Znajomoœæ dzia³añ podejmowanych przez jednostki samorz¹du terytorialnego w zakresie wspierania przedsiêbiorczoœci

Katedra Bankowoœci,

Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej w Lublinie

W O J C I E C H M I S T E R E K

Znajomoœæ dzia³añ podejmowanych przez jednostki samorz¹du terytorialnego w zakresie wspierania przedsiêbiorczoœci

Assessment of knowledge of the activities undertaken by local authorities as regards support to entrepreneurship

S³owa kluczowe: jednostki samorz¹du terytorialnego, przedsiêbiorczoœæ, instrumenty wpierania przedsiêbiorczoœci

Keywords: local government units, entrepreneurship, the instruments of supporting entrepreneurship

Wstêp

Jednostki samorz¹du terytorialnego, funkcjonuj¹c w ramach i z upowa¿- nienia pañstwa, maj¹ okreœlony zakres zadañ do wykonania, który zosta³ im narzucony w ramach podzia³u kompetencji pomiêdzy w³adzê pañstwow¹ i po- szczególne samorz¹dy

. Zadania te, jak stanowi art. 166 Konstytucji, dziel¹ siê na w³asne, i to one powinny dominowaæ, oraz zlecone przez administra- cje rz¹dow¹, które ograniczaj¹ zakres samodzielnoœci gmin, powiatów lub

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K £ O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A

VOL. XLVI, 2 SECTIO H 2012

1

Szczegó³owy podzia³ zadañ przypadaj¹cy na poszczególne szczeble samorz¹du terytorialne- go zosta³ sprecyzowany w ustawach samorz¹dowych: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz¹dzie gminnym, Dz. U. 2001, nr 142 poz. 1591 z póŸn. zm., art. 7, Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r.

o samorz¹dzie powiatowym, Dz. U. 2001, nr 142 poz. 1592 z póŸn. zm., art. 4, Ustawa z dnia

5 czerwca 1998 r. o samorz¹dzie województwa, Dz. U. 2001, nr 142 poz. 1590 z póŸn. zm.,

art. 11, 14.

województw samorz¹dowych. Zadania w³asne jednostek samorz¹dowych mo¿na podzieliæ na dwie grupy: obligatoryjne oraz fakultatywne. Realizacja pierwszej grupy zadañ jest konieczna i wynika z ustawowo narzuconych obowi¹zków, natomiast druga wykonywana jest przy dostêpnych i wystar- czaj¹cych œrodkach

. Niestety brak realizacji zasady adekwatnoœci œrodków do zadañ w polskiej praktyce

utrudnia mo¿liwoœæ wygospodarowania odpo- wiednich œrodków na zadania dodatkowe w poszczególnych samorz¹dach.

W konsekwencji realizowane s¹ one w stopniu minimalnym, mimo ¿e czêsto maj¹ kluczowe znaczenie dla rozwoju danej spo³ecznoœci lokalnej.

Jednym z przyk³adów realizacji zadañ fakultatywnych s¹ projekty gmin i powiatów wp³ywaj¹ce na kszta³towanie w³aœciwego œrodowiska do pro- wadzenia i rozwoju przedsiêbiorczoœci w regonie. Chocia¿ wy¿ej wspomniane akty prawne nie wskazuj¹ tego obszaru jako obligatoryjnego dla JST, jednak jego wp³yw na prawid³owe funkcjonowanie spo³ecznoœci lokalnej sk³ania do zintensyfikowania dzia³añ w tym zakresie. Wysoka aktywnoœæ gospodarcza rodzimych przedsiêbiorców oraz ewentualne pozyskanie du¿ych inwestorów zewnêtrznych ma bezpoœredni wp³yw na pojawienie siê nowych miejsc pracy, co ma kluczowe znaczenie dla spadku bezrobocia. To zaœ poci¹ga za sob¹ zmniejszenie uzale¿nienia spo³ecznoœci lokalnej od pomocy spo³ecznej, a tym samy zwiêksza samodzielnoœæ dochodow¹ mieszkañców, zw³aszcza ¿e wzrost aktywnoœci gospodarczej przyczynia siê jednoczeœnie do wzrostu dochodów mieszkañców. Mo¿na wiêc zauwa¿yæ, ¿e aktywnoœæ gmin i powiatów w tym wzglêdzie, chocia¿ ustawowo fakultatywna, ma kluczowe znaczenie dla prawid³owego ¿ycia mieszkañców i samej jednostki, która mo¿e w przysz³oœci oczekiwaæ zwiêkszonych wp³ywów z podatków i op³at lokalnych oraz z gminnej lub powiatowej czêœci podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych.

Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e dzia³ania podejmowane w tym wzglêdzie s¹ kosztowne, a efekty pojawiaj¹ siê dopiero w perspektywie d³ugoterminowej.

Konieczne jest bowiem prze³amanie wielu barier, które dotycz¹ zarówno akty- wizowania lokalnych przedsiêbiorców, jak i pozyskania du¿ych inwestorów

2

M. Kosek-Wojnar, K. Surówka, Podstawy finansów samorz¹du terytorialnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 46.

3

Zasada ta stanowi, i¿ wysokoœæ zasobów finansowych spo³ecznoœci lokalnej powinna byæ dostosowana do zakresu uprawnieñ i obowi¹zków przyznanych jej w Konstytucji lub innych regulacjach prawnych. Szerzej na ten temat: A. Pomorska, Zasady ogólne finansów publicznych,

„Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego” 2002, nr 6, s. 10–11 oraz W. Miemiec, Prawne gwa-

rancje samodzielnoœci finansowej gminy w zakresie dochodów publicznoprawnych, Kolonia Li-

mited 2005, s. 82.

zewnêtrznych. Najwa¿niejsze ograniczenia w tym obszarze zosta³y zaprezen- towane w tabeli 1.

1. Instrumenty wspierania przedsiêbiorczoœci w gminach i powiatach

Jednostki samorz¹du terytorialnego dysponuj¹ wieloma instrumentami, które mog¹ zostaæ zastosowane, aby zaktywizowaæ lokalnych przedsiêbiorców lub ewentualnie pozyskaæ znacznych inwestorów zewnêtrznych. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e narzêdzia te s¹ jedynie form¹ poœredniego oddzia³ywania, która nie generuje natychmiastowych efektów, je¿eli w ogóle takie siê pojawiaj¹. Do- datkowo w wielu przypadkach zastosowanie poszczególnych instrumentów wymaga zaanga¿owania znacznych nak³adów kapita³owych lub te¿ oznacza zmniejszenie wp³ywów bud¿etowych w kolejnych latach.

Pierwsz¹ grupê takich instrumentów stanowi¹ systemy ulg i zwolnieñ umo¿liwiaj¹ce zmniejszenie obci¹¿eñ zwi¹zanych podatkami i op³atami lokalnymi. S¹ to jedne z najczêœciej stosowanych narzêdzi interwencjonizmu gmin, jednak maj¹ bardzo ograniczony wp³yw na zwiêkszenie aktywnoœci gospodarczej w regionie. Z jednej strony jest to wynik wzglêdnie niskich obci¹¿eñ podatkowych p³aconych na rzecz gminy przez ma³ych inwestorów, a z drugiej z powszechnoœci zastosowania tego narzêdzia w przypadku du¿ych podmiotów, które uwa¿aj¹, ¿e takie zwolnienia zawsze im siê nale¿¹.

Warto tak¿e zaznaczyæ, ¿e narzêdzie to mo¿e byæ stosowane wy³¹cznie w gminach i to g³ównie w przypadku podatku od nieruchomoœci, gdy¿

Tabela 1. Bariery inwestowania w œrodowisku lokalnym

Bariery rozwoju lokalnych przedsiêbiorstw Bariery pozyskania inwestorów zewnêtrznych 1 S³aboœæ infrastruktury S³aboœæ infrastruktury

2 Niedostateczny poziom wiedzy przedsiêbiorców

i pracowników Brak wykwalifikowanej si³y roboczej 3 Konkurencja na rynku Ograniczenia si³y nabywczej lokalnego rynku

4 Bariery administracyjne i prawne oraz niedoskona³oœæ systemu fiskalnego

Niechêæ w³adz lokalnych wobec zewnêtrznych inwestorów

5 Niska dostêpnoœæ instrumentów finansuj¹cych start i rozwój dzia³alnoœci

Nieprzychylne nastawienie ludnoœci wobec obcego kapita³u

6 Niska dostêpnoœæ do informacji

ród³o: M. Kogut-Jaworska, Instrumenty interwencjonizmu lokalnego w stymulowaniu rozwoju

gospodarczego, CeDeWu, Warszawa 2008, s. 31–32

pozosta³e szczeble samorz¹du terytorialnego nie maj¹ w³aœciwego w³adztwa podatkowego

.

Znacznie wiêkszy wp³yw na aktywizowanie przedsiêbiorczoœci maj¹ na- rzêdzia zwi¹zane ze zbyciem lub oddaniem do u¿ytkowania sk³adników mienia komunalnego. Duzi inwestorzy zewnêtrzni oczekuj¹ bowiem odpowiednich terenów z dostêpem do poszczególnych mediów, które pozwol¹ im na znaczne zmniejszenie nak³adów zwi¹zanych z rozpoczêciem dzia³alnoœci. W konse- kwencji gminy oraz powiaty staraj¹ siê tak realizowaæ politykê planowania przestrzennego, aby sprostaæ ich oczekiwaniom, tworz¹c odpowiednie strefy przemys³owe. Nie bez znaczenia w tym przypadku jest tak¿e cena za grunt, która powinna byæ tak skalkulowana, aby z jednej strony nie uszczuplaæ wp³ywów bud¿etowych, a z drugiej aby stanowiæ w³aœciw¹ zachêtê dla inwestorów.

W przypadku ma³ych i najczêœciej lokalnych firm najwa¿niejszym instru- mentem w obszarze aktywizowania przedsiêbiorczoœci jest polityka cenowa zwi¹zana z najmem lub dzier¿aw¹ maj¹tku komunalnego. To bowiem czynsz stanowi jedno z najwiêkszych obci¹¿eñ dla tej grupy firm, dlatego samorz¹dy staraj¹ siê minimalizowaæ te obci¹¿enia, aby kreowaæ odpowiednie œrodowisko do rozwoju malej lokalnej przedsiêbiorczoœci

. Czêsto wiêc staraj¹ siê zani¿aæ koszty najmu w lokalach gminnych lub powiatowych, aby zwiêkszyæ szanse dla trwa³ego rozwoju lokalnych firm. Przyk³adem takiego dzia³ania jest ostatni

„Konkurs ofert na najem komunalnych lokali u¿ytkowych po³o¿onych w Po- znaniu”, w którym to wybrane podmioty gospodarcze bêd¹ mog³y wynaj¹æ lokal komunalny w preferencyjnej cenie 1 z³/m

. W³adze miasta, licz¹c siê z du¿ym zainteresowaniem konkursem, przyjê³y, ¿e na wybór podmiotu wp³yw bêd¹ mia³y nie tylko czynniki ekonomiczne, ale tak¿e znaczenie danej dzia³alnoœci dla odpowiedniego wizerunku centrum miasta

.

Jednym z najwa¿niejszych instrumentów rozwoju przedsiêbiorczoœci w danej spo³ecznoœci lokalnej jest rozbudowa infrastruktury i to zarówno tej bezpoœrednio wp³ywaj¹cej na koszt rozwoju i funkcjonowania firmy, czyli dostêpnoœæ do poszczególnych mediów, jak i tej poœrednio oddzia³uj¹cej na prawid³owe funkcjonowanie firm, jak np. drogi. Nale¿y jednak zauwa¿yæ,

¿e dzia³ania w tym wzglêdzie, chocia¿ bardzo oczekiwane przez samych

4

W. Jarczewski, Pozyskiwanie inwestorów do gmin, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., War- szawa 2007, s. 68–69.

5

M Kogut-Jaworska, Instrumenty interwencjonizmu lokalnego w stymulowaniu rozwoju gos- podarczego, CeDeWu, Warszawa 2008, s. 99–102.

6

http://bip.um.poznan.pl/bip/public/bip/news.html?co=print&id=46617&instance=1056&lan

g=pl&or_id=29.

przedsiêbiorców, s¹ bardzo kosztowne, a dodatkowo ich efekty s¹ trudne do przewidzenia i skalkulowania. Dodatkowo dzia³ania w tym obszarze nie s¹ postrzegane przez mieszkañców oraz samych przedsiêbiorców jako wsparcie dzia³alnoœci gospodarczej, a raczej jako obowi¹zkowe inwestycje w poprawê standardu ¿ycia mieszkañców.

JST realizuj¹ tak¿e coraz wiêcej projektów maj¹cych bezpoœredni wp³yw poprawê œrodowiska dla rozwoju przedsiêbiorczoœci w regionie. Chodzi tu zarówno o dzia³ania zwi¹zane z u³atwieniem wspó³pracy pomiêdzy samorz¹dem i przedsiêbiorcami, jak i wspólne promowanie firm i regionów na ró¿nego rodzaju targach bran¿owych. Przyk³adem takiej dzia³alnoœci s¹ gminne lub powiatowe inicjatywy zwi¹zane z promocj¹ turystyki lokalnej, gdzie wspólnie z podmiotami gospodarczymi realizowane s¹ projekty kszta³tuj¹ce w³aœciwy wizerunek turystyki w regionie. Coraz czêœciej pojawiaj¹ siê tak¿e inicjatywy tworz¹ce lokalne instytucje otoczenia biznesu, które z jednej strony zabez- pieczaj¹ podmiotom gospodarczym dostêp do taniego kapita³u, g³ównie zwrot- nego, a z drugiej umo¿liwiaj¹ dostêp do tanich lub darmowych porad zwi¹za- nych z prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej

.

2. Rozpoznawalnoœæ dzia³añ podejmowanych przez jednostki samorz¹du terytorialnego w zakresie wpierania przedsiêbiorczoœci

Wy¿ej zaprezentowane dzia³ania aktywizuj¹ce przedsiêbiorczoœæ s¹ w po- szczególnych regionach realizowane z ró¿nym natê¿eniem, na co wp³yw maj¹ ograniczone œrodki, jakie niektóre gminy lub powiaty mog¹ wygospodarowaæ na omawiany cel. Dodatkowo nale¿y zauwa¿yæ, ¿e znaczna czêœæ z nich nie jest zauwa¿ana przez spo³ecznoœæ lokaln¹, co mo¿e byæ efektem s³abej komunikacji pomiêdzy w³adzami samorz¹dowymi, a samymi mieszkañcami lub brakiem odpowiedniej promocji tych dzia³añ. Potwierdzeniem tej sytuacji mog¹ byæ badania przeprowadzone w piêciu wybranych powiatach województwa lubel- skiego, które szerzej omówiono w nastêpnej czêœci artyku³u.

1.1. Metodologia oraz opis próby badawczej

W ramach projektu „Lubelskie asocjacje zarz¹dzania zmian¹ gospodarcz¹ w powiatach”, wspó³finansowanego ze œrodków z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego, przeprowadzone zosta³y badania son- da¿owe, których jednym z elementów by³a identyfikacja znajomoœci dzia³añ

7

W. Jarczewski, op. cit., s. 92–122.

podejmowanych przez gminy i powiaty w zakresie aktywizacji gospodarczej regionu. Badaniami objêci zostali mieszkañcy 5 powiatów województwa lubel- skiego: janowskiego, krasnostawskiego, kraœnickiego, opolskiego oraz zamoj- skiego. W ka¿dym powiecie przebadanych zosta³o odpowiednio po 100 osób fizycznych oraz 40 podmiotów gospodarczych.

Wœród ankietowanych gospodarstw domowych dominowa³y kobiety, które stanowi³y ponad 60% populacji. W próbie badawczej znalaz³y siê osoby o ró¿nym statusie na rynku pracy, z czego najwiêksz¹ grupê stanowili eme- ryci/renciœci (ponad 40% populacji), a najmniejsz¹ osoby jeszcze nieaktywne na rynku pracy, czyli studenci/uczniowie – 6%. Znaczn¹ reprezentacjê mia³y osoby pracuj¹ce (blisko 40% populacji) oraz osoby bezrobotne (11% populacji).

Wœród przedsiêbiorstw zosta³y przeankietowane g³ównie mikroprzedsiê- biorstwa, które stanowi³y 70% populacji. Jedn¹ czwart¹ analizowanych pod- miotów stanowi³y podmioty ma³e, a firmy œrednie i du¿e stanowi³y ³¹cznie tylko 5%. Badane firmy charakteryzowa³y siê bardzo wysok¹ dywersyfikacj¹ ze wzglêdu na bran¿ê. Najwiêksz¹ grupê stanowi³y firmy prowadz¹ce dzia³alnoœæ handlow¹. Ich udzia³ wœród ankietowanych wyniós³ ponad 25%. Nieco mniejszy odsetek ankietowanych stanowi³y firmy us³ugowe – 21,7% oraz reprezentanci bran¿y budowlanej – 8,5%.

1.2. Znajomoœæ dzia³añ gmin i powiatów w zakresie aktywizacji gospodarczej w regionie wœród gospodarstw domowych

Jak pokazuj¹ dane zamieszczone na rysunku 1, dzia³ania które s¹ realizowane przez gminy i powiaty w zakresie wspierania przedsiêbiorczoœci w regionie nie s¹ znane wœród mieszkañców tych jednostek. Zaledwie 4–5% mieszkañców nie tylko wie, ¿e takie dzia³ania s¹ podejmowane, ale tak¿e potrafi je wymieniæ. Dodatkowo kolejne blisko 10% badanych stwierdzi³o, ¿e maj¹ œwiadomoœæ, ¿e takie dzia³ania s¹ realizowane, jednak nie potrafi¹ ich skonkretyzowaæ. W konsekwencji znaczna wiêkszoœæ spo³ecznoœci lokalnej nie ma œwiadomoœci podejmowanych dzia³añ w tym zakresie i dotyczy to zarówno gmin, jak i powiatów.

Nale¿y jednak zauwa¿yæ, ¿e aktywnoœæ poszczególnych powiatów jest zró¿nicowana. Najs³abiej w badaniach oceniony zosta³ powiat zamojski, gdzie tylko pojedynczy respondenci mieli œwiadomoœæ podejmowanych dzia³añ w tej dziedzinie, a dodatkowo ¿aden z nich nie wskaza³ na ich zakres. Dla odmiany w powiecie kraœnickim a¿ 20% gospodarstw domowych by³a œwiadoma wspar- cia przedsiêbiorczoœci ze strony JST, z czego 1/3 by³a w stanie wskazaæ konkretne dzia³ania.

Porównuj¹c opinie respondentów na temat aktywnoœci obu szczebli samo-

rz¹dowych, nale¿y zauwa¿yæ nieznacznie lepszy wynik w przypadku gmin.

Wydaje siê, ¿e ma to swoje uzasadnienie w wiêkszej dostêpnoœci tego szczebla samorz¹dowego do instrumentów wspieraj¹cych przedsiêbiorczoœæ, takich jak:

ulgi i zwolnienia z podatków i op³at lokalnych, u³atwienia w zak³adaniu i prowadzeniu dzia³alnoœci czy te¿ w³aœciwe przygotowanie terenów inwes- tycyjnych i ich uzbrojenie w odpowiednie media. Powiaty zaœ dysponuj¹ znacznie mniejszymi mo¿liwoœciami wygospodarowania wymaganych œrodków na kreowanie przedsiêbiorczoœci w regionie, a dodatkowo ich dzia³alnoœæ sprowadza siê g³ównie do tworzenia odpowiedniej infrastruktury technicznej.

Dzia³ania te, chocia¿ kluczowe dla omawianej problematyki, nie s¹ uto¿samiane z kreowaniem przedsiêbiorczoœci, a raczej z popraw¹ œrodowiska bytowego mieszkañców. Tym samym nieznacznie tylko lepszy wynik gmin w porównaniu z powiatami nale¿y raczej uznaæ za s³aboœæ podstawowego szczebla samo- rz¹dowego i to w tym obszarze nale¿y poszukiwaæ znacznego potencja³u poprawy sytuacji.

Analizuj¹c analogiczne badania przeprowadzone wœród przedsiêbiorstw z tych samych powiatów, mo¿na dostrzec wyraŸn¹ poprawê sytuacji. Jak pokazuj¹ dane zamieszczone na rysunku 2, ju¿ oko³o 30% respondentów wskaza³o, ¿e ma œwiadomoœæ realizowanych dzia³añ gmin i powiatów akty- wizuj¹cych przedsiêbiorczoœæ. I chocia¿ wci¹¿ wiêkszoœæ firm nie dostrzega wsparcia ze strony samorz¹dów (oko³o 70% respondentów), to jednak ju¿

kilkanaœcie procent z nich nie tylko wie, ¿e takie dzia³ania s¹ podejmowane, ale tak¿e jest w stanie konkretnie je wymieniæ. Oznacza to, ¿e z omawian¹ pomoc¹

Rys. 1. Znajomoœæ wœród gospodarstw domowych dzia³añ powiatów i gmin w zakresie aktywiza- cji gospodarczej w regionie

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie badañ ankietowych

ze strony JST spotka³y siê bezpoœrednio w swojej dzia³alnoœci lub te¿ maj¹ œwiadomoœæ, ¿e tego typu pomoc uzyska³y firmy z ich otoczenia gospodarczego.

Potwierdzeniem tej tezy s¹ wyniki badañ, które wskazuj¹, ¿e wœród badanych firm znalaz³o siê 10% podmiotów, które uczestniczy³y w projektach aktywi- zuj¹cych przedsiêbiorczoœæ w regionie.

Podobnie jak w przypadku wczeœniej opisanych badañ przeprowadzonych wœród gospodarstw domowych, tak¿e przedsiêbiorcy z ró¿nych powiatów odmiennie oceniaj¹ aktywnoœæ samorz¹dów. Ponownie zdecydowanie najs³abiej oceniono powiat zamojski, gdzie tylko pojedyncze firmy mia³y œwiadomoœæ realizowanych dzia³añ progospodarczych. W przypadku trzech pozosta³ych powiatów ocena jest zdecydowania wy¿sza, gdy¿ oko³o po³owy respondentów mia³a œwiadomoœæ aktywnoœci JST, z czego oko³o 1 firm by³a w stanie wskazaæ konkretne projekty.

Porównuj¹c dane dotycz¹ce obu szczebli samorz¹dowych, nale¿y dostrzec,

¿e samorz¹d powiatu wydaje siê nieznacznie aktywniejszy. Dzia³ania gmin chocia¿ mniej rozpoznawalne konkretniejsze, czego potwierdzeniem jest wzglêdnie du¿a grupa respondentów potrafi¹ca jednoznacznie wskazaæ, jakie formy wsparcia by³y przez tê jednostkê realizowane. Dodatkowo badania szczegó³owe pokaza³y, ¿e wœród podmiotów, które uzyska³y bezpoœrednie wsparcie, znalaz³y siê a¿ 3 firmy, które uzyska³y takie wsparcie od pod- stawowego szczebla samorz¹dowego. Ta sytuacja potwierdza wczeœniejsze spostrze¿enia, ¿e to wœród gmin jest znacznie wiêkszy potencja³ poprawy sytuacji, gdy¿ to one maj¹ znacznie wiêksze mo¿liwoœci finansowe i poza- finansowe oddzia³ywania na rozwój gospodarczy.

Wy¿ej opisany negatywny obraz oddzia³ywania jednostek samorz¹du tery- torialnego na przedsiêbiorczoœæ sk³ania do zastanowienia siê nad przyczynami takiej sytuacji.

Z jednej strony mo¿e byæ to konsekwencja mniejszej od oczekiwañ miesz- kañców aktywnoœci w zakresie pozyskiwania inwestorów zewnêtrznych oraz wspierania rozwoju lokalnej przedsiêbiorczoœci. W efekcie brak jest spektaku- larnych i powszechnie znanych dzia³añ realizowanych w badanych powiatach, takich jak Specjalne Strefy Ekonomiczne, Parki Naukowo-Technologiczne, czy te¿ odpowiednio przygotowane tereny inwestycyjne, na których ju¿ aktywnie funkcjonowaliby duzi i rozpoznawalni inwestorzy.

Z drugiej strony na tak nisk¹ ocenê dzia³añ gmin i powiatów mo¿e mieæ wp³yw s³aba komunikacja pomiêdzy JST i spo³ecznoœci¹ lokaln¹. Co oznacza,

¿e w badanych gminach i powiatach jest realizowanych wiele dzia³añ w zakresie

wpierania przedsiêbiorczoœci, jednak o ich efektach nie s¹ informowani ich

mieszkañcy. Tym samym tylko nieliczni, którzy czêsto bezpoœrednio otrzymali

jakieœ wsparcie, maj¹ o nich odpowiedni¹ wiedzê. Tak¹ sytuacjê tak¿e nale¿y oceniæ negatywnie, gdy¿ jednym z elementów budowania odpowiedniego œrodowiska dla rozwoju przedsiêbiorczoœci lokalnej jest dotarcie z realizo- wanymi dzia³aniami do jak najszerszego audytorium i to zarówno w gminie lub w powiecie, ale tak¿e do inwestorów zewnêtrznych. Jednym z kluczowych aspektów przyczyniaj¹cych siê do rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów jest bowiem wykreowanie postaw przedsiêbiorczych wœród miesz- kañców, co przyczyni siê do powstawania wielu ma³ych lokalnych podmiotów.

Dodatkowo wypromowanie regionu jako atrakcyjnego dla inwestorów ze- wnêtrznych mo¿e skutkowaæ pojawieniem siê du¿ych i spektakularnych inwes- tycji. W obu przypadkach konieczne jest stworzenie w³aœciwego obrazu gminy lub powiatu jako miejsca przyjaznego przedsiêbiorcom.

Potwierdzeniem tezy o s³abej promocji dzia³añ zwi¹zanych z kreowaniem przedsiêbiorczoœci realizowanych przez gminy i powiaty s¹ badania fokusowe przeprowadzone wœród mieszkañców, którzy s¹ zatrudnieni lub wspó³pracuj¹ z podmiotami bezpoœrednio odpowiedzialnymi za rozwój przedsiêbiorczoœci w regionie, w tym g³ównie w instytucjach otoczenia biznesu. Osoby uczest- nicz¹ce w badaniu mia³y za zadanie oceniæ dzia³alnoœæ gmin i powiatów w dwóch obszarach: aktywnoœci i skutecznoœci wspierania przedsiêbiorczoœci.

W przypadku tej wyselekcjonowanej grupy osób, która ma znacznie wiêksz¹ œwiadomoœæ realizowanych projektów przez gminy lub powiaty ocena dzia³añ JST w zakresie oddzia³ywania na przedsiêbiorczoœæ jest znacznie lepsza. Jak

Rys. 2. Znajomoœæ wœród podmiotów gospodarczych dzia³añ powiatów i gmin w zakresie aktywizacji gospodarczej w regionie

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie badañ ankietowych

pokazuj¹ dane zamieszczone na rysunku 3, najwiêksze skupienie odpowiedzi znalaz³o siê w lewej i górnej æwiartce mapy percepcji, co oznacza, ¿e respon- denci ocenili dzia³ania gmin i powiatów jako aktywne, a dodatkowo jako wzglêdnie skuteczne. Co prawda, wzglêdnie du¿a grupa badanych (24%) znalaz³a siê po przeciwnej stronie mapy percepcji, jednak w ich przypadku wskazania nie odbiega³y znacz¹co od œrodka osi, co wskazuje, ¿e si³a ich negatywnych opinii nie jest zbyt wielka.

Potwierdzaj¹ to badania szczegó³owe, gdzie badani mogli obu zmiennym, czyli skutecznoœci oraz aktywnoœci, przypisaæ oceny od –10 do 10. Pozwoli³o to na ustalenie dla obu parametrów œredniej dla ca³ej próby. W zakresie wsparcia przedsiêbiorczoœci œrednia ocena wynios³a 1,86 punktu, czyli znacznie po- wy¿ej zera, co jest potwierdzeniem wczeœniejszych spostrze¿eñ. W przypadku skutecznoœci tych dzia³añ ocena na poziomie 0,26 nie jest ju¿ tak jednoznaczna, badane osoby mia³y jednak bowiem bardzo rozbie¿ne opinie. Czêœæ osób uwa¿a³a, ¿e podejmowane dzia³ania s¹, jak na potencja³ JST, wystarczaj¹co skuteczne. Jednak du¿a grupa respondentów wskaza³a, ¿e dzia³ania te s¹ o niskim poziomie efektywnoœci.

Rys. 3. Wskazania uczestników badania fokusowego oceniaj¹ce aktywnoœæ i skutecznoœæ JST w zakresie oddzia³ywania na przedsiêbiorczoœæ

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie przeprowadzonych badañ

Zakoñczenie

Podsumowuj¹c, mo¿na stwierdziæ, ¿e samorz¹dy podejmuj¹ wiele dzia³añ maj¹cych na celu u³atwienie funkcjonowania istniej¹cych podmiotów gos- podarczych, jednak nie maj¹ one odpowiedniego wsparcia promocyjnego, które zwiêkszy³oby ich efektywnoœæ. Tym samym wiele osób zainteresowanych takim wsparciem nie ma odpowiedniej wiedzy, gdzie powinny siê kierowaæ, aby tak¹ pomoc uzyskaæ. W tym obszarze jest wiêc bardzo du¿y potencja³ poprawy, gdy¿

w najbli¿szym czasie nie mo¿na oczekiwaæ, aby obecnie ju¿ bardzo obci¹¿one bud¿ety JST by³y w stanie wygospodarowaæ wiêcej œrodków na bezpoœrednie wsparcie przedsiêbiorczoœci. W konsekwencji to od lepszego wykorzystania tych œrodków zale¿y ich skutecznoœæ, a najlepszym sposobem poprawy efektyw- noœci jest dotarcie do szerokiego spektrum zainteresowanych. Potwierdzeniem tej tezy s¹ wskazane w publikacji odmienne wyniki znajomoœci dzia³añ aktywi- zuj¹cych gospodarkê w poszczególnych powiatów. Posiadaj¹c podobne zasoby i realizuj¹c zbli¿one projekty, niektóre z nich potrafi¹ znacznie lepiej je wypromowaæ i dotrzeæ do szerszej grupy odbiorców, co przek³ada siê zarówno na poprawê efektywnoœci tych dzia³añ, jak i na wiêksz¹ akceptacjê wydatko- wanych œrodków przez samorz¹d.

Bibliografia

Jarczewski W., Pozyskiwanie inwestorów do gmin, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2007.

Kogut-Jaworska M., Instrumenty interwencjonizmu lokalnego w stymulowaniu rozwoju gos- podarczego, CeDeWu, Warszawa 2008.

Kosek-Wojnar M., Surówka K., Podstawy finansów samorz¹du terytorialnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Miemiec W., Prawne gwarancje samodzielnoœci finansowej gminy w zakresie dochodów publicznoprawnych, Kolonia Limited 2005.

Pomorska A., Zasady ogólne finansów publicznych, „Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodar- czego” 2002, nr 6.

Assessment of knowledge of the activities undertaken by local authorities as regards support to entrepreneurship

The subject of the article is the analysis of knowledge of the activities undertaken by munic- ipalities and counties in the region’s economic revival. The analysis is based on the results of stud- ies that were conducted in selected five Lublin’s districts among both entrepreneurs and residents.

The results showed that the visibility of projects in support of entrepreneurship is very low and it

may be a consequence of low effort undertaken in this area and very poor promotion of these

activities.