Kara ograniczenia wolności uznawana jest za karę alternatywną do krótkoterminowej kary pozbawienia wolności (czyli może być orzekana wobec sprawców niewymagających izolacji) oraz grzywny (trudności ze spłatą).
Wprowadzona do systemu środków prawnokarnej reakcji na przestępstwo przez kodeks karny z 1969 r., została utrzymana kodeksem karnym z 1997 r. Występuje również w kodeksie wykroczeń (art. 18 pkt 2) i kodeksie karnym skarbowym (art.
22 §1 pkt 2).
Zawiera w sobie wszystkie elementy kary, a więc spełnia cel retrybutywny (nieodpłatna praca, zakaz zmiany miejsca pobytu bez zgody sądu) oraz prewencyjny (efekt edukacyjny pracy, praca na cele charytatywne, integracja przestępców ze społeczeństwem i społeczeństwa z przestępcą), a pozbawiona jest wady kary pozbawienia wolności (kontakt sprawcy ze środowiskiem więziennym i jego podkulturą, stygmatyzacja, efekt odrzucenia przez społeczeństwo, niekiedy i rodzinę).
Zalety kary ograniczenia wolności
Nie ingeruje w życie skazanego tak daleko jak kara pozbawienia wolności
Nie izoluje skazanego od jego rodziny
Koszty wykonania tej kary są mniejsze od kosztów utrzymania więźnia
Stosowanie kary ograniczenia wolności wobec sprawców drobnych przestępstw pozwala zachować miejsca w jednostkach penitencjarnych dla sprawców przestępstw groźniejszych (Szerzej: R.
Giętkowski, Kara ograniczenia wolności w polskim prawie karnym, Warszawa 2007, s. 43 in.).
Wady kary ograniczenia wolności
-
Trudności organizacyjne związane ze znalezieniem miejsca pracy
-
Problem naruszenia międzynarodowego zakazu pracy przymusowej
(Szerzej: R. Giętkowski, op.cit., s. 43 in.)
Wymiar kary ograniczenia wolności
Karę ograniczenia wolności orzeka się w miesiącach, a jej ustawowy wymiar wynosi od jednego do 12 miesięcy. (art.. 34 k.k.)
Kodeks karny przewiduje możliwość zmiany granic czasowych kary ograniczenia wolności. W określonych ustawowo przypadkach może być podwyższona górna granica tej kary: do 2 lat zwiększa się górną granicę w wypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary (art.
38§2 k.k.) oraz kary łącznej (art. 86§1 k.k.); do 18 miesięcy w przypadku ciągu przestępstw (art. 91§1 k.k.) oraz gdy sprawca działał w warunkach recydywy podstawowej (art. 64§1 k.k.).
Dwa warianty kary ograniczenia wolności (art.. 35 k.k.)
1.wykonywanie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne (w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie);
2. potrącenie z wynagrodzenia za pracę (w
wymiarze 10-25% w stosunku miesięcznym)
Treść kary ograniczenia wolności art. 34§2 k.k.
skazany nie może bez zgody sądu zmieniać stałego miejsca pobytu,
obowiązek wykonywania nieodpłatnej,
kontrolowanej pracy na cele społeczne (obowiązek pracy na cele społeczne może być zastąpiony
potrąceniami wynagrodzenia w wymiarze wskazanym w art.35 k.k.)
obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Nałożenie obowiązków z art. 72 k.k.:
1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, 2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu albo oddziaływaniom terapeutycznym
6a) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych, 7) powstrzymania się od przebywania w określonych
środowiskach lub miejscach,
7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do
pokrzywdzonego lub innych osób,
7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z
pokrzywdzonym, 8) innego stosownego postępowania w
okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
Sąd może również zobowiązać skazanego do
naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5, albo do uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7.
Podstawy prawne orzekania kary ograniczenia wolności
Przepisy części szczególnej kodeksu karnego
Przepisy części ogólnej kodeksu karnego:
-
art. 60 § 6 pkt 2 i 3;
-
art. 58 § 3.
Zawieszenie kary ograniczenia wolności (art. 70 k.k.)
Zawieszenie wykonania kary
następuje na okres próby od roku do 3
lat
Przedterminowe zwolnienie z kary ograniczenia wolności (art. 83 k.k.)
Skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przy czym
przestrzegał porządku prawnego i sumiennie wykonywał wskazaną pracę, jak również spełnił nałożone na niego obowiązki i orzeczone środki karne, sąd może zwolnić od reszty kary, uznając ją za wykonaną.
Sąd może przedterminowo zwolnić od wykonania reszty kary ograniczenia wolności, jeżeli skazany:
1) odbył co najmniej połowę orzeczonej kary;
2) przestrzegał porządku prawnego;
3) sumiennie wykonywał wskazaną pracę;
4) wykonał nałożone na niego obowiązki i orzeczone środki karne.
Orzeczenie przedterminowego zwolnienia z kary ograniczenia wolności ma fakultatywny charakter i nie obliguje sądu do jego zastosowania. Wskazuje się jednak w orzecznictwie, że w sytuacji, gdy spełnione są wszystkie przesłanki określone w art. 83 KK, a sąd mimo to odmówi wcześniejszego zwolnienia, obowiązany jest dokładnie uzasadnić swoje negatywne stanowisko, przy czym nie może powoływać się na inne okoliczności niż wymienione w tym przepisie (post. SN z 13.7.2010 r., WZ 29/10, OSNKW 2010, Nr 10, poz. 90).
Miejsce wykonywania kary ograniczenia wolności
Zgodnie z art. 54 k.k.w. karę ograniczenia wolności wykonuje się w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego albo w niewielkiej odległości od tego miejsca, chyba że ważne
względy przemawiają za wykonaniem kary w innym miejscu.
Jeżeli sąd zobowiązał skazanego do wykonywania
nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne miejscem wykonywania kary będzie miejsce pobytu skazanego albo
znajdujące się w niewielkiej odległości od tego miejsca.
Kara będzie wykonywana natomiast w miejscu zatrudniania skazanego wówczas gdy sąd orzekł potrącenie
wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny (szerzej: S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy.
Komentarz, Warszawa 2010, s. 260-261).
Sądem nadzorującym wykonywanie kary ograniczenia wolności jest zawsze sąd
rejonowy, także wówczas gdy karę orzekł sąd okręgowy (art.55 k.k.w.)
Czynności związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kary
ograniczenia wolności oraz obowiązków
nałożonych na skazanego wykonuje sądowy
kurator zawodowy (art. 55 k.k.w.)
Wezwanie skazanego- art. 57 k.k.w.
Pierwszą czynnością sądowego kuratora zawodowego jest wezwanie skazanego. Czynność tą kurator zobowiązany jest wykonać w terminie 7 dni od doręczenia orzeczenia.
W sytuacji gdy skazany nie stawi się na wezwanie lub gdy oświadczy sądowemu kuratorowi zawodowemu że nie wyraża zgody na podjęcie pracy kurator zobowiązany jest do skierowania do sądu wniosku o orzeczenie kary zastępczej. Kurator jest zobligowany również do skierowania do sądu wniosku o orzeczenie kary zastępczej gdy skazany:
- nie podjął pracy w wyznaczonym terminie - w inny sposób uchyla się od odbywania kary
- uchyla się od wykonywania ciążących na nim obowiązków.
rozpoczęcie odbywania kary ograniczenia wolności następuje w dniu, w którym skazany przystąpił do wykonywania nakazanej pracy
(art. 57 a k.k.w.)
rozpoczęcie odbywania kary orzeczonej na podstawie art.35 § 2 k.k. następuje w pierwszym dniu okresu, w którym dokonuje się potrącenia skazanemu z wynagrodzenia za pracę
(art. 57 a k.k.w.)
Dwie grupy przesłanek odroczenia wykonania kary ograniczenia wolności:
1) o charakterze fakultatywnym, uzasadniające możliwość odroczenia wykonania kary, jeżeli istnieje podejrzenie, że natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki (art. 62 § 1 k.k.w.);
2) o charakterze obligatoryjnym, w razie
powołania skazanego do czynnej służby
wojskowej (art. 62 § 2 k.k.w.).
Artykuł 63 § 1 i 2 k.k.w. przewiduje trzy alternatywne przesłanki udzielenia przerwy w odbywaniu kary ograniczenia wolności:
a) z uwagi na stan zdrowia skazanego uniemożliwiający wykonanie kary;
b) jeżeli wykonywanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki;
c) w razie powołania skazanego do czynnej
służby wojskowej.
Zmiana formy wykonywanej pracy
Zgodnie z art. 63 a k.k.w. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zmienić formę obowiązku wykonywania pracy, przyjmując 20 godzin pracy na cele społeczne za równoważne 10%
wynagrodzenia za pracę; orzeczona praca
nie może przekroczyć 40 godzin w stosunku
miesięcznym.
Uznanie kary za wykonaną
Artykuł 64 k.k.w. pozwala na uznanie kary ograniczenia wolności za wykonaną, jeśli zaistnieją łącznie następujące okoliczności:
a) upłynie okres, na jaki orzeczono karę, liczony od dnia rozpoczęcia jej odbywania;
b) w okresie tym skazany nie wykonał pełnego wymiaru pracy na cele społeczne albo nie dokonano mu całości potrąceń z wynagrodzenia za pracę lub nie wykonał innych obowiązków;
c) w dotychczasowym okresie wykonywania kary ograniczenia wolności i obowiązków osiągnięte zostały cele tej kary (zob.
K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2012, s. 336-337).
Uznanie kary za wykonaną
