WPŁYW FORMY AZOTU NAWOZOWEGO NA WIELKOŚĆ PLONU I ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH MAKROSKŁADNIKÓW W KAPUŚCIE CZERWONEJ

Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLXXXIII (2007)

Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 595-598

© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738

WŁODZIMIERZ SADY, SYLWESTER SMOLEŃ

WPŁYW FORMY AZOTU NAWOZOWEGO NA WIELKOŚĆ PLONU I ZAWARTOŚĆ

WYBRANYCH MAKROSKŁADNIKÓW W KAPUŚCIE CZERWONEJ

Z Katedry Uprawy Roli i Nawożenia Roślin Ogrodniczych Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

ABSTRACT. Various forms of nitrogen fertilizer were applied for cultivation of red cabbage, ‘Lan- gendijker’ c.v.: control (unfertilized with nitrogen), Ca(NO3)2, (NH4)2SO4, NH4NO3, CO(NH2)2. Nitrogen treatment, irrespective of the applied fertilizer form, increased total yield of cabbage in comparison with the control. The highest N-total, K, Mg and Ca concentrations were found in heads of plants fertilized with Ca(NO3)2 and CO(NH2)2.

Key words: nitrogen fertilization, nitrogen, macro components, red cabbage

Wstęp

Formy azotu nawozowego (N-NO3, N-NH4, N-NH2) po wprowadzeniu do gleby podlegają odmiennym procesom przemiany i mogą miedzy innymi podnosić lub obni- żać odczyn gleby (Gorlach i Mazur 2002, Diatta i Grzebisz 2006), a także wpływać na zaopatrzenie roślin w azot oraz pobieranie innych składników pokarmowych przez rośliny (Jurkowska i in. 1981). W wielu pracach (Marschner 1995, Fageria 2001, Gorlach i Mazur 2002) wykazano, że NH4+ hamuje, a NO3- stymuluje pobieranie Mg przez rośliny. Przy niskich stężeniach NO3- w glebie rośliny pobierają większe ilości SO42- i H2PO4-, a przy wysokiej koncentracji NO3- następuje ograniczenie pobierania SO42- i Cl^-.

Celem badań było określenie wpływu różnych form azotu na wielkość plonu i za- wartość N-ogółem, K, Mg i Ca w główkach kapusty czerwonej oraz na zmiany wybra- nych chemicznych właściwości gleby.

W. Sady, S. Smoleń 596

Materiał i metody

Badania polowej uprawy kapusty czerwonej ‘Langendijker’ przeprowadzono w latach 2003-2005 w Grębałowie koło Krakowa, w gospodarstwie firmy nasiennej Polan. Kapustę uprawiano z zachowaniem odpowiedniego płodozmianu, uwzględniającego rośliny rolnicze i ogrodnicze. W poszczególnych latach prowadzenia badań, gleba (czarnoziem zdegradowany) przed rozpoczęciem uprawy charakteryzowała się zbliżonymi właści- wościami fizykochemicznymi pod względem odczynu (pHH₂O = 6,89) oraz zawartości (w mg·dm^-3): N-NH4 16,3, N-NO3 84,6, P 135,5, K 214,5, Mg 115,5, Ca 1585,9.

Badaniami objęto nawożenie roślin następującymi formami azotu nawozowego: 1 – kontrola (nie nawożona azotem), 2 – Ca(NO3)2, 3 – (NH4)2SO4, 4 – NH4NO3, 5 – CO(NH2)2. Nawożenie azotem wykonano bezpośrednio przed sadzeniem rozsady, sto- sując dawkę 100 kg N·ha^-1, niezależnie od zawartości azotu mineralnego w glebie. Na- wożenia P, K, Mg i Ca nie wykonywano, ponieważ zawartość tych składników w glebie występowała na poziomie uznawanym za optymalny dla kapusty. Kapustę uprawiano w rozstawie 60 × 60 cm, a wielkość jednego poletka wynosiła 30 m². W każdym roku prowadzenia badań rozsadę sadzono pod koniec czerwca, a zbiór, połączony z oceną plonowania i pobraniem prób gleby, przeprowadzano około 20 października.

W próbach gleby oznaczano odczyn pH(H₂O) (potencjometrycznie) oraz zawartość:

N-NH4, N-NO3, P, K, Mg, Ca – po ekstrakcji 0,03 M kwasem octowym (Nowosielski 1988). Azot w próbach gleby oznaczano metodą mikrodestylacji (według Bremnera w modyfikacji Starcka), a fosfor – metodą wanadowomolibdenianową. W główkach kapusty oznaczano zawartość: N-ogółem (metodą Kjeldahla) oraz K, Mg i Ca po eks- trakcji 2-procentowym kwasem octowym. W oznaczaniu K, Mg i Ca w próbach gleby i materiału roślinnego posłużono się metodą AAS. Obliczenia statystyczne uzyskanych wyników przeprowadzono modułem ANOVA programu Statistica 6.0 dla α = 0,05.

Wyniki i dyskusja

Zastosowane nawozy azotowe miały istotny wpływ na odczyn oraz zawartość N-NO3 w glebie w chwili zbioru kapusty (tab. 1). Po nawożeniu (NH4)2SO4 oraz CO(NH2)2 odczyn gleby uległ obniżeniu w stosunku do kontroli, podczas gdy po zasto- sowaniu Ca(NO3)2 i NH4NO3 nie odnotowano zmiany odczynu. Te wyniki potwierdzają doniesienia przedstawione przez Gorlacha i Mazura (2002) oraz Diatta i Grzebisz (2006), wskazujące na to, że spośród nawozów azotowych – nawożenie siarczanem amonu w największym stopniu wpływa na obniżenie odczynu gleby. Generalnie zawar- tość N-NO3 i N-NH4 w glebie w chwili zbioru kapusty była stosunkowo mała, co mogło być następstwem nie tylko pobrania, lecz także wypłukania tych form azotu przez wody opadowe. Zawartość N-NH4, P, K, Mg i Ca w glebie nie uległa istotnym zmianom pod wpływem zastosowanych form azotu nawozowego.

Plon ogólny kapusty w obiektach nawożonych poszczególnymi formami nawozów azotowych kształtował się na podobnym poziomie i był istotnie większy w porównaniu z obiektem kontrolnym (tab. 2). Poszczególne nawozy azotowe spowodowały zwięk- szenie plonu w stosunku do kontroli o: Ca(NO3)2 – 20,3%, (NH4)2SO4 – 22,3%, NH4NO3 – 23,2%, CO(NH2)2 – 17,5%. Nawożenie azotem w istotny stopniu podwyższyło

Wpływ formy azotu nawozowego na wielkość plonu... 597

Tabela 1 Odczyn oraz zawartość: N, P, K, Mg i Ca w glebie w chwili zbioru kapusty

(średnie z lat 2003-2005)

Reaction as well as N, P, K, Mg and Ca content in soil at the time of the cabbage harvest (mean with years 2003-2005)

N-NO₃ N-NH₄ P K Mg Ca Średnie dla nawożenia

Means for fertilization pH

(mg·dm^-3 gleby – mg·dm^-3 soil)

Kontrola – Control 6,55 11,2 9,3 119,0 144,7 95,9 1 118,3 Ca(NO3)2 6,57 11,7 5,3 145,9 168,1 94,3 1 253,0 (NH4)2SO4 6,35 6,4 7,6 141,9 170,2 90,2 1 293,5 NH4NO3 6,49 8,2 6,4 138,3 154,7 98,0 1 087,8 CO(NH2)2 6,47 11,1 7,0 126,2 147,7 78,3 1 016,4 NIR (dla nawożenia)

LSD (for fertilization)

0,077 2,88 n.i.

n.s.

n.i.

n.s.

n.i.

n.s.

n.i.

n.s.

n.i.

n.s.

Tabela 2 Plon oraz zawartość N-ogółem, K, Mg i Ca w główkach kapusty w zależności od formy azotu

nawozowego

The total yield as well as the content of N-total, K, Mg and Ca in the cabbage heads depending on the nitrogen’s fertilization form

N-ogółem

N-total K Mg Ca

Średnie dla nawożenia Means for fertilization

Plon ogólny Total yield

(t·ha^-1) % s.m. – % d.w.

Kontrola – Control 55,6 2,81 2,89 0,15 0,45

Ca(NO3)2 66,9 3,45 3,58 0,21 0,53

(NH4)2SO4 68,0 3,02 3,17 0,15 0,41

NH4NO3 68,5 3,11 3,06 0,14 0,42

CO(NH2)2 65,3 3,53 3,36 0,19 0,48

NIR (dla nawożenia)

LSD (for fertilization) 6,22 0,091 0,367 0,033 0,073

stopień zaopatrzenia roślin w N i K. Największą zawartość N-ogółem oraz K, oznaczo- nego w 2-procentowym kwasie octowym, wykazano w główkach kapusty nawożonej Ca(NO3)2 oraz CO(NH2)2. Ponadto, w główkach roślin nawożonych tymi dwoma nawo- zami stwierdzono największą zawartość Mg i Ca. Należy zaznaczyć, że zawartość Ca w główkach kapusty nawożonej CO(NH2)2 była na podobnym poziomie, jak w obiekcie kontrolnym oraz w roślinach nawożonych (NH4)2SO4 i NH4NO3. Uzyskane wyniki badań potwierdziły zatem doniesienia Jurkowskiej i in. (1981), a także Gorlacha i Mazura (2002), że forma N-NH4 może wpływać antagonistycznie, a forma N-NO3 – synergistycznie na pobieranie Mg przez rośliny.

W. Sady, S. Smoleń 598

Wnioski

1. Nawożenie w dawce 100 kg N·ha^-1 w postaci (NH4)2SO4 oraz CO(NH2)2 obniżyło odczyn gleby w stosunku do obiektu nienawożonego azotem, a także do obiektu nawo- żonego Ca(NO3)2. Najniższą zawartość N-NO3 w glebie w chwili zbioru kapusty stwierdzono w obiektach nawożonych (NH4)2SO4 oraz NH4NO3.

2. Nawożenie azotem istotnie wpłynęło na wzrost plonowania kapusty, jednak plon nie zależał od formy azotu.

3. Nawożenie azotowe w porównaniu z obiektem kontrolnymo polepszyło stan od- żywienia roślin w azot i potas. Największą zawartość N-ogółem, K, Mg i Ca stwierdzo- no zarówno w główkach roślin nawożonych Ca(NO3)2, jak i CO(NH2)2.

Literatura

Diatta J.B., Grzebisz W. (2006): Influence of mineral nitrogen forms on heavy metals mobility in two soils. Pol. J. Environ. Stud. 15, 2 a: 56-62.

Fageria V.D. (2001): Nutrient interactions in crop plants. J. Plant Nutr. 24, 8: 1269-1290.

Gorlach E., Mazur T. (2002): Chemia rolna. Wyd. PWN, Warszawa.

Jurkowska H., Wiśniowska-Kielian B., Wojciechowicz T. (1981): Wpływ formy i dawki azotu na zawartość makro i mikroelementów w roślinach. Cz. I: makroelementy. Acta Agr. Silv. Ser.

Agr. 20: 107-120.

Marschner H. (1995): Mineral Nutrition of Higher Plants. Academic Press, London.

Nowosielski O. (1988): Zasady opracowywania zaleceń nawozowych w ogrodnictwie. PWRiL, Warszawa.

THE EFFECT OF FERTILIZER NITROGEN FORM ON THE AMOUNT OF YIELD AND CONTENT OF SELECTED MACRO COMPONENTS IN RED CABBAGE

S u m m a r y

The experiments with field cultivation of red cabbage ‘Langendijker’ c.v. were conducted in 2003-2005 at Grębałów near Cracow. Plants fertilized with the following forms o nitrogen ferti- lizer were researched: 1 – control (non-fertilized with nitrogen, 2 – Ca(NO3)2, 3 – (NH4)2SO4, 4 – NH4NO3 and 5 – CO(NH2)2. Treatment with individual nitrogen forms caused an increase in yielding in comparison with the control ranging between 17.5 and 23.2%. In comparison with the control nitrogen fertilization raised the degree of plant nitrogen and potassium enrichment. The highest contents of N-total, K, Mg and Ca were registered in the heads of plants fertilized with Ca(NO3)2 and CO(NH2)2.