Upad ïoĂÊ zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu jako sposób wyj Ăcia zbkryzysu finansowego

(1)

Studia i Materiaïy, 2013 (16): 79– 90 ISSN 1733-9758, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2013.16.5

Upad ïoĂÊ zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu jako sposób wyj Ăcia zbkryzysu finansowego

przedsi Úbiorstwa

Katarzyna D ĝegan

^*

Artykuï przedstawia wbsposób teoretyczny ibpraktyczny przebieg postÚpowania upadïoĂciowego zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu. Na przykïadzie studium przypadku prezentuje kolejne etapy postÚpowania upadïoĂciowego ibzwiÈzane zbnim moĝliwoĂci restrukturyzacji przedsiÚbiorstwa.

Zawiera takĝe analizÚ porównawczÈ upadïoĂci zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu oraz upadïoĂci obejmujÈcej likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika. Analiza ta udowadnia zasadnoĂÊ zastosowania pierwszego zbrozwiÈzañ ibwykazuje, ĝe pomimo zaistnienia wewnÚtrznego kryzysu finansowego moĝliwe jest dalsze funkcjonowanie przedsiÚbiorstwa na rynku ibciÈgïy rozwój firmy.

Sïowa kluczowe: bankructwo, upadïoĂÊ likwidacyjna, upadïoĂÊ ukïadowa.

Nadesïany: 30.09.2013 | Zaakceptowany do druku: 25.11.2013

Bankruptcy open to an arrangement as abway of resolving company’s financial crisis

The paper presents theoretical and practical course of bankruptcy open to an arrangement.

The case study presents stages of bankruptcy process and the restructuring opportunities for the company. It also contains abcomparative analysis of bankruptcy open to an arrangement with liquidation bankruptcy. This analysis demonstrates the validity of the first solution and shows that continuation the company’s operations in the market and its further development are possible despite the existence of an internal financial crisis.

Keywords: bankruptcy open to an arrangement, liquidation bankruptcy.

Submitted: 30.09.2013 | Accepted: 25.11.2013

JEL: M10, M21, M48

(2)

Wprowadzenie

Bankructwa przedsiÚbiorstw sÈ nieod- ïÈcznym elementem gospodarki rynkowej.

UpadïoĂÊ jest procesem bardzo skompli- kowanym, obpodïoĝu ekonomicznym, praw- nym, spoïecznym, ab nawet psychologicz- nym, dlatego byÊ moĝe nie powstaïo zbyt wiele publikacji fachowych na ten temat.

Bankructwo nie dotyka bezpoĂrednio jedynie upadïych przedsiÚbiorców, ale równieĝ wszystkich interesariuszy firmy, takich jak:

pracownicy, dïuĝnicy, wierzyciele, wïadze lokalne ibkrajowe itp. Oznacza to, ĝe badania nad zjawiskiem upadïoĂci muszÈ mieÊ charakter kompleksowy ib powinny obej- mowaÊ wiele róĝnych dziedzin nauki, co stanowi istotnÈ przeszkodÚ wb dogïÚbnej analizie tematu.

Bankructwa peïniÈ swego rodzaju funk- cjÚ niezbÚdnej selekcji, eliminujÈc zbrynku najsïabszych jego uczestników. Zgodnie zbekonomiÈ neoklasycznÈ, wbkaĝdym przed- siÚbiorstwie powinniĂmy mieÊ do czynienia zbjego „wejĂciem”, abnastÚpnie „wyjĂciem”

zb rynku. Owo „wyjĂcie” moĝe stanowiÊ likwidacja lub wspomniana wczeĂniej upa- dïoĂÊ. Wedïug innej teorii – koncepcji cyklu ĝycia organizacji – bankructwo nie musi oznaczaÊ koñca istnienia przedsiÚbiorstwa.

Zgodnie zb tÈ ideÈ wiÚkszoĂÊ firm posiada nie tylko swój poczÈtek ibkoniec, lecz takĝe przechodzi etapy mïodoĂci ib dojrzaïoĂci, zanim osiÈgnie fazÚ schyïkowÈ. UpadïoĂÊ moĝe nastÈpiÊ wïaĂnie wbjednym zbtych eta- pów, bÚdÈc zarazem punktem zwrotnym dla danej firmy. Taka sytuacja ma swoje uzasadnienie zwïaszcza wtedy, gdy bankructwo firmy jest nastÚpstwem splotu niesprzyjajÈ- cych zbiegów okolicznoĂci ibniekoniecznie winÚ za nie ponosi przedsiÚbiorca.

Wspóïczesne firmy zmuszone sÈ funk- cjonowaÊ wbbardzo burzliwych warunkach.

Przemiany cywilizacyjne, które majÈ charakter globalny, powodujÈ wzrost ryzyka dziaïalnoĂci, ale równieĝ uïatwiajÈ roz- przestrzenianie siÚ sytuacji kryzysowych poprzez „efekt domina”. Bankructwa poja- wiajÈ siÚ zbzaskoczenia, abprzedsiÚbiorstwa nie sÈ na nie przygotowane. Istotne jest zatem, aby zrozumieÊ upadïoĂÊ ibpoznaÊ jej mechanizm zanim stanie siÚ ona faktem.

Szczególnie waĝna jest wiÚc ĂwiadomoĂÊ przyczyn ibsymptomów omawianego zjawiska wĂród przedsiÚbiorców. UmiejÚtnoĂÊ szybkiego dostrzegania szans ib zagroĝeñ znajdujÈcych siÚ wb otoczeniu firmy moĝe

uchroniÊ jÈ od bankructwa ibpowinna stano- wiÊ nieodïÈczny element procesu podejmo- wania operacyjnych ibstrategicznych decyzji na wszystkich szczeblach zarzÈdzania.

Celem niniejszego artykuïu jest przed- stawienie procesu bankructwa zb moĝliwo- ĂciÈ zawarcia ukïadu zarówno wbkontekĂcie teoretycznym, jak ib praktycznym (analiza przypadku). Przybliĝono wb nim prawne uwarunkowania tego zjawiska wb Pol- sce, ab takĝe wskazano na przyczyny jego powstawania. Przede wszystkim jednak jest on analizÈ postÚpowania upadïoĂciowego zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu przeprowadzonego wb jednej zb polskich firm. Na jej podstawie starano siÚ pokazaÊ, wb jaki sposób doszïo do bankructwa ibco byïo jego przyczynÈ. Ponadto podjÚto próbÚ uka- zania, ĝe bankructwo nie musi oznaczaÊ koñca dziaïalnoĂci przedsiÚbiorstwa, ale moĝe stanowiÊ jeden zb etapów jego cyklu ĝycia. Zaprezentowano, wbjaki sposób upa- dïoĂÊ ukïadowa umoĝliwia restrukturyza- cjÚ ib powrót na rynek firmy posiadajÈcej problemy finansowe. Starano siÚ równieĝ dowieĂÊ, ĝe upadïoĂÊ ukïadowa moĝe niekiedy stanowiÊ korzystniejsze rozwiÈzanie kïopotów przedsiÚbiorstwa niĝ, czÚĂciej od niej stosowana, upadïoĂÊ likwidacyjna.

1. Prawne aspekty upadïoĂci przedsiÚbiorstw – postÚpowanie upadïoĂciowe zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu

JednÈ zb najwaĝniejszych zasad funk- cjonowania podmiotów gospodarczych na rynku jest wywiÈzywanie siÚ zbzobowiÈzañ.

Bywa jednak, ĝe ze wzglÚdu na okolicz- noĂci, na które czÚsto przedsiÚbiorca nie ma wpïywu, mogÈ wystÈpiÊ trudnoĂci zbich spïatÈ. Skutki prawne niewypïacalnoĂci oraz zagroĝenia niewypïacalnoĂciÈ podmio- tów tym prawem objÚtych (Zedler, 2009, s.b29) reguluje ustawa zbdnia 1 paědzierniku 2003 roku – Prawo upadïoĂciowe ibnaprawcze (dalej: upuin).

Celem ustawy jest prowadzenie postÚ- powania uregulowanego „tak, aby roszczenia wierzycieli mogïy zostaÊ zaspokojone wbjak najwyĝszym stopniu, abjeĂli racjonalne wzglÚdy na to pozwolÈ – dotychczasowe przedsiÚbiorstwo dïuĝnika zostaïo zacho- wane” (art. 2 upuin).

Pierwszym zbpostÚpowañ regulowanych przez ustawÚ jest postÚpowanie upadïo- Ăciowe. Stosuje siÚ je, gdy przedsiÚbiorca

(3)

nie ma moĝliwoĂci na samodzielnÈ spïatÚ wierzycieli lub wbsytuacji, gdy jego majÈtek nie pokrywa istniejÈcych zobowiÈzañ. Wów- czas istniejÈ dwie formy zaspokojenia wierzycieli: poprzez likwidacjÚ majÈtku przed- siÚbiorcy lub poprzez przeprowadzenie restrukturyzacji jego zadïuĝenia wbwyniku podpisania ukïadu miÚdzy wierzycielami ab upadïym. Naleĝy jednak wspomnieÊ, ĝe ogïoszenie upadïoĂci zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu moĝe nastÈpiÊ jedynie wb przypadku, gdy zostanie uprawdopodobnione, ĝe jest to sposób korzystniejszy dla wierzycieli niĝ likwidacja majÈtku. Oznacza to, ĝe poziom spïacenia zobowiÈzañ wbwyniku postÚpowania zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu bÚdzie wyĝszy, niĝ gdyby zastoso- wano postÚpowanie obejmujÈce likwidacjÚ majÈtku upadïego.

Aby rozpoczÈÊ postÚpowanie upadïo- Ăciowe, naleĝy wykazaÊ, iĝ istniejÈ ku temu podstawy. W zaleĝnoĂci od podmiotu, którego ono dotyczy prawo upadïoĂciowe ib naprawcze wprowadza róĝne podstawy ogïoszenia upadïoĂci. GeneralnÈ prze- sïankÈ pozwalajÈcÈ na zïoĝenie wniosku ob upadïoĂÊ zarówno przedsiÚbiorców, jak ib osób fizycznych oraz pozostaïych osób biorÈcych udziaï wbobrocie gospodarczym, jest ich niewypïacalnoĂÊ. Prawo upadïo- Ăciowe ibnaprawcze definiuje jÈ wbtaki spo- sób: „Dïuĝnik jest niewypïacalny, gdy nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiÈ-

zañ pieniÚĝnych” (art. 11 upuin). Istotne jest, ĝe zbpunktu widzenia prawa niewaĝne sÈ przyczyny powstania niewypïacalnoĂci, wielkoĂÊ zobowiÈzañ ani stopieñ, wbktórym zostaïy one spïacone. Pozwala to na równe traktowanie wszystkich wierzycieli ibwierzy- telnoĂci.

PostÚpowanie upadïoĂciowe dzieli siÚ na dwa gïówne etapy: postÚpowanie wbprzed- miocie ogïoszenia upadïoĂci oraz postÚ- powanie po ogïoszeniu upadïoĂci. Celem pierwszego zb nich jest ustalenie, czy, kto ibwbjaki sposób moĝe wszczÈÊ postÚpowanie wb przedmiocie upadïoĂci. Na tym etapie dïuĝnik ibjego przedsiÚbiorstwo badane sÈ pod kÈtem zdolnoĂci upadïoĂciowej. Spraw- dzane jest równieĝ czy wystÚpujÈ okolicz- noĂci pozwalajÈce na ogïoszenie upadïoĂci.

Etap pierwszy koñczy siÚ wydaniem postanowienia obogïoszeniu upadïoĂci.

Drugi etap to tzw. wïaĂciwe postÚpowa- nie upadïoĂciowe. IstniejÈ dwa sposoby prowadzenia tego postÚpowania. Pierwszym zb nich jest postÚpowanie upadïoĂciowe zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu, przy czym wb ramach tego postÚpowania wierzyciele mogÈ zawrzeÊ ukïad restrukturyzacyjny lub likwidacyjny. W przypadku ukïadu restruk- turyzacyjnego zarzÈdzanie niewypïacal- nego przedsiÚbiorstwa pozostaje wbrÚkach upadïego, ab jego zobowiÈzania podlegajÈ redukcji, podziaïowi na raty lub odro- czeniu pïatnoĂci wb czasie. Wb przypadku

Schemat 1. Schemat przebiegu postÚpowania upadïoĂciowego Etap pierwszy

Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości

Etap drugi

Postępowanie po ogłoszeniu upadłości

Sposoby prowadzenia właściwego postępowania upadłościowego

Postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku upadłego 1) zarządzenie i likwidacja

masy upadłości 2) podział funduszów masy

upadłości Postępowanie upadłościowe z możliwością

zawarcia układu 1) zawarcie układu 2) wykonanie układu 3) zmiana układu 4) uchylenie układu

½ódïo: Zedler (2009, s. 39).

(4)

ukïadu likwidacyjnego majÈtek upadïego zostaje zlikwidowany, ab Ărodki uzyskane tÈ drogÈ sïuĝÈ zaspokojeniu zobowiÈzañ wobec wierzycieli. Drugim sposobem prowadzenia postÚpowania upadïoĂciowego jest postÚpowanie obejmujÈce likwidacjÚ majÈtku upadïego wedïug zasad zapisanych wb ustawie.

CzÚsto okazuje siÚ, ĝe korzystnÈ sytu- acjÈ dla wierzycieli jest utrzymanie, ab nie likwidowanie dziaïalnoĂci przedsiÚbior- stwa upadïego. Niekiedy wbten sposób jest on wb stanie zaspokoiÊ swoje roszczenia wbwiÚkszym stopniu niĝ wbprzypadku sprze- dania poszczególnych skïadników majÈtku upadïego. Naleĝy jednak zwróciÊ uwagÚ na fakt, iĝ wb postÚpowaniu upadïoĂciowym to wïaĂnie wierzyciel posiada dominujÈcÈ pozycjÚ, ab prawo szczególnie chroni jego interesy. Przejawem tego jest m.in. moĝli- woĂÊ zawarcia ukïadu na warunkach okre- Ălonych ibnarzuconych przez wierzycieli.

Wniosek obogïoszenie upadïoĂci zbmoĝ- liwoĂciÈ zawarcia ukïadu ma prawo zgïosiÊ upadïy (w momencie skïadania wniosku – dïuĝnik). Juĝ wtedy powinien on zaïÈ- czyÊ propozycjÚ ukïadu, podajÈc jedno- czeĂnie ěródïa finansowania jego wykonania, poniewaĝ jedynie on jest wbstanie tak wczeĂnie okreĂliÊ swojÈ sytuacjÚ finansowÈ, poziom ibstrukturÚ zadïuĝenia oraz ewen- tualne szanse na rozwój przedsiÚbiorstwa (Falaga-Gieruszyñska, 2009, s. 222). Innymi podmiotami legitymowanymi do zïoĝenia propozycji ukïadowych sÈ: wierzyciele, rada wierzycieli, syndyk, nadzorca sÈdowy lub zarzÈdca.

Wyróĝnia siÚ dwa podstawowe elementy, zbktórych skïada siÚ propozycja ukïadowa.

Pierwszym zb nich jest podanie przynaj- mniej jednego sposobu restrukturyzacji zobowiÈzañ upadïego (propozycje mogÈ wskazywaÊ wiÚcej rozwiÈzañ), ab drugim jego uzasadnienie, które musi zawieraÊ dane potwierdzajÈce realnoĂÊ wykonania ukïadu, takie jak np. opis stanu przedsiÚ- biorstwa upadïego, analiza sektora rynku, na którym dziaïa, ěródïa finansowania czy analiza ryzyka wykonania ukïadu. Restruk- turyzacja zaĂ moĝe odbywaÊ siÚ poprzez wykorzystanie wszelkich legalnych metod, abprawo upadïoĂciowe ibnaprawcze wymie- nia jedynie kilka najpopularniejszych spo- sobów. SÈ nimi: odroczenie wykonania zobowiÈzañ, rozïoĝenie spïaty dïugów na raty, zmniejszenie sumy dïugów, konwer- sjÚ wierzytelnoĂci na udziaïy lub akcje

oraz zmianÚ, zamianÚ lub uchylenie prawa zabezpieczajÈcego okreĂlonÈ wierzytelnoĂÊ.

Innym czÚsto wykorzystywanym sposobem restrukturyzacji zobowiÈzañ jest równieĝ spïata wierzycieli zbdochodu przedsiÚbior- stwa. Wyĝej wwymienione sposoby sÈ wyko- rzystywane, jeĝeli mamy do czynienia zbtak zwanym ukïadem restrukturyzacyjnym.

Oznacza to, ĝe restrukturyzacji poddaje siÚ zobowiÈzania bÈdě majÈtek upadïego.

WaĝnÈ cechÈ tego typu ukïadu jest fakt, ĝe majÈtek pozostaje wbposiadaniu upadïego.

Taka sytuacja nie musi mieÊ jednak miejsca. Zaspokojenie wierzycieli moĝe odbywaÊ siÚ równieĝ poprzez wykonanie tak zwanego ukïadu likwidacyjnego. Wów- czas likwidacja majÈtku moĝe zostaÊ przeprowadzona wedïug przepisów oblikwidacji masy upadïoĂciowej zawartych wb prawie upadïoĂciowym ibnaprawczym lub poprzez przejÚcie majÈtku upadïego przez jednego lub wiÚcej wierzycieli, na których przechodzi obowiÈzek spïacenia pozo- staïych wierzycieli. IstotnÈ cechÈ takiego rozwiÈzania jest jego wysoka efektywnoĂÊ.

Ukïad likwidacyjny daje moĝliwoĂÊ spïaty wierzycieli na warunkach przez nich okre- Ălonych, poniewaĝ zarzÈdca lub nadzorca sÈdowy wbmomencie zatwierdzenia ukïadu przestaje peïniÊ swojÈ funkcjÚ, ab likwidacja zostaje przeprowadzona przez podmiot wskazany wb ukïadzie. Jest to rozwiÈzanie szybsze ibsprawniejsze, szczególnie wbsytuacji, gdy ukïad zakïada przejÚcie majÈtku przez wierzycieli.

PostÚpowanie wb sprawie zawarcia ib zatwierdzenia ukïadu rozpoczyna siÚ od zïoĝenia ww. propozycji ukïadowych. Kolej- nym etapem jest przygotowanie listy wierzycieli oraz przeprowadzenie ich zgromadzenia. Na zgromadzeniu wierzycieli odbywa siÚ gïosowanie nad ukïadem. Jeĝeli ukïad zostanie przyjÚty ib jego zawarcie sÚdzia- komisarz stwierdza postanowieniem, musi on zostaÊ jeszcze zatwierdzony przez sÈd wbczasie rozprawy.

W przypadku, gdy na zgromadzeniu wierzycieli nie doszïo do zawarcia ukïadu, bez wzglÚdu na przyczynÚ takiego zdarzenia, sÈd zmienia postanowienie ob ogïoszeniu upadïoĂci ukïadowej na upadïoĂÊ likwida- cyjnÈ ibustanawia syndyka masy upadïoĂcio- wej. Nie jest moĝliwe ponowne dopuszcze- nie do ukïadu.

Ukïadem objÚte sÈ wszystkie wierzy- telnoĂci powstaïe przed dniem ogïoszenia upadïoĂci dïuĝnika oraz te, które sÈ zaleĝne

(5)

od warunku, jeĝeli warunek ziĂciï siÚ wbczasie wykonywania ukïadu. Wykonanie ukïadu powinno byÊ dobrowolne ibzgodne zbjego treĂciÈ. Jeĝeli ukïad zostaï wykonany, abnaleĝnoĂci wyegzekwowane, osoba za to odpowiedzialna skïada wniosek, na podstawie którego sÈd wydaje postanowienie ob wykonaniu ukïadu. Stanowi ono pod- stawÚ do wykreĂlenia wbksiÚdze wieczystej ibrejestrach wpisów dotyczÈcych upadïoĂci.

2. PostÚpowanie z moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu – studium przypadku

W opracowanym studium przypadku przeprowadzona zostaïa analiza postÚ- powania upadïoĂciowego zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu jednej zb polskich spóïek, dziaïajÈcej na rynku konstrukcji stalowych.

Na proĂbÚ zarzÈdu jej nazwa nie zostaïa ujawniona, abwbdalszej czÚĂci pracy wystÚ- puje jako Spóïka „X”.

Do przedstawienia ib analizy przypadku ww. firmy wykorzystano dokumentacjÚ sÈdowÈ zwiÈzanÈ zbpostÚpowaniem upadïo- Ăciowym (m.in. wniosek spóïki ob ogïosze- nie upadïoĂci, opinie biegïych ibnadzorców sÈdowych, postanowienia sÈdu ibinne). Jej analiza pozwoliïa na weryfikacjÚ etapów postÚpowania upadïoĂciowego opisanych wb prawie upadïoĂciowym ib naprawczym.

Analiza oparta byïa równieĝ na informa- cjach zawartych wb dokumentach finansowych firmy, takich jak m.in. coroczne sprawozdania finansowe przedsiÚbiorstwa.

Umoĝliwiïy one przede wszystkim wery- fikacjÚ skali niewypïacalnoĂci. BrakujÈce informacje uzyskano na podstawie wywia- dów przeprowadzonych zb pracownikami firmy m.in. zb dyrektorem finansowym ib prezesem zarzÈdu, ab takĝe wïaĂcicielem spóïki. Ich wiedza byïa szczególnie istotna przy identyfikacji przyczyn upadïoĂci przedsiÚbiorstwa.

Celem analizy studium przypadku Spóïki

„X” byïo przede wszystkim pokazanie, ĝe bankructwo nie musi oznaczaÊ koñca dzia- ïalnoĂci firmy. DziÚki odpowiednim dziaïa- niom restrukturyzacyjnym ibwykorzystaniu moĝliwoĂci, jakie daje prawo upadïoĂciowe ib naprawcze, przedsiÚbiorstwo ma szansÚ nie tylko wróciÊ, ale przede wszystkim dzia- ïaÊ ibkonkurowaÊ na rynku. W jaki sposób omawiana spóïka przeszïa ten proces ibjakie metody naprawcze zastosowaïa, zostaïo opisane wbdalszej czÚĂci rozdziaïu.

Ponadto naleĝy równieĝ wykazaÊ, ob ile lepsze okazaïo siÚ wbprzypadku omawianej firmy ogïoszenie upadïoĂci zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu od upadïoĂci obejmujÈcej likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika.

Spóïka „X” powstaïa wbpoïowie lat 70.

XX wieku jako firma pañstwowa. Branĝa, wbktórej funkcjonuje, to szeroko rozumiany obszar przemysïu stalowego. Przedmiotem dziaïalnoĂci Spóïki „X” jest produkcja wyrobów metalowych, wbszczególnoĂci ciÚĝ- kich ibskomplikowanych konstrukcji stalowych. Zatrudnienie oscyluje obecnie wokóï 150 osób, abpotencjaï wytwórczy przekracza 1000 ton przerobu stali miesiÚcznie.

Przez wiele lat system gospodarki cen- tralnie planowanej pozwalaï na funkcjonowanie firmy, ale transformacja ustrojowa oraz – szeroko rozumiane – zïe zarzÈdza- nie doprowadziïy do jej bankructwa. Spóïka ogïosiïa upadïoĂÊ likwidacyjnÈ ibwbcaïoĂci, zb rÈk syndyka, zostaïa wykupiona przez nowego inwestora. Od 2001 roku firma „X”

dziaïa na rynku wbformie spóïki zbograni- czonÈ odpowiedzialnoĂciÈ.

Nowy wïaĂciciel pozostawiï kierowanie firmy wbrÚkach nowo powoïanego prezesa zarzÈdu, który jednak nie speïniaï oczeki- wañ wïaĂciciela ibzostaï zwolniony. Sytuacja kilkukrotnie siÚ powtórzyïa, co dla spóïki oznaczaïo czÚste zmiany kierownictwa, abco za tym idzie nieciÈgïoĂÊ zarzÈdzania.

Brak umiejÚtnoĂci, ab takĝe czÚsto wiedzy zbzakresu zarzÈdzania dotyczÈcej m.in. produkcji, kapitaïu ludzkiego, sprzedaĝy czy marketingu wĂród osób odpowiedzialnych za kierowanie firmÈ doprowadziïy do jej zïego stanu finansowego.

NajwiÚcej upadïoĂci wb Polsce odno- towuje siÚ wb budownictwie ib produkcji.

Wbprzypadku Spóïki „X” ryzyko upadïoĂci wynikïej zb maïej rentownoĂci zlecenia lub jej braku wiÈĝe siÚ ĂciĂle zb bardzo licznÈ konkurencjÈ na rynku konstrukcji stalowych, ab takĝe zbcenÈ surowca wykorzysty- wanego do produkcji konstrukcji, czyli stali.

Projekty, jakie realizowaïa ibwciÈĝ realizuje spóïka sÈ przedsiÚwziÚciami dïugotermino- wymi. W dniu przygotowania oferty na kon- strukcjÚ stalowÈ przez SpóïkÚ „X” cena za kilogram stali moĝe byÊ znacznie niĝsza niĝ wb trakcie realizacji zlecenia, co pozostaje nie bez znaczenia dla rentownoĂci przed- siÚwziÚcia.

Wpïyw na zïÈ sytuacjÚ finansowÈ przed- siÚbiorstwa, która wbefekcie doprowadziïa do jej upadïoĂci, miaï równieĝ, oprócz

(6)

wahañ cen stali ib licznej konkurencji, brak odpowiedniej kontroli kosztów m.in.

produkcji. Wynagrodzenia pracowników fizycznych oparte byïy na stawce godzino- wej, ab nie na jakoĂci czy efektywnoĂci ich pracy. W zwiÈzku zb tym produkcja konstrukcji byïa nie tylko dïuĝsza, ale ib droĝ- sza, poniewaĝ pracowników nie rozliczano zbwydajnoĂci, ale zbczasu ich pracy. Takĝe nieefektywne ustawienie maszyn na halach produkcyjnych sprzyjaïo wzrostowi kosz- tów produkcji. Ponadto spóïka posiadaïa ibwykorzystywaïa powierzchniÚ produkcyjnÈ niewspóïmiernie wiÚkszÈ niĝ wynikaïoby to zbjej potrzeb. WiÈzaïo siÚ to zbdodatkowymi kosztami utrzymania tak duĝego obszaru, ab takĝe zmniejszaïo przychody spóïki zb powodu koniecznoĂci odprowadzania bardzo wysokich podatków od nieruchomo- Ăci. Efektem tego typu organizacji produkcji byïo wytwarzanie konstrukcji stalowej droĝszej wb koszcie liczonym za kilogram, abwbkonsekwencji, utrata konkurencyjnoĂci na rynku.

NieciÈgïoĂÊ zarzÈdzania, niska rentow- noĂÊ dotychczasowych projektów, maïa konkurencyjnoĂÊ cenowa na rynku spowo- dowana m.in. wysokimi kosztami staïymi oraz nieefektywne dziaïania marketingowe spowodowaïy brak zleceñ wb 2003 roku.

Wb ciÈgu trzech miesiÚcy spóïka wygene- rowaïa okoïo czterech milionów zïotych straty. Dodatkowo zbiegïo siÚ to zbkryzysem na rynku budowlanym na przeïomie 2002 ib2003 roku.

DziaïalnoĂÊ spóïki za 2003 rok zakoñ- czyïa siÚ stratÈ netto ponad czterech milionów zïotych. Wskaěnik pokrycia zobowiÈzañ krótkoterminowych aktywami obrotowymi wynosiï zaledwie 0,42, co przy uznawanej za optymalnÈ wielkoĂÊ tego wskaěnika na poziomie powyĝej 1,0, ozna- czaïo wbpraktyce utratÚ pïynnoĂci finansowej spóïki.

Pod koniec 2004 roku zarzÈdzanie spóïkÈ przejÈï wïaĂciciel, który podjÈï na - tychmiastowe kroki wb celu wypracowania wiÚkszego zysku ibosiÈgniÚcia moĝliwie naj- wyĝszej rentownoĂci. Dziaïania restrukturyzacyjne zwiÈzane zb racjonalizacjÈb kosztów produkcji oraz dostosowaniem zatrudnienia do rzeczywistych potrzeb przyniosïy pozytywny efekt wb postaci odrobienia stratbzbroku 2003 ibzakoñczenia dziaïalno- Ăci za rok 2004 zyskiem netto wbwysokoĂci 755b tysiÚcy zïotych. Poprawa wskaěników rentownoĂci oraz dodatni wynik finansowy

pozwoliïy na odzyskanie moĝliwoĂci bieĝÈ- cego regulowania zobowiÈzañ, co wyraěnie obrazowaï wzrost wskaěnika pïynnoĂci do poziomu 0,78.

RestrukturyzacjÚ przedsiÚbiorstwa kon- tynuowano wb 2005 roku. Zredukowano koszty zatrudnienia poprzez likwidacjÚ zbÚdnych etatów, szczególnie wbadministra- cji, oraz zmianÚ wewnÈtrzdziaïowej struk- tury zatrudnienia dziaïów produkcyjnych.

Koszty produkcji równieĝ ulegïy zmniejsze- niu. W tym celu podjÚto cztery podstawowe kroki.

Pierwszym zb nich byïa zmiana systemu kalkulacji kosztów produkcji po okreĂleniu progu rentownoĂci wb stosunku do kosz- tów materiaïów. W praktyce oznaczaïo to ustalenie stawki zï/kg przerobionej stali powyĝej kosztu materiaïu jako bazy dla obliczenia marĝy. Kolejnym krokiem byïo zmniejszenie kosztów robocizny bezpoĂred- niej poprzez wprowadzenie wynagradzania za pracÚ wboparciu obwypracowanie godziny technologicznej. Ostatnie dwie zmiany wprowadzone wb celu redukcji kosztów produkcji to monitoring zuĝycia materiaïu wb trakcie procesu produkcyjnego, ab takĝe zmiana organizacji tego procesu wb celu wykorzystania urzÈdzeñ sprawniejszych energetycznie.

RedukcjÚ kosztów wprowadzono takĝe wb obszarze zaopatrzenia. Po pierwsze, ograniczono liczbÚ dostawców materiaïów podstawowych, co pozwoliïo na wynego- cjowanie korzystniejszych cen. Po drugie, zwiÚkszono udziaï odbiorców konstrukcji wb zakupach materiaïu. Przyniosïo to efekty wb postaci obniĝenia ceny zakupu oraz zmniejszenia ryzyka utraty naleĝnoĂci, poniewaĝ kontrahent opïacaï czÚĂÊ surow- ców niezbÚdnych do wykonania usïugi, co zbkolei pozwoliïo na obniĝenie m.in. kosz- tów transportu. Po trzecie, otwarto tañsze kanaïy zaopatrzenia, np.b kupujÈc bezpo- Ărednio u wytwórcy bÈdě importera.

OszczÚdnoĂci szukano takĝe wb innych obszarach dziaïalnoĂci firmy. WyïÈczono nieuĝywane czÚĂci obiektów zb systemu ogrzewania, ograniczono wykorzystywanie powierzchni biurowej ibsocjalnej, wynajÚto czÚĂÊ powierzchni produkcyjnej podnajem- com, abtakĝe wydzielono geodezyjne czÚĂci obiektów ibgruntów pod sprzedaĝ, co ogra- niczyïo obciÈĝenia podatkowe.

Restrukturyzacja polegaïa takĝe na zmianach wb stosunku do handlu. Przede wszystkim firma weszïa na nowe (poza

(7)

budowlanym) rynki odbiorców, takie jak energetyka czy eksport. Ponadto wprowadzono równieĝ zmiany dotyczÈce warunków umownych, polegajÈce m.in. na zwiÚkszeniu zabezpieczenia transakcji dokonywanych przez spóïkÚ (zabezpieczenia rzeczowe, weksle porÚczone przez czïonków zarzÈdu) oraz na dokonaniu przez kontrahenta wpïaty co najmniej 30% wartoĂci transakcji przed jej zrealizowaniem.

Powyĝsze dziaïania przyniosïy rezultaty wbpostaci oszczÚdnoĂci ponad miliona zïo- tych wbprzeciÈgu póï roku.

W 2005 roku spóïka nie osiÈgnÚïa jednak szacowanego wyniku. Po rozliczeniu dziaïalnoĂci za pierwsze póïrocze firma wykazaïa stratÚ wb wysokoĂci 942 tysiÚcy zïotych. NastÈpiïo to przede wszystkim wskutek niedokonywania przez wielu kon- trahentów spóïki terminowych pïatnoĂci za towary ibmateriaïy zakupione wbspóïce, które wbsierpniu 2005 roku wyniosïy ponad cztery miliony zïotych.

Naleĝna spóïce kwota byïa jednym zb gïównych czynników uniemoĝliwiajÈcych jej efektywne funkcjonowanie ibwypracowa- nie zysków. NieosiÈgniÚcie oczekiwanych przychodów sprawiïo, ĝe równieĝ niektóre zobowiÈzania firmy nie mogïy byÊ regulo- wane wb odpowiednich terminach. Z tego powodu wielu kontrahentów zmuszonych byïo do wstÈpienia na drogÚ postÚpowania sÈdowego, aby poprzez wydanie nakazu zapïaty ib wszczÚcie egzekucji komorniczej wyegzekwowaÊ swoje naleĝnoĂci. Koszty zwiÈzane zbpostÚpowaniem sÈdowym ibegze- kucyjnym (w tym znaczne koszty zastÚp- stwa procesowego, egzekucyjnego oraz koszty komorników sÈdowych ibskarbowych) wbznacznym stopniu wpïynÚïy na zwiÚksze- nie zobowiÈzañ spóïki. W praktyce ozna- czaïo to, ĝe caïy zysk, jaki udaïo siÚ wyge- nerowaÊ pokrywaï wb pierwszej kolejnoĂci koszty prowadzonych egzekucji.

W maju 2005 roku jeden zb wierzycieli zïoĝyï do sÈdu wniosek ob ogïoszenie upa- dïoĂci obejmujÈcej likwidacjÚ majÈtku dïuĝ- nika oraz ob ustanowienie tymczasowego nadzorcy sÈdowego wbcelu zabezpieczenia majÈtku. Nieco póěniej zbpodobnym wnio- skiem wystÈpiï kolejny wierzyciel.

SÈd przychyliï siÚ do wniosku pierwszego zbnich ibpostanowiï obzabezpieczeniu majÈtku Spóïki „X” poprzez ustanowienie nadzorcy sÈdowego. Miaï on za zadanie sporzÈdziÊ sprawozdanie na temat kondycji firmy oraz okreĂliÊ czy istniejÈ podstawy

do ogïoszenia upadïoĂci. Nadzorca sÈdowy, po dwukrotnej wizycie wbspóïce ibzapozna- niu siÚ zbdokumentami firmy, stwierdziï, ĝe likwidacja jest jedynie kwestiÈ czasu oraz ĝe da ona moĝliwoĂÊ zaspokojenia wierzycieli wbwiÚkszym stopniu niĝ upadïoĂÊ zbmoĝli- woĂciÈ zawarcia ukïadu.

W odpowiedzi na takÈ opiniÚ nadzorcy sÈdowego Spóïka „X” zïoĝyïa wb sÈdzie wbsierpniu 2005 roku pismo wbcelu wyka- zania zafaïszowañ, bïÚdów oraz nieĂcisïoĂci wbsprawozdaniu nadzorcy sÈdowego, które mogïyby negatywnie wpïynÈÊ na decyzjÚ sÈdu. Zawieraïo ono m.in. wyszczególnie- nie bïÚdów nadzorcy wynikajÈcych zbbraku niekiedy podstawowej wiedzy zb dziedziny ekonomii ibrachunkowoĂci, abtakĝe nieĂci- sïoĂci zwiÈzanych zbbardzo pobieĝnym prze- glÈdem dokumentów finansowych firmy przez nadzorcÚ.

W tym samym miesiÈcu Spóïka „X”

zïoĝyïa równieĝ wniosek ob ogïoszenie upadïoĂci zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu.

Zostaï on zwrócony ze wzglÚdu na braki formalne ibponownie zïoĝony we wrzeĂniu.

We wniosku przedstawiono szereg argu- mentów ĂwiadczÈcych ob zasadnoĂci ogïo- szenia upadïoĂci zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu wraz zb konkretnymi propozycjami ukïadowymi.

Po pierwsze, jednym zb najwaĝniejszych faktów przemawiajÈcym za upadïoĂciÈ zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu byï stan majÈtkowy przedsiÚbiorstwa (maszyny, linie produkcyjne, nieruchomoĂci, magazyny oraz towary wb magazynach). W momencie skïadania wniosku szacowany majÈtek spóïki wynosiï ponad 8,5 miliona zïotych ib niewÈtpliwie pozwalaï jej na dalsze prowadzenie dziaïalnoĂci. Po drugie, upadïoĂÊ zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu zawiesza zb mocy prawa, toczÈce siÚ wobec firmy postÚpowania egzekucyjne. Dla spóïki oznacza to istotne zmniejszenie kosztów prowadzenia dziaïalnoĂci, co pozwala na osiÈganie zysków ib zdobycie Ărodków nie- zbÚdnych do zaspokajania wierzycieli.

Kolejnym argumentem przemawiajÈcym za upadïoĂciÈ zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu byï fakt, iĝ firma, pomimo rosnÈcego zadïu- ĝenia, staraïa siÚ regulowaÊ swoje bieĝÈce naleĝnoĂci. W pierwszym póïroczu 2005 roku spóïka spïaciïa na rzecz swoich wierzycieli ponad 20 milionów zïotych. Taka kwota byïa dowodem moĝliwoĂci finansowych, abtakĝe rozmiaru obrotów osiÈganych przez SpóïkÚ „X”.

(8)

Do wniosku ob ogïoszenie upadïoĂci zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu zaïÈczono takĝe dokumenty finansowe wb postaci bilansu ibrachunku przepïywów pieniÚĝnych za ostatnie 12 miesiÚcy. Wynikaïo zb nich jednoznacznie, ĝe spóïka, pomimo trud- noĂci finansowych, wciÈĝ mogïa byÊ zna- czÈcym dla regionu uczestnikiem rynku, dajÈcym zatrudnienie ibregulujÈcym swoje zobowiÈzania. Ponadto, wbprzypadku ogïo- szenia upadïoĂci zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu ibudzieleniu rocznego okresu karencji wb spïacie zobowiÈzañ, spóïka mogïaby wyegzekwowaÊ od swoich wierzycieli czÚĂÊ przysïugujÈcych jej naleĝnoĂci wb wysoko- Ăci okoïo 2,5 miliona zïotych. Kwota taka umoĝliwiïaby Spóïce „X” spïatÚ niektórych wierzycieli. Ostatnim argumentem prze- mawiajÈcym za upadïoĂciÈ zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu byïo porównanie skutków, wbtym równieĝ kosztów, upadïoĂci ukïado- wej zb upadïoĂciÈ likwidacyjnÈ, co jednak zostanie szerzej omówione wbdalszej czÚĂci artykuïu.

Jak juĝ wczeĂniej wspomniano, do wniosku obogïoszenie upadïoĂci zaïÈczono propozycje ukïadowe wraz zb uzasadnieniem.

Èczne zadïuĝenie spóïki wblipcu 2005bro- ku wynosiïo ponad 12 milionów zïotych, ab naleĝnoĂci stanowiïy okoïo 5 milionów.

WĂród ponad 200 wierzycieli znalazïy siÚ Zakïad Ubezpieczeñ Spoïecznych, UrzÈd Skarbowy oraz UrzÈd Miasta, abtakĝe bank, wbktórym spóïka miaïa zaciÈgniÚty kredyty na sumÚ ponad 3 milionów zïotych.

Propozycje ukïadowe skïadaïy siÚ zbsze- Ăciu gïównych punktów. Pierwszym zbnich byïa jednorazowa spïata poïowy wierzytel- noĂci zabezpieczonych rzeczowo oraz wie- rzytelnoĂci przysïugujÈcych bankom wbterminie 3 miesiÚcy od dnia uprawomocnienia siÚ postanowienia obzatwierdzeniu ukïadu.

Pozostaïa czÚĂÊ miaïa byÊ spïacona wb 36 równych miesiÚcznych ratach po upïywie 24 miesiÚcy od dnia uprawomocnienia siÚ postanowienia obzatwierdzeniu ukïadu.

KolejnÈ propozycjÈ byïa jednorazowa spïata caïoĂci wierzytelnoĂci, których war- toĂÊ nie przekraczaïa 8 tysiÚcy zïotych, wbterminie 9 miesiÚcy od dnia uprawomocnienia siÚ postanowienia ob zatwierdzeniu ukïadu. WierzytelnoĂci przekraczajÈce tÚ kwotÚ miaïy zostaÊ zredukowane ob 30%

ib spïacone wb 36 równych miesiÚcznych ratach po upïywie 24 miesiÚcy od dnia uprawomocnienia siÚ postanowienia obzatwierdzeniu ukïadu.

Ponadto Spóïka „X” proponowaïa takĝe anulowanie kosztów postÚpowañ oraz odse- tek, abtakĝe ustanowienie zarzÈdu wïasnego upadïego kontrolowanego przez nadzorcÚ sÈdowego.

W uzasadnieniu propozycji ukïado- wych wskazane zostaïy metody ib ěródïa finansowania wykonania ukïadu. Moĝna je podzieliÊ na trzy gïówne sposoby. Pierw- szym zbnich byïa sprzedaĝ zbÚdnych nieru- chomoĂci, przynoszÈca korzyĂci dwojakiego rodzaju. Przede wszystkim kwota uzyskana ze zbycia tychĝe nieruchomoĂci – okoïo 2,5b miliona zïotych – miaïa byÊ przezna- czona na spïatÚ wierzytelnoĂci zabezpieczonych rzeczowo oraz banków. Dodatkowa zaleta tego typu rozwiÈzania to zmniejszenie bieĝÈcych wydatków spóïki ob ponad 400 tysiÚcy zïotych wb skali roku, wynika- jÈce zb oszczÚdnoĂci zb tytuïu podatków od nieruchomoĂci oraz amortyzacji.

Kolejnym ěródïem finansowania ukïadu byïy wierzytelnoĂci przysïugujÈce spóïce wb kwocie ponad 5 milionów zïotych.

Wedïug analizy dokonanej na potrzeby sporzÈdzenia wniosku obogïoszenie upadïo- Ăci, wbokresie 9 miesiÚcy od zatwierdzenia ukïadu moĝliwym miaïo byÊ wyegzekwo- wanie kwoty szacowanej na ok. 2,5bmiliona zïotych. SkutecznoĂÊ odzyskiwania naleĝ- noĂci oszacowana zostaïa ze szczególnym uwzglÚdnieniem specyfiki branĝy oraz informacji ob dïuĝnikach, uwzglÚdniajÈ- cych ich wypïacalnoĂÊ. Fundusze uzyskane wbten sposób miaïy zostaÊ przeznaczone na spïatÚ wierzytelnoĂci nieprzekraczajÈcych 8btysiÚcy zïotych, zbuwzglÚdnieniem udziele- nia dziewiÚciomiesiÚcznego okresu karencji wbspïacie zobowiÈzañ.

OstatniÈ metodÈ finansowania ukïadu miaïyby byÊ osiÈgniÚte obroty pozwalajÈce na wygenerowanie miesiÚcznej raty ukïadu ob wysokoĂci okoïo 200 tysiÚcy zïotych.

MiesiÚczna wartoĂÊ sprzedaĝy towarów produkowanych przez firmÚ „X”, wyno- szÈca okoïo 2,8 milionów zïotych, pozwa- laïa na wykonanie postanowieñ ukïadu.

Ponadto opisane wczeĂniej wprowadzone zmiany restrukturyzacyjne ograniczyïy koszty dziaïalnoĂci ob ponad 1 milion zïo- tych wb przeciÈgu póï roku, umoĝliwiajÈc firmie wypracowanie jeszcze wiÚkszego zysku ib osiÈgniÚcie moĝliwie najwyĝszej rentownoĂci.

Spóïka, chcÈc zapewniÊ swoim wierzycielom peïnÈ gwarancjÚ wykonywania postanowieñ ukïadu, przygotowaïa równieĝ

(9)

alternatywny sposób spïaty zobowiÈzañ.

W przypadku, gdyby wykonanie ukïadu byïo zagroĝone, firma bÚdÈca wb posiada- niu gruntów ob wartoĂci okoïo 1,9 miliona zïotych, dokonaïaby ich natychmiastowego zbycia, co pozwoliïoby na spïatÚ okoïo dziewiÚciu rat ukïadowych. Korzystniejsze warunki restrukturyzacji zobowiÈzañ, jakie uzyskaïy banki, stanowiïy równieĝ zabez- pieczenie wykonania ukïadu. W przypadku gdyby spóïka nie osiÈgaïa zakïadanych zysków, wówczas miaïaby moĝliwoĂÊ zaciÈ- gniÚcia kredytu, pozwalajÈcego na osta- tecznÈ realizacjÚ postanowieñ ukïadowych.

Ponadto wbprzypadku niewywiÈzywania siÚ przez spóïkÚ zb postanowieñ ukïadu, kaĝdy zbwierzycieli miaï prawo wystÈpiÊ do sÈdu ob nadanie tytuïowi egzekucyjnemu, jakim jest wyciÈg zb listy wierzytelnoĂci, klauzuli wykonalnoĂci oraz dochodziÊ poszczególnych rat na drodze postÚpowa- nia egzekucyjnego. Innym zabezpieczeniem praw ib interesów wierzycieli byï równieĝ majÈtek przedsiÚbiorstwa. Gdyby dïuĝ- nik nie wykonywaï postanowieñ ukïadu, wierzyciele ib tak zostaliby zaspokojeni ze sprzedaĝy skïadników majÈtkowych Spóïki

„X”. Ponadto prawidïowe wykonaniem ukïadu byïo kontrolowane przez nadzorcÚ sÈdowego, ab osobÈ bezpoĂrednio odpo- wiedzialnÈ za realizacjÚ ukïadu byï prezes zarzÈdu.

W paědzierniku 2005 roku sÈd, wbodpo- wiedzi na pismo spóïki dotyczÈce sprawozdania nadzorcy sÈdowego zb sierpnia 2005b roku oraz na wnioski ob ogïoszenie upadïoĂci, wydaï postanowienie ob powo- ïaniu biegïego zb zakresu rachunkowoĂci ib finansów. Miaï on za zadanie ustaliÊ czy zachowano termin do zïoĝenia wniosku ob ogïoszenie upadïoĂci oraz dokonaÊ oceny czy stan majÈtku Spóïki „X” uza- sadnia ogïoszenie upadïoĂci zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu, czy teĝ poprzez likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika.

Na podstawie analizy akt sprawy oraz badañ ěródïowych przeprowadzonych wbfir- mie, obejmujÈcych m.in. badanie ksiÈg rachunkowych biegïy orzekï, iĝ spóïka dochowaïa wymaganych terminów do zïoĝenia wniosku ob ogïoszenie upadïoĂci.

Stwierdziï równieĝ, ĝe wybór wariantu upa- dïoĂci Spóïki „X” zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu daje wiÚksze gwarancje zabezpieczenia interesów jej wierzycieli niĝ wbprzypadku wariantu upadïoĂci obejmujÈcej likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika.

W listopadzie 2005 roku sÈd ogïosiï upa- dïoĂÊ Spóïki „X” zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu. OkreĂliï, ĝe upadïy bÚdzie sprawo- waï zarzÈd nad caïym swoim majÈtkiem, abtakĝe wyznaczyï nowego nadzorcÚ sÈdo- wego. MocÈ postanowienia zbtego samego miesiÈca sÈd zabezpieczyï równieĝ majÈtek dïuĝnika poprzez zawieszenie postÚpowañ egzekucyjnych prowadzonych m.in. przez ZUS, US, UrzÈd Miasta oraz komornika wbsprawach poszczególnych wierzycieli.

DziaïalnoĂÊ firmy po ogïoszeniu upa- dïoĂci byïa heroicznÈ walkÈ obprzetrwanie poïÈczonÈ zbgwaïtownym wdraĝaniem procesu naprawczego. Informacja obupadïoĂci spóïki szybko rozpowszechniïa siÚ zarówno wĂród klientów, jak ib dostawców, co spo- wodowaïo gwaïtownÈ reakcjÚ odrzucenia na rynku. Równieĝ dla pracowników, któ- rzy od wielu miesiÚcy nie dostawali wynagrodzenia wb terminie, ogïoszenie upadïo- Ăci stanowiïo kolejne ěródïo niepewnoĂci.

Wb ciÈgu zaledwie póï roku po wydaniu postanowienia zatrudnienie spadïo obokoïo 30%. Do najgwaïtowniejszych zmian doszïo na produkcji, gdzie zaïamanie zatrudnienia nastÈpiïo zarówno pod wzglÚdem iloĂci, jak ibjakoĂci.

Spóïka znalazïa siÚ wb bardzo trudnej sytuacji. Firma miesiÚcznie na pokrycie kosztów potrzebowaïa okoïo 650 tysiÚcy zïotych, zb czego niemal poïowÚ (okoïo 300b tys.) stanowiïy wynagrodzenia. Aby uzyskaÊ przychód rzÚdu 600–700 tysiÚcy zïotych przerób miesiÚczny spóïki powinien wynosiÊ okoïo 400 ton. Sprzedaĝ konstrukcji wb ciÈgu pierwszego póïrocza nie prze- kraczaïa jednak 250 ton, ab wb listopadzie 2005 roku wyniosïa jedynie 30 ton.

W maju 2006 r. nastÈpiï przeïom. Wzro- sïa wydajnoĂÊ, pojawiï siÚ zysk poprawiïy siÚ nastroje pracowników spóïki. Od tego miesiÈca wynagrodzenia wypïacane byïy juĝ regularnie ib wb terminie. Firma mogïa cieszyÊ siÚ peïnym obïoĝeniem produkcji, ab zainteresowanie wĂród poszukujÈcych pracy wzrosïo. Spóïka wbpeïni realizowaïa propozycje ukïadowe zaakceptowane przez nadzorcÚ sÈdowego.

Do dnia zgromadzenia wierzycieli przed- siÚbiorstwo prowadziïo dziaïalnoĂÊ pod nad- zorem nadzorcy sÈdowego ibpod zarzÈdem wïasnym. W celu skompletowania gïosów niezbÚdnych do akceptacji ukïadu spóïka skorzystaïa zbusïug zewnÚtrznej firmy, która na drodze negocjacji miaïa uzyskaÊ poparcie wierzycieli wbsprawie zawarcia ukïadu.

(10)

Zgromadzenie wierzycieli odbyïo siÚ wb styczniu 2008 roku. Dïuĝnik przystÈpiï do ukïadu zbmniejszÈ niĝ pierwotnie kwotÈ – okoïo 8 milionów zïotych. Staïo siÚ tak poniewaĝ czÚĂÊ wierzytelnoĂci hipotecznych zostaïa wb miÚdzy czasie spïacona, ab takĝe nie wszyscy wierzyciele zgïosili swoje wie- rzytelnoĂci do postÚpowania.

W czasie gïosowania oddano 54 waĝne gïosy na ïÈcznÈ kwotÚ niewiele ponad 7bmilionów zïotych, zbczego przeciw ukïa- dowi gïosowaïo 5 wierzycieli ob sumie wierzytelnoĂci ponad 950 tysiÚcy zïotych.

Gïosów nie oddaïo 24 wierzycieli na ïÈcznÈ kwotÚ okoïo miliona zïotych. Za ukïadem gïosowali wierzyciele obïÈcznej kwocie wie- rzytelnoĂci ponad 6 milionów zïotych, co przewyĝszaïo wiÚkszoĂÊ kwalifikowanÈ, tj. 2/3 wszystkich wierzytelnoĂci (okoïo 5,5bmilionów zïotych).

Do koñca 2010 roku zostaïo spïacone ponad 5 milionów zïotych wierzytelnoĂci objÚtych ukïadem. Do maja 2013 roku spóïka spïaciïa pozostaïe 3 miliony zïotych ib obecnie jest wb trakcie procesu zamyka- jÈcego postÚpowanie ukïadowe. Spóïka dziÚki wprowadzonym zmianom restrukturyzacyjnym osiÈgnÚïa znacznie wyĝszy poziom rentownoĂci sprzedaĝy, co zb kolei pozwoliïo jej na wypracowywanie zysków ibaktywne uczestnictwo wbrynku.

Pomimo trudnoĂci zwiÈzanych m.in.

zbkryzysem finansowym wb2009 roku czy teĝ zmniejszonej ufnoĂci na rynku ze wzglÚdu na upadïoĂÊ, firma rozwija siÚ ib realizuje bardzo duĝe kontrakty. O poprawie sytuacji wbporównaniu do 2005 roku Ăwiadczy chociaĝby wskaěnik pïynnoĂci finansowejbI, który od momentu podpisania ukïadu wb2008 roku przekracza uznawanÈ za opty- malnÈ wielkoĂÊ – 1,0.

DziÚki upadïoĂci zb moĝliwoĂciÈ zawar- ciab ukïadu ponad 150 osób zachowaïo miejsca pracy, do czego nie mogïoby dojĂÊ wb przypadku upadïoĂci obejmujÈcej likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika. Wypïacane regularnie wynagrodzenia ib osiÈgany zysk powodujÈ, ĝe do budĝetu miasta, ZUS-u ib UrzÚdu Skarbowego trafiajÈ Ărodki pie- niÚĝne, które wbprzypadku likwidacji przed- siÚbiorstwa nie byïyby odprowadzane.

Pracownicy, których poziom wynagrodzenia jest znacznie wyĝszy od zasiïku dla bezrobotnych, mogÈ nabywaÊ wiÚcej dóbr ib korzystaÊ zb wiÚkszej liczby usïug wb mie- Ăcie, wbktórym pracujÈ. BiorÈc pod uwagÚ niewielkÈ liczbÚ mieszkañców tego miasta,

fakt ten pozostaje nie bez znaczenia dla lokalnej gospodarki.

Jak widaÊ Spóïka „X” dziÚki zastosowa- niu moĝliwoĂci, jakie daje prawo upadïo- Ăciowe ibnaprawcze nie tylko nie „wypadïa”

zbrynku, lecz takĝe odbudowaïa swojÈ pozy- cjÚ ibstaïa siÚ istotnym graczem wbbranĝy, aktywnie uczestniczÈcym wbobrocie gospodarczym.

3. UpadïoĂÊ ukïadowa i likwidacyjna – analiza porównawcza

nabpodstawie Spóïki „X”

Wybór sposobu prowadzenia postÚpo- wania upadïoĂciowego wiÈĝe siÚ zbkoniecz- noĂciÈ okreĂlenia kryterium efektywnoĂci postÚpowania. Prawdopodobnie najwaĝ- niejszym zb nich sÈ koszty postÚpowania, które wbliteraturze dzielÈ siÚ na bezpoĂred- nie ibpoĂrednie.

Do kosztów bezpoĂrednich wb szczegól- noĂci zalicza siÚ: wynagrodzenie syndyka, zarzÈdcy, nadzorcy sÈdowego, koszty usïug konsultingowych oraz koszty administracyjne (wynagrodzenie osób pracujÈcych wbksiÚgowoĂci, koszty obwieszczeñ, zwoïa- nia zgromadzenia wierzycieli, koszty zwiÈ- zane ze sprzedaĝÈ majÈtku itp.) (Prusak, 2007, s. 308)

Do kosztów poĂrednich zalicza siÚ potencjalne utracone korzyĂci finansowe wbprzypadku przeprowadzenia postÚpowa- nia upadïoĂciowego obejmujÈcego likwi- dacjÚ majÈtku dïuĝnika. Moĝna je rozpa- trywaÊ zb punktu widzenia róĝnych stron biorÈcych udziaï wbpostÚpowaniu. Oprócz dïuĝnika ib wierzycieli likwidacja przedsiÚ- biorstwa moĝe mieÊ równieĝ istotny wpïyw na koszty poĂrednie obcharakterze spoïecz- nym. Przykïadem moĝe byÊ zwiÚkszenie bezrobocia, które zb kolei generuje wzrost zasiïków dla bezrobotnych oraz powoduje zmniejszenie popytu na produkty ib usïugi wb wyniku spadku dochodów osób, które straciïy pracÚ.

Ponadto istotnÈ kwestiÈ wbpodjÚciu decyzji ob sposobie prowadzenia postÚpowania oraz wbporównaniu obu wariantów jest takĝe stopieñ, wbjakim wierzyciele zostanÈ zaspokojeni ib kiedy owo zaspokojenie nastÈpi.

Wierzyciele mogÈ zbreguïy dokonaÊ wyboru pomiÚdzy niskÈ, lecz stosunkowo pewnÈ ib szybkÈ stopÈ odzyskania wierzytelnoĂci abwyĝszÈ, lecz obarczonÈ wyĝszym ryzykiem stopÈ odzyskania wierzytelnoĂci, czÚsto zwiÈ- zanÈ jednak zbdïuĝszym czasem oczekiwania.

(11)

Poniĝej znajduje siÚ porównanie postÚ- powania upadïoĂciowego obejmujÈcego likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika oraz postÚ- powania upadïoĂciowego zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu dla Spóïki „X” pod kÈtem ww. czynników.

Na poczÈtku naleĝy zaznaczyÊ, ĝe postÚ- powanie upadïoĂciowe obejmujÈce likwida- cjÚ majÈtku dïuĝnika jest postÚpowaniem dïuĝszym niĝ postÚpowanie majÈce na celu realizacjÚ postanowieñ ukïadu. Zorganizo- wanie przetargu na poszczególne skïadniki majÈtkowe upadïego, znalezienie oferen- tów dajÈcych wystarczajÈco dobrÈ cenÚ, ustalenie ib zatwierdzenie planu podziaïu, ab nastÚpnie jego wykonanie trwa od 3 do 5 lat. Okres piÚciu lat to czas, jaki przewi- dziany zostaï wbpropozycji ukïadowej spóïki

„X” do dokonania peïnej restrukturyzacji firmy ibspïatÚ wszystkich wierzycieli.

KolejnÈ kwestiÈ jakÈ trzeba porównaÊ sÈ przychody ib koszty zwiÈzane zb kaĝdym zb wariantów. W postÚpowaniu upadïo- Ăciowym obejmujÈcym likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika przychody ze sprzedaĝy produkcji, sprzedaĝy czÚĂci Ărodków trwaïych oraz egzekucji czÚĂci naleĝnoĂci zostaïy oszacowane na kwotÚ 3 765 000 zïotych. Koszt tego typu postÚpowania to okoïo milion zïotych, zb czego wiÚkszÈ czÚĂÊ stanowi wynagrodzenie syndyka. Kwota pozostaïa na spïatÚ wierzycieli wynosi po przepro- wadzeniu likwidacji majÈtku ponad dwa miliony zïotych.

Dla porównania, wb przypadku postÚ- powania zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu przychody wb ciÈgu trzech lat oszacowane zostaïy na wysokoĂÊ ponad dwunastu milio- nów zïotych. Z dokumentów spóïki moĝna wywnioskowaÊ, ĝe koszt nadzorcy sÈdowego wyniósï okoïo 100 tysiÚcy zïotych. DodajÈc do tej kwoty inne koszty administracyjne caïkowity koszt postÚpowania nie przekro- czyï miliona zïotych. Oznacza to, ĝe Ărodki pozostaïe na spïatÚ wierzycieli sÈ nieporów- nywalnie wiÚksze ibwynoszÈ ponad 12 milio- nów zïotych, abco za tym idzie ibpozwalajÈ na peïniejszÈ spïatÚ wierzycieli.

Z istoty niewypïacalnoĂci wynika, ĝe wierzyciele nie mogÈ byÊ zaspokojeni wb caïoĂci. Jednak celem kaĝdego postÚ- powania upadïoĂciowego, zgodnie zbart. 2 prawa upadïoĂciowego ibnaprawczego, jest zaspokojenie wierzycieli wbjak najwyĝszym stopniu. Oprócz tego celu, prawo powinno takĝe zapobiegaÊ dalszym niewypïacalno- Ăciom – takim, które mogïyby powodowaÊ

niewypïacalnoĂÊ innych podmiotów, bÚdÈ- cych wierzycielami dïuĝnika.

W zwiÈzku zbtym, pomimo zredukowa- nia najwiÚkszych wierzytelnoĂci ob 30%, wierzyciele zgodnie zb propozycjÈ ukïa- dowÈ ib tak zostanÈ spïaceni wb wiÚkszym stopniu wb przypadku upadïoĂci zb moĝli- woĂciÈ zawarcia ukïadu (87%) niĝ wbprzypadku upadïoĂci obejmujÈcej likwidacjÚ majÈtku dïuĝnika (21%). Co wiÚcej wbdru- gim wariancie, zgodnie zbprawem upadïo- Ăciowym ib naprawczym, pierwszeñstwo wbuzyskaniu naleĝnoĂci majÈ ZUS, UrzÈd Skarbowy oraz banki, co dla pozostaïych wierzycieli, wbtym dostawców, oznacza, ĝe zabraknie Ărodków na ich zaspokojenie.

W przeciwieñstwie do upadïoĂci likwidacyjnej, zatwierdzenie ukïadu umoĝliwia wierzycielom planowanie swoich dziaïalno- Ăci, uwzglÚdniajÈc przychody pochodzÈce zbrat ukïadowych. Otrzymywane regularnie kwoty wierzyciele mogÈ na bieĝÈco wïÈczaÊ do obrotu ibdziÚki nim osiÈgaÊ korzyĂci, co stanowi potwierdzenie zasady ob zapobie- ĝeniu niewypïacalnoĂci innych podmiotów (wierzycieli spóïki). Jak widaÊ wbprzypadku Spóïki „X” zaspokojenie wbdrodze ukïadu jest wiÚc rozwiÈzaniem stabilnym ib opïa- calnym wb przeciwieñstwie do likwidacji, gdyĝ wb przypadku likwidacji nie istnieje konkretna data wypïacenia pieniÚdzy na rzecz wierzycieli przez syndyka, natomiast wbprzypadku ukïadu okreĂlenie takiej daty jest moĝliwe.

KolejnÈ kwestiÈ jakÈ naleĝaïoby poru- szyÊ jest zatrudnienie. Spóïka „X” pomimo sïabej kondycji finansowej na bieĝÈco regulowaïa zobowiÈzania zbtytuïu wynagrodzenia za pracÚ. UpadïoĂÊ zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu stwarzaïa wiÚkszÈ szansÚ dla pracowników na utrzymanie dotychczasowych miejsc pracy. Gdyby nawet udaïo siÚ, poprzez likwidacjÚ, zbyÊ caïe przed- siÚbiorstwo, nie ma pewnoĂci, ĝe nowy nabywca utrzymaïby zatrudnienie na nie- zmienionym poziomie.

Ostatnim czynnikiem, który przema- wiaï za upadïoĂciÈ ukïadowÈ wbprzypadku Spóïki „X” byï fakt, iĝ wb mieĂcie, wb któ- rym prowadziïa dziaïalnoĂÊ, odgrywaïa ona istotnÈ rolÚ. Po pierwsze, przez lata wb spóïce zatrudnionych byïo od 150 do 200 osób, wbtym osób wyspecjalizowanych wb obróbce stali. Likwidacja tak duĝego przedsiÚbiorstwa wb rejonie oznaczaïaby stosunkowo duĝy wzrost bezrobocia ibdïu- gotrwaïe trudnoĂci mieszkañców wb zna-

(12)

lezieniu pracy na odpowiednich ich kwa- lifikacjom stanowiskach. Dla miasta taka sytuacja oznaczaïaby zwiÚkszenie kosztów poprzez obowiÈzek zapewnienia bezro- botnym zasiïku. Byïoby to takĝe równo- znaczne ze zmniejszeniem wpïywów do budĝetu miasta, np. zb tytuïu podatków.

Mniejsze dochody podatników oznaczajÈ równieĝ mniejszy popyt na dobra ibusïugi, abtym samym mniejsze wpïywy pozostaïych mieszkañców miasta itd.

ReasumujÈc upadïoĂÊ zb moĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu wb przypadku Spóïki „X”

byïa korzystniejszym rozwiÈzaniem niĝ upa- dïoĂÊ likwidacyjna. Dotyczyïo to zarówno wierzycieli, których wierzytelnoĂci wbprzypadku upadïoĂci ukïadowej zostaïy zaspokojone wbwiÚkszym stopniu niĝ likwidacyjnej, ale takĝe spóïki, miasta ibspoïecznoĂci lokalnej.

Podsumowanie

Analiza problemu jakim jest upadïoĂÊ przedsiÚbiorstwa oraz badanie przeprowa- dzone wbSpóïce „X” sÈ jedynie próbÈ zro- zumienia bardzo zïoĝonego zjawiska, jakim jest bankructwo.

W artykule starano siÚ wbprosty sposób przedstawiÊ wb sposób teoretyczny ib prak- tyczny przebieg postÚpowania upadïoĂcio- wego. Pokazano, jakich argumentów uĝyïa firma we wniosku ob upadïoĂÊ, aby prze- konaÊ sÚdziego do ogïoszenia upadïoĂci zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu. Wskazano równieĝ trudnoĂci, jakie napotkaïa spóïka wb trakcie postÚpowania upadïoĂciowego, abtakĝe przedstawiono konkretne sposoby restrukturyzacji zadïuĝonego przedsiÚ- biorstwa, które wb prawie upadïoĂciowym ibnaprawczym nie zostaïy wskazane.

W trakcie badania sprawozdañ finansowych spóïki oraz rozmów zbzarzÈdem ibpra- cownikami starano siÚ odnaleěÊ czynniki, które doprowadziïy do upadïoĂci przedsiÚ- biorstwa. Efekty tej pracy wbznacznej czÚĂci pokrywaïy siÚ zb wnioskami autorów licznych publikacji na temat bankructwa. Tak jak wb innych przedsiÚbiorstwach, wb przypadku Spóïki „X” nie jest moĝliwe wskaza- nie jednej przyczyny upadïoĂci. Bankructwo firmy byïo wynikiem poïÈczenia czynników egzogenicznych, endogenicznych, ab takĝe niefortunnego zbiegu róĝnych wydarzeñ.

Udaïo siÚ teĝ udowodniÊ, ĝe bankructwo przedsiÚbiorstwa nie musi oznaczaÊ koñca jego istnienia. Spóïka „X” jest przykïa- dem firmy, która pomyĂlnie przeszïa proces restrukturyzacji ib powróciïa na rynek pomimo licznych trudnoĂci, które wiÈzaïy siÚ zb utratÈ wiarygodnoĂci firmy wĂród klientów ibpracowników na skutek ogïosze- nia upadïoĂci. Wdraĝanie planu naprawczego ibbrak na ten cel funduszów stanowiïy kolejne ěródïo niepewnoĂci. WiÚkszoĂÊ pro- blemów jednak udaïo siÚ rozwiÈzaÊ. Firma odzyskaïa pïynnoĂÊ finansowÈ, zaufanie na rynku ibod 2007 roku zaczÚïa przynosiÊ zyski. Restrukturyzacja procesu produkcyjnego przyniosïa takĝe wzrost rentownoĂci.

Pomimo istnienia wiÚkszej liczby przy- kïadów sukcesów, jakie odnoszÈ firmy wb zwiÈzku zb wykorzystaniem moĝliwoĂci gwarantowanych przez prawo upadïoĂciowe ibnaprawcze, upadïoĂÊ zbmoĝliwoĂciÈ zawarcia ukïadu jest wciÈĝ rozwiÈzaniem rzadziej stosowanym niĝ upadïoĂÊ obejmujÈca likwi- dacjÚ majÈtku upadïego. Dlatego szczegól- nie waĝnym zadaniem byïo wykazanie, ĝe upadïoĂÊ ukïadowa moĝe byÊ rozwiÈzaniem korzystniejszym od upadïoĂci likwidacyjnej.

Z przeprowadzonego badania wynika, iĝ upadïoĂÊ ukïadowa wb przypadku Spóïki

„X” byïa rozwiÈzaniem znacznie korzystniejszym dla wszystkich interesariuszy firmy niĝ upadïoĂÊ likwidacyjna.

Jak juĝ wielokrotnie wspominaïam zja- wisko upadïoĂci jest niezwykle zïoĝone ib jeszcze przez dïugi czas stanowiÊ bÚdzie bogate ěródïo badañ. WciÈĝ przeprowa- dzane sÈ próby stworzenia modelu, który ostrzegaïby przed zagroĝeniem bankructwa, jednak jest to ĝmudna praca, której efekty sÈ bardzo niepewne.

Bibliografia

Flaga-Gieruszyñska, K. (2009). Prawo upadïoĂciowe ib naprawcze, 3. wyd. Warszawa: Wydawnictwo C.H.bBeck.

Prusak, B. (red.) (2007). Ekonomiczne ib prawne aspekty upadïoĂci przedsiÚbiorstw. Warszawa:

Difin.

Witosz, A. (2010). Prawo upadïoĂciowe ibnaprawcze Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.

Zedler, F. (2009). Prawo upadïoĂciowe ibnaprawcze wbzarysie. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.