Zbigniew Chojnowski
Sprawozdanie z konferencji "Życie i twórczość Arno Holza 1863-1929", Kętrzyn, 26-27 kwietnia 2013 roku
Prace Literaturoznawcze 1, 339-341
2013
Sprawozdania 339
Zbigniew C hojnow ski
Sprawozdanie z konferencji Zycie i twórczość Arno Holza (1863-1929), Kętrzyn, 26-27 kw ietnia 2013 roku
26 i 27 k w ie tn ia 2013 ro k u w K ę trzy n ie odbyło się polsko-niem ieckie sym pozjum histo ry czn o -literack ie Życie i twórczość A rn o H o lza (1863-1929).
Było ono głów nym p u n k te m obchodów, uchw alonego p rzez R ad ę M iasta, R oku P o ety w 150. rocznicę jego urodzin. W arto przypom nieć, że p ierw sza p o p u larn o -n au k o w a se sja o ty m zap o m n ian y m n iem ieck im m oderniście m ia ła m iejsce rów nież w K ę trzy n ie 26 p a ź d z ie rn ik a 2004 ro k u w 75. rocznicę jego śm ierci; re fe ra ty wygłosili wówczas: W infried L ip sch er (D w ugłos o poezji n iem ieckiej i p o lsk ie j zw ią za n e j z W arm ią i M a z u ra m i - d a w n ą zie m ią p r u ską ) i D ie tm a r P e rts c h (Życie i tw órczość A rn o H o lza oraz znaczenie j e j p r ze kła d ó w w lite ra tu rze).
O b rad y poprzedziły uroczystości i w y d a rz e n ia ściśle zw iązane z u p a m ię t
n ia n ie m A rno H olza, k tó ry przy szed ł n a św ia t w R a ste n b u rg u (dzisiaj K ę
trzy n ) 26 k w ie tn ia 1863 roku, a z m arł w B erlin ie 26 k w ie tn ia 1929 roku.
25 k w ie tn ia 2013 ro k u w S ali R ycerskiej k ętrzy ń sk ieg o z a m k u n ad a n o ty tu ł Honorow ego O b y w atela M ia sta K ę trzy n profesorow i W olnego U n iw e r
s y te tu w B erlinie H elm utow i W agnerow i (był członkiem K o m itetu Założyciel
skiego S to w arz y szen ia im. A rno H olza d la P o ro zu m ien ia P olsko-N iem ieckie
go w K ętrzynie). Podczas k o n c e rtu zespołu „Pro M usica A n tiq u a ” w iersze H olza recytow ał a k to r T e a tru im. S te fa n a J a r a c z a w O lsztynie, C ezary Ilczy- n a. W sied zib ie P o lsko-N iem ieckiego C e n tru m K u ltu ry im . A rno H o lza w K ętrzy n ie o tw arto w ystaw ę, zorgan izo w an ą przez C e n tru m K u ltu ry P ru s W schodnich w E llin g en , A rn o H o lz 1863-1929. N a s tą p iła ta k ż e prom ocja d zieła życia A rno H olza, tj. to m u poetyckiego P h a n ta s u s w p rz ek ład zie K rzysztofa S zatraw sk ieg o z U n iw e rsy te tu W arm ińsko-M azurskiego. K siążk a je s t k o m p letn y m w y d an iem p o e m a tu w w ersji niem ieckiej z la t 1898-1899 i polskiej (w 2002 ro k u u k a z a ł się pierw szy polsko-niem iecki w ybór w ierszy H olza T raw a zielona, m iękka, c u d n a w tłu m a c z e n iu A n d rz eja Kopackiego).
26 k w ie tn ia społeczność K ę trz y n a i uczestn icy sym pozjum złożyli k w iaty pod ta b lic ą p am iątk o w ą , um ieszczoną w m iejscu, gdzie s ta ł dom ro d zin n y A rno H olza (tu jego ojciec prow adził a p te k ę „Pod C zarn y m O rłem ”). Słowo w hołdzie poecie w ygłosił E u g e n iu sz T okarzew ski. U roczyście o tw arto C zytel
nię im . A. H olza M iejskiej B iblioteki Publicznej w K ętrzynie.
O bradom w Sali R ycerskiej przew odniczył prof. U n iw e rsy te tu P ed ag o gicznego w K rakow ie d r hab. A ndrzej M łyn arsk i.
340 Sprawozdania
Z bigniew C hojnow ski (O lsztyn) p rz e d sta w ił w yniki b a d a ń n a d polskim odbiorem m yśli i dzieł A rno H olza w la ta c h 1889-1929. N a jw ię k sza in te n syw ność recepcji utw orów i legendy a u to ra P h a n ta su sa p rz y p a d ła n a la ta dziew ięćdziesiąte XIX w. W zm ian k i i opinie o tw órczości „konsekw entnego n a tu r a lis ty ” form ułow ane były w k rę g a c h k o m en tato ró w nowej lite ra tu ry niem ieckiej, re p re z e n tu ją c y c h n a ogół środow isko p olskich socjalistów oraz m odernistów . W gronie twórców, d la k tó ry ch idee i u tw o ry H olza n ie były o bojętne, z n a jd u ją się m .in . S ta n is ła w P rzy b y sz ew sk i, K a ro l Irzy k o w sk i i Leopold Staff. P rzeszko dę w szerszej recepcji niem ieckiego p oety stan ow ił b ra k tłu m a c z e ń jego te k stó w (sy tu ac ja zaczęła się ra d y k a ln ie zm ien iać do
piero n a p ro g u XXI wieku).
D ie tm a r P e rts c h (B erlin) z c h a ra k te ry s ty c z n ą e k s p re sją p rz e d sta w ił dw a re fe ra ty D as L eben von A rn o H o lz im Spieg el sejner B riefe (Zycie A rn o H olza w św ietle jego listów ) i T ra u m u lu s - Vom T heterstü ck z u m einzigen S p ie lfilm n ach ein em Werk von A rn o H o lz u n d O skar Je rsch ke (T ra u m u lu s - od s z tu k i tea tra ln ej do je d y n e j ek ra n iza c ji d zieła A rn o H o lza i O ska ra Jerschkego).
W pierw szym , n a po d staw ie an a liz przechow yw anej w niem ieckich a rc h i
w ach epistolografii poety, P e rtsc h z re k o n stru o w ał elem e n ty jego biografii, św iato poglądu, a ta k ż e genezę n iek tó ry c h idei i z a m ie rze ń artystyczny ch.
W d ru g im referacie pokrótce om ówił u tw o ry d ra m a ty czn e spółki au to rsk iej H o lz -Je rsc h k e , k o n c e n tru ją c się n a ich „kom edii tra g ic z n e j” T r a u m u lu s (1904) i jej a d a p ta c ji film owej z 1935 roku. R e fe re n t dowodził, że chociaż jej reży sere m i p ro d u c en tem był C a rl F rö lich (członek N SDAP), n ie stan o w i on a ilu stra c ji ideologii h itlerow skiej. U czestnik om zo stał w yśw ietlony końcowy fra g m e n t film u.
J e n s S tü b e n (O ldenburg) w sw oim w y stą p ie n iu „...w ie ich a u s d e m b it
tersten N o rd w o rd o sten ”. A rn o H olz u n d O stpreußen ( „ .j a k o j a z na jsu ro w sze
go północnego w sch o d u ”. A rn o H o lz i P ru sy W schodnie) precyzyjnie w sk azał n a fa k ty z biografii H olza, św iadczące o jego osobistych i duchow ych w ięzach z P ru s a m i W schodnim i, k tó ry ch nie eksponow ał n a w e t w sw oich szkicach a u to b io g ra fic z n y c h . W jeg o ż y c iu w a ż n e m ie js c e z a jm o w a ł K ró le w iec (K önigsberg). Bliscy byli m u w y b itn i m ieszk ań cy stolicy prow incji, m .in. Si
m on D ach oraz Im m a n u e l K a n t. S tü b e n u ja w n ia obecność k ra in y dzieciń
stw a w u tw o ra c h H olza, ale też jego bytność w ró żn ych m iejscach P ru s W schodnich.
K rzy szto f S z a tra w sk i m ów ił o P h a n ta su sie „jako k re acji nowego języ k a lirycznego”. Holz otw orzył w te o rii i p ra k ty c e poetyckiej now e p ersp ek ty w y p rz ed poezją d w udziesto w ieczną (rezy g n acja z ry m u , polifonia, w ieloznacz
ność, ek sp ery m en to w an ie). P o e ta „odw racając p ersp ek ty w ę poznaw czą i a k sjologiczną, sym bolicznie o dw raca p o rząd ek św iata, w k tó ry m n ajbard ziej b ła h e z d a rz e n ia i su b te ln e w ra ż e n ia o k az u ją się odzw ierciedleniem p o rz ą d k u kosm icznego”.
Sprawozdania 341
D y sk u ta n tó w zajm ow ały szczególnie zw iązki A rno H olza z R asten b u r- giem .
R efe raty u k a z a ły się w polskiej i niem ieckiej w ersji w p ra cy zbiorowej pod red. K rzysztofa S zatra w sk ieg o A rn o H o lz i jeg o dzieło. W 150. rocznicę u ro d zin p o e ty /A r n o H o lz u n d sein Werk. Z u m 150. G eburstag des D ichters (K ę trzy n 2013).
O ddalonym nieco w czasie u zu p e łn ie n ie m sym pozjum b y ła też p u b lik a cja: A rno Holz, J o h a n n e s S c h la f Ś m ierć, w o p raco w an iu d o k to ra n ta U n iw e r
s y te tu G dańskiego J a n a S zym ona Pardy. K sią ż k a z a w ie ra nie tylko p rz e d ru k polskiego p rz e k ła d u tytuło w ego o po w iad an ia, k tó ry w y d ru k o w ała „N iw a”
(1894, n r 3); jego tłu m a cz sk ry ł się pod pseu d o n im em „R. B e rn .”. W w y daw nictw ie znajdziem y też m .in. w spółczesne spolszczenie, do konane p rzez J a n a Sabelw ona, u tw o ru P ierw szy d zie ń w szkole. O ba te k s ty pochodzą ze zbioru H o lza i S ch lafa P a p a H a m le t (Leipzig 1889). S abelw on p rz etłu m a czy ł rów nież fra g m e n ty P h a n ta su sa i R a ju d zieciń stw a H olza. P u b lik a cja przynosi po nad to stosunkow o o b szern e m a te ria ły o b ard zo słabo z n a n y m w Polsce Schlafie: szkic o jego tw órczości p ió ra J a n a K laczkow skiego, P ieśń w p rz e k ła dzie S ta n is ła w a Przybyszew skiego oraz spis dzieł w u k ład zie chronologicz
nym . P rom ocja k sią ż k i o dbyła się 21 czerw ca 2013 roku.
Sym pozjum i w z m iankow ane p u blikacje zo stały urzeczy w istn io n e głów
nie dzięki s ta ra n io m trz e c h k ę trz y ń sk ic h podm iotów : U rz ę d u M iasta, M iej
skiej B iblioteki P ublicznej im . W ojciecha K ętrzy ńsk ieg o i S to w arz y szen ia im.
A rno H olza. Ich d z ia ła n ia i realizację p rojektów zw iązane z obchodam i R oku A rno H olza w sp arły liczne instytucje.
