R EC EN ZJE 581
ze so b ą i z ró ż n y c h p ły n ą c y c h ź ró d e ł k la s o w y c h , a n a w e t z ró ż n y c h e p o k h is to ry c z n y c h . W o c e n ie li te r a t u r y h is to ry c z n e j e p o k i k a p ita lis ty c z n e j, A u to r k a w p r a w d zie tr a f n ie w y k a z a ła m e to d o lo g ic z n ą w a d liw o ś ć je j b a d a ń , n ie w y ja ś n iła je d n a k ź ró d e ł id e o lo g ic z n y c h , p o k r e w ie ń s tw a s y tu a c ji k la s s c h y łk o w y c h , k tó r e tł u m a czyć m o g ą p rz e jm o w a n ie , id e a liz o w a n ie i a d a p to w a n ie n ie k tó r y c h e le m e n tó w id e o lo g iczn y ch p o c h o d z ą c y c h z f o r m a c ji n ie w o ln ic z e j.
N a z a k o ń c z e n ie m o ż n a b y p o w ie d z ie ć , że p r a c a I. B ie ż u ń s k ie j - M a ło w isto w e j p ło d n a i p io n ie rs k a , w d u ż y m s to p n iu ro z b u d z iła a p e ty ty b a d a w c z e , w y s u n ę ła w ie le n o w y c h p ro b le m ó w , a le n ie m o g ła ic h z n a t u r y rz e c z y w p e łn i ro z w ią z a ć . R e z u lta t d o ty c h c z a s o w y c h w y w o d ó w , j a k teg o A u to r k a je s t św ia d o m a , m u s i m ieć c h a r a k t e r h ip o te ty c z n y i f r a g m e n ta ry c z n y . N iczego in n e g o ży czy ć so b ie n ie n a le ż y , ja k ty lk o , b y w d a ls z y c h t a k o w o c n ie z a p o c z ą tk o w a n y c h s tu d ia c h m o g ła w p e łn i z a sp o k o ić n a s z e ro z b u d z o n e a p e ty ty .
M. H . S e r e js k i
J i ř i Č á r e k : R o m a ń s k a P r a h a . P r a h a 1947, s. 487 *
Z a in te re s o w a n ie p rz e s z ło śc ią P r a g i w d o b ie r o m a ń s k ie j w y p ły w a o b e c n ie z f a k tu , iż p ra c e w y k o p a lis k o w e p ro w a d z o n e n a je j o b sz a rz e w c ią g u o s ta tn ic h l a t u d o s tę p n iły i n a d a l u d o s tę p n ia ją o b fity m a t e r i a ł d o ty c h c z a s n ie w y k o rz y s ty w a n y . Z a b y tk i r o m a ń s k ie P r a g i b y ły ju ż w u b ie g ły m s tu le c iu p rz e d m io te m b a d a ń — p o św ię c ił im su m ie n n ą p r a c ę V. T o m e k (1850, 2 w y d . 1892), o p ie r a ją c się ty lk o n a ź ró d ła c h p i sa n y c h . W 1923 r . p o ja w iła się r o z p r a w a V. B i r n b a u m a, d a ją c a z n a c z n ie p e ł n ie js z y o b ra z d z ię k i ro z p o c z ę ty m ju ż p ra c o m w y k o p a lis k o w y m . N ie w y k o rz y s ta ła o n a je d n a k m o żliw o ści, ja k ie d a ją b a d a n ia n a d z a b y tk a m i u k s z ta łto w a n ia p r z e s trz e n n e g o P r a g i w c z e sn o śre d n io w ie c z n e j. P o łą c z e n ie m e to d w ła ś c iw y c h a rc h e o lo g ii, h is to r ii i h is to r ii s z tu k i z a n a liz ą k s z ta łtó w p r z e s tr z e n n y c h P r a g i s ta ło się n a to m ia s t z a ło ż e n ie m m e to d y c z n y m J . Č a r к a w je g o p r a c y o r o z w o ju ro m a ń s k ie j P ra g i. P ie r w s z y ro z d z ia ł z a w ie r a w ia d o m o ś c i d o ty c z ą c e g o g ró d u p ra s k ie g o w e d łu g s ta n u b a d a ń K . F i a l i i K. G u t h a (1933 ·— 4), p rz y u w z g lę d n ie n iu d ro b n y c h m o n o g r a f ii p o sz c z e g ó ln y c h b u d o w li g ro d u , a z w ła sz c z a je g o k o ścio łó w . T e z ą C a r k a co do p o w s ta n ia g ro d u p ra s k ie g o j e s t tw ie r d z e n ie , iż d o p ie ro w k o ń c u I X w . s ta ł się on s ie d z ib ą k s ią ż ę c ą , b ę d ą c p o p rz e d n io g ro d e m o c h a r a k te r z e w o js k o w o -s tra ż n ic z y m . Je sz c z e b o w ie m B o rz y w ó j w p ie rw s z e j, p r z e d c h r z e ś c ija ń s k ie j fa z ie sw y c h rz ą d ó w m ia ł za s ie d z ib ę L e v ý H ra d e c , g d z ie te ż p o w s ta ła p ie r w s z a ś w ią ty n ia c h rz e ś c ija ń s k a . T eza ta , n ie a k t u a ln a co do sw e j p o d s ta w y ź ró d ło w e j w s k u te k b a d a ń І. В о г к о v s k i e g o n a L e v y m H r a d c u i n a H ra d c z a n a c h , sła b o się te ż tr z y m a , je ś li id zie o p ro c e s fe u d a liz a c ji ziem c z e sk ic h i je j w y r a z w g ro d a c h I X ■— X w . (por. F rz e g l. Z a c h . 1951 3/4, s. 386 — 7).
P o n a k r e ś le n iu o g ó ln eg o r z u t u g ro d u , p r z y s tę p u je a u to r do w n ik liw e j a n a liz y p o szczeg ó ln y ch b u d o w li św ie c k ic h i k o ś c ie ln y c h (7 k o śc io łó w i k a p lic ). Z w ła sz c z a c ie k a w y je s t w y w ó d d o ty c z ą c y c h ro n o lo g ii p o w s ta w a n ia tr z e c h b r a m g ro d u p ra s k ie g o .
* M im o sto s u n k o w o d łu g ie g o o k re s u c zasu , j a k i u p ły n ą ł od w y d a n ia k s ią ż k i R e d a k c ja z d e c y d o w a ła się n a o g ło sz e n ie p o n iż sz e j re c e n z ji, p o n ie w a ż p r a c a Č. p óźno do n a s d o ta r ła i n ie b y ła jesz c z e w c z a so p ism a c h p o ls k ic h o m a w ia n a .
582 REC EN ZJE
A u to r p rz e p r o w a d z a te ż p o ró w n a n ie g ro d u p ra s k ie g o z in n y m i sie d z ib a m i w ła d c ó w ś ro d k o w e j E u ro p y , d o c h o d z ą c do w n io s k u , że p rz e w y ż s z y ł o n je s w y m i r o z m ia r a m i, cc tłu m a c z y ć m o ż n a ty m , że w y ró s ł on n a m ie js c u d a w n e g o s ło w ia ń s k ie g o g ro d u . P r a g a ju ż w te j d o b ie b y ła s ie d lis k ie m w y so k ie j k u l t u r y a rty s ty c z n e j, m a ją c y m z n a c z e n ie n ie ty lk o n a te r e n ie C zech, lecz i c a łe j ś ro d k o w e j E u ro p y . G o d ząc się w z a sa d z ie n a te n w y w ó d , tr z e b a b y je d n a k zg ło sić w ą tp liw o ś ć , czy z a ró w n o Č á re k , j a k
je g o p o p rz e d n ic y słu s z n ie u p a t r u j ą w g ro d z ie p r a s k im je d n o litą cało ść p r z e s tr z e n - n ą , czy n ie m a m y ta m ra c z e j o so b n o części o b ję te j p a la tiu m k s ią ż ę c y m , a oso b n o części w y p o sa ż o n e j w sie d z ib y m o ż n o w ła d z tw a k o śc ie ln e g o i św ie c k ie g o . S ta n o p u b lik o w a n ia m a te r ia łó w a rc h e o lo g ic z n y c h n ie u p o w a ż n ia je s z c z e do s ta w ia n ia w ty m k ie r u n k u h ip o te z .
W ro z d z ia le d r u g im d a je Č. o p is i a n a liz ę W y s z e h r a d u ja k o cało ści, a n a s tę p n ie je g o b u d o w li św ie c k ic h i k o śc ie ln y c h . Z a ró w n o ź ró d ła h is to ry c z n e , j a k i w y k o p a li s k a d o s ta r c z a ją o W y sz e h ra d z ie n ie w ie le w ia d o m o ś c i, to te ż w y g lą d i a r c h i te k t o n ic z n y ro z w ó j teg o g ro d u p o z o s ta je w z n a c z n e j części w ie lk ą n ie w ia d o m ą . T a k w ięc n ie p o z o s ta ły ż a d n e s z c z ą tk i po o b w a ro w a n ia c h a n i p ie r w o tn y c h , n a jp e w n ie j d r e w - n ia n o - z ie m n y c h , a n i p ó ź n ie jsz y c h , k a m ie n n y c h . P o d o b n y lo s s p o tk a ł p o św ia d c z o n y p rz e z K o sm a s a cio so w y p a ła c W ra ty s ła w a , po k tó r y m p o z o s ta ły ty lk o części m o s tu k a m ie n n e g o z X I lu b p o c z ą tk u X I I w ., p ro w a d z ą c e g o p rz e z p rz e k o p , o d d z ie la ją c y część z a m ie s z k a łą p rz e z k s ię c ia od re s z ty g ro d u (a w ię c tu d w u d z ie ln y u k ła d p r z e s tr z e n n y je s t d o w o d n ie p o św ia d c z o n y ). B ez ś la d u z n ik n ę ły , lu b p o z o s ta w iły p o so b ie ty lk o d ro b n e s z c z ą tk i m u r ó w k o śc io ły : św . P io tr a i P a w ła z p rz y le g a ją c y m do n ieg o d o m e m k a p itu ln y m , św . K le m e n s a i św . J a n a E w a n g e lis ty . N a to m ia s t d o b rz e z a c h o w a ła się r b t u n d a św . M a rc in a , a ta k ż e u d a ło się p r a w ie c a łk o w ic ie r e k o n s tr u o w a ć n a p o d s ta w ie p o z o s ta ły c h r e s z te k b a z y lik ę św . W a w rz y ń c a .
N a jw ię k s z ą część sw e j p r a c y p o ś w ię c ił Č. o p ra c o w a n iu m ie js k ie j o s a d y p r a s k ie j, d a ją c n a jp i e r w p rz e g lą d k o śc io łó w z d o b y ro m a ń s k ie j, z a c h o w a n y c h i z n a n y c h t y l k o p o ś re d n io . O g ó ln a lic z b a ty c h k o śc io łó w się g a aż 39 (d la p o r ó w n a n ia : ro m a ń s k ic h k o śc io łó w k r a k o w s k ic h n a lic z y m y do tu z in a ). Z a ró w n o p rz y k o śc io ła c h k la s z to r n y c h j a k i p rz y „ p a ń s k ic h “ , o d z n a c z a ją c y c h się p o s ia d a n ie m e m p o ry , is tn ia ły o sa d y z w y ją tk ie m d w ó c h k o śc io łó w : św . J a n a n a B o jiš ti i św . W a w rz y ń c a n a P e tř in ě , b u d o w a n y c h w c e la c h p a m ią tk o w y c h ra c z e j, n ie u ż y tk o w y c h , co p r z y n a jm n ie j co do d o m in u ją c e g o w z g ó rz a p ie trz y ń s k ie g o w y d a je się n ie p e w n e . U w a g i o f e u d a ln y m c h a r a k te r z e n ie k tó r y c h k o śc io łó w P r a g i r o m a ń s k ie j są n ie z m ie r n ie w a ż n ą , acz n ie w y k o rz y s ta n ą p rz e z Č. w s k a z ó w k ą , co do c h a r a k t e r u w ła sn o ś c io w e g o o d p o w ie d n ic h o sa d i ic h g e n e z y w o k re s ie ro z d r o b n ie n ia fe u d a ln e g o . P o m a g a to łą c z n ie z p r z e k a z a n y m i n a z w a m i o sa d w w y z n a c z e n iu g ra n ic d a w n e j P ra g i. N a s tę p n ie p rz e c h o d z i Č. d o o b s e r w a c ji d z is ie jsz e g o p la n u m ia s ta , a b y z y s k a ć o b ra z d a w n y c h jeg o k s z ta łtó w p rz e s trz e n n y c h . M e to d a t a m oże b y ć p o ż y te c z n a co do S ta re g o M ia s ta , g d y ż u k ła d o sa d is tn ie ją c y c h n ie g d y ś n a te r e n ie N o w eg o M ia s ta z o s ta ł z u p e łn ie z a ta r ty . S tu d iu m p la n ó w m ia s ta p o zw o liło a u to r o w i o d tw o rz y ć p o ło żen ie ta r g u , g łó w n y c h d ró g łą c z ą c y c h o sad y , o ra z u lic ja k ie tw o rz y ły g ę s te z a b u d o w a n ia S ta r e g o M ia sta . J e s z c z e p rz e d z a ło ż e n ie m m ia s ta lo k a c y jn e g o k o ło k o śc io ła św . G a w ła o k o ło 1230 — 34 r., P r a g a b y ła je d n y m z n a jw ię k s z y c h m ia s t ś ro d k o w e j E u ro p y .
W d ru g ie j części ro z d z ia łu d o ty c z ą c e g o p r a s k ie j o sa d y m ie js k ie j a u to r o m a w ia k o le jn o i szczegółow o a r c h i te k t u r ę je j ro m a ń s k ic h k o ścio łó w . D zieli o n je n a k ilk a
H ËCEN ZJË 5 83
gru p . Do p ie rw s z e j z a lic z a k o śc io ły b u d o w a n e ja k o k la s z to r n e lu b te ż p ó ź n ie j o d d a n e d o u ż y tk u k la s z to rn e g o . D o d ru g ie j n a le ż e ć m a j ą k o śc io ły n ie m a ją c e ce lu u ż y tk o w e g o — k o śc io ły p a m ią tk o w e ; do trz e c ie j w re s z c ie — k o śc io ły „ p a ń s k ie “ o p a trz o n e e m p o rą . O so b n ą g r u p ę s ta n o w i 7 k o śc io łó w w k s z ta łc ie r o tu n d , o k tó r y c h m o żn a p o s ta w ić je d y n ie h ip o te z ę , iż s p e łn ia ły f u n k c j ę ś w ią ty ń k u lto w y c h d la u ż y tk u lu d n o śc i z a m ie s z k u ją c e j o sa d y . K o śc io ły r o m a ń s k ie w P r a d z e są w s w o im w y ra z ie p la s ty c z n y m su ro w e , p o z b a w io n e e le m e n tó w d e k o ra c y jn y c h , c zęsto o p a trz o n e w d re w n ia n e ty lk o stro p y .
T rz e c ią i o s ta tn ią część ro z d z ia łu p rz e z n a c z y ł a u to r n a o m ó w ie n ie a r c h i te k t u r y św ie c k ie j. J e s t je j n ie w ie le , co się tłu m a c z y ty m , że b u d y n k i k a m ie n n e b y ły szcze g ó ln ie k o s z to w n e w k r a j a c h ś ro d k o w e j E u ro p y , is tn ie ją c e z aś b o g a c tw o d rz e w a u d o s tę p n ia ło t a n i b u d u le c , m a ją c y n a d k a m ie n ie m jesz c z e i tę p rz e w a g ę , iż le p ie j bez p o ró w n a n ia c h ro n i o d z im n a . W p o r ó w n a n iu z in n y m i m ia s ta m i P r a g a je d n a k p rz e d s ta w ia się s to s u n k o w o b o g a to , p o c z y n a ją c o d m o s tu k a m ie n n e g o n a W e łta w ie , z w a n e g o m o s te m J u d y t y (poł. X I I w ., n ie g d y ś 514 m d łu g o ś c i w ra z z o b w a r o w a n ia m i). M o st J u d y t y s ta n o w i n ie w ą tp liw ie c h lu b ę ro m a ń s k ie j P ra g i, n ie m a ją c p o za r a ty z b o ń s k im ró w n e g o so b ie w c a łe j ś ro d k o w e j E u ro p ie , ś w ia d c z ą c o s k a li m ia s ta . D ru g ą b u d o w lą w z n ie sio n ą p rz e z k s ię c ia , a s łu ż ą c ą sp o łe c z n e m u u ż y tk o w i b y ł T y n , czyli b u d y n e k p o ło ż o n y p rz y ta r g u , m a ją c y w ła s n e o b w a ro w a n ia , a b ę d ą c y sie d z i b ą k sią ż ę c e g o u rz ę d n ik a , p o b ie r a ją c e g o cło ta r g o w e , o ra z — s c h r o n ie n ie m d la o b cy ch k u p c ó w 1. P o z a te m w ie m y o d w o rz e b is k u p im k o ło m o s tu J u d y t y o ra z o d w o rz e b ę d ą c y m p ie r w o tn ie s ie d z ib ą n ie z n a n e g o w ie lm o ż y , a p o te m p rz e z p e w ie n czas Je rz e g o z P o d ie b r a d u . G łó w n ą u w a g ę p o ś w ię c a a u to r r e k o n s tr u k c j i d u ż e j liczb y (33 z a c h o w a n y c h w e fr a g m e n ta c h ) d o m ó w m ie s z k a ln y c h , n a le ż ą c y c h n ie w ą tp liw ie do b o g a ty c h o b y w a te li o sa d y ta r g o w o - rz e m ie ś ln ic z e j. S k u p ia ły się on e k o ło p la c u ta rg o w e g o , p ó ź n ie jsz e g o r y n k u S ta r o m ie js k ie g o o ra z k o ło M ałeg o R y n k u , a ta k ż e d a w n e j u lic y W y s z e h ra d z k ie j, co p o z w a la u d o w o d n ić a u to r o w i, iż są o n e p o c h o d z e n ia p rz e d lo k a c y jn e g o . D o m y te d z ie lą się n a d w ie g ru p y : n ie k tó r e z n ic h s to ją f a sa d ą p rz y u lic y , in n e z a ś w g łę b i z a jm o w a n e j p a rc e li. W n ik liw a a n a liz a o ra z p o s łu ż e n ie się m a te r ia łe m p o ró w n a w c z y m c z e rp a n y m z te r e n u N ie m ie c (zw łaszcza u ż y te c z n e o k a z a ło się p o ró w n a n ie z g o ty c k im i d o m a m i G o s la ru ) p o z w o liło w y ś w ie tlić p o d ło ż e ty c h ró żn ic. O k a z a ło się, iż d o m y p o ło ż o n e w e w n ą tr z p a r c e li m ia ły f r o n t d o b u d o w a n y z d rz e w a do s to ją c e g o w g łę b i d o m u k a m ie n n e g o . T a d r e w n ia n a d o b u d ó w k a s łu ż y ła z a w a r s z t a t rz e m ie ś ln ic z y lu b te ż m ie js c e w y m ia n y h a n d lo w e j d la k u p c a . N a to m ia s t d o m y s to ją c e f r o n te m p rz y u lic y , o d z n a c z a ją c e się d u ż y m ro z c z ło n k o w a n ie m k o m n a t, m ia ły część m ie s z k a ln ą n a p ię trz e , część p rz e z n a c z o n a z aś n a w a r s z t a t p r a c y z n a jd o w a ła się n a p a r te r z e . P o w s ta ły o n e d ro g ą p rz e tw o r z e n ia ty p u d w o ru p a ń s k ie g o n a d o m k u p ie c k i. I s tn ie n ie ty c h d w ó c h ty p ó w b u d o w li m ie s z k a ln y c h tłu m a c z y a u to r ty m , że d o m y m a ją c e p rz e d n ią część d r e w n ia n ą są s ta rs z e . P o c z ą te k b u d o w n ic tw a k a m ie n n e g o n a le ż y k ła ś ć n a 2 p o ło w ę X I I w .; n ie b y ło b y to m o ż liw e b ez is tn ie n ia o d p o w ie d n ie j b a z y fin a n s o w e j p o z w a la ją c e j n a in w e s ty c je teg o rz ę d u . U s tę p y p o św ię c o n e z a b u d o w ie m ie s z c z a ń s k ie j n a le ż y u z n a ć z a n a jle p s z e w c a łe j k sią ż c e , o d u ż y m z n a c z e n iu m e to d y c z n y m , m .in . d la p o d ję ty c h u n a s p rz e z
1 A rc h e o lo g ic k é ro z h le d y (R o čn ík IV 1952 seš. 5) z a w ie r a ją n o ta t k ę s p r a w o z d a w czą В. N o w o t n e g o z p r a c w y k o p a lis k o w y c h p ro w a d z o n y c h n a te r e n ie d a w - , nego T y n u w 1951 r.
5 8 4 R EC EN ZJE
in ż. a rc h . J . J a m r o z a b a d a ń n a d n a js ta r s z y m i k a m ie n ic a m i k ra k o w s k im i (por. P rz e g l. Z ach ., 1951 n r 1/2,- s. 250).
K o ń c z ą c sw ą p r a c ę a u to r z a s ta n a w ia się, czy P r a g a ro m a ń s k a m o że z a s łu g iw a ć n a n a z w ę „ m ia s ta “ . Z p ra w n e g o p u n k tu w id z e n ia ro m a ń s k a P r a g a n ie b y ła m ia s te m aż do lo k a c ji w 1230 r., k tó r a ro z p o c z y n a d o b ę g o ty c k ą w je j szacie a r c h i te k to n ic z n e j. G d y je d n a k id z ie o z e w n ę trz n y w y g lą d , ro zleg ło ść , w y ty c z e n ie u lic itp ., to ce c h y te p o s ia d a ła w p e łn i i P r a g a ro m a ń s k a , p rz e to n ie w a h a się a u to r n a z w a ć j ą m ia s te m i to n a jz n a c z n ie js z y m w c a łe j ś ro d k o w e j E u ro p ie . W n io s e k w p ra w d z ie słu sz n y , a le fo r m a lis ty c z n e p r z e s ła n k i z o s ta ły t u z a s to s o w a n e b ez r o z u m ie n ia p o d s ta w o w y c h cech m ia s ta śre d n io w ie c z n e g o . J a k w ia d o m o , w a r u n k ie m k o n ie c z n y m j e s t t u is tn ie n ie sp o łe c z n e g o p o d z ia łu p ra c y . A w ła ś n ie w o s ta tn im ro z d z ia le k s ią ż k i Č. w id z im y , iż a u to r p ó łś w ia d o m ie d ą ż y ł do u c h w y c e n ia is to tn e j c e c h y P ra g i, ja k o m ia s ta w c z e s n o fe u d a ln e g o . Z a s ta n a w ia ł się b o w ie m , ja k ie g o r o d z a ju lu d n o ś ć z a m ie s z k iw a ła d o m y a n a liz o w a n e t a k szczegółow o i s tw ie rd z ił, iż b y ła to lu d n o ś ć k u p ie c k a i rz e m ie ś ln ic z a .
P r a c a Č. m a d u ż o z a le t. P r z e jr z y s ty u k ła d i d u ż y m a t e r i a ł il u s t r a c y jn y u ła t w i a ją ro z u m ie n ie a n a liz y z a b y tk ó w a rc h ite k to n ic z n y c h , d o k o n y w a n e j szczegółow o, s t a r a n n ie i z w id o c z n y m u m iło w a n ie m z a b y tk ó w , k tó r y c h a u to r je s t w y b itn y m z n a w c ą , a w części — g d y id z ie o ro m a ń s k ie p o d p iw n ic z e n ia d o m ó w s ta r o m ie js k ic h — ta k ż e o d k ry w c ą . P r z e d s ta w io n y p rz e z e ń o b ra z n ie j e s t s ta ty c z n y , w y c z u w a się z a c h o d z ą c e w n im w X — X I I w . sto p n io w e z m ia n y . W a rto te ż p o d k re ś lić , że w o d ró ż n ie n iu od w ie lu sw y c h p o p rz e d n ik ó w a u to r n ie u p r a w ia h is to r ii s z tu k i s a m e j w sobie, a r a c z e j — w iz o la c ji od ro z u m ie n ia cało ści p ro c e s u h is to ry c z n e g o . P r ó b u j e — n a o g ó ł z p o w o d z e n ie m — tr a k to w a ć z a b y tk i p la s ty k i i u k s z ta łto w a n ia p rz e s trz e n n e g o , ja k o ź ró d ła p o z n a n ia i r e a lis ty c z n e j r e k o n s tr u k c j i d z ie jó w , u z u p e łn ia ją c ź ró d ła p is a n e w y m o w ą p o m n ik ó w . J e ś li w y n ik i n ie z a d o w a la ją w p e łn i z r a c j i n ie d o s ta tk ó w m e to d o lo g ic z n y c h , to tr z e b a u z n a ć w a rto ś ć n a g ro m a d z o n e g o , n o w eg o częścio w o m a t e r ia ł u d o b a d a ń n a d je d n y m z n a jw ię k s z y c h m ia s t s ło w ia ń s k ic h w c z e sn e g o ś r e d n io w ie c z a .
A . S a m s o n o w ic z o w a .
P o m n i k i d z i e j o w e P o l s k i , s e r ia II, to m III. C h ro n ic a P e t r i C o m itis P o lo n ia e w ra z z tz w . C a rm e n M a u ri. W y d a ł, w s tę p e m i k o m e n ta r z e m o p a tr z y ł M a r ia n P l e z i a . P o ls k a A k a d e m ia U m ie ję tn o ś c i, K r a k ó w 1951, s. L X V I, 51.
K r o n ik a p o św ię c o n a k o le jo m ż y c ia ś lą s k ie g o m a g n a ta , n a p is a n a tr z y i p ó ł w ie k u p o jeg o ś m ie rc i, n ie je s t z a p e w n e p ie r w s z o rz ę d n y m ź ró d łe m do d z ie jó w P o ls k i i n ie ta k i m ty t u łe m z a s łu ż y ła so b ie n a w y d a n ie w 3 to m ie n o w e j se rii M o n u m e n ta P o lo n ia e H is to ric a . O w szem , w s z y s tk ie ź ró d ła do h is to r ii P o ls k i w ię k sz e j i m n ie js z e j w a g i p o w in n y w ty m w y d a w n ic tw ie z n a le ź ć m ie js c e . A le sp o d z ie w a liśm y się r a czej, że K ro n ik ę o P io trz e w y p rz e d z ą in n e ź ró d ła , k tó r y c h w y d a n ie je s t b a rd z ie j p a lą c ą p o tr z e b ą .. K r o n ik a o P io trz e je s t m a łą k o m p ila c ją k la s z to r n ą z p o c z ą tk u X V I w ie k u i n ie ro ś c i so b ie p r e t e n s ji do w y ro k o w a n ia o d z ie ja c h P o ls k i. To te ż n ie ja k o ź ró d ło k r o n ik a r s k ie , z rz ę d u ty c h , k tó r e tr a d y c y jn a m e to d y k a o k re ś la m ia n e m „ p o ś r e d n ic h “ , z a b y te k te n w z b o g a c a p o ls k ą l i t e r a t u r ę h is to ry c z n ą i n ie z ta k ic h
