Rozwój stanów doskonałości w Polsce : IX Konstytucje Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek od Cierpiących (1884-1954)

Joachim Roman Bar

Rozwój stanów doskonałości w

Polsce : IX Konstytucje Zgromadzenia

Sióstr Franciszkanek od Cierpiących

(1884-1954)

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 14/1-2, 105-121

1971

P ra w o kanoniczne 14 (1971) n r 1—2

O. JO A C H IM ROM AN BAR OFM Conv.

ROZWÓJ STANÓW DOSKONAŁOŚCI W POLSCE

IX

KONSTYTUCJE ZGROMADZENIA SIÓSTR FRANCISZKANEK OD CIERPIĄCYCH (1884—1954)

T r e ś ć : W stęp, I K o n sty tu c je p ie rw o tn e , II K o n sty tu c je z a tw ie r­ dzone w 1909 r., I I I K o n sty u c je dostosow ane do K odeksu p ra w a k a n o ­ nicznego, Zakończenie.

W stęp

Przebadanie kon stytu cji jakiegoś zakonu rzuca św iatło na roz­ wój partykularnego prawa kanonicznego w Polsce. R ów nocześnie przyczynia się w jakim ś stopniu do lepszego zrozum ienia d ziejów K ościoła katolickiego w Polsce.

Z grom adzenie Sióstr Franciszkanek od C ierpiących pow stało w W arszaw ie w 1882 r., w zakładzie charytatyw no-społecznym „P rzytulisko” przy ul. W ilczej. Zorganizowało się w okresie ży­ w ej działalności zakonotwórczej O. H onorata K oźm ińskiego, jako jedno z jego zgrom adzeń bezhabitow ych. K onstytucje dane Zgro­ m adzeniu przez O· Honorata rozw ijały się i przekształcały razem z rozw ojem i w zrostem Zgrom adzenia, oraz w m iarę zm ian w pro­ w adzanych do pow szechnego prawa kanonicznego, jak rów nież w zależności od w arunków w jakich działał K ościół w Polsce.

I. K o n sty tu c je p ie r w o tn e

N iew ielk ą grupą osób pragnących życia zakonnego kierow ała od 1882 r. w „P rzytu lisk u ” K azim ierza Gruszczyńska (1848— 1927), przysłana przez O. Honorata K oźm ińskiego z innego zgrom adzenia bezhabitow ego h

1 Zob. G r u s z c z y ń s k a K .t Historia Z grom adzenia SS. Franci­

s z k a n e k od Cierpiących s. 31—78, m aszynopis w A rc h iw u m Z g ro m ad ze­

Na początku n ie ty le b yły potrzebne form ującem u się zgrom a­ dzeniu ram y organizacyjne, ile raczej w skazania ascetyczne, k tó­ re m ogła dać ustnie K. G ruszczyńska. Jednak i przepisy praw ­ ne b y ły nieodzow ne, aby założona instytucja m ogła się rozwijać. Przy końcu 2 1883 r. lub w 1884 r. O. H onorat napisał k o n stytu ­ cje, które można nazw ać pierwotnym i·

Jed yn y egzem plarz konstytucji znany obecnie w Zgrom adzeniu S ióstr Franciszkanek od Cierpiących, zachow ał się w r ę k o p isie 3 przechow yw anym w A rchiw um Zgromadzenia (Warszawa). Cha­ rakter pisma w skazuje, że konstytucje przepisała m- Elżbieta Stum ­ m er, felicjanka, sekretarka O. Honorata.

P ierw otn e k onstytucje składają się treściow o i redakcyjnie z dwu części, z w ła ściw y ch konstytucji, które są nazw ane „u staw ą” i ze zw yczajnika, czyli dyrektorium , tj. z kodeksu uzupełniającego, zatytu łow an ego „Obowiązki szczegółow e sióstr cierpiących”.

„U staw a” 4 składa się ze w stęp u i trzech rozdziałów . Wstęp w ośm iu artykułach przedstaw ia „cel i rodzaj życia tego Zgrom a­ dzenia”. R ozdział I m ów i o przyjęciu (artykułów 10), rozdział II — o obow iązkach (artykułów 7), rozdział III — o zarządzę (artyku­ łó w 19). Są w ięc kon stytu cje ułożone w ed łu g podziału regu ły III zakonu św ieck iego św . Franciszka. W zorowanie się na regu le III zakonu jest celow o zam ierzone przez autora konstytucji, co zosta­ ło podkreślone przy końcu w stępu. Na tym przykładzie w idać, jak n o w y d o k u m e n t5 S tolicy A postolskiej m oże w y b itn ie w płynąć na

pow stanie prawa partykularnego.

O czyw iście treściow o „U staw a” daleko w yb iega poza przepisy reg u ły III zakonu, gdyż m iała służyć zgrom adzeniu zakonnem u, w którym obow iązują ślu b y i organizacja życia w e w spólnocie. Ze w zględ u na ów czesne w arunki i ukryty charakter zgrom adzenia opatrzył o. H onorat „U staw ę” uwagą, ab y służyła głów n ie dla za­ rządu zgrom adzenia i m istrzyni now icjatu. Innym siostrom w y ­ starczą dalsze przepisy. Są to „Obowiązki szczegółow e” 6, z praw ­ nego punktu w idzenia tzw· dyrektorium , czyli zw yczajnik.

2 K o n sty tu c je b y ły p isa n e po w y d a n iu p rze z p ap ież a L eo n a X III k onst. apost. Misericors Dei Filius z dn. 30. V. 1883 r., k tó rą papież z re ­ fo rm o w a ł re g u łę I II zakonu św ieckiego św. F ran ciszk a.

3 R ękopis fo rm a tu 17 n a . 11 cm, o p raw io n y w c z arn e płótno. Na okładce n ap is b iały m tu szem Najdawniejsza Ustawa dana przez O.Honorata, oryginał. R kps w obecnej fo rm ie p o w sta ł z połączenia dw u różn y ch ręk o p isó w o p raw io n y ch razem . N a początku je s t k o n sty ­ tu c ja apot. Misericors Dei Filius pap. L eo n a X III z 1883 r. (zajm uje s. 1— 42), n a s tę p n ie Ustawa (p ag in a cja od 31 do 96), a d alej ró żn e w y ­ ja śn ie n ia i dodatki. R kps z n a jd u je się w AZ A II te k a 1.

4 W ręk o p isie s.'3 1 —54. W d o d atk u po d aję je d y n ie te k s t Ustawy. 5 T e k st z re fo rm o w an e j re g u ły I I I zakonu św. F ra n c isz k a został w łą ­ czony do konst. apost. Misericors Dei Filius z 1883 r.

[3] Rozwój stan ó w doskonałości 107

„O bow iązki szczeg ó ło w e” są podzielone na dw anaście rozdzia­ łów : 1· P osłuszeństw o, 2. U bóstw o, 3. Czystość, 4. Skrom ność, 5. P o­ kora, 6. M iłość, 7. Pobożność, 8. U m artw ienie, 9. Praca, porządek i ochędóstw o, 10. Życie ukryte, 11. D uch pośw ięcenia, 12. Duch apostolstwa·

Zaw iera się w tych rozdziałach w ie le dośw iadczenia życiow ego, asceza zakonna, w ie le szczegółow ych w skazań dostosow anych do pracy w śród ludzi cierpiących.

Znajom ość i stosow anie tego zbioru praw nego zgrom adzenia było bardzo w ażne dla organizującej się społeczności, pom agało po­ szczególnym siostrom do zrozum ienia i praktykow ania celu życia zakonnego w zgrom adzeniu „Sióstr cierpiących”.

W 1888 r. przełożona generalna zgrom adzenia, K. Gruszczyńska, przy pom ocy o. Honorata, zabiegała o papieskie potw ierdzenie zgrom adzenia 7. W tedy należało postarać się o przetłum aczenie kon­ stytu cji na język łaciński· Tłum aczenia dokonał w K rakow ie ks. W. P i x a 8. Z ostało ono w ydrukow ane, nie w iadom o, czy w Kra­ kow ie, czy w R zym ie 9.

Trzeba zaznaczyć, że w 1888 r. w ygład zon o w kilku m iejscach i zm ieniono w drobnych spraw ach tek st konstytucji znany nam w języku polskim . Stało się to z pew nością za w iedzą o. Honorata, z którym K. G ruszczyńska była w stałym kontakcie, zasięgając je­ go rad.

M iędzy kopiam i dokum entów oddanych w R zym ie 1°, znajduje się także rękopis konstytucji w język u łacińskim . Tekst k on stytu ­ cji zaw arty w rękopisie różni się od tekstu w ydrukow anego и ty l­ ko tym , że w druku dodano w rozdziale I artyk u ły 11— 16 trak­ tujące o w yd alan iu ze zgrom adzenia, których to artyk u łów nie ma także w tekście polskim .

T ekst łaciński konstytucji, tak w rękopisie jak w druku, za­ w iera „u staw ę” i „obow iązki szczegółow e sióstr” pod jednym og ó l­ nym tytu łem „C onstitutio Sororum A fflictoru m ”, w ięc w ed łu g m yśli o. H onorata obydw ie części sta n o w iły jeden zbiór praw ny, który m iał obow iązyw ać w

zgromadzeniu-7 G r u s z c z y ń s k a Κ., Historia Z gromadzenia, s. 46—53. Zob. także fasc. z a w ierając y zbiór d o k u m e n tó w z n ap isem K opie d o k u m e n t ó w po ­

d a w a n y c h do R z y m u w 1888 r., A Z А I te k a 1.

8 Ks. W in cen ty P ix a (1836—1927), p rz e k ła d a ł rów n ież n a języ k ła ­ ciński k o n sty tu c je ss. felicja n ek . B ył to k a p ła n diec. k ra k o w sk ie j, d łu g o le tn i p e n ite n c ja rz w kościele N. M a ry i P. i n o ta riu sz S ąd u B isk u ­ piego.

9 O m n i a propter J e s u m per M ariam et J o s ep h u m . C onstitu tio S o ro ­

r u m A ffl ic to r u m , b.m .r.w . 16° ss. 50. Egz. a rc h iw a ln y m a n a p is b iały m

tuszem : I K o n s ty tu c je , oryginał, -zob. AZ А I I te k a 1. 10 Zob. przy p . 7.

Zgrom adzenie nie otrzym ało zatw ierdzenia papieskiego w 1888 r., dlatego i kon stytu cje p ierw otn e z uzupełnieniam i dokonanym i w 1888 r. b y ły dalej używ ane, aż do otrzym ania n ow ych kon stytu ­ cji w 1909 r., po uzyskaniu od S tolicy A postolskiej dekretu po­ chw alnego dla zgrom adzenia.

Tak w ięc czekanie na decyzję z Rzym u i p ow oln y rozwój zgro­ m adzenia b yły głów ną przyczyną s ta ło ś c i12 pierw otnych kon sty­ tucji, gdyż ob ow iązyw ały w zgrom adzeniu 25 lat.

II. K o n s ty tu c je z a tw ie r d z o n e w 1909 r.

Ukaz tolerancyjny w y d a n y przez cara M ikołaja II w 1905 r. zda­ w ał się otw ierać erę w olności na polu religijn ym i społecznym . P anujące nastroje u d zieliły się i m· K. G ruszczyńskiej, która ca­ łym sercem pragnęła utrw alić byt k ierow anego przez siebie zgro­ m adzenia. Zaraz też rozpoczęła odpow iednie starania w R zym ie 13. W K ongregacji B iskupów i Z akonników zostały przedstaw ione w 1906 r. now e potrzebne dokum enty Ц ale tekst konstytucji nie został na now o opracow any zgodnie z normam i K o n g r e g a c ji15 w y ­

d a n y m i w 1901 r., lecz załączono do podania tek st K onstytucji

przygotow any w 1888 r. To spow odow ało, że zgrom adzenie nié otrzym ało zatw ierdzenia papieskiego.

Jednak K. G ruszczyńska nie zniechęciła s i ę 16. Do k w ietnia 1909 r. zostały k on stytu cje ułożone w ed łu g zasad podanych w nor­ m ach K ongregacji. P rzyszedł w tym czasie z pomocą m. Grusz­ czyńskiej ks. M irecki b. proboszcz w Ciechocinku. On to przero­ bił kon stytu cje i przetłum aczył je na język łaciński. Po dokona­ n iu popraw ek w Rzymie, zostały zatw ierdzone razem z zatw ier­ dzeniem zgrom adzenia (dekretem pochw alnym ) dn. 5 sierpnia 1909 r.17.

K onstytucje z 1909 r. zachow ane są w język u polskim w rę­ kopisie ls, a w języku łacińskim — w druku l9· Tekst łaciński jest w iernym tłum aczeniem tek stu polskiego.

12 W in n y c h zgro m ad zen iach założonych p rze z o. H o n o ra ta o b se rw u ­ je m y częste zm ian y i u zu p e łn ie n ia k o n sty tu c ji np. u fe lic ja n e k i służek.

13 G r u s z c z y ń s k a , Historia Z g ro m a d z en ia s. 67·—69.

14 J a k listy p o le ca jąc e biskupów , sp raw o zd a n ie o s ta n ie zgrom. 15 S. Congr. ЕЕ. et RR., N ormae, 28. VI. 1901.

16 G r u s z c z y ń s k a , Historia Z grom adzenia s. 71—77. W ty m cza­ sie o. H o n o ra t n ie m ógł ju ż zajm ow ać się zg rom adzeniam i b ez h ab ito - w ym i.

17 O ry g in ał d e c re tu m la u d is zachow ał się w A Z А I te k a 1.

18 J e s t to d o k u m e n t n r 5 w fase. Kopie d o k u m e n t ó w p o danyc h do

R z y m u w 1909 r., AZ А I te k a 1. R'kps sk ła d a się z dw u części razem

zeszytych, m ianow icie 10 k a r t in folio (I część k o n sty tu c ji) i zeszyt szkolny liczący 21 k a r t zapisanych, bez p a g in a c ji (II część konstytucji)..

[5] Rozwój sta n ó w doskonałości 109

K onstytucje zaw ierają dw ie części, pierw sza m a ty tu ł „O na­ turze Zgrom adzenia, w arunkach przyjęcia i przebyw ania w nim ”, druga — „O zarządzie Zgrom adzenia”.

Część I dzieli się na 19 rozdziałów, część II na 12 rozdziałów. Całe konstytucje są złożone z krótkich artykułów , kolejno num e­ row anych od 1 do 289. Jest w ięc zastosow ana form a w skazana w norm ach k ongregacyjnych z 1901 r.

Popraw ki w prow adzone do tekstu przez K ongregację Zakonów są n iew ielk ie. Zm ieniono nazw ę zgrom adzenia na „Siostry Fran­ ciszkanki od C ierpiących” (Sorores Franciscales ab A fflictis), po­ praw iono b łęd y drukarskie (n iestety liczne), dodano krótkie uści­ ślen ia prawne, np. w art. 16, 74, 222, 287, skrócono form ułę profe­ sji (art. 36)· Skreślono w całości tylko jeden artyk u ł (art. 82 o Spow iedzi), stąd zm ieniła się num eracja artykułów , a w sum ie pozostało 288.

Jakie zaszły zm iany pod w zględ em treści w stosunku do kon­ sty tu cji pierw otnych? P ozostały podstaw ow e określenia, odnoszące się do celu zgrom adzenia, charakteru ukrytego, pracy w łaściw ej, organizacji. Z n ik ły jednak szczegółow e pouczenia ascetyczne, cała sw oista oryginalność pierw otnych konstytucji. U podobniły się kon­ stytu cje pod w zględ em form y i treści do kon stytu cji innych ów cze­ snych kongregacji żeńskich.

Z atw ierdzony w 1909 r. tekst konstytucji n ie został ogłoszony drukiem w języku polskim . B yło to ze szkodą dla zgrom adzenia 20, bo siostry nie m ia ły okazji zapoznać się bliżej z now ym i kon sty­ tucjam i. Jest jednak rzeczą m ożliw ą, iż dla użytku zarządu g en e­ ralnego i now icjatu porobiono ręczne odpisy konstytucji·

K onstytucje w język u łacińskim zostały w ydrukow ane 21 w 1923 r. O głoszono tek st łaciński z zastosow aniem popraw ek K ongregacji z 1909 r. N adto zm ieniono art· 3, 35, 75, 110, 149, a na doklejonych kartkach przytoczono tek st z 1909 r. Został oczyw iście opuszczony artyk u ł 82 sk reślon y w 1909 r., dlatego zm ieniła się num eracja artykułów , a w sum ie pozostało ich 288. Druk został w ykonany w zw iązku ze staraniam i o ostateczne zatw ierdzenie zgrom adze­ nia. Ze w zględ u na obcy język, druk k on stytu cji z 1923 r. nie m iał znaczenia dla p oszczególnych sióstr.

la k — K a to lik ” e t „P osiew ” 16° ss. 47, 1 nlb., II + U . AZ A II te k a 1. E g zem plarz te n m a n an iesio n e p o p raw k i uczynione w K o n g re g ac ji Z a ­ konów , o czym św iadczy n o ta tk a i p ie c z ą tk a K o n g reg acji n a s. 47.

20 N a u sp raw ie d liw ie n ie ów czesnego Z arzą d u G e n e ra ln eg o trz e b a za­ znaczyć, że d ru k b y ł k osztow ny i m ógł być w y k o n an y p rzed ro k iem 1914 ty lk o ta jn ie , a po tem w y b u c h ła w o jn a św ia to w a i w yszedł now y K odeks p ra w a kanonicznego (obow iązujący od 1918).

21 C onstitu ti ones S o r o r u m A ffl ic to r u m , V arsa v ia e 1923, T ypis N ie- m ira 16° s. 48, 1 n lb. D ru k n a lichym pap ierze, bez spisu treści, AZ A I I te k a 1.

III. K on stytu cje dostosow ane do K odeksu prawa kanonicznego

W 1918 r., w którym zaczął obow iązyw ać K odeks praw a kano­ nicznego, w iele norm partykularnego prawa zakonnego w znacznej m ierze odbiegało od przepisów zaw artych w K odeksie, stało się nieaktualnym i, a to g łó w n ie na m ocy kanonu 489, który postana­ wia: „R eguły i k onstytucje w ła ściw e poszczególnym zakonom, o ile nie sprzeciw iają się kanonom niniejszego kodeksu pozostają w mocy; niezgodne zaś zi nim i są zn iesion e”.

W zw iązku z przytoczonym kanonem okazała się potrzeba pod­ dania rew izji zbiorów praw poszczególnych zakonów i naw et K ongregacja dla Spraw Z akonów dw ukrotnie w tej spraw ie za­ bierała głos 22. Praca nad 'dostosow aniem k on stytu cji zakonnych do· K odeksu stała się rów nocześnie dla zakonów okazją do w prow a­ dzenia pew nych zm ian odpow iednio do obecnych czasów.

Z grom adzenie Sióstr Franciszkanek od C ierpiących m usiało rów ­ nież w n ieść popraw ki do sw oich konstytucji. R ów nocześnie po­ w stała m yśl, aby prosić S tolicę A postolską o ostateczne zatw ier­ dzenie zgrom adzenia.

W m arcu 1922 r. zaczęła m. K. G ruszczyńska starać się o listy polecające biskupów 23 i chyba w te d y przystąpiono do poprawienia konstytucji zatw ierdzonych w 1909 r- N ie w iadom o, kto w ów czas pom agał w przygotow aniu konstytucji. Druk z 1923 r. o którym już była m ow a św iadczy dobitnie, że nie przepracowano gru n tow n ie tekstu konstytucji, ograniczono się tylk o do kilku drobnych po­ prawek.

N atom iast porów nanie zatw ierdzonego tekstu konstytucji na lat siedem , razem z ostatecznym zatw ierdzeniem zgro m a d zen ia 24 w dniu 6 lu tego 1924 r. prowadzi do w niosku, że popraw ek tekstu z 1909 r. m ógł dokonać konsultor K ongregacji. N ie skorzystało w ięc zgrom adzenie z okazji, aby lepiej dostosow ać konstytucje do n ow ych czasów i doświadczenia, istniejącego w zgrom adzeniu po 40 latach trw ania instytucji.

Co do form y zew nętrznej kon stytu cje z 1924 r. nie różnią się od konstytucji z 1909 r. Są podzielone na części i rozdziały oraz na artyk u ły oznaczone num erem bieżącym od 1 do 278. W części II zm ieniła się pod koniec kolejność rozdziałów , bo rozdział VIII m ów i o prowincjach, rozdział IX o domach i przełożonych dom o­

22 D ek ret 26. VI. 1918, AAS 10(4918) 290 i w y ja ś n ie n ie z dnia 26. X .’

1921, AAS 13(1921) 538.

23 Zob. kopie k o re sp o n d e n c ji w A Z A I te k a 1, a k ta z 1922 r.

24 O ry g in ał d e k re tu K o n g re g ac ji S p ra w Z ak o n n y ch i te k s tu k o n sty ­ tu c ji w ję z y k u ła ciń sk im z n a jd u je się w AZ A I te k a 1. J e s t to m a szy ­ nopis fo rm a tu 27 n a 20 cm, ss. 58, o p raw io n y w czerw one p łótno, z do­ d an y m w P olsce n ap isem I I I K o n s ty tu c je , oryginał.

[7] Rozwój stan ó w doskonałości 111

w ych, rozdział X o m istrzyni now icj uszek, dalej są rozdziały bez zmian.

Odnośnie do treści konstytucji z 1924 r. trzeba podkreślić, że są to w zasadzie pow tórzone k onstytucje z 1909 r. Z ostały jednak w prow adzone przepisy K odeksu prawa kanonicznego tam, gdzie to było konieczne. To dostosow anie k on stytu cji do K odeksu zo­ stało dokonane w podw ójny sposób:

1. tam, gdzie to było konieczne, w prow adzono dodatki, np.‘ o w a ­ runkach przyjęcia do zgrom adzenia (art. 9— 11), o m odlitw ach za zm arłą now icjuszkę (art. 137), o radzie prow incjalnej (art. 256).

2. częściej jednak zm ieniono tylk o dotychczasow e postanow ienia, jak przy ślubie ubóstw a (art. 45— 58) i czystości (art. 60— 62), o S pow iedzi i K om unii św. (art. 73—84), o karności (art. 99— 115), o w ydalaniu ze zgrom adzenia (art. 139— 150), o odpra­ w ianiu kapituły generalnej itp.

Mimo tych dodatków i zm ian zachow ały kon stytu cje tok m yśli, rubryki rozdziałów, przepisy czysto w ew n ętrzn e (nie poruszane w K odeksie) z konstytucji zatw ierdzonych w 1909 r. N ie są w ięc kon stytu cje z 1924 r· oryginalnym dziełem ustaw odaw czym i nie­ w ie le w n io sły do rozw oju prawa partykularnego zgrom adzenia.

K onstytucje z 1924 r. zostały ogłoszone drukiem w języku pol­ skim , bez zaznaczenia daty druku 25. Jest to p ierw szy druk kon­ stytu cji zgrom adzenia w języku polskim , w ażne w ięc w ydarzenie w dziejach sióstr Franciszkanek od Cierpiących.

Po siedm iu latach, w 1931 r. zw róciła się do Stolicy A postol­ skiej przełożona generalna M agdalena Łazow ska z prośbą o d efin i­ ty w n e zatw ierdzenie k o n sty tu c ji26. Zgrom adzenie uw ażało, że k o n ­ stytu cje z 1924 r. są dobrze ułożone i w ystarczające, dlatego m. M. Łazow ska prosiła o zatw ierdzenie tek stu z 1924 r· z jedną tylk o zm ianą (art· 184), aby kadencja przełożonej generalnej trw ała sześć lat.

K orespondencja Zarządu G eneralnego 27 zachow ana z lat 1931— 1936 św iadczy, że sprawa zatw ierdzenia konstytucji przeciągała się z powodu, braku znajom ości ze stron y zgrom adzenia procedury stosow anej w K ongregacji. Dopiero, gd y w szy stk ie dokum enty zo­ sta ły zebrane w jesien i 1935 ,r. i za pośrednictw em ks. prałata Janasika, audytora R oty R zym skiej, d otarły do w łaściw ego urzędu, kon stytu cje u zysk ały defin ityw n ą aprobatę 28 S tolicy A postolskiej

25 K o n s ty tu c je SS. F ra n c iszk a n e k od Cierpiących, C zęstochow a b.r. d ru k F. d. W ilkoszew ski, 16° s. 4 nlb., 51. Zob. AZ A II te k a 1.

26 K opia listu z dn. 2. I. 1931 r., AZ A I te k a 1." 27 AZ A I te k a 1.

28 O ry g in ał d e k re tu K o n g re g ac ji S p ra w Z ak o n n y c h i te k s tu k o n sty ­ tu c ji w ję zy k u ła ciń sk im z n a jd u je się w A Z A I te k a 1. J e s t to m a sz y ­

dn. 2 marca 1937 r. D rukiem w języku polskim zostały k on stytu ­ cje te ogłoszone w roku następnym 29·

K onstytucje z 1937 r. zachow ały form ę dotychczasow ych kon­ stytucji, dzielą się na dw ie części. W części I liczą 19 rozdziałów, w części II — 10 (poprzednie liczy ły 12) Są podzielone na 314 nu­ m erow anych artykułów .

Co do treści zasadniczo pokryw ają się z konstytucjam i z 1924 r., są jednak nieco rozszerzone i ujęte głębiej, bardziej dostosow ane do K odeksu prawa kanonicznego. Lepiej zostały w yrażone zasa­ dy odnoszące się do porządku pierw szeństw a, postulatu i now icja­ tu, a także do profesji. W części II opuszczono rozdział o prow in­ cjach, ale został rozw inięty rozdział o kapitule generalnej, o prze­ łożonej generalnej i o m istrzyni now icjatu. We w szystk ich ar­ tyk u łach konstytucji znać w ytraw ną rękę prawnika, konsultora K ongregacji, który nie zm ienił zasadniczej 'koncepcji i treści kon­ stytucji, ale je p ogłębił pod w zględ em praw nym i praktycznym . Na tym przykładzie w idać naocznie, ile konstytucje zyskują przez gruntow ną rew izję dokonaną w K ongregacji dla Spraw Zakon­ nych·

Jeszcze raz u leg ły kon stytu cje drobnym zmianom po zniesieniu w Zgrom adzeniu drugiego chóru s ió s t r 30 w 1953 r. Popraw ione konstytucje zostały zatw ierdzone 31 dnia 2· VII. 1954 r. W prowa­ dzenie zm ian konstytucji w życie zgrom adzenia nastąpiło dn. 16 w rześnia 1954 r.

Z a k o ń c ze n ie

W ciągu 70-cio letniego rozw oju Zgrom adzenia Sióstr Fran­ ciszkanek od C ierpiących w idzim y w Zgrom adzeniu konstytucje w dw u różnych wersjach: konstytucje pierw otne, autorstw a o. H o­ norata K oźm ińskiego, ułożone dla zgrom adzenia ok. 1884 r. i nieco zm ienione w 1888 r., oraz konstytucje zatw ierdzone razem z papie­ skim zatw ierdzeniem zgrom adzenia w 1909 r·

K onstytucje pierw otne b y ły dość oryginalne, dostosow ane do tw orzącego się instytutu, przeniknięte treścią ascetyczną, ułożone na wzór regu ły III zakonu św ieckiego św. Franciszka.

nopis fo rm a tu 28 n a 20 cm, ss. 73, o p raw io n y w w iśniow e płótno, z do­ d a n y m w P olsce n ap isem I V K o n s ty tu c je , oryginał.

29 K o n s ty tu c je S ió str F ra n ciszka n e k od C ierpiących, W a rsza w a 1938, D ru k OO. K apucynów , 16° ss. 112, 1 nlb., II, 1 nlb., zob. AZ A II te k a 1. N a s. 101. do 140 je st przy to czo n a re g u ła III zakonu reg u la rn e g o św. F ra n cisz k a, z re fo rm o w an a p rzez pap. P iu sa X I w 1927 r.

30 Ks. K ard . S tefan W yszyński, dekr. 8. IV. 1953 r. w y d a n y n a p o d ­ sta w ie sp e c ja ln y c h u pow ażnień o trzy m an y ch o d S tolicy A postolskiej, A Z A II te k a 2.

31 Ks. Bp M ichał K lepacz, P rzew odniczący E p isk o p a tu P olski, dekr. 2. VII. 1954 r., AZ A II te k a 2.

[9] Rozwój sta n ó w doskonałości 113

K onstytucje z 1909 r. form ą n ie różnią się od kon stytu cji in ­ nych zgrom adzeń żeńskich zatw ierdzonych przez Stolicę A postol­ ską po 1901 r. W treści sw ej zaw ierały w ystarczające przepisy cha­ rakteryzujące Zgrom adzenie Sióstr Franciszkanek od Cierpiących, b yły jasne i zw ięzłe, łatw e do zapam iętania, ale pozbaw ione w sk a­ zań ascetycznych.

K onstytucje z 1909 r. w dalszym sw ym rozw oju zostały uzupeł­ nione i pogłębione, dzięki in terw encji S tolicy A postolskiej w 1924 i 1937 r. Chociaż nie stanow ią zbioru praw nego oryginalnego, nie m niej są pom nikiem partykularnego ustaw odaw stw a kanoniczne­ go pow stałego w Polsce i przez ponad 40 lat k ształtow ały życie duchow e oraz działalność znacznego 32 zgrom adzenia żeńskiego po­ w stałego na ziem iach polskich.

DODATEK ŹRÓDŁOW Y

[KONSTYTUCJE PIERWOTNE]

W szy s tk o dla Jezu sa p rze z M aryją

U S T A W A S i ó s t r C i e r p i ą c y c h

S ta łe m się sła b y m słaby, a b ym sła b ych p o zy sk a ł (1 Kor. 9, 23)

W s t ę p

Cel i ro d zaj życia tego Z gro m ad zen ia

1. S io stry cierp iący ch sta n o w ią Z grom adzenie ślubów pro sty ch , k tó re d la m iłości C h ry stu sa p rz y ję ło w szy stk ich cierpiących, a szczególnie chorych za sw oich braci, p o św ię ca jąc się im n a posługi ta k w zg lę­ dem ciała, ja k i w zględem duszy.

2. Z grom adzenie to oddało się w opiekę M atce Bożej N ieu stającej P om ocy i S. Józefow i, k tó reg o ciągłej opieki doznaw ało zawsze. O b rało sobie p rzy te m S. F ra n cisz k a za sw ego S. O jca i P a tria rc h ę i S. E lżbietę W ęgierską, p rzy św ie ca jąc ą m u p rzy k ła d em sw oim w po­ sługach cierp iący m oddaw anych, za sw o ją głów ną P atro n k ę. 3. G łów nym i uroczystościam i Z grom adzenia, o p ró cz św ię ta M atki Bo­

żej N ieu stające j Pom ocy, są: N aw iedzenie N. M aryi P a n n y , w k tó ­ ry m to d niu odnaw iać będ ą sw oje o fiaro w an ie się n a służbę Bożą,

32 W 1888 r. Z g rom adzenie liczyło 32 osoby, w 1909 — 85, w 1935 — 227, A Z A I te k a 1.

i O fiaro w a n ie N. M ary i P. w k tó r e będ ą o d naw iać sw e śluby. Ś w ię­ to O pieki S. Jó z efa ró w n ież będzie uroczystością Z grom adzenia. 4. C elem ich je s t ch w a ła B oska przez w łasn e uśw iątoblliw ienie i p o ­

św ięcenie dla bliźnich. A śro d k a m i do tego celu są — ćw iczenia życia w ew n ętrzn eg o i p ra c e zew n ętrzn e, czyli u czynki m iłości. Mogą się pośw ięcać usłudze cho ry ch i ubogich w sz p ita lac h i w dom ach i p o ­ sługiw ać w innych d obroczynnych zakład ach , tudzież nauczać, r a ­ dzić i pocieszać w różn y ch p o trze b ac h i u trap ien ia ch .

5. W ty c h p osługach m iłości będą się s ta ra ły p rzy n ieść ulgę b rac io m cierpiącym , ale przed e w szy stk im zabiegać m a ją o ich p ożytek d u ­ chow ny. D latego g łów ną ich cechą będzie apostolstw o ciche, u k ry te p rze d św iatem , głów nym p rag n ie n iem , dusz zbaw ienie, głów nym sta ra n ie m p ozyskanie serc ludzkich i pociągnięcie ich do gorętszej B oskiej m iłości. K ażda p rze to z w stę p u ją c y c h p o w in n a p rz e ją ć się ty m duchem a p o s to lstw a i tą żądzą zb aw ienia d u sz i w ty m celu p o ­ w in n a być gotow a n a w szy stk ie ofiary, w y rz e k a ją c się d la te j s p r a ­ w y n ie ty lk o w ygód ciała i p rzy jem n o ści życia rodzinnego, ale n a w e t pociech życia zakonnego i n a ra ż a ją c się n a różne n ieb ezp ieczeń stw a, z gotow ością p o św ięcenia n a te n cel sw ojej w olności, zdrow ia i życia naw et.

6. D zielić się będ ą n a dw a działy, n a in firm e rk i czyli p o słu g u jąc e cho­ ry m i n a służebne, dom ow ym posługom oddane.

7. S to su ją c się do zasad życia u k ry te g o p rze d św iatem , żadnej oznaki zew n ętrzn ej zakonu, używ ać n ie będą, ta k w ubiorze, ja k w m o w ie i w obejściu z obcym i osobami,, p o k az u ją c się tylk o w szędzie ja k o p rz y k ła d n e ch rz eśc ija n k i i całe usiło w an ie o b ra c a ją c do w e w n ę trz ­ nego udoskonalenia.

8. Nosić ty lk o będ ą pod zw yczajną odzieżą n a bieliźnie szkaplerze, w e ­ dług d ek re tó w P ap ie sk ic h z a stę p u jąc e h ab it, z su k n a b ru n a tn e g o ta k ie j długości, żeby p ask iem S. F ra n cisz k a p rze p a sy w a n e być m o­ gły, k tó ry c h p ołączenia n a ra m io n a c h n a dw a palce szerokie być pow inny. M ogą je d n ak ż e być dyspensow ane, aby m n iejszy szk ap lerz m iały, a n ie k ie d y aby n a czas ja k iś zu pełnie n a sobie n ie nosiły.

U staw a n in ie jsza w e d łu g p o rzą d k u zachow anego w R egule na tr z y ro zd zia ły je st podzielona.

I. P r z y j ę c i e

1. O soby p rag n ą ce być p rz y ję ty m i do tego Z gro m ad zen ia po w in n y być sta n u w olnego, dobrej sła w y ) n ie obciążone długam i i w zgodzie z bliźnim i.

P o trz eb a przy tem , ab y były w olne od fa n ta z ji i chim erów , aby m iały roztropność, ducha szczerości i uległości, c h a ra k te r łagodny i to w arzyski, m ę stw o w sk ła d a n iu n a o fiarę Bogu w szystkiego co w y m ag a życie zakonne i żeby okazyw ały p ra g n ie n ie g o rące do­

[Π ] Rozwój stan ó w doskonałości 115

skonałości, p o g ard ę św iatow ych próżności, stało ść w ćw iczeniach po­ bożności i m iłość k u P a n u Jezusow i i P rz e n a jśw ię tsz e j M atce Jego. O prócz tego m a ją być n ie zb y t podeszłego w ie k u tj. od 18 do 25 lat, n ie z b y t słabego zd ro w ia i zdolne do zajęć w łaściw y ch w Z grom adze­ n iu , ch y b a by m iały in n e n ie zw y cz ajn e w y n a g ra d z a ją c e przym ioty. Po odpow iednim czasie asp ira c ji, p rz y ję te b ęd ą do p ró b y tego ży­ cia, przyczem uczynią o fiaro w an ie się N.M .P. n a służbę cierpiących, dla m iłości C h ry stu sa.

2. P o odbyciu rocznej p ró b y , k tó r a m oże się dopełnić w k ażd y m do­ m u Z grom adzenia, zo stan ą za zgodą R ady P ro w in c ja ln e j lu b G e­ n e ra ln e j obłóczone, a po ro k u n o w ic ja tu , za dozw oleniem tejże R ady, uczynią p ro fe sję zw yczajną: po dw óch zaś la ta c h od obłó­ czyn za n o w ą zgodą R ady, sk ła d ać m ogą p rzy p ro fe sji trz y ślu b y zw y czajn e — p osłuszeństw a, u b ó stw a i czystości n a ro k jeden. 3. W n ieb ezp ieczeń stw ie śm ierci, m ogą now icjU sżki być dopuszczone

nie ty lk o do p ro fe sji, ale i do ślubów , je d n ak ż e po p rz y jśc iu do zdrow ia, m uszą kończyć sw oje dośw iadczenie i n a n ow o być b a ­ dan e i głosy n a n ie daw ane. P ró b a n tk i nie m ogą dostępow ać tej łaski.

4. F o rm a p rz y ję c ia do obłóczyn i p ro fe sji będzie ta, k tó ra została p o tw ie rd z o n a p rze z S. K o n g reg ację 1883 roku. C zyniąc zaś śluby, dodadzą ty lk o n a końcu zw yczajnej fo rm y p ro fe sji te słow a: „N ad­ to ślu b u ję n a r o k je d en żyć w posłuszeństw ie, ubóstw ie i czystości w Z g ro m ad z en iu sió str cierpiących. O bieram sobie Je z u sa za mego O blubieńca, N ajśw iętsz ą M arię P a n n ę za m o ją M atkę, a Z grom adze­ n ie to za m o ją ro d zin ę n a zaw sze”. O prócz te j cerem onii o trz y ­ m a ją jeszcze p rzy k ażd y m p rzy ję c iu ja k ą ś z e w n ętrzn ą oznakę swego p rzy ję cia , a m ianow icie: p rzy przy p u szczen iu do p ró b y m ed alik , n a k tó ry m z je d n ej stro n y będzie M a tk a B oska N ieu stające j Pom ocy, z n ap isem „M atko r a tu j n a s”, a z d ru g ie j S. O. F r a n ­ ciszek z n ap isem „S. O. F ra n c isz k u w y je d n a j n a m ducha ż a rli­ w o ści”. P rz y ślu b a ch w reszcie krzyżyk, z n a p ise m h a sła Z g ro m a­ dzen ia „W szystko dla Je z u sa przez M a ry ę ”.

5. W szystkie sio s try p ro fe s ję sw oją o d naw iać m a ją corocznie w dzień O fiaro w a n ia N.M.P. O dnow ienie to pow in n o się czynić przed up o ­ w ażn io n y m k ap łan e m , a w ra z ie tru d n o śc i ja k ie j p rze d m iejscow ą P rzeło żo n ą; te zaś k tó re są p ojedynczo i p rzy b y ć n a te n czas nie m ogą, o trz y m a ją u pow ażnienie, ab y je ponow iły sam e po K o­ m u n ii św. do czasu odnow ienia uroczystego, lu b n a cały ro k , ja k P rzełożone uznają.

Z m n ie jsz ą uroczystością o d naw iać będ ą śluby: w rocznicę p ro ­ fesji S. O. F ra n c isz k a 16 k w ie tn ia i w uroczystość W szystkich Ś w ię ­ ty c h Z akonu 29 listo p a d a i w k ażdy p ią te k n a k a p itu le w in. 6. Po la ta c h 10 od obłóczyn, k tó re zechcą zw iązać się w ieczystym i

du-cha i jeżeli przez R adę G e n e ra ln ą przypuszczone do te g o zostaną, 0 czym in n e w iedzieć nie p o trz e b u ją ; p rze d p rzypuszczeniem do ty c h ślubów pól ro k u n o w ic ja tu odbędą.

7. Te zaś, o k tó ry c h w y trw a n iu słusznie w ątp ić się może, nie będ ą w ca le do ty c h ślubów przypuszczone, chociaż w Z g ro m ad zen iu p o ­ zo staw ać m ogą, jeżeli n a w y d ale n ie n ie zasłu g u ją.

8. S łużebne po ro k u n o w ic ja tu uczynią p ro fe s ję zw yczajną ja k in ­ ne, a do ślubów dopiero po 4 la ta c h od obłóczyn b ęd ą przypuszczo­ n e i n a zaw sze przy ślu b a ch ro czn y ch zostaną.

9. Chociaż te w szy stk ie śluby, ta k roczne ja k w ieczyste, są pro ste, je d n a k ż e ta k ie sam e zobow iązanie za sobą p o ciąg a ją ze stro n y czy­ n iący ch je, ja k i ślu b y uroczyste. W iedzieć je d n a k p o w inny, że ślub u b ó stw a nie p o zbaw ia je p ra w a w łasności do tego co p o sia ­ dały p rze d w stą p ien iem . T ylko w ciągu dw óch m iesięcy p rzed p ie rw sz ą p ro fe s ją uczynią niezależn e rozp o rząd zen ie co do użycia dochodów i za rząd u dóbr sw oich, jeżeli je p o sia d ają. A gdy po p ro fe sji na nie co p rzy p a d n ie, ro zporządzenie ta k ie co do docho­ dów i za rząd u m ogą uczynić ty lk o za w iedzą P rzełożonych. Z m ie­ niać sw ych ro zp o rzą d zeń po p rzed n io uczynionych n ie m ogą, tylko za zezw oleniem R ady G en e ra ln ej i p o tw ie rd z en ie m W izytatora. Po ślu b ach zaś w ieczystych, tylk o ty tu ł w łasności za trzy m a ć m ogą za pozw oleniem P rzełożonych, lecz żadnego p ra w a w łasności an i ro zp o rzą d zan ia m ieć n ie m ogą.

10. N ależy prosić W izy ta to ra o w y znaczenie k a p ła n a n a D y re k to ra Z grom adzenia, k tó ry b y egzam inow ał S io stry przed obłóczynam i 1 p ro fe sją i dopełn iał te cerem onie, d y sp e n su jąc o ile okaże się p o trze b a co do czasu ich odbycia, w y jąw sz y czasu rocznego n o ­ w icjatu .

II. O b o w i ą z k i

1. S iostry cierp iący ch b ęd ą n a p rz ó d ściśle zachow yw ać trz y śluby z a ­ konne, ja k ie czynią po trz e c h la ta c h od w stą p ie n ia p rz y sw ojej p ro ­ fe sji — p osłuszeństw a, u b ó stw a i czystości, k tó re w w iększych rz e ­ czach o b ow iązuje je pod g rzechem śm ierteln y m , a w m n iejszy ch pod pow szednim .

2. R ów nież obow iązane są dążyć do doskonałości, bo to je st obow iązek ogólny w szy stk ich dusz Bogu pośw ięconych, a zatem p o w in n y w a l­ czyć z n am iętn o ścia m i i ćw iczyć się w cnotach ch rz eśc ija ń sk ich i za­ k o n n y c h a m ianow icie w pokorze, miłości, pobożności, u m a rtw ien iu , sk ro m n o ści itp.

S ta ra ją c się zaś o doskonałość odpow iednią sw em u pow o łan iu , n a ­ śladow ać p o w in n y życie u k ry te P. M aryi, co zależeć będzie głów ­ n ie n a u k ry c iu p rze d św ia tem sw ego p o w o łan ia i n a u b ie g an iu się o w e w n ę trz n e udoskonalenie.

[13] Rozwój sta n ó w doskonałości ₁₁₇ M ik o łaja IV i L eona X II I p o tw ie rd z o n ą i n in ie jsz e U sta w y o k re ­ śla ją ce bliżej ro d za j ich życia, zastosow any do p o trze b czasu.

Chociaż ta k R eguła ja k U sta w y n ie o b o w iązu ją sa m e z siebie do każdego ze sw oich p rzepisów pod grzechem , gdy je d n ak ż e o k re śla ją one ty lk o sposób zach o w an ia ślubów i d ąż en ia do doskonałości, od­ p ow iedni dla tego Z grom adzenia, n ie m ogą p rze to S io stry w znacznej części ich prze stęp o w a ć bez jakiegoś grzechu, za chow ując zaś je ściśle, d o stateczn ie sp e łn ia ją pow yższe obow iązki ze ślubów i z p o ­ w inności dążen ia do doskonałości w y p ły w ające.

4. Ć w iczenia pobożności im zalecone b ęd ą n a s tę p u ją c e : z m o d litw y w e ­ w n ę trz n e j co dzień dw a raz y ro zm y ślan ie półgodzinne. R ach u n ek szczegółow y p rzez je d n ą m in u tę i w ieczorny około trze ch m in u t, a około p o łu d n ia ad o ra cja . Co m iesiąc jednodniow e, a co ro k ośm iodniow e ćw iczenia duchow e i trz y dni sk u p ie n ia p rze d odnow ie­ n ie m ślubów . Z m o d litw u stn y c h co dzień ra n n e i w ieczorne akty. G odzinki z 12 pacierzy, cząstka ró ża ń ca z lita n ią do M atki Bożej, 3 ra z y A nioł P a ń sk i i k ró tk ie ak ty , p rz e d je d zen iem „Ojcze n a sz ”, a po je d ze n iu „O jcze n a s z ” i „Bogu d zięki”. O ile m ożna M szy św. słuchać b ęd ą codziennie, co ty d z ień spow iadać się p rze d nazn aczo ­ n y m spow iednikiem , a 4 raz y do ro k u p rze d e k s tra o rd y n a ry jn y m . Do K om u n ii św. p rzy stę p o w ać m a ją w św ię ta p rz y n a jm n ie j i ile ra z y spow iednik pozw oli. Je d n ak ż e p ró b a n tk i n ie p o w in n y zw ykle p rzy stę p o w ać częściej ja k 3 raz y n a tyd zień ; no w icju szk i 4, a p ro - fesk i 5, po ślu b a ch rocznych 6, a po w ieczystych dopiero codziennie. N adto k aż d a odbędzie codziennie czytanie duch o w n e p rze z p ó ł go­ dziny i co tydzień p o ra d y d uchow nej zasięgnie, co m iesiąc zda ra c h u n e k z rzeczy duchow nych. W reszcie za k a ż d ą z m a rłą S io strę zm ów ią cz ąstk ę różańca, w y słu c h u ją c M szy św. i K o m u n ię św. z o d p u stem o fia ru ją i to sam o 4 ra z y do ro k u za w szy stk ich z m a r­ ły c h B raci, S io stry , Rodziców i dobrodziejów uczynią.

S łużebne te sam e ćw iczenia m ieć będą, z tą różnicą, że jedno tylk o ro zm y ślan ie co dzień; p re p a ra c je i ra c h u n e k d u chow ny co k w a rta ł, a re k o le k c je roczne przez 5 dni odpraw ią.

5. Co do u m a rtw ie ń zachow ają: post w w igilię N iepokalanego P oczę­ cia i św. O. F ra n c isz k a , tudzież w strzem ięźliw o ść w środy, w y ją w ­ szy ty ch , k tó re są poza dom em . M ilczenia od 2 do 3 p o p o łu d n iu i od w ieczo rn y ch pac ie rz y do ra n n y c h p rze strzeg a ć będą, w y z n a ją co ty d z ień sw e p rz e stę p s tw a U sta w i n a d a n ą p o k u tę odpraw ią. W k ażdy zaś p ią te k n aznaczone od P rzeło żo n y ch u m a rtw ie n ie do­ pełnią.

6. W reszcie k aż d a o b o w iąz an a będzie do usług m iłości szczególnie cho­ ry m , ile raz y od P rzeło żo n y ch do tego w yznaczoną będzie. A czynić to p o w in n a zaw sze w d uchu pośw ięcenia, n ie zap o m in ając n igdy o za d an iu ap o sto lstw a dom ow ego, ile ra z y do tego n a strę c z y się okazja.

7. W ty c h w szy stk ich obow iązkach, S iostry n ie ty le b o ja ź n ią grzech u i k a r y rządzić się m a ją, ile rac zej z gorącej m iłości Bożej zach o w y ­ w ać p o w in n y to, do czego się ra z z m iłości obow iązały, jako p rz y ­ stoi n a có rk i S erafickiego F ran ciszk a.

III. Z a r z ą d

1. C ałe to Z g rom adzenie p o d d a n e je s t n a jp rz ó d w ładzy O jca św., k tó ry je st Z astęp cą C h ry stu s a dla całego św ia ta i k tó re m u św. O. F ra n cisz ek ze sw ojej stro n y n a k a z a ł szczególne p o słuszeństw o i m iłość syn o w sk ą. N astęp n ie podległe je s t ono ju ry sd y k c ji O rd y ­ n a riu sz a D iecezji, w k tó re j zostaje, stosow nie do SS. K anonów i K o n sty tu c ji apostolskich. W reszcie p o d d an e je s t sw oim zakon­ n y m P rzełożonym , z k tó ry c h n a jp ie rw sz y m je s t W izy ta to r G ene- n e ra ln y , p o sta n o w io n y od M in istra G eneralnego lu b P ro w in c jo n a l­ nego i k tó ry zarządzać będzie duchow nie całym . Z grom adzeniem . 2. Z arzą d o g ólny Z gro m ad zen ia pow ierzo n y je st P rzełożonej G en e­ ra ln e j, k tó re j do pom ocy p rz y d a n e są cztery D y sk re tk i G en eraln e. D om am i zaś pojed y n czy m i zarządzać będ ą P rzełożone m iejscow e z dw om a R adnym i, n a d k tó ry m i b ęd ą postan o w io n e P rzełożone P ro w in c ji, m a ją c e po cztery D y sk retk i, k tó ry c h to P rzełożonych P ro w in c ja ln y c h g ra n ic e za rz ą d u o k reśli M a tk a G en eraln a. 3. P rzeło żo n a G e n e ra ln a i je j D y sk re tk i w y b ie ra n e będą k a n o n icz­

n ie w ed łu g p rze p isan e j fo rm y n a K a p itu le G e n e ra ln e j, a m ia n o ­ w icie przez głosy se k re tn e.

4. K a p itu ła ta zbierać się m a co la t 12 i sk ła d a ć ją będzie daw na M a tk a G e n e ra ln a i jej D y sk retk i, w szystkie P rzełożone P ro w in c ja l- n e m a ją c e ze sobą po dw ie D y sk re tk i k a p itu la rn e , w y b ra n e n a j­ p rzód ze w szy stk ich S ió str cztero letn ich , p rzez w szy stk ie P rz e ło ­ żone m iejsco w e P ro w in c ji i p rzez te p ro fe sk i D om u p ro w in c ja l- nego, k tó re od obłóczyn 4 la t skończyły.

5. P rezy d o w ać będzie n a K a p itu le G e n e ra ln e j W izy ta to r lub Jego D elegat, a egzem p larz a k t k a p itu ły przez nfego p o d p isa n y p rz e sła ­ n y Św. K o n g re g ac ji zostanie.

6. P rzełożona G e n e ra ln a m a m ieć ła t 40 wiefcu, a D yskretki 35 przy­ n a jm n ie j i w szystkie m a ją być chociaż 8 la t w Z akonie, p ro w a ­ dzić życie w sp ó ln e i być o becnym i n a K ap itu le.

7. P rzeło żo n a G e n e ra ln a obierze sobie jedną z D yskretek n a Z astęp­ czynię, k tó ra ją w potrzeb ie w e w szy stk im zastępow ać będzie: a d ru g ą za T ow arzyszkę, k tó re j obow iązkiem będzie czuw ać n a d jej p o trze b am i, p rzy jm o w a ć se k re tn ie zażalen ia S ióstr, n ap o m in ać ją z p okorą i m iłością i znosić się o w szy stk im co je j dotyczy z W ła­ dzą duchow ną, co szczególniej spełnić p o w in n a w czasie now ych w yborów .

Z astępczynie i T ow arzyszki dla in n y c h P rzełożonych, P rzełożona G e n e ra ln a w yznaczy, k tó re te sam e obow iązki m ieć będą.

[15] Rozwój sta n ó w doskonałości ₁₁₉ 8. Do P rzełożonej G e n e ra ln e j i do jej R ad y n ależeć będzie: P rz y ję c ie

do obłóczyn, p ro fe sji ślubów , zaw ieszenie od ślubów lub w y d alen ie, za k ła d a n ie n o w y ch D om ów albo ich zw ijanie, sta n o w ien ie i zm iana P rzeło żo n y ch m iejsco w y ch i P ro w in c ja ln y c h , ich R adnych, Z a ­ stępczyń i T ow arzyszek, tu d zież w y b ó r M istrzy n i N o w icja tu i in ­ n y ch w ażn iejszy ch obow iązków dom ow ych, a d la w szy stk ich S ióstr n a z n ac ze n ie m ie jsc a zam ieszkania. Do niej wresizcie należ ą w szy st­ kie znaczniejsze k o n tra k ty tj. sprzedaże, pożyczki itp. i ogólny za rząd fun d u szam i. B ędzie m ogła P rzełożonej P ro w in c ja ln e j i jej R adzie udzielać w ład z ę p rz y ję c ia do Z g ro m ad zen ia i w inn y ch rzeczach, stosow nie do tego ja k sam a uzna potrzebę.

9. Z b ierać się m a R ad a G e n e ra ln a co dw a ty g o d n ie i ro zstrzy g ać w aż n iejsze rzeczy przez głosy se k re tn e . D la p rz y ję c ia zaś do Z gro m ad zen ia zbierać się będzie n a sześć tygodni p rze d te rm in e m obłóczyn, p ro fe sji lu b ślubów i w te d y głosow anie m u si być se­ k re tn e .

10. P rzełożone m iejscow e i P ro w in c ja ln e są rzeczy w isty m i P rzeło żo ­ nym i, ale w ład z a ich je st zależną od P rzełożonej G e n e ra ln e j i jej R ady. P rzeło żo n e m iejscow e p o w in n y co k w a rta ł zdaw ać sp ra w ę d o k ła d n ą ze sta n u duchow nego, zakonnego i m a teria ln eg o swego D om u za p o śred n ic tw em P rzeło żo n y ch P ro w in c ja ln y c h , do k tó ry ch odnosić się też m a ją ze w szy stk im i w aż n iejszy m i pozw oleniam i, d y sp en sam i i k ara m i. A P rzełożone P ro w in c ja ln e u w iad a m ia ć m a­ ją o w szy stk im P rzeło żo n ą G e n e ra ln ą co pół roku, a z ty c h P ro ­ w in cji, k tó re są za g ra n ic a m i k r a ju w k tó ry m m ieszka M a tk a G e­ n e ra ln a . co rok.

11. P rzeło żo n a P ro w in c ja ln a p o w in n a w izytow ać k ażdy Dom w jej P ro w in c ji b ędący p rz y n a jm n ie j ra z w ro k i m ów ić m a z R a d ą do­ m o w ą o o b se rw an c ji, a z P rzełożoną o każdej S iostrze z osobna i od k aż d ej odbierze sp raw o zd a n ie ze w n ętrzn e z U staw , k tó re p rześle P rzełożonej G en e ra ln ej.

P rzełożona zaś G e n e ra ln a w izytow ać będzie w szy stk ie P ro w in c je co 3 la ta osobiście, a w y jątk o w o p rzez D y sk re tk i i m ów ić m a z R adą P ro w in c ja ln ą tu d zież z k aż d ą P rzeło żo n ą m iejscow ą i z n ie ­ k tó ry m i in n y m i S io stram i i odbierze od n ic h sp raw o zd a n ie z rzeczy tyczących się o b se rw an c ji, a k tó re zechcą zdadzą jej ra c h u n e k z rzeczy duchow nych.

12. P rzeło żo n a G e n e ra ln a podobne sp raw o zd a n ie zdaw ać p o w in n a co 3 la ta Sw. K o n g re g ac ji B isk u p ó w i Z ak o n n ik ó w pod w zględem k arn o śc i i o b se rw an c ji zako n n ej, tu d z ież pod w zględem osobistym , m a te ria ln y m i ekonom icznym i co do N ow icjatu , k tó r e to s p ra w o ­ zdan ie m a być p odpisane i p rze słan e przez W izy tato ra. Do te jże

Sw. K o n g re g ac ji odnosić się m a za tym że p o śred n ic tw em o p o ­ zw olenie założenia now ego n o w icjatu , o dyspensy od ślubów , o sprzedaż dóbr Z g ro m ad zen ia itp.

13. Co się zaś tyczy k ie ru n k u duchow nego w Z grom adzeniu, to ten w zględem osób w stę p u ją c y c h aż do la t 2 od obłóczyn n ależ y do M istrzyni, k tó ra m a m ieć w iek u la t 35 p rz y n a jm n ie j i 8 la t po p ro ­ fe sji i p o w in n a być w duchow nych rzeczach ośw iecona, gorliw a, ro z tro p n a i p rzy k ła d n a. W p ro w a d ze n iu sw oich podw ład n y ch b ę­ dzie ty lk o od W yższych P rzeło żo n y ch ziależna.

14. M istrzy n i w y k ła d a ć będzie sw oim pod w ład n y m zasady w ia ry i m o­ raln o śc i tudzież doskonałości zakonnej, d u ch a R eguły, U staw y i in ­ n y c h przepisów im udzielonym , o bjaśniać o obow iązkach zaciąg­ niętych, a szczególnie o sposobie zachow ania się w dom u i w śród św iata. W reszcie zachęcać je m a do ćw iczenia się w cnotach ch rz eśc ija ń sk ich i za k o n n y ch i rozbudzać zam iłow anie sw ego po ­ w ołania.

15. M istrzy n i In firm e re k co tydzień z now ieju szk am i p o rad ę duchow ną czyli k o n fe re n c ję m ieć będzie i w in każd ej w ysłucha, Co k w a rta ł o k aż d ej zda sp raw ę p rze d P rzełożoną G e n e ra ln ą albo P r o w iń - cjaln ą , a n a głosow aniu p rze d p ro fe sją objaw i sw o je zdanie przed R adą. S p raw o zd an ie zaś z rzeczy duchow nych ta k od now icjuszek ja k i od p ro fe sek do n ie j n ależ ąc y ch co m iesiąc odbierze. N az n a­ czy też każdej czas n a roczne reko lek cje.

16. Po dw óch la ta c h od obłóczyn p rz e jd ą w szy stk ie pod k ie ru n e k M atki d u chow nej, k tó ra co 2 ty g o d n ie będzie m iew ać do n ic h n au k ę d u chow ną i sp raw o zd a n ie z rzeczy duchow nych co m iesiąc odbierze. N ieobecne zaś listo w n ie to sam o co k w a rta ł p rz y n a jm n ie j dopełnią. D opilnuje, ab y k aż d a co ro k 8-dniow e rek o le k c je odbyła.

17. S łużebne ta k n o w icju szk i ja k sta rsz e zostaw ać b ęd ą pod k ie ru n k ie m E konom ki, k tó ra im w czasie n o w ic ja tu w y k ład a ć będzie ra z w ty ­ g o dniu katechizm , ra z h isto rię św. i ra z tłu m aczy ć U staw y. Co ty ­ dzień z k aż d ą p o rad ę d u chow ną m ieć będzie, a co k w a rta ł s p r a ­ w o zdanie z rzeczy d uchow nych odbierze. P ro fe s k i służebne rów nież

co k w a rta ł sp raw o zd a n ie czynić będą p rze d E konom ką, a w do­ m ach filia ln y c h przed m iejscow ą P rzełożoną.

18. P rzełożona m iejsco w a p o w in n a co tydzień m iew ać naiukę n a k a ­ p itu le w in, n a k tó re j w szy stk ie bez żadnego w y ją tk u zb ierać się pow inny.

19. Ż a d n a S io stra n ie może zasięgać ra d d uchow nych od nikogo, bez pozw olenia P rzełożonej G en e ra ln ej.

U w a g a : N in iejsza U staw a słu żyć m a głó w n ie dla K a p itu ły i R ady G eneralnej, dla W y ższ y c h P rzeło żo n ych i dla M istrz y n i N o w icja tu . Dla in n y c h S ió str d o sta teczn e będą in n e p rze p isy t a ta U sta w a o ty le m a być im w y kła d a n a , o ile ich p o ż y te k d u c h o w n y tego w ym a g a , to jest o ty m co się ty c z y ich celu, ro d za ju życia, o b o w ią zyw a n ia R e g u ły i in ­ n yc h przepisów , zależności od P rzełożonych, w a r u n k ó w p rzy ję c ia itp.

[17] Rozwój sta n ó w doskonałości ₁₂₁ A RGU M ENTUM

Constitutiones Congregationis Sororum Franciscalium ab A fflictis

D isse rta tio haec c o n tin u a ta m p a rte m stu d io ru m su p e r evolu tio n e s ta - tu u m p erfec tio n is in P o lo n ia c o n stitu it. C o ngregatio S o ro ru m F ra n c i­ scalium ab A fflictis, V arsav iae a. 1882 a P. H o n o ra to K oźm iński O FM Cap., co o p é ran te C asim ir a G ruszczyńska, fu n d a ta , ab eodem que p rim a s co n stitu tio n es circ a a. 1884 recqpit. Q uae qu id em c o n stitu tio n es s c rip ta e s u n t iu x ta re g u la m III O rdinis F ra n cisc alis sa ec u laris, a L eo­ n e P a p a X III re fo rm a ta m (const. „M isericors Dei F iliu s”) e t an n o 1883 in lucem editam . S ecu n d u m h a s p ristin a s c o n stitu tio n es congregatio re g e b a tu r usque ad a n n u m 1909 hoc est donec d ec retu m la u d is a S. S ede ob tin e ret. C o n stitu tio n es p rim a e sat bonae, n ec e ssita tib u s co n g re g atio ­ nis m u lie ru m optim e resp o n d e n tes, s p iritu ascetico im b u ta e e ra n t.

Ab anno 1909 in congregatione novae co n stitu tio n es in usu era n t, iu x ta „n o rm a s” S. C ongregationis scrip tae. Id e a p rin c ip a li p ris tin a ru m c o n stitu tio n u m se rv a ta , fo rm a ta m en n o v a ab eis d iffe re b a n tu r. A nno 1924 p e rfic ie b a n tu r et Codici ju ris canonici a d a p ta ta e sunt, quo te m p o re co n g re g atio ap p ro b a tio n em d efin itiv am Sedis A postolicae o b tin e b at. D einde co m p letae e t au c ta e c o n stitu tio n es d efin itiv e a S. Sede a n n o 1937 a p p ro b a ta e su n t. A t a. 1953 a lte ro choro in co ngregatione su p p re s­ so, c o n stitu tio n es ad h u c sem el aliquo m odo m u ta ta e et co m pletae in usu e ra n t usque ad ca p itu lu m g e n e ra le speciale an n o 1969 ce le b ra tu m .