M onata A ld o n o al « E sp e r a n to T rium fonta"
N U M E P O 1 0 1 9 2 3 S E P T E M B R O
Rom aj Im presoj.
82 E rnest H ed iger: Trinita dei Monti.
T r in ild d e i M o n ti.
E n la v u a lo n de la s u n s u b iro ia T a g o k lin iĝ a s .
N u n d e va s m i d is iĝ i de tiu b e la ĵo el g la c ia ka j v iv a m a r- m o ro , g la c ia k a j v iv a k ie l m u m ia v iz a ĝ o , d eva s m i m a ls u p re n iri tiu jn ŝ tu p a ro jn m ilfo je p a ŝa ta jn ku n a n im o v a g a n ta en ĉ ie lo de se n fin a beleco.
C a r estas la m o m e n to , dum k iu io m o rta s k a j fe ku n d a s a lio n p e r sia m o rto . E s ta s tiu n u ra m o m e n to . K a j ja m la tim o de la v iv o p le n ig a s m ia n k o ro n je ia o m b ro j de la s o n ĝ o . R o m o e k fa jriĝ a s ka j m in a lv o k a s .
T rin ita dei M o n ti, se n m o va beleco, m i la sa s al v i m ia n s o n ĝ o n k ie l' n e v id e b la n g a ra n tia ĵo n : k io m da fo jo j m i v in a d m iris
el v ia p e n sig a s a n k te jo , p ilg rim ira n to ĉ iu ta g e p li m a lfe liĉ a !
C u estas h o d ia ŭ m in u to aŭ ja rc e n to , de k ia m m i v in o b s e rv - -adas, k a j d o lo ra s m in ne h a v i p li la rĝ a jn o k u lo jn p o r p li bohe a n k o ra ŭ v id i v in ? M i ne scia s. V ia beleco b rila s k ie l re a la ĵo n e m a ih e lp a ta , nek per s p a c o m a n k o , nek per te m p lim ig o . V ia b ele co ku ŝa s k ie l g ra n d a m ilja ra a rk o en la se n fin a k rip to de 1’ĉ ie lo . L a lu m o j a n ĝ e la j, k iu j v e s tig a s v ia n s ile n to n , m a lra p id e iĝ a s ve sp e ra j p lo rv e s tito j. E k s ta z o ka n ta s en la e k b ru la n ta aero. K a j la te m p e ro estas sam a al la ĉia m o .
H o , a lta en la plej la tin a b lu o , T r in ita dei M o n ti, k iu k ie l m is tik a d ia d e m o s u r la fru n to de R o m o ĉia m e h a va s k ie l ju v e lo jn tu ta n flo ra n k ro n o n — dum la D ia p re ĝ e jo superas k a j k ro n a s v in en g lo r o vespera, k iu p e r sia la sta s a n g o p ro m esa s ĉ iu - vespere p o r m o rg a ŭ a ta g o plej belan s u n le v iĝ o n , T rin ita dei M o n ti, v ia j ŝ tu p a ro j ku n la o fe rd o n o de la ro z o j, tra n ĉ ita j al v ia j p ie d o j, ku n la m e lo d ia j b lin d u lo j je v ia dua ebenaĵo, kun la d o m o de A n d re a S p e re lli, s ta ra n ta a l v ia fla n k o k ie l id o la n a s k la v o , kun la b ro n z a k ru ĉ o , k iu a n k o ra ŭ ra k o n ta s la d o lĉe co n de la D ia p re m o s u r v ia fru n to fa jra k a j ĉia m a — T rin ita dei M o n ti, v i estas la tra n k v ile c o de K ris to s u r g ra c ia tro n o reganta.
K aj s e n v o rte k a n ta d a s p ri v i la a n im o m ia.
S ed la a ro de la ve sp e ra j a n ĝ e lo j k o v ra s la C ia m a n U rb o n . K a j n u r m o m e n te to n a n k o ra ŭ m i p o v a s r ig a r d i de el v i ia p la c o n k a j la s tra to jn , s u r k iu j m o v iĝ a s la h o m a j in s e k to j.
K aj k ie l a n im a re s p iro , ne k ie l ve ra so n o , a lve n a s a n k o ra ŭ a l m i, iam k a j tia m , s u p e rig a ta de 1’hom a b ru o , la v o ĉ o m a lg a ja de la k v a r m u z ik is to j de 1’m ize ro, k iu j antaŭ la m a rm o ra m ure go k riig a s sia n n o kra n a n im o n per la v io lo n a j k o rd o j.
M i m a ls u p re n ira s la ŝ tu p a ro n p o r a lp ro k s im iĝ i al tiu k ria d o m a lg a ja ka j a ŭ d a d a s . . . . Ia m e lo d io jn de la b lin d u lo j, a p o g a ta j a l la ŝto n o , s e n m o v a j k a j p a la j k ie l la a ĵo j ŝajne k o n s c ia j de
tia fa ta la k u n iĝ o . . .
T rin ita dei M o n ti, R o m a ju v e lo , m i a d ia ŭ a s v in . . .
O rigin ale
C h a rles F o le y : La lam a belulo. 85
L
La la m a b e lu lo .
D c C h a r l c s F o 1 c y .P ra ŭ lin o O lim p a estas lib ro v e n d is tin o cn la s tra to B a llu , 4 5 -ja ra , m a lg ra c ia , m a ld ik a , n efid em a ka j m a lg a ja p e rs o n o .
D c d e k ja ro j, m i p ro v iz a s m in en ŝ ia lib re jo , n u r tia l, ĉ a r la b u tik o estas tute p ro k s im a de m ia lo ĝ e jo . D c te m p o a l te m p o , k ia m m i estas cn p c to le m a h u m o ro , m i petas la m a l- a g ra b la n O lim p a ’n v e n d i a l m i p ria m ro m a n o n „ la plej m a l- d e ce ta n “ ! T u j la serena v iz a ĝ o de la m a lrid e m a v e n d is tin o e s p rim a s a b o m e n a n se n to n , k a j ŝ i a kce n ta s s ia n re s p o n d o n p e r g r im a c o : „Jen la fa k o de m a ld e c a j v e rk is to j. V i p o v a s fa ri v ia n e le k to n !“
Iu ta g e , m i tr o v iĝ is tute s o la en la b u tik o k u n fra ŭ lin o O lim p a . M i v ig lig is m ia n ŝ e rc a d o n . M i p a ro lis al ŝ i, p ri ŝ ia j ju n e c o , a g ra b le c o , p ri la a m se n to j, k iu jn ŝi e s tig is en v ir k o r o j.
„ N e m o k u l* in te rro m p is la m a lĉ a rm a v ir in o . „ S e v i estus r ig a r d in ta m in p li bone, v i estu s k o n k lu d in ta , ke n en ia m m i e s tis bela . . . ka j a m a ta !“
„Je tio m i ne p o v a s k re d i, f r a ŭ lin o ! V i estas t r o m o d e s t a ! C e te re , k iu v ir in o de 16 ĝ is 40 ja ro j, bela aŭ nebela, ne tr a v iv is etan a m ro m a n o n ? *1
M ia in s is to , a n s ta ta ŭ e k s c iti ŝia n k o le ro n , ŝ a jn is r e v jv ig i en ŝ ia a n im o m a ls e re n ig a n re m e m o ro n . C u m i d iv e n is la v e ro n ? S ia nehela rig a rd o lu m iĝ is , k o n fe s in te n c o tre m e tig is ŝ ia jn lip o jn , ŝ i ŝ a n c e liĝ is . P o ste , tu j h a ltig a n te la k o n fld e n c io jn e liro n ta jn el ŝ ia b u ŝo , ŝi s ile n tis . E b le n en ia m ŝi estus e ld irin ta s ia n
in te rn a n s e k re to n , se en la sa m a m o m e n to p o rd o en la k o n tra ŭ a fla n k o de la s tra to ne estus m a lfe rm iĝ in ta . E l la V a u d e m o n fa lu k s a d o m o e liris tiu , k iu n o n i n o m is „la m a b e lu lo “ , t. e. s -o G r a fo H e n rik o de V a u d e m o n t. L i p a ŝ is s u r la tro tu a ro , sin a p o g a n te s u r b a s to n o n , k a j m a la p e ris p e r m a lg ra c ia la m ira d o .
„Jen m ia a m ro m a n o !" e k k ris fra ŭ lin o O lim p a , m o n tra n te la la m u lo n .
S u b la in flu o de la e m o c io k a ŭ z ita de m ia m a ld is k re te c o , p e r la flu o de re m e m o ra ĵo j kaj v id o s u b ita de tiu k v a rd e k ja ru lo a n k o ra ŭ lie l io g a , m a lg ra ŭ lia k rip la ĵo , la m a lju n a fra ŭ lin o tu j m a lk a ŝ is s ia n se kre to n . E m o c itre m a n te , en la k o m e n c o ru ĝ iĝ a n te , p o ste p a liĝ a n te ŝi estus fo rd o n in ta ĉ io n , p o r re p re n i s ia jn v o rto jn . T r o m a lfru e ! M i v o lis s c iiĝ i p r i la tuta a fe ro . N e p erm e sa n te a l ŝi re k o n s c iiĝ i, m i ŝ in d e m a n d is tiel in s is te , ke ŝi estis k o n fu z ita , v e n k ita , ka j fin e ŝi ce d is je la d e z iro , k iu in s tig a s la a m in tin o jn , eĉ la plej ka ŝe m a in , ra k o n ti p ri s ia j a m a v e n tu ro j.
84 C h a rle s F o l e y : La lam a belulo.
„ M i lu is ĉi tiu n b u tik o n , in te n c a n te m in fe liĉ ig i p e r iia p u n o , p o r e sti re m e m o rig a ta senĉese p r i tio , p o r k o n s e rv i m in en m a lŝ a to p ri la v ir o j k a j ilia j p a s io j.“
P oste, p li m a lla ŭ te , ŝ i k la r ig is al m i :
„A n ta ŭ d u d e k ja ro j, m i e s tis g u v e rn is tin o en la fa m ilio de la m a lju n a b a ro n o de M e ric o u rt. D u m tiu s o m e ro , ni lo ĝ is en g ra n d a lig n o d o m o , k iu a ltiĝ is s u r la s a b la m a r b o r d o .“
„ L o ĝ a n te aparte, s u r la dua e ta ĝ o , en tu re to , de k iu o n i v id a s la m a ro n , m i tam en s tre ĉ is m ia n a te n to n p ri ĉ io , k io o k a z is en la d o m o . L a m a lju n a b a ro n o h a v is a p a rta n d o rm o - ĉ a m b ro n , k a j b a ld a ŭ m i e k rim a rk is , ke la b a ro n in o m u lte p li ju n a o l ŝia edzo a m is p a s ie s ia n k u z o n H e n rik o de V a u d e m o n t, n ia n g a s to n . Ŝ i lin a k c e p tis ĉ iu ve sp e re en s ia ĉ a m b ro . M ia k o n s c ie n c o k o m p re n e b le d e v ig is m in a te n tig i p ri tio la b a ro n o n . S e d tam en m i ne fa ris tio n , ĉ a r m i ja m s p e rtis la ĵa lu z e m a n , s e n b rid a n , m a ld e lik a ta n k a ra k te ro n de Ia m a lju n a e d z o k a j a n k a ŭ , ĉ a r se kre te en p ro fu n d o de m ia k o r o m i a m is tiu n b e la n H e n rik o n , tie l e le g a n ta n , tie l a fa b la n ."
„ L a m a lfe liĉ o e k o k a z is sen m ia p a rto p re n o . Iu n o k te , d u m k iu m i ne p o v is e k d o rm i, m i a ŭ d is flu s tra ta jn v o rto jn k a j ŝ te lra p id a jn p a ŝ o jn s u r la unua e ta ĝ o . L a b a ro n o , s e n d u b e a v e rtite , ŝ lo s is ,a p o rd o jn de la s u b a j e ta ĝ o j k a j su b ite , n e a te n d ite e n iris la ĉ a m b ro n de s ia e d z in o . S - o de V a u d e m o n t p o v is ĵu s e lir i el la ĉ a m b ro , s u p re n iri s u r la ŝ tu p a ro ĝ is la dua e ta ĝ o en la tu re to n k a j e n iĝ i Ia k o rid o r o n . T u j in s tin k te m i m a lfe rm is la p o rd o n de m ia d o rm e jo k a j p o ste ĝ in fe rm is senbrue. L i e s tis p a le g a , tam en li g a rd is s ia n k u ra ĝ o n . M ia m a ltra n k v ile c o •p ru v is al li, ke ĉ io n m i s c ia s , k a j li ne p ro v is u zi h ip o k r ita ĵo n .“
„D a n k o n , fr a ŭ lin o t S e d v ia n o b la n im e c o d o n o s a l m i n u r m a lg ra n d a n p ro k ra s to n , Ii d ir is ku n tiu j r ig a r d o k a j rid e to , k iu j e s tis lia j ĉefaj ĉ a rm a ĵo j, ĉ a r s -o de M e ric o u rt k u n s ia j s e rv is to ĵ tute a rm ita j tu j e s p lo ro s la tu ta n d o m o n . Ili certe fra p o s al v ia p o rd o , k a j m a lg ra ŭ v ia neesperita h e lp o m i e sto s p e re ig a ta .“
„N e , v i e s la s s a v ita , m i flu s tris n e vo le , in s tig ite p e r s e n - p rip e n s o k a j a n ta ŭ se n ta n te p ro k s im a n m o rto -d a n ĝ e ro n ."
„ M i d iro s , ke m i v in am as, k a j ke v i estas m ia a m a n to . T iu m e n s o g o certe s e n h o n o rig o s m jn , sed k o m p e n s e v i re d o n o s a l m i la h o n o ro n , e d z iĝ o n te ku n m i ! “
„D e V a u d e m o n t m in rig a rd is . M i estas ce rta , ke la a m s e n to , a n s ta ta ŭ p lib e lig i m ia n v iz a ĝ o n , ig is m in p li m a lb e la , ĉ a r lia j tra jto j, ĝ is nun k v ie ta j, e s p rim is n e p ris k rib e b la n s u b ita n tim e g o n . E n la sa m a m o m e n to o n i a ŭ d is fra p e g o jn en la k o r id o r o , k a j la b e la k u z o ra p id is al la fe n e s tro ka j p e rfo rte m a lfe rm is ĝ in . A n ta ŭ o l m i p o v is lin h a ltig i, la g ra fo tra n s s a ltis la a p o g ilo n
k a j de la a lta tu re to senhezite s in ĵe tis teren . . .“
G c o Ĥ a r ŝ e v : S o m e r a m ateno. 85
T r a n k v iliĝ a n te io m p o s t io m , f- in o O lim p a d a ŭ r ig is p e r m a ld o iĉ a v o ĉ o :
„ L a b e la k u z o fr a k a s is s ia jn k r u r o jn s u r la ŝ to n e g o j de la m a rb o rd o . S te rto ra n te li s in tre n is ĝ is la p ro k s im a j d o m e to j, p o r ne k o m p r o m iti la b a ro n in o n . C e ta g iĝ o o n i lin tr o v is s v e n in ta . L ia re s a n iĝ o e s tis m a lra p id e g a , k a j li re s to s k r ip lu lo ĝ is s ia m o r to ta g o t“
K a j la m a lju n a fr a ŭ lin o fin is s ia n ra k o n to n , d ira n te ku n m a ld o lĉ a ĝ e m e to :
„N e k o m p re n e b le , li p liŝ a tis tiu n m a lfe liĉ o n o l e d z iĝ i ku n m i . . . ! “
E1 la franca lin g v o tradukis
H. G u ib a l, Cette.
S o m e ra m a te n o .
S e re n a a n ta ŭ m a te n o . L a a s tro j p a liĝ a s k a j m a la p e ra s ien. Jen a n k a ŭ la m a te n a s tro , la ĉ a rm a V e n e ro , la d iin o de 1’ b e le co k a j de 1’ a m o , — la a n ta ŭ s ig n o de 1’ ta g iĝ o s in k a ŝ a s p ro la n a s k iĝ a n ta lu m o de 1* n o v a ta g o
t
M a te n k re p u s k a s . L a o rie n to lu m a s . L a m a ro s o n ĝ a s s ia n la s ta n re v o n . E ta j o n d o j s o n ĝ e m u rm u ra s ĉe la s a b la b o rd o . •S ile n to k a j tr a n k v ilo re g a s ĉ ie t L a n a tu ro a n k o ra ŭ d o rm a s — n e n ia b ru o , n e n ia s o n o . — B e la s p e k ta p ra m o g lita s s u r Ia b lu a v a s ta jo de 1' m a ro . G ia v e la r o re b rila s ru ĝ k o lo re . P a ra d a n te ĝ i m o v iĝ a s , d is fe n d a n te la b lu a n m a ro n d a ro n . N ig r a j o m b ro j a m a s iĝ a s en la ĉ ie lo k a j ree m a la p e ra s en la m a lp ro k s im o . K v a z a ŭ i l i e sta s la ĉ a g re n o j k a j la z o r g o j h o m a j, p re te r- k a j fo rp a s a n ta j la ŭ s ia e te rn a v o jo . . . L a n u b o j m a l- a p e ra s k a j p u rig a s . Ia b lu a n ĉ ie lo n . L a o rie n to r u ĝ iĝ a s k a j p u r- p u re k o lo r ig a s la p lu m fo rm a jn n u b e to jn . S e d ili a n k a ŭ fo r iĝ a s ĉe 1’ a p e ro de I’ ta g a a s tro . L a n ig ra j n u b o j m a la p e ra s fo rp e lita j de 1’ b r ilo de la s u n o . S a m m a n ie re fo rflu g a s la z o r g o j k a j la ĉ a - g re n o j de 1’ h o m o ĉe la lu m o de 1’ n o v a ta g o . . . L a p u rp u ro k re s k a s . P a rto de I’ fa jra d is k o a p e ra s, k a j la s u n o — la b o n - fa r a n to de I’ n a tu ro — e lira s el la in te rn a jo j de 1’ s ile n ta a k v a e le m e n to k a j s u rv e rŝ a s ĉ io n p e r s ia ra d ia ro .L a n a tu ro v e k iĝ a s . L a m a ro e k m o v iĝ a s , e k b ru a s k a j k o - m e n c a s s ia n e te rn a n k a n ta d o n . B ir d o j tra flu g a s , la fiŝ u lo j s e rĉ a s k a p ta jo n , k a j la m e v o j p le n d k ria s s u r la n u d a j r if o j . . . L a d o m - b e s to j — a n k a ŭ i l i v e k iĝ a s . F r u v e k iĝ in ta j v ila ĝ a n o j ira s a l v in - b e r r ik o lta d o . L a m a rb o rd o e k b ru a s , la n a tu ro v e k iĝ a s , k a j ĉ i Ĉio k o m p re n ig a s , ke la ta g o v e n is .
86 T iberio M o ra r iu :
I.
S u b ite m a llu m o e k re g a s en m ia ĉ a m b ro , — v e rŝa ĵn e iu e le k tro fa d e n a d ife k to o k a z is . S e d jen, el la ka m e n o e lp ro m e n a s m a lfo rta j ra d ie to j k a j ili e k v ib ra s s u r la m u ro . L a p lu m o fa la s el m ia m a n o , la tr a n k v ila d u o n h e lo m in tra n s ig a s en a p a tia n s o n ĝ o n , k a j kun a n im o k a p tita de m iste ra fo rto m i atente o b s e rv a s la k a p ric a n lu d o n de la n ig ra j fa n to m o j. Ili ve n a s, ve n a d a s, unu p o s t a lia : a m ik o j, k o n a to j. L a fa n to m a ro p ro k - s im iĝ a s al m i k a j s a m ra p id e ĝ i m a la p e ra s , tra n s d o n in te la lo k o n a l a lia j. —
II.
T a m e n unu k a p o re - k a j re a p e ra s : b la n k a fru n to sub h e l- b lo n d a j b u k lo j k a j b rila j o k u lo j en k a ra , p a la v iz a ĝ e to . Jen, d en ove la sam a a p e ra ĵo . C u vere estas V i, k a ra m ia ? D o fln e V i re ve n is. K ie V i e stis, k io n V i fa ris , p a ro lu , ra k o n tu al m i ! — S e d ŝia j lip o j. resta s s e n v o rta j, k a j ŝia sa ĝa o k u lp a ro re s p e g u la s p ro fu n d a n , k o rŝ ira n d o lo ro n . K a ru lin o , ĉu v i re m e m o ra s p ri la ia m a a m o ? P ri la p a s in tja ra E s p e ra n ta e k s p o z ic io , ĉe k ie s m a lfe rm o Ia k lu b s e k re ta rio unuan fo jo n fa ris p u b lik a n p a ro la d o n , k o m e n c e , tre m vo ĉe , p o ste k u ra ĝ e , fin e eĉ la m in is tro g ra tu lis lin , sed tiu m a n p re m o p o r la s e k re ta rio ne e stis p li v a lo ra — o l la v a rm a a lb r ilo de v ia j p a ro le m a j o k u lo j. S e k v is in te r- k o n a tiĝ o . P o s t la e k s p o z ic io p ro fe s o ro e k g v id is E s p e ra n ta n k u r s o n ; v i a n ka ŭ a liĝ is . L a k u rs h o ro j p a s is ra p id e . R a p id e k a j ĉarm e. F o je Ia p ro fe s o ro d e m a n d is v in : „ K io m da m a n o j v i h a v a s ? “ K a j v i re s p o n d is :
„ U n u .“ 'L i k o re k tis v in , ĉ a r li ne' v id is , ke unu el v ia j m a n o j — sub la b e n k o — rip o z is en la m a n o de I ’ a p u d v i
„d e ĵo ra n ta “ s e k re ta rio . D e n o ve s o n is d e m a n d o : „ K io m da k o r o j v i h a v a s ? “
V ia re s p o n d o :
V esp ere . . . 87
i n d i v i d u o . . . S e k v is p ro m e n a d o j: b ra k o ĉe b ra k o , g lit - * v e tu r a d o j: b uŝo s u r b u ŝo , k a j ni ĵu r is p o r ĉ ia m esti fid e la j u n u a l a lia . P a s is v in trd , fo r flu g is p rin te m p o k a j — ho v e t — dum s u n ra d ia so m e ra ta g o fo rra b is v in k a i v ia jn g e p a tro jn la re p a tru j- ig a v a g o n a ro . A I la serena ĉ ie lo a lflu g is la densa fu m o de la lo k o m o tiv o , fu m o m a lp u ra , n ig ra , k ie l la v iv o . K a j tiu v a g o n a ro fo r p o r tis v in s u r te rp e c o n g e o g ra fie n a jb a ra n , sed en Tandon a n im e ku ŝa n ta n en ega m a lp ro k s im e c o , p ro m a la m ik a se n to al m ia p a tru jo . N ia a m o fin iĝ is , m i p e n sis, ke tia m ĉ io fin iĝ is p o r m i . . . N u n m ia o k u lp a ro p le n iĝ a s p e r la rm o j, m i s u p re n - rig a rd a s tra la rm v u a lo k a j jen m ia j o k u lo j ja m va n e se rĉa s la m a la p e rin ta n k a ra n e sta ĵo n . . .
m .
E k lu m a s la e le k tra p iro . O ia a k ra ra d ia ro fa c ile v e n k a s la ro m a n tik a jn , p a la jn ra d ie to jn de I’ ka m e n o . L a o m b ro -fig u ro in ĝ is nun s u rm u re d a n c in ta jn fo rp e la s ra p id e la fo rta lu m o , k a j kune ku n la m is te ra d u o n h e lo m a la p e ra s a n k a ŭ tiu s o n ĝ o — ĉ a m b re to , k ie s a ra n ĝ a n s tilo n sia te m p e n i — m a n o ĉe m a n o — m u ltfo je p rip a r o lis . . . M a lg ra n d a j fo to g ra fa ĵo j, flo r-p e n tra ĵo j, efaj m e m o ro b ie k to j ne p lu estas en m ia h ejm e to . E n |a n o v a , a lifo rm a ĉ a m b ro la e le k tra la m p o lu m ig a s s u p e r s k rib o ta b lo p e n d a n ta n g e o g ra fia n k a rto n , la k a rto n de m ia la n d o . < ji k o n - s ta n te re m e m o rig a s p ri m ia p a t r u j o , p ri la te ro , k iu p anon d o n a s ai m i ka j kie s ĉ irk a ŭ m i v iv a n ta n p o p o lo n m i tre am as. S e d su p e r la la n d k a rto a lia b ild e g o o rn a m a s la m u ro n . L a fo to g r a fa ĵo de m ia n o v a id e a lo . T iu b ild o estas v a s ta , k o n fo rm a al Ia g ra n d a id e a lo . K a j tiu m o n d k a rto senĉese a d m o n a s m ia n k o ro n p ri m a je sta am a d e v o : p e r sam e fa jra a m o p o rp a tru ja a m i Ia t u t m o n d o n , la P a tru jo n de 1’ p a tru jo jt M i a m a s ĝ in tu tk o re k a j m i e n tu zia sm e la b o ra s p o r ĝ i. L a m u rh o rlo ĝ o ja m de lo n g e m u z ik b a tis n o k to m e z o n , k a j m i a n k o ra ŭ v ig le la b o ra d a s , v ig le , ĉ a r m ia n p lu m o n k o n d u k a s n em o rte m a h o m a m o , v iv ig a G e n iu s o de 1’ p a c o. Jen m i tra d u k a s E s p e ra n te n la p e rlo jn de n a cia lite ra tu ro , jen en n a c ilin g v a g a z e to m i k o n ig a s al m ia j s a m la n d a n o j la tre z o ro jn de I’ m o n d k u ltu ro . M i fo rg e s is la in d iv id u a jn a fe re to jn , ka j o n i ne p lu rip ro ĉ a s m in . K a j m ia j k o ro k a j a n im o estas tre fe liĉ a j, eĉ il i fie ra s p ri la p le j n o b la la b o ro , p ri la la b o ro p o r la k o m p re n o t . . .
IV .
E k s te re densa neĝkurte.no k o v ra s la h o riz o n to n . L a e ta j flo k o j — s im b o lo j de h o m a j d e z ire to j — fa n d iĝ a s u n u p o s t a lia , k a j la flo k a r o iĝ a s v a s ta , ra p id a k v a m a ro . T iu to re n to ro n d - k u ra s la k u lp a n , la ca n te rg lo b o n , d e la v a s ĝ ia n m a lp u ra n s u p ro n , k a j la p u riĝ in ta T e ro k u n fre ŝ a j fo rro j p lu e n ru liĝ a s s u r la d e s tin ita v o jo , en la s e n lim a n N irv a n o n .
88 J. L ejzerow icz:
La h e m a fe liĉ o .
Jida p o p o la ra k o n to .V iv is ia m cn m a lg ra n d a u rb o ju d o -riĉ u lo . L ia j k a p ita lo j estis tie l g ra n d a j, ke m em li ne s c iis , k io m da m o n o li p o s e d a s ; in fa n o jn li ne h a v is , k a j li k a j lia e d z in o e stis ja m tre m a lju n a j.
K ia m la fln o de ilia v iv o ja m e s tis p ro k s im a , ili k o m e n c is m e d ita d i p ri tio , al k iu estus plej b on e p o s tla s i la k o lo s a n h a v a ĵo n . L o n g e p rip e n s in te ili fin e d e c id is fo ru z i la m o n o n p o r Ia b o n o de la k o m u n u m o : il i d o k o n s tru ig is p re ĝ e jo jn , m a l- s a n u le jo jn , rifu ĝ e jo jn p o r m a lriĉ u lo j k a j m ulte, tre m u lte da a lia j s im ila j b o n c e la j in s titu c io j.
L a k o m u n u m o e stis, ko m p re n e b le , k o n te n te g a p ri tio , sed la g e m a lju n u lo j, b e d a ŭ rin d e , p li k a j p li ĉ a g re n iĝ is , ĉ a r ju p li <la m o n o il i fo ru z a d is , des p li k re s k is la k a p ita lo j, tie l, ke la s o la j p ro c e n to j s u p e ris la m o n o n fo r u z ita n ; d o la p en soj, al k iu aŭ k io p o s tla s i la h a v a ĵo n treege g ra n d a n , ne ĉesis ilin tu rm e n ti.
Iun fo jo n la riĉ u lo d e c id is v e tu ri al la ra b e n o , p o r ric e v i de tiu la sta s a ĝ a n k o n s ilo n . D irite ka j fa ro te . L i a d ia ŭ is sia n e d zin o n , ju n g ig is la ĉ e v a lo jn ka j, la s in te al sia j o flc is to j d iv e rs - a jn o rd o n o jn , li fo rv e tu ris . K ia m li a lv e n is al la ra b e n o , li tuj a l li k la r ig is la k a ŭ z o n da sia v iz ito k a i v a rm e lin p e tis k o n s ili a l li. A te n te m e la ra b e n o ĉ io n a ŭ s k u ltis k a j, k ia m la r iĉ u lo fln is s ia n ra k o n to n , li d ir is al li je n o n :
„ A ŭ s k u ltu ! N i, h e b re o j, kre d a s, ke ĉ iu h o m o h a v a s en la ĉ ie lo s ia n p ro te k ta n to n , de k iu d e p e n d a s la p le n u m o de 1’ d e z iro de la k o n c e rn a h o m o . M i d o d o n o s al v i k o n s ilo n , k ie l v i p o v o s in te rrila ti ku n v ia ĉie la p ro te k ta n to : m i s k rib o s a l v i . k e lk a jn ta lis m a n a jn v o rto jn , k a j v i ilin e lle rn o s p a rke re . T io n fa rin te , v i fa s to s tri d i u r n o j n k a j la tria n n o k to n je la 12-a h o ro v i iro s en la a rb a ro n , k ie v i re c ito s tiu jn v o rto jn . T ia m a lv e n o s v ia p ro te k ta n to ĉ ie la k a j k o n s ilo s al v i k ia m a n ie re v i u tilig u la m o n o n k a i a l k iu v i ĝ in p o s tla s u .“ T io n d irin te , la ra b e n o s k r ib is la ta lis m a n a jn v o rto jn k a j d o n is ilin a l la riĉ u lo , k iu b a ld a ŭ a d ia ŭ is lin k a j re v e tu ris hejm en.
H e jm e la riĉ a j g e m a lju n u lo j ĝ o jis m u lte p ri la ta lis m a n a j v o rto j, sed b a ld a ŭ ilia j m ie n o j fa r iĝ is tre m a ld o lĉ a j, ĉ a r n e k li n e k ŝ i d e z iris fa s ti tr i d iu rn o jn k a j a m b a ŭ il i tim e g is ir i n o k to m e z e en la a r b a r o n ! S u b ite li re m e m o ris s ia n fra to n , k iu lo ĝ is en v ila ĝ o m a lp ro k s im a k a j k iu e stis tre m a lriĉ a , k ro m e p a tro de sep filin o j ja m e d z in ig e n d a j. L ia m a lriĉ e c o e s tis s e n lim a , tre o fte m a n k is eĉ en lia h e jm o p eco da p a n o .
La hom a feliĉ o . 89
a rb a ro n , e lv o k i m ia n ĉ ie la n p ro te k ta n to n k a j d e m a n d i lin , k ia m a n ie re m i u tilig u a n ta ŭ m ia m o rto m ia n m o n o n k a j p o r k iu aŭ k io m i ĝ in p o s tla s u ."
C e n t r u b lo j! — e k p e n s is la m a lriĉ a M o s e o — ce n t r u b lo j: Ja tia n s u m o n m i a n k o ra ŭ n e n ia m p o s e d is ! P e r ĉ i tiu m o n o m i p o v o s ja m e d z in ig i ĉ iu jn sep fllin o jn , re s to s eĉ k e lk d e k ru b lo j a n k o ra ŭ , p e r k iu j o n i p o v u s in s ta li b u tik e to n ! — K a j s u rp riz ite de tiu ĉ i ŝa jn e neebla s c iig o , li v o lis a n ta ŭ ĉ io k o m u n ik i tiu n ĝ o jig a n s c iig o n a n k a ŭ a l s ia e d z in o k a j li tie l d ir is a l s ia riĉ a f r a t o :
„ M i v in tre d a n k a s p ro v ia tio m m a la v a ra d o n a c o , sed a n ta ŭ o l m i ĝ in k o n s e n to s , m i v o la s in te r k o n s iliĝ i k u n m ia e d z in o .“
T io n d irin te , li h u m ile a d ia ŭ is sia n riĉ a n fra to n k a j k u re g is h e jm e n . Jam s u r la s o jlo de s ia Io ĝ e jo li e lk r iis al la e d z in o :
„ S o n j o ! N i estas s a v it a j! “ . . . K a j p re s k a ŭ u n u s p ire li la tu ta n s u b ita n fe liĉ o n a l ŝ i ra k o n tis .
K e lk a jn h o ro jn la g e m a lriĉ u lo j m e d itis p ri tio , k io n o n i u n u e fa ro s p e r la m o n o , sed b a ld a ŭ M o s e o a d ia ŭ is s ia n e d z in o n k a j re k u re g is al s ia riĉ a fra to . „ N u “ , li d ir is a lv e n in te , „ m i in te r- k o n s iliĝ is k u n m ia e d z in o k a j m i k o n s e n ta s la ce n t ru b lo jn . . . “
S e d p o r riĉ e g u lo te m p o e sta s m o n o . Ja k e lk a in h o ro jn li a te n d is je s ia fra to , ĉu d o li p ro tio n e n io m g a jn u ? D o li tie l d ir is a l M o s e o :
„ V i in te r k o n s iliĝ is k u n v ia e d z in o k a j k o n s e n ta s , sed a n k a ŭ m i dum e in te r k o n s iliĝ is ku n m ia e d z in o , k a j n i d e c id is d o rti a l v i ne p li o l se p d e k k v in ru b lo jn . . .“
D o la m a lriĉ a M o s e o d ir is al s ia fra to , ke li ree d e v a s re k u ri hejm en, ĉ a r tia n re s p o n d o n de li, li ne s u p o z is . L i d o d e v a s in te r k o n s iliĝ i ree ku n s ia e d z in o . T io n d irin te li re iris hejm en. H e im e M o s e o r a k o n tis ĉ io n al s ia e d z in o , k a j, io m p e n sin te , ŝ i k o n s ilis k o n s e n ti p ri la s e p d e k k v in ru b lo j, ĉ a r tiu s u m o a n k a ŭ p o v u s h e lp i ilia n m iz e ra n s itu a c io n . E s p e rp le n e d o M o s e o k u re g is a l s ia riĉ a fra to k a j, v e n in te a l li, d ir is : „ M i in te r k o n s iliĝ is ku n m ia e d z in o k a j m i k o n s e n ta s p r i la s e p d e k k v in ru b lo j . . .“ „S e d a n k a ŭ m i in te r k o n s iliĝ is k u n m ia e d z in o “ , re s p o n d is la riĉ u lo , „ k a j n i d e c id is d o n i a l v i ne p li o l k v in d e k r u b lo jn .“ Ree d e v is la k o m p a tin d a M o s e o re k u ri a l s ia e d z in o p o r ŝ in k o n s u lti. „ E s tu a lm e n a ŭ k v in d e k r u b lo j," p o s tk r iis la e d z in o
a l M o s e o , k ia m li re ir is al s ia riĉ a fra to , „a lm e n a ŭ n i e d z in ig o s tr i filin o jn p e r tiu m o n o . S e li d o n o s a l v i n u r d u d e k k v in ru b lo jn , p re n u d o a n k a ŭ !“
S i ne e ra ris . In te rte m p e la r iĉ u lo k o n s u ltis s ia n e d z in o n k a j d e c id is d o n i al M o s e o ne p li o l d u d e k k v in ru b lo jn .
90 J. L e jz e r o w ic z : La h om a feliĉo .
L i e lle rn is Ia ta lis m a n a jn v o r fo jn , fa s tis tr i d iu rn o jn k a j la tria n n o k to n je la 12-a h o ro , a k o m p a n a te de s ia e d z in o , ĉ a r li tim is ir i s o la , Ii ir is en la a rb a ro n .
L i d ir is la v o r to jn k a j jen il i e k a ŭ d is , k ie l de m a lp ro k s im e o n i tru m p e ta s k a j k o rn e ta s k a j fa s c in a j to rĉ o j e k b rilis , k a j i l i r im a r k is p ro k s im iĝ a n ta jn k a le ŝ o jn o ru m ita jn . . . E l u n u el la k a le ŝ o j s u b ite e lir is iu, v e s tita k ie l p rin c o , ku n o ra j m e d a lo j k a j o ra z o n o , k l i lin k e lk d e k c f da s e rv is to j ĉ irk a ŭ is .
„ K io n v i d e z ir a s ? “ li d e m a n d is M o s e o n .
„ M ia p a tr o “ , M o s e o re s p o n d is ; tre m a n te , „s e n d is m in al v i p o r d e m a n d i, k ia m a n ie re li ŭ tilig u s ia n m o n o n . L i e sta s ja m m a lju n a k a j li tre m a lm u lte fa ris p o r Ia k o m u n u m o . A n k a ŭ
li ne s c ia s , a l k iu a ŭ k io p o s tla s i s ia n h a v a ĵo n .“
„Jen, k io n v i re d iru a l v ia f r a t o : m i e sta s lia p ro te k ta n to k a j m i z o rg a s ĉ ia m , ke li estu p li k a j p li riĉ a k a i m i g a rd a s Iin k a j Iia n e d z in o n k a j lia n h a v a ĵo n , k a j m i ne d e tu rn a s de i l i m ia jn o k u lo jn . A n k a ŭ s c iig u v ia n fra to n , ke li ne z o rg u p r i s ia h e re d o n to , ĉ a r p o s t u n u ja r o Iia e d z in o n a s k o s filo n . . .“
T io n d ir in ie la p rin c o k u n la s e rv is to j k a j k a le ŝ o j m a l- a p e ris . . . M o s e o k u n s ia e d z in o re iris , n e n io n s u rv o je p r o tio p a ro la n te , ĉ a r ili e s tis p o s t tiu tr a v iv a ĵo tre te ru rita j.
* * *
S e d k ia m il i h ejm e n re v e n is , la e d z in o a ta k is M o s e o n p e r plej fia j in s u lt o j: „ Id io to , m a ls a ĝ u lo ! E s ta n te en la a rb a ro , ĉu v i ne p o v is ja m e lv o k i a n k a ŭ v ia n ĉ ie la n p ro te k ta n to n ? L ig n a k a p o ! K ia e s to s la fin o de v ia s o r to ? ! . . . S e p filin o jn e d z in ig e n d a jn v i h a v a s sed eĉ ne unu g ro ŝ o n . . .“
. M o s e o d o d e c id is ree fa s ti tr i d iu rn o jn k a j d e m a n d i s ia n ĉ ie la n p ro te k ta n to n p ri la fin o de s ia s o rto . . .
L i fa s lis k a j Ia tria h n o k to m e z o n ir is ku n s ia e d z in o en la a rb a ro n . L i d ir is Ia ta lis m a n a jn v o rto jn k a j jen i l i e k a ŭ d is , k ie l de m a lp ro k s im e iu ira ĉ a s , p ie d p re m a ĉ a s . . . S u b ite a n ta ŭ il i a p e ris ĝ ib u lo , ĉ ifo n e v e s tita , p e r ŝ n u ro z o n ita , k a j p ip o n te n a n ta en la b u ŝ o . . .
„ K io n v i d e z ir a s ? " li d e m a n d is M o s e o n .
„ M i v e n is v in d e m a n d i, k io e sto s la fin o de m ia s o r t o ? M a lriĉ a m i estas k a j m iz e ra . . . S e p p le n a ĝ a jn filin o jn m i h a v a s k a j i l i a n k o ra ŭ ne estas e d z in ig ita j . . . G ro ŝ o n m i eĉ ne p o s e d a s . . . “
„ M a ls a ĝ u I o ! “ re s p o n d is la ĝ ib u lo , „ m i estas v ia ĉ ie la p ro te k ta n to k a i m i z o rg a s , ke v in k a j v ia n fa m ilio n p re m u ĉ ia m m iz e re g o . . . M i n e n ie l a lla s a s , ke v i io m p e rla b o ru . . . S e d k ia m a n ie re v i g a jn is tiu in d u d e k k v in r u b lo jn ĉe v ia f r a t o ? N u , tre s im p le : m i n e n ia m d e tu rn a s de v i la o k u lo jn , sed tia m m i s u b ite p e rd is la tu b o n de m ia p ip o . M i d o d e tu rn is p o r m o m e n to la o k u lo jn de v i p o r s e rĉ i la tu b o n , k a j en tiu m o m e n to v i g a jn is la 25 ru b lo jn . . . “
Laŭ jida linjjvo Esperantigita de
Julio B a g h y : D olora deziro. 91
D olora deziro.
(Prem iita per la „Nalura Floro* dum la IX~aj Internaciaj Floraj Ludoj en M an resa.)
M e d ite m i s id a s ĉe fo r n o m a lv a r m a . . . J a m lo n g e I a lig n o n c in d rig is ia fla m ' . . .
92 P oem oj.
V ento kaj nubo.
N o rd e, ĉ e la m ara b o rd o ,
p le n d a s plore v e n t’ ĝ e m s o n a . Norde-, ĉ e la m ara b ord o,
r e v a s jen k n ab in ’ e sto n a .
Ĝia rev o — rev ’ de 1’ plendd. D r o n a s ĝ i en s e n t’ am ara.
P len d an p loron n ord a v e n to p o rta s al la la n d ’ h u n gara. S u d e , ĉ e 1’ D anuba bord o, fu lm k aŝan ta nu bo n ig ra s. S u d e , ĉ e 1’ D an uba bordo, k n a b ’ h u n g a ra rev e m ig ra s. Lia r e v o — rev* de 1’ s u d o : p ereiga forl’ cik lo n a .
A rdan am on ŝu d a n u b o porras al la la n d ’ e sto n a .
S in ren k o n ta ŝ n o rd ’ kaj su d o su r se n lim a o c e a n o .
P le n d ’ de 1’ ven to, fulm d e 1’ nubo jen fa r iĝ a s u r a g a n o . Fajre fu lm a s arda am o, plenda p lo ro v e a s . . . v e a s . P ro la sen to j en la flam o k n a b ’, k n a b in o b ru lp ereas. J u lio B a g h y .
M ateno.
A ŭ ror’ purpura, a e ro pura, b irdarkoncertoj su r arbovertoj. La freŝa r o s o en h e r b ĥ a o so , n ek tar’ d e dioj, s u b su n ra d io j brilanta m arko d e 1’ ĉiela rk o . La s u n o brila je fajr’ sim ila , en o k c id e n to la lu n arĝen to. La v a rm o v e n a s, kaj ĉ io b e n a s rad ion su n a n , eterne junan. Jen v e n is ta g o kun la b o r a g o kaj v iv a bruo. S u b ĉielb lu o la herboj flo ra s, la D ion g lo r a s . P e tr o S to ja n , L. K.Feliĉo de 1’ poeto.
Kicl a g ra b le esti p o eto —
M ondojn kreadi per s o r ĉ d e v o rto , S in jo r o esti d e v iv ’ kaj m orto,
D e gran d aj revoj e sti profeto. F o je aperi en brilo, forto,
B lin d ig i per la fulm oj de plum o, P u ĝ a aperi en su n -o r u m o ,
Kaj pri e sto n ta tondri la so r to . Kaj foje kiel s u n ’ sub iranta, Kiel la eh a la sta ek k rio,
Kiel perdita h ela v iz io — A d ia ŭ diri per p lo ro kanta.
S e d fo je ankaŭ per iro n io V ipi d e koroj ŝ e lo n rigidan, La lin g v o n h avi d ie-sen b rid a n , P o e to esti — a g r a b lo tio l
S t a n i s l a v B ra u n ,
S c ie n c o . 95
Scienco.
S ig n o j d e M o r s e .
D e V. J a r o ŝ , M istek, C sl. II. B n m ia a rtik o lo en Ia a n ta ŭ a n u m e ro de „ R e v u o “ m i k la r - ig is , ke la M o rs e ’a s ig n a ro u zas p u n k to jn k a j s tre k o jn p o r Ia a lfa b e to , la c ife ro j, la in te rp u n k c io j k a j p o r s p e c ia la j ĉ ifr o j. P lu e m i k la r ig is m a n ie ro jn p o r s ig n a li p e r fla g o , p e r lu m o , p e r m a n o aŭ p e r fa jfilo , la ŭ la s ig n a ro de M o rs e . H o d ia ŭ m i m o n tro s la ŝ I o s i I o n , k iu e b lig o s a l ĉiu — p o s t k e lk a e k z e rc a d o — Ia in te rk o m p re n iĝ o n p e r Ia M o rs e ’a s ig n a ro .La a lfa b eto laŭ M orse.
94 S c ie n c o .
P o r p li b o n a e n m e m o rig o se rvu jena ta b e lo :
S ig n o j d e
P u n k to (.) ... K o m o (,) . — . — . — D u p u n k to (:) ---. . . P u n k to k o m o (;) — . — . — . V o k s ig n o ( ! ) ---. . ---A p o s tro fo ( ’) . --- .interpunkcioj.
D e m a n d s ig n o (7 ) . .---3U
M
. . .
■
E n - k a j e lk o n d u k a s ig n o ( “ ) . — . . -P a re n te zo ([ ] ) — . ---. D is p a rtig o (-) — . . •D iversaj sig n o j.
K ru c o ( + ) • — • — • E g a lig o ( = ) — . . . . — F ra k c io ( / ) ---K o m e n co — . ---. — N o v a lin io — . . . — S u b s tre k o . . --- . — E ra ro ... F in o . . . — . aŭ „ a r " . — / . — .{S ig n a la n te per flago, oni m ontras flnon, farante trifoje. rondon per la flago antaŭ la kapo.)
S p ecialaj sig n a lv o rto j.
— . / — . — H a llo ! ! (E k v o k o „ n k “ .) E k s ig n a lo p o r d o n i s c iig o n .
— . aŭ — . / — . ( „ n “ aŭ „ n n “ ) L a re s p o n d o de 1’ a kce p t-a n to t-al lt-a e k v o k o .
S c ie n c o . 95
. . . . (» h “ ) R ip e tu !
. . . — ( » v “ ) V e n u !
— . . / — . ( „ d n “ ) R e stu !
. . . / . . — / . , ( „ s u i“ ) M a lra p id e !
— . . . . — ( „ n s t “ aŭ „ d u “ aŭ „ b a “ ) P aŭzo.
P r i la d e n s e c o d e l a U n iv e r s o .
ĉ e r p ita el la „ Aslroflziko" de S ch e i n e r.
P e r la h e lp o de la m o d e rn a n a tu rscie n co n i estas k a p a b la j fo r m i al n i al la re a le co su fiĉe s im ila n ta n b ild o n p ri la U n iv e rs o . P re cip e n i a p o g a s n in s u r la a s tro n o m io n k a j a s tro fiz ik o n .
S o le k a ra k te riz a j p o r la U n iv e rs o estas s p a c o kai m a te rio , la p ro p o rc io in te r sp a co k a j m a te rio . N i devus k a lk u li per ne- im a g e b le g ra n d a j n o m b ro j, k iu j m a lh e lp u s n in k la re v id i tiu n ĉi p ro p o rc io n . T ia l n i e liru de unu litr o da a k v o k a j de ĝ ia pezo, de 1 k ilo g ra m o . S e n i m ilo b lig o s la litro n , n i ric e v o s 1
k u b ik m e tro n da a k v o kun la pezo de 1000 k ilo g ra m o j. T ie l k a l- k u la n te 1 k u b ik k ilo m e tro da a k v o pezas 1 b ilio n o n da k g . L a v o lu m e n o de n ia te ro estas ĉ irk a ŭ 1 b ilio n o da k u b ik k ilo m e tro j ku n la pezo de 5V2 k v a d rilio n k ilo g ra m o j. L a a m p le k s o de Ia L u n o estas ĉ. 350000 fo je p li g ra n d a , ĉ. 2 k v in tilio n o j da k g . S e d n ia S u n o estas p ro p o rc ie m a lg ra n d a fik s a stelo. N i p o v a s s u p o z i, ke Ia ceteraj s te lo j h a v a s d u o b le p li g ra n d a n a m p le kso n . K a j n i p o v a s a n ka ŭ su p o zi, ke la n o m b ro de la flk s a j s te lo j de n ia siste m o estas 1 b ilio n o . T ie l n i a tin g o s la re z u lta to n ke la pezo de n ia s te lo s is te m o estas ĉ. 4 s e p tilio n o j da kg ., s k rib a ta ku n 42 n u lo j.
Jen estas vere g ra n d io z a a m p le kso , k a j n i a d m ira s la na- tu ro n p ro ĝ ia g ra n d io z e c o ! S e d k o m p a ra n te tiu n ĝ i a m p le k s o n k a j la sp a co n , k iu a p a rte n a s al ĝ i, n i v id a s ĵu s la k o n tra ŭ o n . N ia su n siste m o o k u p a s tia n s fe ro n , kie s d u o n -d ia m e tro estas a lm e n a ŭ tio m , k io m la d is ta n ĉ o in te r S u n o k a j N e p tu n o . T iu ĉi d is ta n c o estas 4467 m ilio n o j da k ilo m e tro j, la v o iu m e n o de 1* s fe ro estas 373000 k v a d rilio n o j da k u b ik k ilo m e tr o j! T . e . : la m eza denseco de 1' su n siste m o estas tio m , k io m la d o lĉe co de 165 243000 litr o j da a k v o , se ni a ld o n a s 1 g ra m o n da su ke ro . 165 243 000 litr o j estas la v o lu tn e n o de tia k u b o , k ie s la te ro estas 57 m e tro j. S e n i im a g a s du tia jn k u b o jn , la unuan plena da n o r- m ala aero, la e n h a vo n de la dua tie l densan k ie l la sunsistem an sfe ro n , ni k o n s ta to s ke la n o rm a la aero estas 230 m ilio n o b le p li
densa o l la su nsiste m a sfe ro .
96 Enigrmo.
m ezo de tia j s fe ro j, k ie s d u o n -d ia m e tro j estas ĉ. 3 5 0 0 o b le p li lo n g a j o l la d u o n -d ia m e tro de la su n siste m a sfe ro . D o la denseco de I’ s te ls is te m o estas 10 trilio n o b le p li m a lg ra n d a o l tiu d e 1’ s u n s is te m o .
N i d a ŭ r ig u ! N ia s te ls is te m o estas s p ira la n ebulo k a j tia n e b u lo estas ĉiu a lia ste lsiste m o . N i su p o zu , ke tiu j s is te m o j estas egale g ra n d a j. Ĝ enerale ni ra jta s tio n s u p o z i. E ! la ŝa jn a d ia m e tro de ĉ iu s is te m o n i p o v a s d e te rm in i ĝ ia n d is ta n c o n . L a d ia m e tro de 1’ A n d ro m e d a n e b u lo estas 3°, d o ĝ i estas 20 o b le p li m a lp ro k s im a de ni o l la lo n g e c o de I' s te ls is te m a d u o n -d ia - m e tro . K a j en la „Ĝ a s h u n d o “ estas n e b u lo 300 o b le p li m a lp r o k - sim a . K a lk u la n te meze 100 s te ls is te m a jn d u o n -d ia m e tro in n i a tin - g o s la re z u lta to n , ke la meza denseco de I*
videbla
U n iv e rs o estas 10 k v a d rilio n o b le p li m a lg ra n d a o l tiu de nia a tm o s fe ro .P o r ke n i p o v u ia m a n ie re im a g i tiu n ĉi p ro p o rc io n , n i p renu k u b o n ku n 1 k ilo m e tra la te ro , plenan d a aero. Ĝ ia pezo e sto s 1 3 0 0 0 0 0 0 0 0 k g . S e la a e ro en la k u b o estus n u r tie l densa, k ie l la m eza d enseco de 1’ U n iv e rs o , ĝ ia pezo estus n u r la 1 0 0 0 0 o n o de 1 m ilig ra m o . K a j k io estas tio ĉi rila te al la g ra n d e g a s p a c o ? !
L a p lej m a lg ra n d a e ro de la m a so estas la a to m o . L a d ia - m e tro de Ia h id ro g e n a to m o estas n u r d u m ilio n o n o de unu m ili- m e tro , ĝ ia m a so n u r
V
g k v a d r ilio n o n o de unu g ra m o . D o en unu k u b ik k ilo m e tro tro v iĝ u s n u r 160000 a to m o j, en la s p a c o de 5 k u b ik d e c im e tro j n u r 1 a to m o .N i d o p o v a s k o n k lu d i, se eĉ Ia re z u lto de n ia k a lk u lo estus 1 000 o b le p li m a lg ra n d a o l la re a le co , ke la m a te rio de Ia U n iv e rs o , al k iu p le k tiĝ a s n ia v iv o , estas eta, treege eta rila te al la g ra n d e g a sp a co . J o z e fo M a jo r , B udapest.
S ila b -E n ig m o .
a, bu, c, e, io, jo, ma, no, o. po, ra, ra, ri, ro, ro, ro, ta> ti, to.
O ni kunm etu la silab ojn tiam aniere, ke rezultas o k diversaj vortoj, el kiuj : 1. flu as tra la P irenea d u o n in su lo ,
2. e s ta s m uzo,
5. tro v iĝ a s en la hom a korpo, 4. o rn a m a s la papon,
5. v iv a s en m arĉo,
6. e s ta s arm ilo de 1’elefanto,
7. rev en a s ĉiujare,
8. e s ta s valora m etalo.
La kom encaj literoj de ĉiu vorto, legrataj de su p re al m alsupre, s ig n if a s teruran akcidenton, kaj la triaj litero; de ĉiu vorto n o m a s la landon , kie
o k a z is la akcidento. (S o lv o cn la oktobra num ero.)
„B lindaj“ alm ozu loj.
D u „ b lin d u lo j“ s ta ra s Ĉe la p o rd o de n ia ĉe fp re ĝ e jo .
L a unu al la a lia : D iru al m i, k a ra fra to , ĉu v i k o n a s la s in jo ro n , k iu d o n is a l v i d u lir o jn ?
L a a lia ( ĵa lu z a ) : M i k o n a s lin m a lb o n e . . lia n v iz a ĝ o n
