z dnia 30 grudnia 2021 r.
w sprawie przyjęcia Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego na lata 2022-2025
Na podstawie art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 710 oraz poz. 954), po uzyskaniu pozytywnej opinii Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, Rada Powiatu w Wadowicach uchwala, co następuje:
§ 1. Przyjmuje się Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego na lata 2022-2025, w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu w Wadowicach.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego.
Przewodnicząca Rady Powiatu:
Z. Kaczyńska
Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego
na lata 2022 – 2025
Wadowice 2021
z dnia 30 grudnia 2021 r.
Opracowanie:
Wydział Promocji i Rozwoju Powiatu
Starostwa Powiatowego w Wadowicach
2021 r.
Spis treści
1. WPROWADZENIE ... 4
2. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE ... 6
2.1.OBOWIĄZEK KONSTYTUCYJNY OCHRONY ZABYTKÓW ... 6
2.2.ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO W ŚWIETLE USTAWY O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI ... 6
2.3.KRAJOWA POLITYKA W DZIEDZINIE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ... 9
2.4.REGULACJE PONADKRAJOWE W ZAKRESIE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI ... 12
3. ZADANIA I KOMPETENCJE ORGANÓW POWIATU W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW ... 13
3.1.POLITYKA W DZIEDZINIE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA I POWIATU ... 16
4. CHARAKTERYSTYKA POWIATU WADOWICKIEGO ... 23
5. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO POWIATU WADOWICKIEGO ... 25
5.1.OBIEKT O SZCZEGÓLNEJ WARTOŚCI HISTORYCZNEJ IARCHITEKTONICZNEJ - ZESPÓŁ ARCHITEKTONICZNO – KRAJOBRAZOWY W KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJ ... 25
5.2.WYKAZ OBIEKTÓW WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO ... 26
5.3.WYKAZ ZABYTKÓW RUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU „B” WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO (STAN NA MAJ 2021 R.) ... 32
5.4.WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE POSZCZEGÓLNYCH GMIN POWIATU WADOWICKIEGO ... 35
5.5.ZASOBY ARCHEOLOGICZNE NA TERENIE POWIATU WADOWICKIEGO ... 86
5.6.WYKAZ OBIEKTÓW MUZEALNYCH I GALERII NA TERENIE POWIATUWADOWICKIEGO ... 86
5.7.TEMATYCZNE SZLAKI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA TERENIE POWIATU WADOWICKIEGO ... 89
5.8.WYKAZ POMNIKÓW PRZYRODY Z TERENU POWIATU WADOWICKIEGO (STAN NA 31.12.2020 R.) ... 92
6. ANALIZA SWOT OCHRONY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO W POWIECIE WADOWICKIM ... 103
7. REALIZACJA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU WADOWICKIEGO ... 105
7.1.CELE PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU WADOWICKIEGO ... 105
7.2.ZADANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU WADOWICKIEGO ... 106
7.3.ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZADAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA TERENIE POWIATU WADOWICKIEGO ... 110
7.4.MONITORING REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU WADOWICKIEGO ... 111
8. BIBLIOGRAFIA ... 113
1. Wprowadzenie
Dziedzictwo kulturowe stanowi dorobek materialny i duchowy poprzednich pokoleń, jak również dorobek czasów współczesnych. To jeden z podstawowych aspektów życia i działalności wspólnoty lokalnej i narodowej, który jest świadectwem przeszłości, a zarazem fundamentem tożsamości danej społeczności. Na dorobek ten składają się wytwory i osiągnięcia cywilizacyjne, m.in. w zakresie sztuki, nauki i architektury, jak również walory przyrodnicze. Bogactwo dziedzictwa kulturowego, właściwie pielęgnowane i rozwijane, może stanowić jeden z głównych czynników rozwoju społecznego, turystycznego oraz gospodarczego regionu i kraju, stąd tak ważna jest jego ochrona. Jednym z najcenniejszych elementów tego dziedzictwa są zabytki:
nieruchome, ruchome oraz archeologiczne.
Obowiązek sporządzenia programu opieki nad zabytkami wynika z ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Główne cele programów opieki nad zabytkami zostały określone w art. 87 ust. 2 ustawy. Są to:
a) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej,
b) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania,
c) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego,
d) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami,
e) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków,
f) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.
Przyjęty w formie uchwały Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego na lata 2022 - 2025 będzie stanowił ważny element polityki samorządu powiatowego. Program jest zbiorem wytycznych określających m.in. współpracę między
samorządem powiatowym, a samorządami gminnymi, właścicielami zabytków oraz Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Krakowie. Cele i zadania określone w programie mają służyć nie tylko zachowaniu dziedzictwa kulturowego naszego powiatu, ale także szeroko pojętej współpracy dla poprawy jego stanu i zachowania dla przyszłych pokoleń.
2. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce
2.1. Obowiązek konstytucyjny ochrony zabytków
Podstawowym dokumentem regulującym ochronę zabytków jest Konstytucja RP. Ochrona dziedzictwa kulturowego jest obowiązkiem Państwa i każdego obywatela RP, zadeklarowanym w Konstytucji – art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86.
Art. 5 Konstytucji RP brzmi: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. W art. 6 ust. 1 czytamy z kolei: „Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.”. Natomiast art. 86 Konstytucji RP wskazuje, że „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie (…)”.
2.2. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z zabytkami jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2021 r.
poz. 710 z późn. zm.). Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków.
W myśl zapisów art. 4 ustawy ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu:
1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;
2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;
3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;
4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;
5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.
W art. 5 ustawy zdefiniowano pojęcie opieki nad zabytkami, która sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega w szczególności na zapewnieniu warunków:
1) naukowego badania i dokumentowania zabytku;
2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;
3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;
4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;
5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.
Pojęcie zabytku definiuje art. 3 ustawy. W myśl tego przepisu zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Zgodnie z art. 6 ustawy, ochronie i opiece podlegają, bez względu na ich stan zachowania:
1) zabytki nieruchome będące, w szczególności:
a) krajobrazami kulturowymi,
b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa,
d) dziełami budownictwa obronnego,
e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi,
f) cmentarzami,
g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,
h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;
2) zabytki ruchome będące, w szczególności:
a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej,
b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje,
c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami,
d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego,
e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r.
o bibliotekach (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1479), f) instrumentami muzycznymi,
g) wytworami sztuki ludowej i rękodziełami oraz innymi obiektami etnograficznymi,
h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;
3) zabytki archeologiczne będące w szczególności:
a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami,
c) kurhanami,
d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.
W art. 7 ww. ustawy ustawodawca wyróżnił następujące formy ochrony zabytków:
a) wpis do rejestru zabytków,
b) wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa, c) uznanie za pomnik historii,
d) utworzenie parku kulturowego,
e) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii
kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.
2.3. Krajowa polityka w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego
Obok Konstytucji RP oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami do podstawowych dokumentów wyznaczających krajową politykę w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego należą m.in.
Uchwała nr 82 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2019 r. w sprawie "Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022" (M. P. z 2019 r.
poz. 808 z późn. zm.),
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2021 r.
poz. 1899 z późn. zm.),
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1333 z późn.
zm.),
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz.
1973),
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 485),
Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 902),
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 sierpnia 2018 r.
w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 81),
Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz. U. Nr 30, poz. 259),
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 16 sierpnia 2017 r.
w sprawie dotacji celowej na prace konserwatorskie lub restauratorskie przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz prace konserwatorskie, restauratorskie
i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. poz. 1674 z późn. zm.),
Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz.
U. Nr 212, poz. 2153),
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 września 2019 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. 2019, poz. 1886).
Poniżej prezentujemy krótkie omówienie wybranych ww. aktów prawnych, najistotniejszych z punktu widzenia ochrony i opieki nad zabytkami.
Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022
Głównym celem programu jest: „Stworzenie warunków dla zapewnienia efektywnej ochrony i opieki nad zabytkami”. Koordynację programu na lata 2019 - 2022 powierzono Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa, który ma za zadanie dążyć do aktywizacji i zaangażowania w podejmowane działania jak największej liczby podmiotów zajmujących się ochroną zabytków i opieką nad zabytkami w Polsce.
Jednym z kierunków działań programu jest wzmocnienie systemu ochrony dziedzictwa kulturowego na poziomie lokalnym. W ramach tego kierunku zaplanowano realizację zadań, które można podzielić na trzy kategorie: edukacyjne, doradcze i promocyjne.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
W dokumencie określono zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej. Wśród czynników uwzględnianych przy planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wymieniono ład przestrzenny, czyli
harmonijne ukształtowanie powierzchni, walory architektoniczne i krajobrazowe oraz wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków.
Ustawa Prawo budowlane
W art. 39 ustawa określa m.in. zasady budowania i rozbiórki obiektów oraz wymagania, jakim podlegają takie działania w odniesieniu do budowli zabytkowych oraz obiektów i obszarów niewpisanych do rejestru, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków. Ustawodawca określa sytuacje, w których decyzje administracyjne muszą być zaopiniowane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Ustawa o ochronie przyrody
Ustawa zawiera katalog form ochrony prawnej krajobrazu (m.in. rezerwat przyrody, park narodowy, obszar krajobrazu chronionego, park krajobrazowy, obszar Natura 2000, pomniki przyrody, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe). Dokument wskazuje wymogi w zakresie uzyskiwania opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków w odniesieniu do wybranych wartości przyrodniczych.
Ustawa o muzeach
Ustawa określa rolę instytucji muzealnych w ochronie materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Placówki muzealne są zobowiązane przez ustawodawcę do informowania o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechniania podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowania wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwiania korzystania ze zgromadzonych zbiorów. Zadania te wymienione instytucje realizują m.in. przez gromadzenie zabytków, ich katalogowanie, opisywanie, właściwe przechowywanie, organizowanie wystaw, udostępnianie zbiorów, prowadzenie działalności wydawniczej.
W minionych latach do głównych dokumentów wyznaczających krajową politykę w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego należała również Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 oraz uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2014 – 2020.
2.4. Regulacje ponadkrajowe w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami
Ochrona i opieka nad zabytkami regulowana jest również dokumentami o znaczeniu międzynarodowym. Wśród nich są m.in.
Europejska Konwencja Kulturalna, Paryż 1954 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 8, poz. 44),
Karta Wenecka, czyli Międzynarodowa Karta Konserwacji i Restauracji Miejsc Zabytkowych sporządzona w Wenecji w 1964 r.,
Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobieganiu nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, Paryż 1970 r. (Dz. U.
z 1974 r. Nr 20, poz. 106),
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, Paryż 1972 r. (Dz.U. z 1976 r. Nr 32, poz. 190),
Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, sporządzona w Grenadzie 3 października 1985 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 210),
Europejska Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego sporządzona w La Valetta 16 stycznia 1992 r. (Dz. U. z 1996 r. Nr 120, poz. 564),
Europejska Konwencja Krajobrazowa, Florencja 2000 (Dz.U. z 2006 r. Nr 14, poz. 98)
Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Paryż 2003 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 172, poz. 1018),
Konwencja w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, Paryż 2005 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 215, poz. 1585),
Rozporządzenie Rady Europy (WE) NR 116/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie wywozu dóbr kultury (Dz. Urz. UE L 39 z 10.02.2009 r., CELEX 32009R0116).
3. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków
Szczegółowy zakres zadań i kompetencji organów samorządu powiatowego w odniesieniu do problematyki ochrony dóbr kultury został uregulowany przede wszystkim w dwóch ustawach:
• ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz.
920, z późn. zm.),
• ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Pierwsza z wymienionych ustaw w art. 4 ust. 1 zawiera ogólną regulację dotyczącą wykonywania przez powiat zadań publicznych o charakterze ponadgminnym. Wśród katalogu zadań publicznych wymienionych w tym artykule znajduje się kultura oraz ochrona zabytków i opieki nad zabytkami.
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami szeroko określa zadania należące do organów powiatu. Zgodnie z zapisami art. 87 ust. 1. zarząd powiatu sporządza na okres czterech lat powiatowy program opieki nad zabytkami. Program ten – zgodnie z art. 87 ust. 2 – ma na celu w szczególności:
• uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;
• zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania;
• wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;
• podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;
• określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;
• podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.
Na mocy art. 21 podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami m.in. przez powiaty jest ewidencja zabytków.
Zgodnie z zapisami art. 18 ust. 1 ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się m.in. przy sporządzaniu i aktualizacji analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy czy decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Ustawa określa, że
„w koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust. 1, w szczególności:
1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu;
3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę nad zabytkami”.
Rada powiatu przyjmuje program opieki nad zabytkami, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Zarząd powiatu zobowiązany jest przy tym do sporządzania sprawozdania z realizacji powiatowego programu opieki nad zabytkami w okresach dwuletnich, które to sprawozdanie przedstawia radzie powiatu zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy.
Ustawodawca w art. 81 dopuszcza możliwość udzielenia m.in. przez organ stanowiący powiatu dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków lub znajdującym się w gminnej ewidencji zabytków. Udzielenie dotacji może się odbywać wyłącznie na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale.
W przypadku Powiatu Wadowickiego, aktualne zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach położonych na terenie Powiatu Wadowickiego i wpisanych do rejestru zabytków lub gminnej ewidencji zabytków zostały określone w uchwale nr XXIV/242/21 Rady Powiatu w Wadowicach z dnia 25 marca 2021 r. Podstawą do przyznania dotacji jest złożenie do Starostwa Powiatowego w Wadowicach wniosku w formie papierowej w terminie do 14 dni od dnia ogłoszenia przez Zarząd Powiatu w Wadowicach naboru.
W przypadku nierozstrzygnięcia pierwszego naboru lub niewykorzystania środków finansowych przewidzianych w danym roku na dotacje, zarząd może ogłosić drugi nabór wniosków o przyznanie dotacji. W przypadku zdarzeń losowych powodujących bezpośrednie
zagrożenie zabytku lub innych nadzwyczajnych okoliczności wnioski mogą być składane w każdym czasie. Dotacje przyznaje Rada Powiatu w Wadowicach w odrębnej uchwale określając w szczególności: nazwę podmiotu otrzymującego dotację, określenie zakresu prac, które będą finansowane z dotacji i kwotę przyznanej dotacji.
Uchwałą nr XXVI/262/21 z dnia 24 czerwca 2021 r. Rada Powiatu w Wadowicach przyznała w 2021 roku dotację w wysokości 15 000,00 zł dla Klasztoru OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej na odtworzenie dwóch rzeźb barokowych aniołów w baldachimie ołtarzowym kościoła III Upadku, wchodzącego w skład zespołu kościoła i klasztoru OO. Bernardynów oraz założenia Kalwarii, tj. Dróg Męki Pańskiej i Dróżek Matki Boskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej, Bugaju i Brodach. Dotacja nie została przekazana bowiem beneficjent poinformował, iż jest zmuszony odstąpić od podpisania umowy.
Z kolei w latach 2017 – 2020 dotacje otrzymali kolejno: Parafia Rzymskokatolicka p.w.
św. Mikołaja w Witanowicach na prace polegające na montażu i konfiguracji systemu monitorującego w Izbie Regionalnej w Witanowicach, który ma chronić przed kradzieżą gotycką figurę św. Anny Samotrzeć, Parafia Rzymskokatolicka p.w. św. Jakuba w Rzykach na prace polegające na montażu systemów: alarmowego oraz monitorującego w kościele parafialnym, Zakłady Mięsne Wadowice spółka z o.o. na wymianę okien w budynku produkcyjno – usługowym znajdującym się w Wadowicach przy ul. Cichej 10 (dotacja zwrócona na mocy porozumienia) oraz Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Erazma Biskupa i Męczennika w Barwałdzie Dolnym na montaż systemu monitorującego i alarmowego w kościele pw. św.
Erazma BM w Barwałdzie Dolnym.
Art. 50 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami reguluje ochronę zabytku ruchomego w przypadku wystąpienia zagrożenia polegającego na możliwości zniszczenia, uszkodzenia, kradzieży, zaginięcia lub nielegalnego wywiezienia za granicę takiego zabytku wpisanego do rejestru albo na Listę Skarbów Dziedzictwa. Zgodnie z art. 50 ust. 3 ww. ustawy, w przypadku wystąpienia zagrożenia dla zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru, polegającego na możliwości jego zniszczenia lub uszkodzenia, starosta, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, może wydać decyzję o zabezpieczeniu tego zabytku w formie ustanowienia czasowego zajęcia do czasu usunięcia zagrożenia. W przypadku, gdy nie jest możliwe usunięcie zagrożenia, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, zabytek taki może być m.in. wywłaszczony przez starostę na rzecz Skarbu Państwa lub gminy właściwej
ze względu na miejsce położenia tego zabytku, w trybie i na zasadach przewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami.
Art. 103 ustawy określa wyłączne kompetencje starosty w zakresie powierzania opieki społecznym opiekunom zabytku. Z kolei na mocy art. 96 ust. 2 ustawy „wojewoda, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, może powierzyć, w drodze porozumienia, prowadzenie niektórych spraw z zakresu swojej właściwości, w tym wydawanie decyzji administracyjnych (…) powiatom, związkom gmin, związkom powiatów, związkom powiatowo-gminnym albo związkom metropolitalnym, położonym na terenie województwa”. W związku z tym, powiat może ustanowić wyodrębnione stanowisko powiatowego konserwatora zabytków.
Na mocy art. 12 ustawy starosta, w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, może umieszczać na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru znak informujący o tym, iż zabytek ten podlega ochronie. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określa, w drodze rozporządzenia, wzór i wymiary znaku.
3.1. Polityka w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego na poziomie województwa i powiatu
Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami powinien funkcjonować nie tylko w powiązaniu z ogólnopolskimi dokumentami programowymi, ale także w oparciu o regulacje przyjęte na szczeblu województwa oraz powiatu. Należy tutaj wskazać m.in.
1) Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2018-2021, przyjęty uchwałą nr VI/49/19 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 lutego 2019 r., 2) Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, przyjęty uchwałą
Nr XLVII/732/18 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 marca 2018 r.,
3) Strategia Rozwoju Województwa – „Małopolska 2030”, przyjęta uchwałą Nr XXXI/422/20 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 17 grudnia 2020 r.,
4) Strategia Rozwoju Powiatu Wadowickiego na lata 2021 - 2027, przyjęta uchwałą Nr XXII/220/20 Rady Powiatu w Wadowicach z dnia 29 grudnia 2020 r.,
5) Plan Ochrony Zabytków na Wypadek Konfliktu Zbrojnego i Sytuacji Kryzysowych dla Powiatu Wadowickiego NCK 403/1/05, opracowany w czerwcu 2005 r.
Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2018 – 2021
Dokument wskazuje cele, priorytety i kierunki działań określone w wyniku przeprowadzonej analizy zasobu dziedzictwa kulturowego w regionie. Decydujący wpływ na wybór priorytetów i działań miała ocena stanu zachowania krajobrazu kulturowego, a także analiza zagrożeń oraz występujących tendencji i problemów, które dotyczą szeroko pojętej ochrony przestrzeni kulturowej. W programie wyznaczono priorytety i działania o charakterze inspirującym, które powinny być realizowane i podejmowane przez różne podmioty i instytucje zarządzające regionalnym dziedzictwem kulturowym, a także przez prawnych opiekunów zabytków.
Misja programu realizowana jest poprzez jeden cel strategiczny: Harmonijne wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego Małopolski dla sprostania wyzwaniom teraźniejszości i przyszłości oraz zapewnienia wysokiej jakości życia Małopolan oraz dwa cele operacyjne: Skuteczna ochrona zasobów dziedzictwa i wartości kulturowych regionu oraz Wspólnotowa odpowiedzialność i efektywne zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową.
Charakteryzując zasoby dziedzictwa kulturowego Małopolski autorzy programu wskazali m.in. na znajdujące się na terenie Małopolski obiekty wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO i/lub uznane za pomniki historii. Z powiatu wadowickiego jest to zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej.
W gronie zadań realizujących zarówno pierwszy, jak i drugi cel operacyjny programu znalazło się m.in. utworzenie parku kulturowego w Lanckoronie i Kalwarii Zebrzydowskiej.
Autorzy dokumentu wskazali również obiekty zasługujące na wpis do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Wśród nich znalazło się 11 świątyń z terenu naszego powiatu.
Na liście 174 obiektów o znaczeniu regionalnym – zabytków lub zespołów zabytków o dużym znaczeniu artystycznym i historycznym, będących wybitnymi przykładami sztuki i architektury lub zachowanego w niezmienionym kształcie krajobrazu kulturowego z powiatu wadowickiego umieszczono natomiast:
1) Dwór Emila Zegadłowicza wraz z otoczeniem parkowym i starodrzewem (typ zabytku – rezydencja) – Gorzeń Górny,
2) Drewniana zabudowa centrum Lanckorony (typ zabytku – układ urbanistyczny), 3) Zamek w Lanckoronie (typ zabytku – zamek),
4) Pałac w Paszkówce (typ zabytku – rezydencja),
5) Obszar zabudowy wiejskiej z placem centralnym i dominantą kościoła parafialnego oraz zespół zamku (typ zabytku – układ ruralistyczny) – Spytkowice,
6) Kościół św. Katarzyny (typ zabytku – sakralne) – Spytkowice, 7) Dwór w Stryszowie (typ zabytku – rezydencja),
8) Układ urbanistyczny średniowiecznego centrum wraz z rozplanowaniem owalnicy z siecią ulic i działek oraz kościołem parafialnym – Bazylika p.w. Ofiarowania Najświętszej Marii Panny (typ zabytku – układ urbanistyczny) – Wadowice,
9) Cmentarz żydowski i cmentarz wojskowy (typ zabytku – miejsce pamięci) – Wadowice.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego jest głównym elementem systemu planowania przestrzennego w województwie i służy do określania przestrzennych aspektów polityki rozwojowej. Podstawowym zadaniem dokumentu jest określenie celów oraz zasad i kierunków gospodarowania przestrzenią województwa, a podstawą sformułowania jego ustaleń jest zasada równoważenia rozwoju województwa, zakładająca m.in.
spójność środowiska przyrodniczego, społecznego i gospodarczego.
Do najważniejszych czynników kształtujących tożsamość kulturową województwa małopolskiego w planie zaliczono m.in. liczne, zachowane zabytki sakralnej architektury drewnianej (kościoły, cerkwie), ośrodki kultu religijnego i centra pielgrzymkowe oraz zasoby krajobrazu naturalnego i kulturowego objęte ochroną w postaci parków narodowych i krajobrazowych.
Jak podkreślono w dokumencie, województwo małopolskie jest obszarem wyjątkowo zasobnym w obiekty i zespoły zabytkowe. Zachowały się tu liczne przykłady architektury sakralnej, wiele obiektów rezydencjonalnych, obronnych, mieszkalnych, użyteczności publicznej, zabytków techniki, etnograficznych oraz układy przestrzenne miast, wsi i uzdrowisk. Nasze województwo jest w czołówce polskich regionów pod względem liczby obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Małopolski dotyczy sześć wpisów spośród 14 na Listę Światowego
Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO. W planie podkreślono również ogromny potencjał turystyczny naszego regionu.
Strategia Rozwoju Województwa – „Małopolska 2030”
Strategia rozwoju województwa to podstawowy i najważniejszy dokument samorządu województwa, którego zadaniem jest określenie celów i kierunków polityki regionalnej.
„Małopolska 2030” stanowi aktualizację strategii na lata 2011 - 2020. Dokument zakłada harmonijny rozwój, zarówno w sferze społecznej, gospodarczej i środowiskowej całej Małopolski, przy wykorzystaniu potencjałów terytorialnych i likwidacji barier rozwojowych jej poszczególnych obszarów (rozwój terytorialnie zrównoważony). Beneficjentami tak rozumianego rozwoju mają być wszyscy mieszkańcy Małopolski, zaś jego priorytetem będzie zagwarantowanie jak najlepszej jakości życia małopolskich rodzin.
Jak zaznaczono w dokumencie, Małopolska znajduje się na drugim miejscu w kraju pod względem zagęszczenia obszarowego zabytków. Powiat Wadowicki na 314 powiatów zajmuje 24 miejsce ze względu na bogactwo turystyczne, a przyczynia się do tego również dziedzictwo kulturowe (w tym zabytki).
Do największych wyzwań w dziedzinie kultury i dziedzictwa kulturowego w strategii uznano m.in. zachowanie dziedzictwa dla następnych pokoleń, utrzymanie wizerunku województwa jako obszaru silnego kulturowo, doceniającego swoje korzenie oraz kształtującego swoją tożsamość, budowanie tożsamości lokalnej oraz rozwijanie edukacji kulturowej.
Dokument zawiera zbiór walorów Województwa Małopolskiego w sektorze kultury i dziedzictwa, można tam znaleźć informacje o liczbie obiektów znajdujących się w ewidencji zabytków z wyszczególnieniem na ruchome i nieruchome, liczbę obiektów o znaczeniu regionalnym, podział zabytków ze względu na ich stan, liczbę placówek muzealnych, czy też liczbę galerii i salonów sztuki. Ponadto Strategia zwraca także uwagę na dziedzictwo niematerialne tworzone na przestrzeni wieków przez mieszkańców województwa, liczbę projektów digitalizacyjnych, czy liczbę organizacji non-profit zajmujących się kulturą i dziedzictwem.
W części dotyczącej turystyki strategia informuje o ilości i rodzajach szlaków tematycznych na terenie Małopolski (część z nich znajduje się także w powiecie wadowickim). Szlaki te obejmują zabytki, dziedzictwo kulturowe oraz dziedzictwo niematerialne. W dokumencie
wyróżniono także długość sieci wytyczonych szlaków turystycznych, przedstawiono informacje dotyczące warunków rozwoju turystyki aktywnej i rekreacyjnej, a także wskazano wielkość ruchu turystycznego, która w obecnym czasie zmalała przez sytuację związaną z COVID-19. Do podstawowych wyzwań Województwa Małopolskiego w sektorze turystyki zaliczono m.in.
odbudowę strumienia ruchu turystycznego, rozwój oferty zrównoważonej turystyki przyjaznej środowisku oraz stworzenie efektywnego systemu koordynacji promocji i zarządzania turystyką,
Konkludując, strategia zawiera w sobie informacje dotyczące kultury, dziedzictwa oraz turystyki, a także określa zamiary i drogę do rozwoju w tych sektorach. Ponadto za pomocą przedstawionych informacji ukazuje wysoką pozycję Województwa Małopolskiego w sektorze polityki regionalnej i wykorzystywania potencjału regionu. Rezultatem podejmowanych działań ma być m.in. utrzymanie wizerunku regionu bogatego w dziedzictwo kulturowe i turystyczne.
Strategia Rozwoju Powiatu Wadowickiego na lata 2021 - 2027
Dokument należy do najbardziej kluczowych zasobów jednostki samorządu terytorialnego, w którym zawierają się mechanizmy kompleksowej polityki rozwoju Powiatu Wadowickiego utrzymane w modelu strategicznym. Strategia obiera konkretne cele mające w najbliższych latach usprawnić działanie powiatu na czterech wyróżnionych szczeblach: kapitał ludzki i społeczny mieszkańców, edukacja, gospodarka lokalna i rynek pracy, a także bezpieczeństwo publiczne oraz administracja publiczna.
Pierwszy z wymienionych obszarów interwencji (kapitał ludzki i społeczny mieszkańców) zawiera w sobie cele dotyczące rozwoju kultury i dziedzictwa lokalnego, które realizowane będą m.in. poprzez wzmocnienie poczucia tożsamości regionalnej mieszkańców oraz współpracę podmiotów działających w sferze kultury i dziedzictwa.
Strategia odnosi się również do rozwoju turystyki i rekreacji, które pośrednio dotyczą dziedzictwa kulturowego. Turystyka w naszym regionie odbywa się na szlakach bogatych w elementy przyrodnicze i wytwory człowieka często znajdujące się blisko tras podróżujących.
Do najważniejszych szlaków przebiegających przez nasz powiat można zaliczyć: Szlak Średniowiecznych Miasteczek Małopolski, Małopolską trasę UNESCO, Małopolski Szlak Papieski im. Jana Pawła II, czy też Kalwaryjski Szlak Wojciecha Weissa.
Pośród zamiarów w tym sektorze opisanych w ww. dokumencie można wyróżnić:
utworzenie i prowadzenie podmiotu współpracy w zakresie turystyki lokalnej,
współpracę z podmiotami działającymi w obszarze zagospodarowania czasu wolnego w zakresie pełnego wykorzystania infrastruktury i rozwoju przedsiębiorczości,
współpracę z podmiotami działającymi w obszarze zagospodarowania czasu wolnego w zakresie wypracowania kompleksowej oferty oraz wspólnej promocji i informacji,
rozbudowę infrastruktury zagospodarowania czasu wolnego, w tym wypoczynkowej, noclegowej, kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej,
stworzenie bazy ofert turystycznych powiatu,
ponadlokalną promocję ofert spędzania czasu wolnego na terenie powiatu.
Programy opieki nad zabytkami poszczególnych gmin powiatu wadowickiego
1. Gmina Andrychów: Gminny Program Opieki nad Zabytkami gminy Andrychów na lata 2017-2020, przyjęty uchwałą Nr XL-397-17 Rady Miejskiej w Andrychowie z dnia 26 października 2017 r.,
2. Gmina Brzeźnica: Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Brzeźnica na lata 2013-2017, przyjęty uchwałą nr XXX/267/2013 Rady Gminy Brzeźnica z 5 listopada 2013 r.,
3. Gmina Kalwaria Zebrzydowska: Gminny program opieki nad zabytkami gminy Kalwaria Zebrzydowska na lata 2018-2021, przyjęty uchwałą Nr XXX/384/2018 Rady Miejskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej z dnia 26 kwietnia 2018 r.,
4. Gmina Lanckorona: Program opieki nad zabytkami Gminy Lanckorona na lata 2019-2022 przyjęty uchwałą Nr XXXVII/319/18 Rady Gminy Lanckorona z dnia 17 października 2018 r.,
5. Gmina Mucharz: Program Opieki Nad Zabytkami dla Gminy Mucharz na lata 2018-2021, przyjęty uchwałą Nr XXVIII/260 Rady Gminy Mucharz z dnia 19 października 2018 r.,
6. Gmina Stryszów: Program Opieki nad Zabytkami Gminy Stryszów na lata 2020-2023, przyjęty uchwałą Nr XV/109/2020 Rady Gminy Stryszów z dnia 10 lutego 2020 r.,
7. Gmina Spytkowice: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Spytkowice na lata 2019-2022, przyjęty uchwałą Nr VI/55/19 Rady Gminy Spytkowice z dnia 29 maja 2019 r.,
8. Gmina Tomice: nie posiada programu,
9. Gmina Wieprz: Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Wieprz na lata 2019-2022, przyjęty uchwałą Nr II/17/2018 Rady Gminy Wieprz z dnia 19 grudnia 2018 r.,
10. Gmina Wadowice: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Wadowice na lata 2020-2023, przyjęty uchwałą Nr XVIII/181/2020 Rady Miejskiej w Wadowicach z dnia 22 kwietnia 2020 r.
4. Charakterystyka powiatu wadowickiego
Powiat wadowicki położony jest w północno-zachodniej części województwa małopolskiego, w dorzeczu Skawy. Graniczy z siedmioma powiatami, z czego pięć położonych jest na terenie województwa małopolskiego: oświęcimski, chrzanowski, krakowski ziemski, myślenicki, suski, a dwa na terenie województwa śląskiego: żywiecki i bielski ziemski. Na terenie powiatu znajduje się dziesięć gmin, w tym trzy miejsko-wiejskie: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska i Wadowice oraz siedem wiejskich: Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice oraz Wieprz. Powierzchnia powiatu wynosi 645,88 km2, a zamieszkuje go ok. 160 000 mieszkańców.
Obszar powiatu leży w obrębie dzielnicy podkarpackiej, która obejmuje Pogórze Karpackie i stanowi pas przejściowy pomiędzy górami, a kotlinami podgórskimi. Teren powiatu należy do prawostronnego dorzecza Wisły. Głównym ciekiem odwadniającym obszar jest rzeka Skawa i jej lewobrzeżny dopływ – Wieprzówka.
Na terenie powiatu występuje 113 pomników przyrody. Miejscowość Rzyki – w Gminie Andrychów położona jest na terenie rezerwatu przyrody Madohora. Przez teren gmin:
Andrychów, Mucharz, Stryszów i Wadowice przebiega park krajobrazowy Beskidu Małego.
Na obszarze powiatu znajdują się liczne atrakcje dziedzictwa kulturowego (w tym obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO), przyrodniczego, jak również o charakterze religijnym oraz parki rozrywki i różnorodne atrakcje turystyczne. Ponadto obszar dysponuje gęstą siecią szlaków pieszych i bazą turystyczną.
Magnesem przyciągającym największe rzesze gości są jednak miejsca kultu religijnego oraz te związane z życiem św. Jana Pawła II – postaci znanej i cenionej na całym świecie. Wielu gości odwiedzających powiat kieruje się przede wszystkim do Wadowic – rodzinnego miasta papieża – Polaka. Obiektem generującym duży ruch turystyczny jest Sanktuarium Pasyjno-Maryjne przy Klasztorze OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Miejsce to należy do najciekawszych w Polsce założeń krajobrazowo-architektonicznych i jest najbardziej uczęszczanym w naszym regionie ośrodkiem pielgrzymkowym.
W każdej gminie powiatu można zobaczyć lokalne miejsca kultu oraz ciekawe przykłady architektury religijnej, zarówno drewnianej, jak i murowanej, reprezentujące różnorodne style – od gotyku, poprzez renesans i barok, aż do stylów współczesnych. Walorem powiatu są także liczne zabytki architektury świeckiej: zespoły pałacowo-dworskie, parki dworskie, zamki, czy układy urbanistyczne.
5. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego powiatu wadowickiego
5.1. Obiekt o szczególnej wartości historycznej i architektonicznej zespół architektoniczno – krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej
Najcenniejszym zabytkiem powiatu wadowickiego jest krajobrazowy - zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego, położony w Kalwarii Zebrzydowskiej, uznany za pomnik historii rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 30 października 2000 r. (Dz. U. Nr 98, poz. 1062). Ze względu na walory krajobrazowe, kulturowe i artystyczne oraz na niezwykły autentyzm w wymiarze duchowym i artystycznym, zespół pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej został także wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Zespół zabytkowy obejmuje 44 obiekty architektoniczne położone na powierzchni 160 ha.
Przebiega od klasztoru OO. Bernardynów i kościoła głównego oraz terenu dawnego pałacu Czartoryskich, dalej w kierunku wschodnim kolejno do Brodów wraz z Górą Oliwną i zamku w Lanckoronie, następnie na zachód do mostu na Cedronie, dalej do Bugaju wraz z górą Synaj, aż do zamku w Barwałdzie i z powrotem w kierunku północno-wschodnim do Góry Oliwnej i klasztoru. Kościół, klasztor oraz kompozycja architektoniczno-krajobrazowa Drogi Krzyżowej i Dróżek Matki Boskiej to wspaniałe dzieła sztuki, zabytki, a także centrum kultu, odwiedzane przez rzesze pątników z całego świata.
Zespół klasztorny w Kalwarii Zebrzydowskiej
5.2. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego
Według stanu na lipiec 2021 r. do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są 94 zespoły i obiekty zabytkowe z obszaru powiatu wadowickiego. Liczba zabytków wpisanych w poszczególnych gminach kształtuje się następująco: Andrychów – 9, Brzeźnica – 11, Kalwaria Zebrzydowska – 15, Lanckorona – 17, Mucharz – 3, Spytkowice – 6, Stryszów – 7, Tomice – 2, Wadowice – 18, Wieprz – 6.
Gmina Andrychów:
1) Andrychów – układ urbanistyczny miasta, A-518 z 24.09.1987 (B) [A-672/M]
2) Andrychów – kościół p.w. św. Macieja, A-485 z 24.02.1987 (B) [A-674/M]
3) Andrychów – cmentarz wyznania mojżeszowego z ogrodzeniem, budynkiem bramnym i drzewostanem, ul. Żwirki i Wigury, A-650 z 12.12.1989 (B) [A-668/M] - budynek
bramny skreślony decyzją z dnia 26.11.2018 r.
4) Andrychów – pałac + pozostałości parku ze stawem, A-504 z 08.06.1987 (B) [A-673/M]
5) Andrychów – dom podcieniowy d. ul. Beskidzka 29, ob. ul. Garncarska 12 – skreślony decyzją z dnia 19.07.2011 r.
6) Inwałd – zespół sakralny p.w. Narodzenia NMP, A-709/95 z 2.02.1995 (B) [A-843/M]
7) Inwałd – zespół dworsko-parkowy, A-708/94 z 1.10.1994 (B) + rozszerzenie decyzji, otoczenie A-26/M [A-844/M]
8) Rzyki – zespół sakralny: kościół p.w. św. Jakuba Starszego, otoczenie, A-286 z 06.12.1957 [A-1004/M]
9) Zagórnik – kaplica św. Bartłomieja, [A-1331/M] z 05.02.2013.
Gmina Brzeźnica:
1) Brzeźnica – dwór, A-425 z 11.09.1987 (B) [A-685/M]
2) Brzeźnica – park dworski, A-516/87 z 10.09.1987 (B) [A-685/M]
3) Kopytówka – zespół pałacowo-folwarczny, A-390/81 z 30.03.1981 (B) [A-872/M], stajnie dworskie skreślone decyzją z 03.10.2014
4) Marcyporęba – kościół drewniany p.w. św. Marcina, st. rej. nr 599 z 16.05.1934 [A-921/M]
5) Paszkówka – kościół p.w. Przemienienia Pańskiego, A-461 z 05.12.1986 (B) [A-969/M]
6) Paszkówka – zespół pałacowo-parkowy, A-722/96 z 06.02.1996 (B) [A-968/M]
7) Tłuczań – kościół p.w. Nawiedzenia NPM, otoczenie, starodrzew, A-305 z 13.10.1971 oraz aktual. A-281/78 z 21.03.1978 (B) [A-1084/M]
8) Kossowa – park dworski z jarem, st. rej. nr 264 z 21.09.1948 [A-873/M]
9) Sosnowice – kościół fil. p.w. Imienia NP Marii, drzewostan, A-460 z 29.10.1986 (B) [A-1031/M]
10) Sosnowice – neolityczna pracownia krzemieniarska, A-585/88 z 15.11.1988 – przekazano do rej. C
11) Nowe Drogi, gm. Brzeźnica – osada neolityczna, A-584/88 z 16.11.1988
Gmina Kalwaria Zebrzydowska:
1) Barwałd Górny – pustelnia św. Rozalii z kaplicami i drzewostanem + posąg kamienny MB Niep. Pocz. na kolumnie z 1745, A-601/94 (B) [A-676/M]
2) Brody – zespół dworsko-parkowy A-546/87 z 1.12.1995 (B) [A-680/M]
Brody – elementy kalwaryjne – patrz: Kalwaria Zebrzydowska A-739 Bugaj – elementy kalwaryjne – patrz: Kalwaria Zebrzydowska A-739
3) Kalwaria Zebrzydowska – układ urbanistyczny z zabudową przyrynkową, układem komunikacyjnym, zespołem kościoła, klasztoru i założeniem kalwaryjnym i miejscowościami Brody i Bugaj, A-392/81 z 8.04.1981 (B) [A-858/M]
4) Kalwaria Zebrzydowska – zespół klasztorny OO. Bernardynów oraz założenie kalwaryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej, Bugaju i Brodach, A-739 z 23.11.1999 [A-388/M]
5) Kalwaria Zebrzydowska – kościół pw. Św. Józefa, [A-1468/M] z 08.03.2017
6) Kalwaria Zebrzydowska – budynek przy ul. Bernardyńskiej 42, [A-1436/M] z 03.06.2015 7) Kalwaria Zebrzydowska – willa Weissów wraz z ogrodem, ul. Zjednoczenia, A-497
z 4.05.1987 (B) [A-859/M]
8) Kalwaria Zebrzydowska – willa, ul. Krakowska 21, A-148/M z 09.06.2008
9) Leńcze gm. Kalwaria Zebrzydowska – zespół dworsko-parkowy; dwór, spichlerz, wolarnia, wozownia, fragment alei dojazdowej, park, A-407 z 08.06.1987 (B) [A-910/M]
10) Leńcze – park w zespole dworskim, A-510/87 z 01.09.1987(B) [A-910/M]
11) Zarzyce Wielkie – zespół dworski: dwór, zabudowa gospodarcza i resztówka parku krajobrazowego, A-619/94 z 18.10.1994 (B) [A-1158/M]
12) Zebrzydowice – kościół p.w. św. Michała Archanioła, A-337 z 30.11.1971, aktual.
A-181/77 z 20.09.1977 (B) [A-1163/M]
13) Zebrzydowice – zespół klasztorny OO. Bonifratrów: d. dwór obronny z kaplicą, spichlerz, kostnica, klasztor tzw. nowy, st.rej.nr. 615 z 17.05.1934, A-1175/M z 12.11.2009
14) Zebrzydowice – kaplica cmentarna na cmentarzu konwenckim, A-1176/M z 12.11.2009 15) Zebrzydowice – kapliczka Św. Jana Nepomucena, A-1177/M z 12.11.2009
Gmina Lanckorona:
1) Izdebnik – d. poczta, A-458 z 23.10.1986 (B) [A-845/M]
2) Lanckorona – układ urbanistyczny, A-386/81 z 10.03.1981(B) [A-896/M]
3) Lanckorona – kościół paraf. p.w. św. Jana Chrzciciela, otoczenie w granicach ogrodzenia, A-291 z 12.08.1971, aktualizacja A-297/78 z 20.04.1978(B), [A-897/M]
4) Lanckorona – cmentarz rzymsko-katolicki z kaplicą, murem, bramą, kostnicą, układem przestrzennym alei, kwater i nagrobków wraz z istniejącą zielenią cmentarną, ul. Krakowska, A-503/87 z 04.06.1987(B) [A-898/M] – skreślony mur wraz z bramą cmentarną decyzją z dnia 19.03.2018 r.
5) Lanckorona – ruiny zamku, A-387/81 z 09.03.1981(B), st. rej. nr 597 z 16.05.1934 [A-899/M]
6) Lanckorona – dom Rynek 117 w granicach parceli bud., A-613 z 09.01.1989 (B) [A-900/M]
7) Lanckorona – dom Rynek 119 w granicach parceli bud., A-635 z 16.01.1989 (B) [A-901/M]
8) Lanckorona – dom Rynek 120 w granicach parceli bud., A-476 z 15.01.1987 – skreślony decyzją z dnia 05.07.2002 r.
9) Lanckorona – dom Rynek 123 w granicach parceli bud., A-627 z 16.01.1989 (B) [A-902/M]
10) Lanckorona – dom Rynek 125 w granicach parceli bud., A-616 z 16.01.1989 (B) [A-903/M]
11) Lanckorona – dom Rynek 127 w granicach parceli bud., A-630 z 16.01.1989 (B) [A-904/M]
12) Lanckorona – dom Rynek 131 w granicach parceli bud., A-612 z 16.01.1989 (B) [A-905/M]
13) Lanckorona – dom Rynek 133 w granicach parceli bud., A-636 z 16.01.1989 (B) [A-906/M]
14) Lanckorona – dom Rynek 141 w granicach parcel bud., A-529 z 02.11.1987 (B) [A-907/M]
15) Lanckorona – dom ul. Świętokrzyska 104 ze stodołą i oborą, A-667/91 z 12.04.1991 (B)[A-909/M]
16) Lanckorona – dom ul. Świętokrzyska 110 w granicach parceli bud., A-528 z 02.11.1987 (B)[A-908/M]
17) Skawinki – kościół p.w. św. Katarzyny i św. Trójcy, A-393/81 z 02.04.1981(B) [A-1029/M]
Gmina Mucharz:
1) Jaszczurowa – pozostałość zespołu dworsko-parkowego, [A-838/M] z 16.02.2010 2) Jaszczurowa – dom mieszkalno-gospodarczy nr 90, A-520 z 24.09.1987 (B) [A-849/M]
3) Mucharz – zespół kościelny: kościół p.w. św. Wojciecha, kaplica rodowa Knezków, rzeźba św. Wojciecha na postumencie, starodrzew w otoczeniu w obrębie ogrodzenia, A-718/95 z 02.12.1995 [A-929/M] *Brańkówka, gm. Mucharz - patrz: Zagórze - rejestr archeologiczny: wczesnośredniowieczne grodzisko, A-440/84 z 20.07.1984
Gmina Spytkowice:
1) Ryczów – dwór, A-424 z 20.08.1987 (B) [A-1002/M]
2) Ryczów – park dworski, A-509 z 20.08.1987 (B) [A-1001/M]
3) Ryczów – kościół, A-122 - przeniesiony do skansenu w Wygiełzowie – skreślony decyzją z dnia 12.10.2012 r.
4) Spytkowice – kościół p.w. św. Katarzyny, otoczenie, ogrodzenie, drzewostan, A-292 z 12.08.1971, aktual. A-293/78 z 19.04.1978 (B) [A-1033/M]
5) Spytkowice – zamek, fosa z mostem kamiennym, A-472 z 28.01.1987 (B) [A-1035/M]
6) Spytkowice gm. Spytkowice, stan. Nr 3 - neol.prac.krzem., A-682/92 z 25.03.1992 – przekazano do rej. C
*Spytkowice gm. Spytkowice, stan. nr 16 - osada neolityczna, A-679/92 z 03.02.1992
*Spytkowice gm. Spytkowice, stan. nr 19 - osada neolit. i kult. łużyckiej, A-678/92 z 22.01.1992
*Spytkowice gm. Spytkowice, stan. nr 26 - osada neolityczna, A-684/92 z 22.05.1992
*Spytkowice gm. Spytkowice, stan. nr 42 - obozowisko z epoki kamienia, A-677/92 z 22.01.1992
*Bachowice, gm. Spytkowice - osada wczesnośredniowieczna (stan.9), A-683/92 z 22.05.1992
Gmina Stryszów:
1) Dąbrówka – dwór drewniany, A-388 z 09.03.1981(B) - [A-817/M] - postępowanie w sprawie skreślenia otoczenia dworu
2) Stronie, Kaplica św. Jana [A-1533/M] z 21.10.2019
3) Stryszów – kościół p.w. św. Jana Kantego, otoczenie, starodrzew, A-233 z 03.02.1971 [A-1038/M]
4) Stryszów – kaplica pw. św. Antoniego, Stryszów 85, [A-1202/M] z 26.03.2010
5) Stryszów – dwór, park, A-230 z 03.02.1971, aktual. A-375/79 z 08.09.1980 (B) [A-1039/M]
6) Stryszów – zabudowania gospodarcze dworu: oficyna i spichlerz dworski, otoczenie, A-234 z 06.02.1971 aktual. A-374/79 z 08.09.1980 (B), oficyna skreślona decyzją z 03.10.2007 [A-1183/M]
7) Zakrzów – zespół dworski: dwór, park, brama wjazdowa, staw, ogrodzenie, zabudowy gospodarcze, A-380/79 z 08.09.1980 (B) [A-1157/M]
*Zakrzów – ruiny średniowiecznego zamku obronnego zw.”Włodkowa Góra” lub „Żar”, A-470/86 z 22.12.1986 (B)
*Zakrzów – wczesnośredn. gródek stożkowaty zw.„Bugaj”, A-471/86 z 22.12.1986
Gmina Tomice:
1) Radocza – kościół par. p.w. Przemienienia Pańskiego, st. rej. nr 603 dec. z 10.05.1934 – skreślony decyzją z dnia 19.07.2011, w rejestrze pozostaje słupowa konstrukcja wieży kościoła [A-1276/M]
2) Woźniki – kościół drewniany p.w. Wniebowzięcia NMP, st. rej. nr 707 z 22.03.1961 [A-1098/M].
Gmina Wadowice:
1) Barwałd Dolny – kościół p.w. św. Erazma z ogrodzeniem i drzewostanem, A-338 z 30.11.1971, A-469 z 22.12.1986 (B) [A-675/M]
2) Chocznia – kościół pw. Narodzenia Św. Jana Chrzciciela [A-1233/M] z 08.11.2010 3) Chocznia – budynek „starej szkoły”, ul. Główna 1a, [A-1582/M] z 22.03.2021
4) Gorzeń Górny – dwór, park, A-349 z 7.02.1972, aktual. A-296/78 z 20.04.1978(B)[A-832 /M], zmiana treści decyzji 10.03.2020
5) Klecza Dolna – dwór, pozostałości założenia parkowego, A-423 z 18.03.1987 (B) [A-870/M]
6) Klecza Górna – zespół dworsko-parkowy, A-493 z 24.03.1987 (B) [A-871/M]
7) Wadowice – układ urbanistyczny, A-514 z 16.09.1987 (B) [A-1090/M]
8) Wadowice – bazylika p.w. Ofiarowania NMP, A-737 z 09.06.1999 [A-387/M]
9) Wadowice – kościół p.w. św. Józefa przy klaszt. OO. Karmelitów Bosych, A-6/M z 17.04.2003
10) Wadowice – cmentarz rzym-kat. ul. Zegadłowicza 72, A-495/86 z 24.04.1987 (B) [A-1093/M]
11) Wadowice – cmentarz żydowski, A-661/91 z 08.06.1990 (B)[A-1095/M]
12) Wadowice – cmentarz wojskowy ul. Wojska Polskiego, A-496/87 z 24.04.1987(B) [A-1094/M]
13) Wadowice – zespół dworski „Mikołaj”: dwór, spichlerz, czworaki, otoczenie, A-426/87 24.03.1987 (B) [A-1182/M]
14) Wadowice – zespół budynków Sądu Rejonowego, ul. Żwirki i Wigury 7-9, A-8/M z 26.06.2003
15) Wadowice – dom z ogrodem, ul. Kościelna 4, A-457/86 z 07.11.1986 (B) [A-1092/M]
16) Wadowice – dom ul. Kościelna 6, dec. Kl.V-115/5/53 z 23.01.1953 (B) [A-1091/M]
17) Wadowice – budynek d. koszar wojskowych, pomnik żołnierzy 12 Pułku Piechoty, otoczenie, ul. Lwowska 40, A-422/82 z 14.04.1982 (B) [A-1116/M]
18) Wadowice – dom ul. Zatorska 2/Rynek 18, A-695/93 z 13.12.1993 (B) [A-1115/M]
Gmina Wieprz:
1) Gierałtowiczki – zespół dworsko-parkowy: park, 2 budynki folwarczne, spichlerz, stawy A-676/91 z 27.12.1991, zmiana decyzji z 18.05.1992 [A-826/M]
2) Nidek – kościół paraf. p.w. śś. Szymona i Judy, A-522 z 20.10.1987 (B) [A-936/M]
3) Nidek – zespół dworsko-parkowy, A-517 z 11.09.1987 (B) [A-1067/M] – budynek czworaków skreślony decyzją z dnia 15.11.2010
4) Przybradz – budynek kaplicy p.w. św. Katarzyny Sieneńskiej, [A-1268/M] z 20.07.2011 5) Przybradz – budynek d. dworu wraz z aleją grabową [A-1290/M] z 17.04.2012
6) Wieprz – gorzelnia, A-545/87 z 23.12.1987 (B) - skreślony na podstawie decyzji z dnia 08.04.2008
5.3. Wykaz zabytków ruchomych wpisanych do rejestru „B” województwa małopolskiego (stan na maj 2021 r.)
1) Andrychów – kapliczka słupowa z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem, nr rej. zab.
B-364/M,* dec. z dn. 31.03.2014 r.;
2) Barwałd Dolny – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Erazma, nr rej. zab. B-283, dec.
z dn. 30.11.1971 r. (37 poz.);
3) Chocznia – wyposażenie kościoła paraf. pw. Narodzenia Św. Jana Chrzciciela, nr rej. zab.
B-190/M;
1) dec. z dn. 25.03.1971 r.; (32 poz.);
2) dec. z dn. 16.02.2010 r. (49 poz.);
4) Inwałd – wyposażenie kościoła paraf. pw. Narodzenia NPM;
1) orzeczenie uznania za zabytek z dn. 28.09.1961 r. (19 poz.);
2) obiekty wyposażenia, nr rej. zab. B-334, dec. z dn. 12.05.1975 r. (47 poz.);
5) Kalwaria Zebrzydowska – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Józefa, nr rej. zab.
B-507/M, dec. z dn. 25.05.2020 r. (24 poz.);
6) Lanckorona – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Jana Chrzciciela, B-247, dec. z dn.
12.08.1971 r. (35 poz.);
7) Leńcze – wyposażenie kościoła paraf. pw. śś. Piotra i Pawła, B-332, dec. z dn. 03.04.1975 r. (31 poz.);
8) Marcyporęba – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Marcina, B-27/M, dec. z dn.
05.03.2007 r. (72 poz.);
9) Mucharz – kapliczka z figurą Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z 1773 r, B-55/1 (B-B); dec. z dn. 15.03.1994 r.;
10) Mucharz – kapliczka z figurą św. Wojciecha, B-60/1 (B-B), dec. z dn. 11.12.1995 r.
(w otoczeniu kościoła paraf.);
11) Nidek – wyposażenie kościoła paraf. pw. śś. Szymona i Judy, 1) uzn. za zab. – dec. z dn. 26.04.1966 r. (6 poz.);
2) obiekty wyposażenia; B-49/B, dec. z dn 24.03.1994 r. (63 poz);
12) Paszkówka – wyposażenie kościoła paraf. pw. Przemienienia Pańskiego, B-245/M, dec.
z dn. 07.03.2012 r. (72 poz.);
13) Ponikiew – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Aleksego – B-44/M; dec. z dn.
30.11.2007 r.; (23 poz.);
14) Roczyny – kapliczka z figurą Matki Boskiej, B-279/M, dec. z dn. 27.12.2011 r.;
15) Ryczów – kościół paraf. Matki Bożej Królowej Polski - 3 ob. (pozostałe z kościoła drewn.
przeniesionego do skansenu w Lipowcu), B-73, dec. z dn. 26.03.1969 r.;
16) Rzyki – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Jakuba St., B-241, 1) dec.z dn. 06.12.1957 r. (12 poz.);
2) dec. z dn. 13.09.1996 r., nr rej. B-46 (54 poz.);
17) Skawce - kapliczka – postument z figurą Chrystusa upadającego pod krzyżem; B-321/M, dec. z dn. 07.01.2013 r.;
18) Skawinki – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Katarzyny i św. Trójcy, dec. z dn.
02.04.1981 r. (przeniesiony z Przytkowic – arch. wraz z wyposaż.);
19) Spytkowice – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Katarzyny, B-248, dec. z dn.
12.08.1971 r. (36 poz.);
20) Stronie – kapliczka z figurą św. Onufrego, B-260/M, dec. z dn. 22.07.2011 r.;
21) Stryszów – kapliczka z figurą Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, B-261/M, dec. z dn.
22.07.2011 r.;
22) Stryszów – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Jana Kantego, B-200, dec. z dn.
03.02.1971 r. (34 poz.);
23) Stryszów – wyposażenie kaplicy cmentarnej, B-201:
1) dec. z dn. 06.02.1971 r. (3 poz.);
2) dec. z dn. 28.08.1989 r. (2 poz.);
24) Tłuczań – wyposażenie kościoła pw. NPM, B-255;
1) dec. z dn. 13.10.1971 r.; (20 poz.);
2) fragm. renesansowej polichromii, dec. z. dn. 21.03.1978 r.;
25) Wadowice – pomnik poległych przy ul. 1 Maja, [A-422], dec. z dn. 14.04.1982 r.;
26) Wadowice – pomnik E. Zegadłowicza, ul. A. Mickiewicza 16, B-498/M, dec. z dn.
12.03.2020 r.;
27) Witanowice – wyposażenie kościoła paraf. pw. św. Mikołaja, B-168, dec. z dn. 03.11.1970 r. (7 poz.);
28) Woźniki – kościół pw. Wniebowzięcia NPM (arch. i wyposaż.), orzecz. uzn. za zab. z dn.
22.03.1961 r. (13 poz.);
29) Zagórnik – wyposażenie kaplicy pw. św. Bartłomieja, B-378/M, dec. z dn. 30.09.2014 r.
(22 poz.);
30) Zebrzydowice – wyposażenie kościola paraf. pw. św. Michała Archanioła, B-282, dec.
z dn. 30.11.1971 r. (28 poz.).
* numer rejestru zabytków przełamany lit. M – oznacza numer w księdze rejestrowej prowadzonej dla woj.
małopolskiego; numer rejestru zabytków bez przełamania – oznacza numer w księgach rejestrowych prowadzonych dla województw sprzed reformy administracyjnej w 1999 r., z których wpisy nie zostały jeszcze przeniesione do księgi prowadzonej dla woj. małopolskiego (wszystkie decyzje wydane do końca 1999 r. a nie przeniesione do nowej księgi, jeżeli nie zostały wcześniej uchylone, zachowują moc prawną).
5.4. Wykaz zabytków nieruchomych znajdujących się na terenie poszczególnych gmin powiatu wadowickiego
Gmina Andrychów
Lp. Miejscowość Obiekt Adres
1. Andrychów Układ urbanistyczny miasta 2. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Pl. Mickiewicza 1 3. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Pl. Mickiewicza 3 4. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 3 5. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 6 6. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 7 7. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 8 8. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 9 9. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 10 10. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 13 11. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 14 12. Andrychów Budynek mieszkalny, obecnie
siedziba Urzędu Miejskiego w Andrychowie
Rynek 15
13. Andrychów Remiza OSP Rynek 16a
14. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 23 15. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
Budynek usługowy
Rynek 24
16. Andrychów Budynek mieszkalny Rynek 25
17. Andrychów Budynek mieszkalny Rynek 26
18. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 31 19. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 32 20. Andrychów Budynek mieszkalny, ob. Rynek 33
budynek mieszkalno-usługowy 21. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 34 22. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Rynek 35 23. Andrychów Budynek mieszkalny, Budynek
usługowy
Rynek 36 24. Andrychów Kostnica przy Kościele par. pw.
Św. Macieja
Rynek 37 25. Andrychów Kościół par. pw. Św. Macieja Rynek 37 26. Andrychów Ogrodzenie z kaplicami drogi
krzyżowej oraz bramką przy Kościele par. pw. Św. Macieja
Rynek 37
27. Andrychów Plebania przy Kościele par. pw.
Św. Macieja
Rynek 37 28. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Ul. 27 stycznia 9 29. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. 27 stycznia 15 30. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Ul. Batorego 1 31. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Batorego 5 32. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Batorego 6 33. Andrychów Szkoła, ob. Zespół Szkół nr 2 Ul. Batorego 9 34. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Batorego 22 35. Andrychów Budynek mieszkalny w zespole
młynarskim
Ul. Batorego 30 36. Andrychów Młyn w zespole młynarskim, ob.
Budynek gospodarczy
Ul. Batorego 30 37. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Batorego 74 38. Andrychów Kapliczka z figurą Św. Jana
Nepomucena
Ul. Batorego, obok nr 76
39. Andrychów Budynek mieszkalny, ob.
budynek mieszkalno-usługowy
Ul. Beskidzka 1 40. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Beskidzka 5 41. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Beskidzka 18 42. Andrychów Cmentarz komunalny
wraz z ogrodzeniem
Ul. Beskidzka 43. Andrychów Kaplica grobowa Horunterów na
cmentarzu komunalnym
Ul. Beskidzka 44. Andrychów Kaplica grobowa Kosvitzkych na
cmentarzu komunalnym
Ul. Beskidzka 45. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Beskidzka 24 46. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Beskidzka 30 47. Andrychów Budynek mieszkalny Ul. Beskidzka 44 48. Andrychów Kapliczka – krzyż Ul. Beskidzka,
obok nr 46
