Przyczynek do dziejów "nowej emigracji" w Szwajcarii w 1850 roku

IRENA KOBERDOWA

Przyczynek do dziejów „nowej emigracji“

w Szwajcarii w 1850 roku

O publikowany niedawno1 tonn VI katalogu rękopisów Biblioteki Na­

rodowej ujawnił, że 'Wbrew opinii kilku badaczy 1 ze zniszczonych (pod­

czas w ojny zbiorów raperswilskich zachowały się papiery Dozoru P ol­

skiego w G enewie (z papierów Mirosława Henryka Nakwasikiego)2. No­

szą one obecnie sygnaturę IV 6595. Zawierają w iele ciekawego materiału

ido W iosny Ludów, odnalazły się też wśród nich trzy listy Adama Mickie­

wicza, uznane za zaginione. Wśród obfitej korespondencji Dozoru Ge­

newskiego znajduje się lista Polaków —· uczestników W iosny Ludów

w e W łoszech i w Badenii, którzy po- upadku rewolucji znaleźli się

w Szwajcarii, załączona do listu z 8 lutego 1850, adresowanego, przez Ko­

m itet Nowej Emigracji do Dozoru Polskiego· w G enewie (k. 407— 408).

Dozór Polski w G enew ie reprezentował bardzo nieliczną w Szwajcarii

grupę em igrantów polistopadowych, wśród których na czoło w ysuw ali

się Nakwaski i Aleksander Stryjeński. Po w ybuchu W iosny Ludów Dozór

rozwinął akcję propagandową na rzecz sprawy polskiej, starając się do­

trzeć nie tylko· do· społeczeństw a szwajcarskiego·, ale także do Włoch

i Niem iec. Odniósł się natomiast niechętnie do prób formowania legii pol­

skich w krajach objętych rewolucją.

Po jej upadku znalazło się w Szwajcarii około -300 now ych em igran-

tów -Polaków . Stosunki m iędzy nimi a Dozorem n ie układały się dobrze.

Feliks Trocdński, dowódca legionu polskiego, który w alczył w Badenii,

zwrócił się ido niego o pomoc dla 143 siwych podkomendnych, „nagich

i bosych“ (list z 11 lipca 1849, tamże, k. 372), otrzym ał jednakże odpo­

wiedź wym ijającą. Nowo przybyli w ybrali spośród siebie komendantów:

w N euchâtel — Damazego Łagiewskiego·, a w Bernie — Ludwika Gutow­

skiego. Natomiast 31 grudnia 1849 pow ołali do życia K om itet Nowej

Emigracji w składzie: J. B. Dziekoński (emigrant z 1847 r.), Ludwik Gu­

towski (emigrował w 1848 r.), Edward K ulikowski (emigrował w 1848 r.)

i W alery Radecki (emigrant z 1840 r.), w szyscy czterej z Królestwa Kon­

gresowego·. K om itet ten istnieć m iał w tym składzie tylko trzy miesiące.

Poza opieką m aterialną nad emigrantami i pomocą w 'znalezieniu im pra­

cy zakładał jako· swój głów ny cel pomoc nowej emigracji w opuszczeniu

Szwajcarii zbiorowo, łub — jeśliby się to n ie udało· — pojedynczo. Po­

nadto próbował organizować kursy dla emigrantów, w yk łady z historii,

chemii, naukę języka.

K omitet Noiwej Emigracji przesłał Dozorowi na. jego prośbę listę em i­

grantów. Sporządzona ona została w momencie, gdy mniej więcej połowa

przybyłych do Szwajcarii uczestników W iosny Ludów już się

rozproszy-1 Np. H. G r a j e w s k i , K om itet Em igracji Polskiej z rozproszy-1848 roku, Łódź I

,

s. 52. ■

„ N O W A E M IG R A C J A ” W S Z W A J C A R I I W 1850 R.

₂₉₇

la. N ajw iększą grupę stanow ili uczestnicy rew olucji badeńskiej, lecz prócz,

nich byli także oi, którzy w alczyli w e Włoszech, Austrii i na Węgrzech.

Sposób, w jaki listę zestawiono, brak inform acji o pochodzeniu

i przynależności stanowej, świadczą o dem okratycznych poglądach Ko­

m itetu. G dybyśm y chcieli m im o to dociec, kto z tej listy należał do

szlachty, trzeba by go· szukać w grupie w ójtów gmin, częściowo urzędni­

ków, gospodarzy (choć są nią objęci także chłopi), oficerów lub uczniów.

Ponad 2/3 wpisanych na listę pochodzi z K rólestw a Polskiego. Poprzed­

nio -uczestniczyli zapewne w powstaniu w Poznańskiem lub w Galicji

i stam tąd usunięci zostali przez władze pruskie i austriackie. Ponad po­

łowę z nich stanowią rzem ieślnicy, robotnicy, kupcy. A ponieważ wstępo­

w ali licznie w szeregi Towarzystwa Demokratycznego Polskiego1, ich na­

p ływ zaważył na losach tej organizacji w latach pięćdziesiątych.

Prócz inform acji podanych na liście w przypisach uwzględniono dane

zaczerpnięte z m ateriałów Archiwum Głównego Akt Dawnych, zw łasz­

cza Stałej Komisji Śledczej oraz Komisji Rządowej Spraw W ewnętrz­

nych i Duchownych, które nie zostały uwzględnione przez M. T y r o- w ί­

ο z a. Teka KRSW nr 7470 podaje blisko 3 tysiące nazwisk ludzi zbiegłych

w czasie W iosny Ludów z Królestwa. Ponieważ teka ta nie jest archi­

w alnie paginowana, niem ożliw e jest dokładniejsze -cytowanie. Składa się

ona w istocie- z 12 -wykazów sporządzanych w nieregularnych odstępach

czasu. Dlatego, gdzie to- jest m ożliwe, podaję dodatkowo numer i datę

.,Gazety Rządowej K rólestw a P olskiego“, w której na podstawie w yka­

zów KRSW biuro oberpolicmajistra ogłaszało listy zbiegów. W iele danych

zaczerpnięto poza tym z kilkunastu tom ów wykazów ludlzi -ułaskawio­

nych, powracających z emigracji i z Syberii. Przy nazwiskach objętych

przewodnikiem Tyrowicza podaiję jedynie te dane, które uzupełniają lub

prostują zawarte tam .informacje.

Z tym i uzupełnieniam i publikowana lista stanowi nie tylko przyczy­

nek do dziejów „nowej em igracji“, lecz także do dziejów TDP. Postawio­

ne sobie zadanie Kom itet Nowej Emigracji w Szwajcarii spełnił i wkrótce

większość skoszarowanych tam uczestników rewolucji 1848—-1849 r.

opuściła ten kraj. W aktach polskiego Towarzystwa Dobroczynności

w Dijon pozostał ślad ich przejazdu -przez to- miasto-, gdyż otrzym ywali

tam -zasiłek na dalszą drogę, zazwyczaj do Havre (BN rkps akc. 3925),

Pierw sze grupy zaczęły przejeżdżać przez Dijon w marcu 1850 r.

L IS T A IM IE N N A P O L A K Ó W Z N A JD U JĄ C Y C H S IĘ W B E R N I IN N Y C H M IE JS C A C H W S Z W A JC A R II

» M. T yro w icz, „ T o w a rzystw o D e m o k ra ty c zn e P olskie 1832—1863. p r z y w ó d c y i k a d r y c zło n ko w skie. P rze w o d n ik b ib lio g ra ficzn y ”, W arszaw a 1964 [dalej: T y r o w ic z],

s. 6;

c zterech zb ieg ó w : K arola G rodzickiego, A lb e rta A ch m a to w icza , K arola H ejm o w skieg o i Jana P iotrow skiego.

i K o m ite t N o w ej E m ig ra cji p o in fo rm o w a ł Dozór, że B o rzę c k i o trzy m a ł za p roszenie do p ra c y w fa b ry c e m y d ła w N a n c y, ale w ła d ze n ie u d zie liły m u paszportu.

N azw isko i im ię

lat sk ąd ro d e m

czym się tru d n ił lu b ja k ie p o sia d a rzem iosło

1. Achmatoiwicz A lbert

2. Borzęcki Jan

W

B e r n

22

z Krakow-a

gospoda-rz3

298

3. Borzyński W incenty

22

z K rólestw a

technik, ana arc h itek tu rę 5

4. Bils-ki Józef

25

z Galicji

z w ojska austriackiego

5. Błędowski K onstanty

22

z K rólestw a

pracow ał w fabryce porcelany

6. Brom ski M arceli

23

z K rólestw a

czapnik i kuśnierz 6

7. Borysewicz Tomasz

44

z Grodna

w yrobnik z w ojska

rosyjskie-г. л

7

8. Cholewiński Jan

24

z K rólestw a

go

oficer w ojsk ^rosyjskich 9

9. Dyńsfci Lubin

20

z Galicji

uczeń w handlu, p racu je w

Thun

10. D ąbrowski Franciszek

23

z K rólestw a

ekswojskowy, ujeżdża konie *

11. D arowski W iktor

30

z K rólestw a

z b iura 10

12. Drożdżewski Stanisław

50

z K rólestw a

stolarz, służył w Algerze 11

13. Fabiszewski K arol

21

z Kamieńca

handlarz sitarozakonny

14. Fogelski M aurycy

22

z K rólestw a

handlarz starozakonny

15. Gutowski Ludw ik

26

z K rólestw a

był w ójtem gminy 12

16. Gutowski Józef Ignacy

22

z K rólestw a

aplikant wydz. skarbow ego 19

17. Hanusewiez A leksander

20

z G r odna

uczeń a p te k a rs k i14

18. H ajnberger Juliusz

22

z Galicji

m uzykus 15

19. H agem ajer Edw ard

23

z K rólestw a

był w handlu żelaznym M in-

tera

20. Iw anicki Józef

25

z Królestw a

leśnik, .pracow ał w urzędzie

leśnym

21. Idzikowski Józef

19

z K rólestw a

czeladnik piekarski

22. Koński August

21

z K rólestw a

przy rodzicach, starozakonny 19

23. Kulikowski Edward

41

z K rólestw a

był w ójtem gminy 17

s T y ro w ic z, s. 60; A G A D , K R S W 7470 oraz „G azeta R ządow a K .P .” n r 104, 17 w rześn ia 1848: b y t leśn ic zy m dóbr M o k rze ty (zapew ne; M okrzesz) w pow . w ie lu ń sk im . Z b ieg li ta k ż e B o rzy ń sc y: E dw ard, stra ż n ik leśn ictw a o strołęckiego i W ła d ysła w , strzele c leśn ic tw a B ro k.

6 T y ro w ic z, s. 65.

7 T a m że, s. 59.

8 T a m że, s. 90, pra w d o p o d o b n ie o m y łk a , tj. połączenie d w ó ch osób o ty m s a m y m n a ­ z w is k u ; A G A D , K R S W 7469, k. 204 i 206: p ism o z 30 w rześn ia 1850. Ja n C h o lew iń ski, po d o ficer p u łk u strzelcó w , za u c ie czkę za granicę i w stą p ien ie do obcej s łu żb y m ia ł zostać o d d a n y pod sąd. W y n ik ły w ą tp liw o śc i, c zy p o d c y w iln y c zy w o js k o w y . O sta teczn ie sądził go zaocznie sąd w o js k o w y . W yja śn io n o , że zb ie g ł ra ze m z J ó z e fe m D ęb sk im , s y n e m n adleśniczego z S e re j w pow . se jn e ń s k im , g d y p rz e b y w a ł ta m na u rlo p ie d o m o w y m . Pisał n a stę p n ie z B ern a ty tu łu ją c się ka p ita n e m .

9 T y ro w ic z, s. 867. W k ró tc e zn a la zł s ię w L o n d y n ie i na leża ł do s e k c ji lo n d y ń s k ie j TDP. Podpisał je j u lo tk ę z 15 w rześn ia 1850 „M yśl z g ru zó w P o lsk i” , z 52 p o d p isa n y c h , p o d u l o t k ą

T y r o w ic z p o m in ą ł 25.

10 T y ro w ic z, s. 121; A G A D , K R S W 7567, k . 131: p ism o N a m ie stn ik a z 6 p a źd z ie rn ik a 1856.

D a ro w ski W ik to r, u ro d zo n y w gub. a u g u sto w sk iej, u z y s k a ł p ra w o p o w ro tu z F rancji.

и B ra k in fo r m a c ji, lecz p r z y p o szu kiw a n ia ch zn a lezio n o d a n e d o tyczą ce D rożd źeń skieg o Ju lia n a , k tó r e p r o s t u j ą i u z u p e ł n i a j ą in f o r m a c je T y ro w ic za , s. 144: u ro d z o n y гое to st S ta r e

M iasto w pow . o lk u s k im , zb ieg i w 1843 r., na leża ł w P a ryżu do TD P, nieleg a ln ie w rócił, osa­ d zo n y w c yta d eli, sk a za n y n a 6 m ie sięc y tw ie r d z y w Z a m ościu i zesła n ie do m ie jsc a uro d zen ia p o d n a d zó r p o lic ji (Stała K o m isja Ś led cza t. J, k . 729).

12 T y ro w ic z, s. 214; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K.P.** n r 175 z 9 sie rp n ia 1848': w ó jt g m. Ł a b n o го рого. a tip iis to io sk im , c z ło n e k K o m ite tu N o w ej E m igracji.

13 T y ro w ic z, s. 214 p o d a je L u d w ik Ig n a c y i ch yb a n iesłu szn ie id e n ty fik u je z d e p o rto ­ w a n y m w 1833 r. z G a lic ji d o A m e r y k i; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K.P.** n r 199 z; 7 w rz eś n ia 1848: b y t p isa rze m p r z y rew izo rze sk a r b o w y m pow . au g u sto w skieg o .

14 T y ro w ic z, s. 218.

15 L u b H ajm b erg er. T a m że, s. 867. K o m ite t N o to e j E m ig r a c ji in fo r m u je , że H a jn b e rg er m a sta łe m ie js ce n a u czyciela m u z y k i.

16 L u b K a ń sk i. T y ro w ic z, s. 867.

,N O W A E M I G R A C J A ” W S Z W A J C A R I I W 1350 R.

₂₉₉

24. K ręćki Sebastian

30

z K rólestw a

służył pryw atnie

25. Kropińsiki G ustaw

21

z K rólestw a

gospodarstwem,

obecnie

w

Genewie

26. Kozłowski Jan

19

z K rólestw a

uczeń a p te k a rs k i18

27. K rajew ski K arol

21

z K rólestw a

ap lik an t sądu 19

28. K atrow ski Józefat

22

z K rólestw a

kleryk 20

29. Leszczyński Jan

31

z Kowna

w yrobnik 21

30. Łenczyńsiki Tomasiz

26

z Galicji

szewc

31. Mokrzycki Jan

30

z. K rólestw a

introligator, był w handlu S2‘

32. M alarz W alenty

25

z K rólestw a

wyrobnik, służył w w ojsku

33. Moszkowiez Markus

28

z Kamieńca

krawiec, starozakonny

34. M edyński Józef

24

z K rólestw a

służący, umie siodlarstw o 23

35. Mazowski Jerzy

36

z K rólestw a

służył w w ojsku

36. Nowicki Faustyn

34

z K rólestw a

leśniczy 24

37. Osiński Felicjan

30

z Królestwa

uczeń górniczy 25

38. Pierczyński Jan

21

z K rólestw a

uczeń .szkół w ojew ódzkich28

39. Pobłocki M aksym ilian

28

z K rólestw a

drukarz 27

40. Pieńkow ski Wincenty

26

z K rólestw a

perukarz, obecnie w Genewie28

41. Radomski Leopold

22

z Królestw a

uczeń a p te k a rs k i29

■wójtem g m in y , p o p rzed n io biu ra listą w k a lk u la tu r ze , w 1831 r. słu ż y ł w w o js k u polskim zo sta ł w z ią ty do niew oli, słu ż y ł na K a u k a zie, em ig ro w a ł w 1848 r. W ładze r o s y jsk ie w sz cz ęły śle d ztw o z p o w o d u jego u cieczki. A G A D , K R S W 7520, k. 220 nn. i K R S W 7470: u ro d zo n y w A u g u sto w ie 31 m arca 1800, m ie szk a n iec g m in y P o jew o ń w pow . k a lw a r y js k im , n ie b y ł w ó jte m , ale p r y w a tn y m p isa rzem w ó jta gm . P o je u io ń . M idi ż o n ę i d w o je dzieci. U ciekł rz ek o m o dlatego, że źle ż y ł z żoną i naro b ił długów . M a ją tek p rzed k ilk u la ty p rzep isa ł na żonę. [D ane te n ie m u szą b yć p ra w d ziw e. M ogły słu ży ć dla złagodzenia k o n s e k w e n c ji jego u c ie c z k i/. P om ógł m u p rzejść granicę ja k iś c zło w ie k ze s tr o n y p ru s k ie j.

18 T y ro w ic z, s. 867. M usiał p rzen ie ść się do L o n d y n u , p o n iew a ż p o dpisał u lo tk ę „M yśl z g ru zó w P o lski"; A G A D , K R S W 7563, k. 275: w ró cił z F ra n c ji 10 sierpnia 1858 m a ją c la t 28, b y ł sta n u m ie jskieg o , za m ie szk a ł w B u s k u p r z y rodzinie.

18 T y ro w ic z, s. 333 podaje d w ó c h tego n a zw iska . Podpis jed n e g o z n ich fig u r u je pod u lo tk ą „M yśl z g ru zó w P o lski"; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 193 z 7 w rz e ś­ nia 1848: lat 22, w o źn y sądu p o lic ji p ro s te j o k rę g u często ch o w skieg o . N a to m ia st K R S W 7564,

k . 136 w w y k a z ie p o w ra ca ją cych p o d a je za p ew n e in n eg o K arola K ra je w sk ie g o , k tó r y e m i­ g row ał w 1844 r., p o w ró cił w 1858 r. i osiadł w K aliszu.

20 T y ro w ic z, s. 285; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 100 z 5 m a ja 1848: p rz y g o to w y w a ł się do sta n u duch o w n eg o , zb ie g ł z K alisza.

21 T y ro w ic z, s. 368 p o d a je in n eg o L eszczyń skie g o , lecz in fo r m a c ja w p u n k c ie 3 odnosi się za p e w n e do w y m ien io n eg o w sp isie .

22 T a m że, s. 452. Podpisał u lo tk ę „M yśl z g ru zó w P o lski”.

23 L u b M o d yń ski, M a d yń ski. T a m że, s. 426; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P ." n r 201 z 12 W rześnia 1848: lo k a j z B is k u p ic w pow . k o n iń s k im .

24 T y ro w ic z, s. 475.

25 T a m że, s. 495.

20 T a m że, s. 517; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 100 z 5 m a ja 1848; b y ły u c ze ń k la s y IV rea ln ej u c ze ln i w K a liszu . Z b ieg ł te ż P ie rc zy ń sk i A n d r z e j, k le r y k z. Kar lisza, la t 22; A G A D , K R S W 7568, k. 243: P ie rc zy ń sk i Jan fig u r u je w p iśm ie N a m ie stn ik a ..z 31 sierp n ia 1857 w śr ó d p o w ra c a ją cych z F rancji; A G A D , K R S W 7564, k . 163: zb ie g ł W: 1848, p o w r ó c ił w m a r cu 1858, o s ia d ł w g m . K o ś c ie le c w p o w . k a lis k im . ,,

27 T y ro w ic z , s. 532.

28 B N IV 6595, .k. 445—446: jeg o li s t d o „chrabiego” N a kw a skię g o , ta k n ie o rto g ra ficzn y, że z tr u d e m zr o zu m ia ły, z prośbą o re k o m en d a c je do L o n d y n u . P o w o łu je się n a p o k r e w ie ń ­ s tw o z k s. P ie ń ko w skim , z n a n y m ja k o b y w d o m u C za rto ryskic h ; A G A D , K R S W 7568, k . 255: w p iśm ie N a m ie stn ik a z 21 p a źd z ie rn ik a 1857 fig u r u je w śró d p o w ra ca ją cych W in c e n ty D o m in ik P ie ń ko w ski.

29 T y ro w ic z, s. 561; A G A D , K R S W 7470: s y n o fic ja listy ,, m ie szk a n iec W odzisław ia w p o w .

k ie le c k im , zb ieg ł .w 1848 r., podpisał u lo tk ę „M yśl z g ru zó w P o lski”; A G A D , .K R S W -7567; k. 217; z n a jd u je się na liście N a m ie stn ik a z 21 p a źd zie rn ika . 1356 .w śró d p o w ra ca ją cych ;>z F ra n cji.

300

42. Radzikowski Józef

24

z Królestwa

nauczyciel szkółki elementar­

nej 30

43. Przylliipski Felicjan

20

z Królestwa

organista 31

44. Ryka August

29

z Gdańska

wyrobnik 32

45. Rasinoiwski Michał

23

z Królestwa

kleryk 33

46. Rutkowski Józef

23

z Królestwa

szewc 34

47. Skirsfci Franciszek

24

z Królestwa

stolarz, pracuje w Erihurgu

48. Sikorski Norbert

23

z Królestwa

gospodarz35

49. Skrobaczek Michał

35

z Królestwa

krawiec

50. Trociński major

57

z Królestwa

wojskowy 33

51. Wysocki Józef

20

z Królestwa

służący 37

52. Woskiewicz Jan

23

z Królestwa

pracował w sądownictwie 38

53. Wojciechowski Franciszek

26

z Królestwa

wyrobnik

54. Wierciński August

24

z Węgier

był w handlu 'komisantem33

55. Waszikowski Konstanty

42

z Królestwa

wojskowy, stolarz, pracuje w

N euveville40

56. Jerzmanowski Felicjan

29

z Królestwa

gospodarz 41

57. Krzakowski Sebastian

33

z Kr ólestwa

z biura

58. Długosz Adam

21

z Królestwa»

uczeń z handlu 42

59. Zimnoch Wiktor

30

z Królestwa

pracował w biurze43

so T y ro w lc z, s. 562; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P ." n r 201 z 12 w rześnia.

1848: n a u c zy ciel z B u d zisk. P odpisał u lo tk ą „M yśl z g ru zó w P o ls k i” .

81 T y ro w lc z, s. 553.

82 z a p e w n e ten sam , k tó r y u T y ro w lc za , s. 868 fig u r u je ja k o R yla.

88 A C A D , K R S W 7558, k . 255; M ichał H ilary R a sln o w skl z n a jd u je s ię n a Uście p o w ra ­ ca ją cych z 21 p a źd zie rn ik a 1257.

84

z

35 T y ro w lc z, s. 614; A G Ad, K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .’’ n r 247 z 6 listopada 1848: ófiłop ze w si N leclece poru. ło m ży ń sk ieg o , zb ie g ł w k iu le tn iu 1848 r.

se F eliks; T y ro w lc z, s. 705. D ow ódca leg io n u p o lskieg o w B adenii. K o m ite t N o w ej E m i­ gra c ji In fo rm u je , że p rzen ió sł się do F rancji.

87 A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .’’ n r 247 z 6 listopada 1848 p o d a ją zb ieg łeg o w m a ju 1848 J ó ze fa W yso ck ieg o z L u b lin a , lec z n ie b y ł on słu żą c y m , lec z a p lik a n te m w h r u ­ b ies zo w sk iej m a g istra tu rz e. N a to m ia st „G azeta R ządow a” n r 215 z 30 w rześn ia 1847 ogłasza lis t g o ń c zy za o b w in io n y m o k ra d zie ż sie d em n a sto le tn im J ó ze fe m W y so ck im , c ze la d n ikie m m ły n a r s k im z P o d d ę b ic . O baj w ie k ie m o d pow iadają w y m ie n io n e m u w sp isie .

88 M oże W ojniew lcz? T y ro w lc z, s. 757; A G A D , K R S W 7523, k . 262; a p lik a n t R zą d u G u b er- n ialnego R adom skiego.

s> P odpisał u lo tk ę „ M p il z g ru zó w P o lski".

40 T y ro w lc z, s. 726. P odpisał u lo tk ą „M yśl z g ru zó w P o lski".

41 A G A D , K R S W 7470: zb ie g ł 21 m a rca 1848. S ta ła K o m isja Ś led cza t. I, poz. 3201: u ro ­ d z o n y w e w s i O p a to ru c u ,' poru. S to p n ica . Z b ieg ł w 1848 r. tu P o zn a ń skie, s łu ż y ł w k a w a le rii M ierosław skiego, p o te m w legionie p ie m o n c k im R am orlna. P rzed o sta ł się do S zw a jc a rii. G dy polecono P o la ko m w y je c h a ć do A m e r y k i, u d a ł się d o P aryża i zw ró cił s ię d o am basadora ro s y jsk ie g o z prośbą o w y ro b ie n ie p ra w a p o w ro tu . N ie o tr z y m a w s z y o dpow iedzi, a z m u ­ sza n y do o puszczenia F r a n c j i , p o w r ó c ił niele g a ln ie do K ró lestw a i oddal się to r ę c e w ła d z. 9 w rześn ia 1851 p rz e k a za n y zo sta ł s ę d o tu i w o je n n e m u . A G A D , K R S W 7563, k . 94: p ism o N a­ m ie s tn ik a z 4 m arca 1858 o u ła sk a w ie n iu J erzm a n o w skieg o , k tó r y za p r z e s tę p s tw a p o lity c z n e ze sła n y zo sta ł w 1853 r. n a S y b erią . K R S W 7565: za rząd o b erp o licm a jstra po w ia d a m ia K R S W 1£ p a źd z ie rn ik a I860, t e J e r zm a n o w s k i po w ró cił z S y b e r ii 22 lip ca 1858 i za m ie sz ka ł w W a r­ szaw ie.

42 T y ro w łc z, s. 130; K R S W i „G azeta R ządow a K .P ." n r 198 z 6 w rześn ia 1848 p o d a je, że p o ch o d ził z K alisza.

4» T y ro w lc z, s. 817; A G A D , K R S W 7519, k. 124: p o chodził z gub. a u g u sto w sk iej, b y ł sy n e m a rc h iw is ty ksiąg h ip o te c zn y c h tr y b u n a łu a u g u sto w skieg o . Po u k o ń c z e n iu sz kó ł m ie sz­ k a ł w S u w a łka c h , w 1842 r. zo sta ł a p lik a n te m w d y r e k c ji ta m tejszeg o Toru. K re d y to w e g o , w ty m sa m y m r o k u p rzen ió sł się d o W a rsza w y. Z b ieg ł w 1843 r.; S. K ien iew icz, „Legion M ickiew icza ", W arszaw a 1957, p o d a je , że b y ł w k o lu m n ie , k t ó r ą D z ie k o ń s k i p r o w a d z ił do T o ska n ii, ale za trz ym a n a w M arsylii u d ała się do B adenii.

„ N O W A E M I G R A C J A ” W S Z W A J C A R I I W 1850 R.

₃₀₁

60. Cześnieki Juliusz

30

z K rólestw a

z b iu r a 44

6:1. Radecki W alery

26

z K rólestw a

z adm inistracji dróg i mostów

w P a ry ż u 45

62. D rążew ski Józef

29

z Królestw a

gospodarz 46

63. Dziekoński Bogdan

30

z K rólestw a

lite ra t i m alarz 47

64. Berkowicz Ludwik

22

z K rólestw a

.pracował przy kolei żelaznej

jatko

m echanik,

staroza-

konny

65. T arkow ski Adam

22

z Królestw a

p u sz k a rz 48

66. Trzebuchowstki Bogumił

21

z K rólestw a

z biura, obecnie w Genewie 49

67. W agner W incenty

25

z K rólestw a

p u sz k a rz 50

68. Brzuchowski Jan

22

z Galicji

szewc

69. Bogdanowicz Julian

36

z Litwy

szewc

70. Balon Antoni

27

z K rólestw a

organista 51

71. Czarnomski Kazim ierz

30

z K rólestw a

oficer z w ojsk ro sy jsk ic h 52

72. Falęcki K arol

25

z K rólestw a

gospodarz53

73. Fifik Józef

32

z Sławonii

ekswojskowy

74. 'Hankowski Franciszek

26

z K rólestw a

chirurg 54

75. Liczbiński Leopold

23

z K rólestw a

b iu ralista 55

76. Mackiewicz Julian

26

z Królestw a

litograf “

77. Mackiewicz Ludw ik

28

z K rólestw a

gospodarz

44 T y ro w ic z, s. 112; A G A D , K R S W 7470 i ,,G azeta R ządow a K .P .’’ n r 175 z 9 sierpnia 1848: m ie szk a n iec Sieradza, p r y w a tn y p o m o c n ik re w izo ra ska rb o w eg o , czasow o p rz e b y w a ł w P ilicy. C ześn icki pisze o sobie do D ozoru G en ew skieg o , ie m a l a t 31, pracow ał w „ z a io o d z ie rządo­ w y m ”, w 1848 r. em ig ro w a ł do K ra k o w a 1 sta m tą d w y d a lo n y zo sta ł do F ra n cji. U czy się

ję z y k ó w .

45 T y ro w ic z, s. 560. W ed łu g in fo r m a c ji K o m ite tu N o w e j E m igracji, k tó reg o R a d ec ki b y ł c zło n kiem , em ig ro w a ł z K ró le stw a w 1840 r. P rzez dw a p ierw sze lata e m ig ra cji pracow ał w S tra sb u rg u w sali broni. N a stęp n ie u c zy ł się w P a ry żu w szko le s z tu k i rzem iosł. Z b ra k u śro d kó w p rzerw a ł n a u k ę i p racow ał w C om ptoir C en tra l d e la L ib ra irie de P a r is , a w 1846 r .

p r z y ję to go do a d m in istra c ji dróg i m o stó w .

4* „ O b yw a telski s y n ” pisze o n im p łk K . C za rn o m skl do N a k w a skieg o (B N IV 6595, k . 375).

47 „P olski S ło w n ik B io g ra fic zn y ” t. V I, s. 132. K o m ite t N o w ej E m igracji, k tó reg o D zie- k o ń s k i b y ł c zło n kiem , in fo r m u je , źe w W arszaw ie b y ł on r e d a k to r e m „ D z to o n u L itera ck ieg o ”, a w sp ó łre d a k to r em „ B ib lio teki W a rsza w sk iej”, „ P rzeglądu N a u ko w eg o ” i in n y c h pism . E m i­ grow ał w 1847 r. T r u d n ił się m a la rs tw e m i r y su n k a m i. W re w o lu cji b y ł a d iu ta n te m legionu to sk a ń sk ie g o , a p ó źn ie j se k r e ta r z e m p o s ta r e p u b lik i r z y m s k ie j w P aryżu. B N IV 6595.

48 A G A D , K R S W 7470: b y ły u c ze ń IV k la s y g im n a z ju m lu b elskieg o , sy n m ie szk a ń ca K u ro w a w pow . lu b elsk im . Z b ieg ł w lip cu 1848 r. B yć m o że b ra t A lo jzeg o T a rko w skieg o , sądzonego w sp ra w ie Ściegiennego.

4« A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 201 z 12 w rześn ia 1848: u ro d zo n y w W arszaw ie, sy n P iotra, p o d sęd ka sądu p o k o ju o kręg u ko n iń skieg o . D ostał p a szp o rt do W łoch i posadę n a u czyciela ję z y k a n iem ieck ieg o .

50 T y ro w ic z, s. 721.

si T a m że, s. 19.

52 P u łk o u m ik . Jego list do N a k w a sk ie g o B N IV 6595„ k. 374—375. W „ E ncyklopedii W o j­ s k o w e j” t. II, s. 30 je s t ty lk o F ra n c iszek i R om an.

53 T y ro w ic z, s. 867; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 175 z 9 sierpia 1848: osadzony p rzez P ru sy w w ięz ie n iu w G olubiu; A G A D , K R S W , 7568, k . 125: fig u r u je w liście p o w ra ca ją cych do k r a j u z 4 sierp n ia 1857.

54 T y ro w ic z, s. 217; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 198 z 6 w rześn ia 1848: felc zer z Kalisza.

55 w

55 T y ro w ic z, s. 400; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 242 1848: L u d w ik i J u lia n (n a stę p n y n a liście), szlachta, sy n o w ie d zierża w cy fo lw a r k u T e jż e n ik i w pow . se jn e ń s k im , zb ieg li w k w ie tn iu .

302

78. Koncewicz Jak u b

30

ze Żmudzi ·

szeisic,

pracuje

w

<

Lausanne

79. Tomain R obert

28

z Wołynia

a k to r ä7

80. Jankow ski M aurycy

46

z K rólestw a

kam erdyner

81. Paszkiewicz Józef

26

z K rólestw a

piekarz

82. Minginówicz Adam

46

z Litw y

ekswojskowy

W S o 1 o t h u r n

83. Rasecki Emil

23

z K rólestw a

z biura 58

84. M ystkowski Ignacy

26

z K rólestw a

gospodarz 58

85. Skupiński Mateusz

27

z K rólestw a

k o w a l60

86. Skupiński Błażej

23

z K rólestw a

k o w a l81

87. Bandrowskd Antoni

23

z Galicji

z w ojska austriackiego

88. Jerm ołiński W ładysław

20

z K rólestw a

ze szkół wojewódzkich ·

89. G reger Wilhelm

21

z K rólestw a

p ie k a rz 63

90. Tomaszewski Jan

22

z K rólestw a

ze szkół

91. Trzym kowski Józef

24

z K rólestw a

strzelec 64

92. P iętka Józef

22

z Królestw a

ze s z k ó ł65

W E s t a v a y e r

k a n t o n i e F r i b o u r g

93. Głębocki K onstanty

25

z Królestw a

gospodarze6

94. Paw ełkiew icz M arcin

24

z K rólestw a

ze sz k ó ł67

95. Paw likow ski Tomasz

21

z K rólestw a

z handlu 68

96. Koszyński K arol

24

z Galicji

z w ojska austriackiego

97. Dunikowski Feliks

23

z K rólestw a

gospodarz69

98. Chmielewski W incenty

24

z K rólestw a

ze sz k ó ł70

67 L ub Thom ain, K o m ite t N o w ej E m ig ra cji in fo r m u je , że tru d n i się on d a w a n iem le k c ji

i u c z y się ję z y k a . N a to m ia st p łk K . C za rn o m ski p isze do N a k w a sk ie g o 14 sierpnia 1849, źe R o b ert T h o m a in je s t s y n e m c u k ie r n ik a , k tó r y s łu ż y ł u P iotra M o szyń skieg o i „należał w K ra ko w ie do te j sła w n e j w y p r a w y p rz e c iw k o K ry g o w i, k tó r a n ie w ie le m u ro b i za s z c z y tu ”. M ów ił, źe go w B ern ie p ro te g u je G urow ski.

58 „G azeta R zą d o w a K .P .” n r 221 z 8 p a źd zie rn ik a 1849: R a siec ki E m il, la t 25, p isa rz p r y w a tn y p r z y w ó jc ie g m in y S k ie r n ie w k a w pow . ra d o m sk im (raczej ra w skim ), zb ieg ł 9 m arca. R o k u n ie po d a je, m o że w ięc b yć 1848 lub 1849. P odpisał w L o n d y n ie u lo tk ę „M yśl z g ru zó w P o lski”.

59 A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P.” n r 243: za stępca w ó jta g m in y M iączyn w pow . h ru b ie szo w skim , zb ie g ł w czerw cu 1848; A G A D , K R S W 7568, k . 248: w y k a z a n y w liście N a m ie stn ik a z 9 w rześn ia 1857' ja k o p o w ra ca ją cy ze Szw a jca rii. P oległ w p o w sta n iu s ty c z ­ n io w ym .

eo T y r o w ic z , s. 621i S k u p ie ń sk i.

61 T a m że. O baj, za p e w n e bracia, p racow ali w fa b ry k a c h ż e la zn y ch n a Ślą sku .

62 R a czej J a rm o liń sk i. T y ro w ic z, s. 255; A G A D , K R S W 7470: s y n byłeg o nadleśniczego z gub. a u g u sto w sk iej, zb ie g ł w 1848 r. Podpisał u lo tk ę „M yśl z g ru zó w P o lski”.'

63 T y ro w ic z, s. 202; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 100 z 5 m a ja 1848: G reger H e n r y k F r y d e r y k W ilh e lm , z K alisza.

64 T y ro w ic z, s. 708.

65 T a m że , s. 520; A G A D , K R S W 7470 oraz „G azeta R ządow a K .P .” n r 176 z 10 sierpnia Î848: rod'em z W a rsza w y. P r z y b y ł do T y k o c in a do r o d z in y i zbiegł.

66 T y ro w ic z, s. 183; A G A D , K R S W 7563, k. 56: pism o N a m ie stn ik a z 5 m a rca 1859, źe

K o n s ta n ty G łę b o c k i, o d d a n y w s o td a ty d o O r e n b w g a za p r z e s tę p s tw a p o lity c z n e , z o s ta ł

u ła sk a w io n y . B yć m o że , ch o d zi tu o ko g o ś innego.

67 T y ro w ic z, s. 508 p isze, że p ochodził z K ra ko w a .

68 T a m że, s. 509. P odpisał u lo tk ę „M yśl z g ru zó w P olski”.

69 T a m że, s. 146; A G A D , K R S W 7470: m ie szk a n iec w si Ć w iklin ek w gub. p ło ck iej. Na m a rg in esie d o p isek: „m a w zb r o n io n y p o w ró t do k r a ju ”.

'70 ‘T y ro w ic z , s. 86; S ta ła K o m isja Śledcza t. I, poz. 3369, A G A D , K R S W 7470 i 7521, k . 204 zgo d n ie podają: W in c e n ty C h m ielew sk i, k a n ce lista biura p rza sn y sk ie g o n a c zeln ika

„ N O W A E M I G R A C J A ” W S Z W A J C A R I I W 1850 R.

₃₀₃

99. Męcdński A leksander

29

z K rólestw a

z w ojska afrykańskiego, pra·

cu je

w

prefekturze

w<

Frifoourgu

1 0 0

. Gutowski Józef

z K rólestw a

ze służby pryw atnej

101

, Grzybowski Bruno

24

z K rólestw a

ze sz k ó ł

10 2

. Ręcki Izydor

25

z U krainy

ze szkół

W

Z u r i c h

103. Okoński M ateusz

45

z K rólestw a

kraw iec

104. Szade Ludw ik

26

z K rólestw a

piekarz

105. Gitlarz Michał

30

z Galicji

krawiec, z w ojska austriackie·

go

106. Gustowski H ipolit

z K rólestw a

ze s z k ó ł

W

L u c e r n

10 7. Lewicki M ichał

24

z Poznańskiego kom iniarz

108. Kuszczak Stefan

37

z Galicji

ślusarz

109. Swendrowsfci Napoleon

z K rólestw a

robotnik

1 1 0

. Herczyński Józef

34

z Poznańskiego m łynarz

1 1 1

. S arser Józef

28

z K rólestw a

handlarz, starozakonny

1 1 2

. Bentkow ski Julian

35

z K rólestw a

wojskowy

113. K apitański Antoni

40

z K rólestw a

robotnik

114. Mickiewicz Szymon

50

z K rólestw a

eikswojskowy

115. R ychter Karol

27

z K rólestw a

p ie k a rz

p o w ia tu . Jedno z ty c h źródeł podaje, t e b y ł s y n e m eko n o m a z B a rtn ik , a d ru g ie p o d a je w ie k la t 19 (w r , 1848). M oże to k to ś in n y.

u Sta ła K o m isja Ś led cza t. I, k. 684: lo ka j F ranciszka B iełko w skieg o . N a p o lecen ie sw ego pana w ra z z n im i w o źn icą F ra n ciszkiem S w ie r c z y ń s k lm zbiegi w 1848 r. za granicę. N a to m ia st K R S W 7470 p o d a je , t e b y l sta n g re te m d zie rża w c y w si L ip n a w gub. p ło ckiej.

72 T y ro w ic z, s. 208. \

78 A G A D , K R S W 7517: czela d n ik p ie k a rs k i, m ie szk a n iec W a rsza w y , zb ie g i z K alisza; Sta ła K o m isja Ś led cza t. I, k. 620, poz. 2870: u ro d zo n y w K aliszu. W 1848 r. p o ta je m n ie zbiegi, u c ze stn ic zy ł w p o w sta n iu p o zn a ń skim . A re szto w a n y p rz ez w ła d ze p ru s k ie i o d esłany do F rancji. W 1850 r. p r z y b y ł do H am burga i zo sta ł w y s ia n y do K ró le stw a (p rzyp u szcza m , te p rz ez Z w ią zek K o m u n istó w ). A re szto w a n y i p rz e k a za n y s ą d o w i w o je n n e m u . A G A D , K R S W

7502, k. 100—101: n a m ie stn ik za w ia d a m ia 18 czerw ca 1857 o u ła sk a w ie n iu ośm iu sk a za n y c h na S yb erię, m .in. L u d ib ifta S zadego z W a rsza w y.

74 T y ro w ic z, s. 182

75 T a m ie , s. 214; A G A D , K R S W 7470: poch o d ził z R a dom ska, u czeń m y d la rsk i, zb ieg ł z K alisza; Sta ła K o m isja Śled cza t. I, k. 621: w ed łu g zezn a n ia Szadego zb ie g ł w 1848 r. w P o znańskie; A G A D , K R S W 7562, lis ta p o w ra c a ją cy ch d z ię k i a m n e stii, K o n in 18 gru d n ia 1856: „ w rócił H ipolit G u sto w ski, la t 27, szlachcic w y le g ity m o w a n y . Za granicą u tr z y m y w a ł ślę z p ro fe s ji m y d la r s k ie j, obecnie p rz y rodzicach. W rócił za p a szp o rtem w sie rp n iu 1856 r., m ie s z k a w gm . P iotrow ice, w m a ją tk u ro d zic ó w ".

76 T y ro w ic z, s. 658: S w ęd ro w sk i.

’7 T a m ie , s. 223.

78 T a m że, s. 30.

79 s ta ła K o m isja Śled cza t. I , р о г. 2869: u ro d zo n y w K aliszu. E m igrow ał w 1843 r. W łó czył się po całej E uropie, b y ł ta k ż e w A lgerii. w 1850 r. p r z y b y ł do H am burga, sta m tą d w y sła n o go do K ró lestw a (ra zem z L u dtoifciem Szade). P rzesłu ch iw a n y 23 w rześn ia 1850 i p rz e k a za n y K R S W . W o kó ł jego osoby rozegrał się bardzo p r z y k r y in c y d e n t w koszarach n o w e j em igracji w N eu ch â tel. Podobno na d zo ru ją c k u c h n ię ko sza ro w ą stw ierd ził, że em ig ra n ci p o bierają w ięc ej p o rcji, n iż je s t o só b , i doniósł o ty m w ła d zo m szw a jc a rskim , z o s ta ł za to p rz e z

in n y c h o b ity k ije m ja k o zd ra jc a i donosiciel. U ję ły się za n im w ła d ze i ro zkw a te ro w a ły P o la kó w p o ró ż n y c h m iejsco w o ścia ch . Sp ra w a nabrała rozgłosu. K o m ite t N o w ej E m ig ra cji w y ja ś n ia ją c D ozorow i G e n ew skie m u p rzeb ieg in c y d e n tu tw ie rd z ił, t e R y c h te r o szu kiw a ł p r z y

304

L1.6. B ronsztejn Dawid

117. Kryłow ski Józef

118. Dydeik Jan

W S c h w y z

20

z U krainy

z K rólestw a

27

z Galicji

szewc

kołodziej

żołnierz z w ojska austriackie­

go

W O b w a l d e n

1:10. Czarnecki K onstanty

40

z K rólestw a ekswojskowy z m arynarki

120. Lew andow ski Jan

35

z K rólestw a ro b o tn ik

W N i d w a l d e n

121. Koimo.ręwski A leksander

122. Piotrow ski Jerzy

30

28

z K rólestw a

z K rólestw a

a p te k a rz

z biura

123. K acprzykow ski Jan

23

124. Gumowski K arol

33

W Z u g

z K rólestw a

z K rólestw a

z handlu win

fab ry k an t fo rtep ian ó w

W

S t . G a l l e

125. Brzeziński A leksander

24

z Królestw a

126. Różański Hipolit

26

z K rólestw a

127. Miński A lbert

26

z K rólestw a

128. Jankow ski W incenty

25

z K rólestw a

ze sz k ó ł

gospodarz

gospodarz

rozdziale żyw n o ści, że to n ie P olak, a p ó ł-N iem ie c i w ty m c h a ra k te rz e sz u k a ł oparcia u w ła d z p rzeciw · P o la ko m , że w sp ó łto w a rz y s ze m ie li p raw o go u ka ra ć . N ie w s z y s c y je d n a k em ig ra n ci p o chw alali ów sam osąd n a d R yc h te re m .

80 B yć m o że, iż odnosi się do niego in fo rm a c ja T y ro w ic za , s. 370 zam ieszczo n a w p u n k c ie 3 p r z y in n y m Ja n ie L e w a n d o w sk im .

si A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 240 z 27 p a źd z ie rn ik a 1848: pod- a p te k a r z z P uław , u ro d zo n y w e w s i O pole pow . lu b elskieg o , zb ie g ł w m a ju 1848. A le w ie k po d a ją in n y : la t 22 (a za te m w 1850 r. m ia łb y 24, a n ie 30).

82 T y ro w ic z, s. 525; A G A D , K R S W 7517 i K R S W 7470: a p lik a n t sądu p o lic ji p o p ra w czej, zb ie g i z m . K alw arii.

83 T y ro w ic z, s. 210. K o m ite t N o w e j E m ig ra c ji In fo r m u je , że G u m o w sk i m ia ł w K ró ­ lestw ie w ła sn ą fa b r y k ą fo rtep ia n ó w . P o zo sta w ił w k r a ju żoną. W B e rn ie o tr z y m a ł p o c z ą t­

k o w o pracą, lecz b ezro b o tn i z tego m ia sta z m u s ili go do p o rzu cen ia je j. A G A D , K R S W 7470 p o d a je, że zb ie g i z K aliskiego. S ta ła K o m isja śle d c z a t. 1, poz. 1139 o d n o to w u je , że ju ż w e w r z e ś n iu 1844 r„ ja k o p o d m a js tr z y sto la rsk i, a re szto w a n y zo sta ł za c zy ta n ie za g ra n iczn ych p is m i u d zia ł w ro zm o w a ch w d u c h u d e m o k r a ty c z n y m . P oniew aż ze zn a ł w śle d ztw ie , źe nie po d ziela ł ty c h poglądów , p rz e trz y m a n o go je d y n ie m ie s ią c to a r e s z c ie p o lic y jn y m i o d d a n o p o d na d zó r policji.

84 A G A D , K R S W 7470: w ra z z b ra te m E m ilia n em , sy n o w ie d zie rża w c y c h u to ra W irko - w ice, zb ieg li w c zerw cu 1848 z gm . S ta r y Z am ość w pow . za m o js kim .

85 A G A D , K R S W 7470: s y n d zie rża w c y w si R u s k ie P iaski w p o w . z a m o js k im , zb iegł w c zerw c u 1848 r.; A G A D , K R S W 7568, k . 131: fig u r u je to liż c ie N a m ie stn ik a z 16 sierp n ia 1857 w śr ó d a m n estio n o w a n ych ; A G A D , K R S W 7516, k . 8 п п .: „ b y ty w y ch o d z le c ” H ip o lit R ó ża ń ski, ż o n a ty , b e z d zie tn y , m a ją c y ty m cz a so w e u tr z y m a n ie p r z y k o le i w a rsza w s k o -p e te rs b u rsk ie j (tech n ik), c h o ry n a o czy, m a ją c y rodziną w gub. lu b e ls k ie j n ie m ogącą p r z y jś ć m u z pom ocą, zabiega w czerw cu 1861 т. o zapom ogą u w ła d z r o s y jsk ic h . O trzym a ł 20 rs. (w r o k u p o p rzed ­ n im p r z y z n a n o m u 30 rs.).

80 P raw dopodobnie ja k o A d o lf fig u r u je u T y ro w ic za , s. 448.

87 T a m że, s. 248; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K .P.” n r 239 z 23 p a źd zie rn ik a 1848: a p lik a n t urzą d u p o czto w eg o w Ł o m ż y , zb ieg i w k w ie tn iu 1848 r. A le w ie k la t 20 (W 1848 r.).

„ N O W A E M I G R A C J A ” W S Z W A J C A R I I W 1850 R .

₃₀₅

W k a n t o n i e N e u c h â t e l

129. Bederna K arol

23

z Czech

szewc, wyszedł do F ran cji

130. Drożyński Ignacy

24

z K rólestw a

cukiernik

lß lL

Gosztofft Adolf

30

z K rólestw a

protokolista są d o w y

132. Kosiński Antoni

z K rólestw a

kraw iec, pracu je u zegarm i­

strza

133. Kozufoowski Jan

29

z K rólestw a

zakonnik b o n ifra te r

134. Łagiewski Damazy

28

z K rólestw a

ze c e r

135. Rymkiewicz K saw ery

29

z F ran cji

syn em igranta, inżynier

136. Śląski W iktor

24

z K rólestw a

introligator, pracuije w C haux-

-d e -F o n d s

137. Szwede W ładysław

29

z K rólestw a

m alarz powozów, pracuje w

Lausannie

138. Woźnicki H enryk

28

' z K rólestw a

gospodarz

139. Uszyński A ntoni

27

z Królestw a

złotnik, w G enew ie

140. A gart Julian

26

z K rólestw a

cukiernik

141. Woźnicki W incenty

29

z K rólestw a

gospodarz

88 A G A D , K S R W 7470 i „G azeta R ządow a K .P .” n r 175 z 9 s ie r p n ia 1848: p ro to k o lista sądu

p o lic ji p o p ra w czej, zb ieg ł z K a lw a rii; A G A D , K R S W 7568, k. 252: fig u r u je w liście N a m ie­ s tn ik a z 18 w rześn ia 1857 ja k o p o w ra ca ją cy z A nglii.

8« Z d w ó ch lu d z i teg o ż im ien ia i n a zw isk a zb ie g ły c h w 1848 r. b liższy w ie k ie m b y łb y d e z e r te r z w o jsk a , m ło d szy ka n o n ier, z b ie g ły 27 p a źd z ie rn ik a 1848 z k w a te r y w Jęd rzejo w ie, szla ch cic, la t 23, o k tó r y m je s t w z m ia n k a w „ D zien n iku u rz ę d o w y m gub. lu b e ls k ie j” nr 48 z 4 sierp n ia 1849. N ie m a p e w n o ś c i, c zy to te n sam człow iek.

80 A G A D , K R S W 7522, k . 152 p o d a je, że w sie rp n iu 1848 r. zb ie g ł z L u b lin a M a ksym ilia n K o zu b o w s kl, m n ic h k la s zto ru b o n ifra tró w , la t 31.

81 T y ro w lc z, s. 386; A G A D , K R S W 7579, a k ta tyc zą c e się zb ie g ły ch za granice M ikołaja B a ch u rsk le g o i D am azego Ł a glew skiego. Z a c zy n a ją się o n e o d pism a N a m ie stn ik a do K R SW iD 25 m a rca 1854 z żą d a n iem w y ja ś n ie n ia ich sp ra w y, g d y ż z n a le ź li się n a liście P o la kó w , k tó r z y b ili sie u) 1849 r. p rzec iw A u strii i F ra n cji, d o sta rc zo n ej p rz e z k o n su la fra n c u skieg o . Spraw ą B a ch u rskleg o w y ja śn io n o , n a to m ia st p o szu kiw a n ie w ła d z c y w iln y c h dla u sta len ia b liższych d a n y c h o Ł a g ie w sk im n ie p rz y n io sły re zu lta tu .

82 A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R zą d o w a K .P ." n r 176 z 10 sierpnia 1848 i p o n o w n ie n r 172 z 7 sierp n ia 1849: sy n o b szarnika, zb ieg ł w m a rcu 1848 r. z pow . ło m ży ń sk ieg o , dokąd p r z y b y ł ze w si K ra szew o ; A G A D , K R S W 7568: fig u r u je w liście N a m ie stn ik a z 21 p a źd zie r­ n ik a 1857 w śród p o w ra ca ją cych ; A G A D , K R S W 7563, k. 268: po w ró c ił 14 lip c a 1858, l a t 32, b e z ż e n n y , osiadł w gub. lu b e lsk ie j, w e w si R y tele -O lec h n y, gm . S te r d y ń , pow . sie d le c k i.

83 T y ro w lc z, s. 766; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K . P.” n r 176 z 10 s ie r p n ia Ï848 i K R S W 7521, k . 204: a p l i k a n t R zą d u G ubernialnego P ło c k i ego.

>* Do niego odnoszą się za p e w n e in fo r m a c je T y ro w lc za o U s zy ń sk im Janie, s. 720.

85 T y ro w lc z, s. 766; A G A D , K R S W 7470 i „G azeta R ządow a K . P .” n r 201 z 12 w rześn ia 1848: sy n o b sza rn iczkl ze w si K a d u łto w a pow . m ła w skieg o , z a p e w n e b r a t H en ryka ,