Scenariusz zajęć
IV etap edukacyjny, język polski, zakres podstawowy
Temat: Innego końca świata nie będzie – jaka epoka, taka wizja
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
2. Analiza. Uczeń:
2) dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Dostrzega w utworze cechy charakterystyczne określonej epoki literackiej,
● Redaguje notatkę,
● Wyraża opinię,
● Rozwija sprawność współdziałania w grupie.
Nabywane umiejętności:
● Rozpoznawania problematyki utworu,
● Porównywania własnego zdania z opinią interlokutorów,
● Kreatywnego nastawienia do analizy świata przedstawionego w wierszu.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Słowniki terminów literackich,
● Sprzęt multimedialny: rzutnik, ekran, tablica interaktywna,
● Zasób multimedialny: film „Piosenka o końcu świata”,
● Kartki z wydrukowanym wierszem Czesława Miłosza „Piosenka o końcu świata”1.
1 Proponowane źródło: Czesław Miłosz, Piosenka o końcu świata, [w:] Od Staffa do Wojaczka.
Poezja polska 1939–1985. Antologia, red. B. Drozdowski, B. Urbankowski, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1988, t. 1, s. 414.
1
●
Metody nauczania:
● Problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja, aktywizująca: praca w grupach,
● Eksponująca: film,
● Praktyczne: ćwiczenia redakcyjne, praca z tekstem.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Polonista prosi uczniów, by na kolejne zajęcia opracowali mapy mentalne z charakterystyką epok literackich.
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów. Inicjuje rozmowę na temat wizji końca świata – jakie są im znane, których wizjonerów, czy jakieś już „się sprawdziły”, jak ewentualnie zostały zinterpretowane;
jakie mogą być domniemane przyczyny ostatecznej katastrofy, np. zmiany klimatyczne, uderzenie w ziemię meteorytu, atak kosmitów. Młodzież próbuje opisać także reakcje, jakie wyobrażenia te wywołują; polonista kieruje rozmową tak, by klasa omawiała temat również w kontekście tekstów kultury z różnych epok – dopytuje o ukazany w nich obraz rzeczywistości w dniu ostatecznym. Po chwili rysuje na tablicy schemat rybiego szkieletu z wpisanym w głowę ryby pytaniem: „Dlaczego wizja zagłady świata jest tak popularnym motywem podejmowanym przez artystów?”. Uczniowie w krótkiej dyskusji ustalają cztery najważniejsze przyczyny zjawiska, a chętna osoba notuje je na schemacie. Klasa dzieli się na cztery grupy – każda z nich otrzymuje polecenie szczegółowego omówienia jednego z argumentów. Po upływie wyznaczonego czasu liderzy zespołów zapisują przy mniejszych rybich „ościach” zgromadzone propozycje.
Na koniec tego etapu nauczyciel zapisuje temat zajęć na tablicy i zapoznaje uczniów z celami i przebiegiem lekcji.
Etap realizacji
Nauczyciel rozdaje kartki z wierszem Miłosza i uruchamia projekcję filmową z zasobu multimedialnego. Zadaniem wcześniej dobranych zespołów jest: określenie tematyki wygłaszanego przez aktora tekstu; wskazanie epoki, w której wiersz powstał; wypisanie tropów stylistycznych użytych w utworze lirycznym wraz z ich egzemplifikacją; określenie czasu gramatycznego czasowników. Podczas wykonywania zadania film powinien być wielokrotnie odtwarzany. Po upływie wyznaczonego czasu liderzy prezentują rezultaty prac zespołowych.
Wszyscy wspólnie zastanawiają się nad sensem tytułu „Piosenka o końcu świata”, wybranych fraz, użycia czasu teraźniejszego większości czasowników. Nauczyciel pyta, dlaczego poeta pisze, że koniec świata „staje się już”. Co to oznacza? Jak wytłumaczyć tę
2
prawdę filozoficzną? Zadaniem uczestników zajęć jest chwila refleksji nad takim potraktowaniem wizji końca świata i próba odpowiedzi na zadane wcześniej pytania.
Następnie chętni uczniowie omawiają przygotowane mapy mentalne z charakterystyką epok literackich. Po krótkiej prezentacji dobierają się w siedem zespołów. Każdy z nich tworzy tekst będący apokaliptyczną wizją końca świata przedstawiony w konwencji i gatunku wybranej epoki literackiej, np. pierwsza grupa w formie hagiografii lub kroniki, druga w formie pieśni, fraszki, trenu lub traktatu etycznego, trzecia satyry lub bajki, czwarta dramatu romantycznego, piąta opowiadania realistycznego, szósta naturalistyczno-ekspresyjnego wiersza, siódma onirycznej lub groteskowej prozy. Uczniowie mają do dyspozycji słowniki terminów literackich oraz mapy mentalne kolegów i koleżanek.
Podczas odczytywania rękopisów uczniowie wskazują ukryte w języku i sposobie widzenia świata cechy epoki, w której konwencji utrzymany jest tekst.
Etap końcowy
Nauczyciel dziękuje za zaangażowanie i prosi uczniów o podsumowanie pracy.
Zadaniem domowym jest napisanie odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego motyw ostatecznej zagłady świata tak bardzo inspiruje twórców na przestrzeni wieków?” oraz stworzenie listy utworów podejmujących tę tematykę w różnych epokach i okresach literackich.
Dodatkowo:
Chętni uczniowie mogą zapoznać się z sinusoidą Krzyżanowskiego i wyrazić swoją opinię na temat jej przydatności w podsumowywaniu wiadomości o epokach literackich.
3
