i: Zofią, Genowefą, Elżbietą, M arią i najm łodszą K atarzyną, która urodziła się już w Bydgoszczy.
Człowieka z fotografii „odkrył” kapral W ojska Polskiego pan J. Zwierzchowski, który w późniejszym czasie został zięciem pana Jana!
Obecnie pan Jan jest na rencie, ale żywotność i charak
ter nie pozw alają jem u tylko odpoczywać. Lubi pracę fi
zyczną i często sam napraw ia sprzęt gospodarczy.
Uważa, że trzeba kochać głęboko kolebkę, z której się wyrosło. Ojczyźnie należy dać wiele od siebie i dbać o po
myślność własnego kraju.
8
9
r \c
ja( W
Archi'*<(in • 0'iŃie Armii Krajowe' Ul.'' v 2 ,te l.6 5 -2 2 -1 8 6
w *i-.J TORUŃ
U / O p ip ,
o
Szan. Pani M a r i. a 6 a b r o w s k a
8 5 - 7 9 2 Bycigoszcz
S z a n o w n a P a n i !
W n a s z y m A r c h i w u m z n a j d u j e s i ę t e c z k a o s o b o w a Pani męża.
J e d n a k ż e m a t e r i a ł y z e b r a n e w t e c z c e s ą n i e p e ł n e . M a m y art y k u ł A n d r z e j a B o g u c k i e g o "Jak c z ł o w i e k z h i s t o r y c z n e j f o t o g r a f i i o s i e d l i ł się w B y d g o s z c z y ? " z K a l e n d a r z a B y d g o s k i e g o z 1936 r.
Z w r a c a m y się do Pani z u p r z e j m ą p r o ś b ą o p r z e s ł a n i e nam relacji o d z i a ł a l n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j p. J a n a S a b r o w s k i e g o w Armii K r a j o w e j na t e r e n i e O k r ę g u Kraków. J e s t e ś m y t a k ż e b a r d z o z a i n t e r e s o w a n i Pani d z i a ł a l n o ś c i ą konspi r a c y j n ą w AK na t e r e n i e o k r ę g u Kraków. Z a ł ą c z a m y s c h e m a t ra l a c j i według, k t ó r e g o p r o s i m y s p i s a ć w s p o m n i e n i a i i n f o r m a c j e o s w o j e j s ł u ż b i e k o n s p i r a c y j n e j w A K .
Z g ó r y d z i ę k u j e m y za w s p ó ł p r a c ę i l i c z y m y na Pani pomoc.
Z w y r a z a m i sz ac u n k u
D o k u m e n t a 1 i s t a mgr T o m a s z C h i n c i ń s k i
