Przegląd Cecyljański. R. 1, nr 2 (1919)

Rok I.

W arunki p re n u m ira ly dia członku* Związku R o c z n i e rok. 74, p o r o c z n i e rak.. 12, k w a r ­ ta ln ie rok, 6. N u m e r p o ie d vń « *z y nik . r.

Z m i a n a a d r e s u 5o f.

PRZEGLĄD

C a l a s t r o n a m k . 493

*/» s t r o n y m k. 346 V, s t r o n y m k . 1 2 3

*/■ s t r o n y rok. 6 s P r z e d t e k s t e m 5o %

d r o i e j .

CECYLJANSKI

D W U T Y G O D N I K

PISMO POŚWIĘCONE MUZYCE KOŚCIELNEJ, KÓŁKOM ŚPIEWACZYM,

NAUCZY-

m m

.W W W W W W W W Y W W W W tW W W W W W M k W W m W W k W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W l^ W W W W M W ^ w W

Adres Redakcji i Administracji— Warszawa-Praga, W ileńska JV° 7, m. 7.

Redaktor Ks. Henryk Nowacki, Warszawa, Litewska Nr. 6.

Curia Archiepiscopalis Gniezno, dnia 28 Sierpnia igig r.

Gnesnensis et Posnanicnsis

N °

3735/19. o.

Do Zarządu Związku Zawodowego Organistów w Warszawie.

Episkopat polski, zebrany u grobu św. Wojciecha w Gnieźnie, rozważywszy gruntownie statut Zw iązku Zaw o­

dowego Organistów i projekt Regulam inu, wyraża swe za­

dowolenie z dążności pp. organistów do podniesienia m u­

zyki kościelnej i stanu organistowskiego pod względem moralnym i zawodowym.

W miarę możności Episkopat dołoży starań, aby[ słuszne zabiegi te pomyślnym były uwieńczone skutkiem. Już obecnie, zanim uchwalone będzie uposażenie dla organistów w prawodawstwie pań . owem, Epis­

kopat występuje do rządu o dodatek drożyźniany dla orgariislów.

. Co się zaś tyczy stosunku pp. organistów do władz kościelnych, ponieważ ten tak w statucie jak i w projekcie Regulaminu niezgodnie z prawem kanonicznem jest postawiony, przeto zmienionym być musi, i to w myśl nawet postulatu w § 3 rzeczonego Statutu silnie podkreślo­

nego iż- Związek ma mieć charakter

ściśle katolicki. Stosunek ten w każdej djecezji przez w ładze diecezjalne opracowa­

nym będzie tak, aby każdy z panów organistów w danym razie zawsze n n ^jł się w swej sprawie odezwać, i odpo­

w iednią satysfakcję znaleźć.

Arcybiskup Gnieźnieński i Poznański, Prymas

f Edmund, i

fe V

«

Od Redakcji.

Przy końcu sierpnia bieżącego roku na konferencji w Gnieźnie zebrani bisku­

pi polscy obradowali nad rozwiązaniem kwestji organistów w Polsce. Na kilka dni przed konferencją w sprawie organi­

stów został złożony odpowiedni memorjał na ręce Prymasa J. E. Arcybiskupa Dal- bora. Zaś w dniu rozpoczęcia konferen­

cji t. j. 26 sierpnia został z Warszawy wysłany telegram do zebranych biskupów, w któ ym Rada i Zarząd Związku orga­

nistów przesłali wyrazy hołdu i poddania się. Chociaż nie wiemy jeszcze szczegółów uchwały, zapa iłej w sprawie organistów, uchwały, k óra stać się ma prawem każde­

go organisty, to jednak możemy być przekonani, że Dostojni Pasterze rozwią­

zali ją tak, jak tego wymaga dobro k o ­ ścioła i gorliwość o chwałę Bożą. Z góry twierdzić możemy, że Episkopat polski postanowił uczynić wszystko, aby z wa­

runków, w jakich^^rganiści znajdują się w większości usunąć te, które z wyma­

ganiami sprawiedliwości pogodzić się nie dadzą, lub stoją w sprzeczności z intere­

sami kościoła.

Panowie Organiści! polscy biskupi za­

jęli się sprawą organistów, a więc dopóki wola biskupów nie zostanie wam obwiesz­

czona, nikt z was wobec tego niema prawa samowolnie zmieniać sobie istniejących wa­

runków. W przeciwnym razi: narażacie sprawę organistów na szkody nieobliczal­

ne. Pisząc te słowa nie mamy na myśli ogółu organistów, którzy stan rzeczy ro­

zumieją wybornie i nie potrzebują, aby ich o tem pouczać.

Mamy na myśli owe nieliczne jednost­

ki, które otrzymawszy projekt regulaminu, błędnie pojęły go jako prawo, domaga­

jąc się zmian natychmiast. Projekt regu­

laminu, poprawiony przez del gatów bi­

skupich, to nie znaczy zatwierdzony przez biskupów, a choć już zatwierdzony, na­

biera mocy prawa dopiero wtedy, kiedy zostanie ogłoszony przez władzę odpo­

wiednią. Rozumiecie przecież, że w rze­

czach kościelnych najwyższą władzą orga­

nistów są biskupi.

Zwracamy się przeto do tych nielicz­

nych panów organistów z braterską pro­

śbą, aby zechcieli zdobyć się na cierpli­

wość i poczekać na biskupów głos publiczny. Wtedy słuszne marzenia, pra­

gnienia i oczekiwania uwieńczymy czynem.

2____________________________PRZEGLĄD CECYLJ ŃSKI

Lecz nim to nastąpi strzeżcie pilnie mowy waszej, jątrzące słowo tak łatwo z ust pada, wrogowie kościoła i narodu szukają was, aby waszemi skargami wyo­

strzyć sobie nienawiść, a potem ziać n ą w stronę kościoła i wiary. Zapomnijcie wszelkich uraz i przykrości doznanych pomnąc, że wasz takt, cierpliwość i pa nowanie nad sobą ogromnie ułatwią twór­

cze zadania związku, oraz zjednają wam szacunek i zaufanie władz kościelnych.

Korespondencja urzędowa

Związku organistów i Episkopem Polskim.

E x c e l l e n t i s s i m e Domine!

Od Komitetu Organizacyjnego Zjazdu Organistów.

Mamy honor zawiadomić Waszą Exce- lencję, iż w dniu 29-ym kwietnia 1919 r.

o g. 10 i pół rano rozpocznie się Zjazd Organistów z całej Polski, w Warszawie w Sali T-wa Hygjenicznego p zy ulicy Ka­

rowej Nr. 31.

Zjazd poprzedzony będne nabożeń­

stwem w Kościele św. Florjana na Pradze w wyżej wymienionym dniu o g. 8 i pół rano.

Uprzejmie prosimy Waszą Excelencję o łaskawe delegowanie na Zjazd swojego przedstawiciela.

Warszawa, dn. 20.IV 1919 r.

Komitet.

Arcybiskup Metropolita Warszawski do Komitetu Organizacyjnego Zjazdu

Organistów.

Otrzymałem pismo Komitetu, zawia­

damiające mnie, że w dniu 29 kwietnia r. b. rozpoczyna zjazd organistów z całej Polski oraz prosi o delegowanie mojego przedstawiciela na posiedzenie zjazdu.

Nie wątpię, że uczestnikom przyświe­

cać będżie ideał coraz lepszej służby Bo­

żej, wierności Kościołowi świętemu, to też, przychylając się do prośby Komitetu, de­

legowałem na zjazd ks. prałata Jana S em- ca, proboszcza par. św. Antoniego w War­

szawie, jako mojego przedstawiciela, a wszystkim uczestnikom zjazdu zasyłam * błogosławieństwo pasterskie.

■f Aleksander Kokowski Arcybiskup.

Kr. 2_______________________ PRZEGLĄD CECYLJAŃSK1____________ _____ 3 E x « e l l e n t i s s i m e D o m i n e !

Od Komisji Organizacyjnej Związku Za­

wodowego Organistów pod wezwaniem Św. Cecylji, Praga, Wileńska Nq 7.

Mamy honor zawiadomić Waszą Ex- celencję, iż w dniu 29 kwietnia 1919 r.

odbył się w Warszawie Zjazd Organistów z całej Polski, poprzedzony nabożeństwem w kościele św. Florjana, w obecności de­

legata Metropolji Warsawskiej i innych osób duchownych, oraz posłów do Sejmu z klubu Ludowo-Narodowego i społecz^

nych działaczy narodowych.

Na zjeździe powołana została Komisja Organizacyjna, której polecono zorgani­

zowanie Związku Zawodowego Organistów pod wezwaniem „$w. Cecylji", pod ha­

słem „B ój i Ojczyzna".

Statut Związku został już opracowany i złożony do zarejestrowania. Po wydru­

kowaniu statutu oraz uchwał uczestników Zjazdu przedłożymy je Waszej Excelencji.

Komisja Organizacyjna Związku, uprzej­

mie prosi Waszą Excelencję o łaskawe mianowanie stałego delegata, jako swego przedstawiciela dla utrzymania łączności między Władzą Duchowną a Związkiem Organistów.

W początkach lipca r. b. zamierzone jest urządzenie w Warszawie narady, nad sprawą określenia obowiązków, oraz nad wysokością i sposobem wynagrodzenia organistów, przy współudziale delegatów biskupich, posłów do Sejmu, Zarządu i Rady Głównej Związku Organistów.

Organiści poza pracą zawodową zobo wiązali się pracować zgodnie z zasadami kościoła katolickiego, dla dobra Ojczyzny, i w tym celu niezależnie od innych i dal­

szych zamierzeń, wstępują na propozycję Ministerstwa Skarbu do Komitetu popie­

rania pczyczki państwowej i skarbu pol­

skiego, celem propagowania w parafjach.

Komisja organizacyjna pokornie prosi Waszą Excelencję o błogosławieństwo pa­

sterskie dla prac Związku.

Przewodniczący Komisji.

Sekretarz.

Warszawa, dn. 1919 r.

E x c e l l e n t i s s i m e Domine.

Komitet organizacyjny Związku Zawo­

dowego organistów pod wezwaniem

„Św. Cecylii". Praga, Wileńska Ne 7 m. 7.

Powołując się na list notyfikacyjny wy­

słany do Waszej Excellencji, z dnia 28.V r. b., w którym komitet organizacyjny Związku zawiadamiając o swych celach

i pracy, prosił Wnsrą Excellencję o mia­

nowanie stałego delegata, jako swego przedstawiciela, celem utrzymania łączno­

ści, między władzą Duchowną a Związ­

kiem organistów, reprezentującym sze- ściotysięczną rzeszę organistów, w Pań­

stwie Polskiem, ośmielamy się nadmienić Waszej Excellencji, że Komitet organiza­

cyjny zawiadomienia o nominacji delegata Waszej Excellencji do dnia dzisiejszego nie otrzymał.

Po odbytej konferencji na posłuchaniu u Jego Excellencji ks. Arcybiskupa War­

szawskiego, w obecności Jego Excellencji ks. Biskupa podlaskiego,, w dniu 24.V1 r.

b., i po wyjaśnieniu przez Zarząd Komi­

tetu organistów całego programu prac obecnych i przyszłych, ogólnokrajowej naszej organizacji; uzyskawszy aprobatę działalności, wskazówki i Błogosławień­

stwo r\rcypasterskie dla dalszych prac, łączenia organistów pod hasłem „Bóg i Ojczyzna" ośmielamy się powtórnie pro­

sić Waszą Excellencję o zakomunikowa­

nie nam, kto będzie delegatem Waszej Excellencji.

Dnia 23 i 24 lipca r. b. w Warszawie, wybrana przez Koła Djecezjalne Rada Główna i Zarząd Związku, w łączności z delegatami Episkopatu Polskiego, przy współudziale posłów sejmowych z Klubu Ludowo Narodowego i działaczy społecz­

nych, odbędzie wspólną naradę: nad ce­

lami Związku i wyzyskaniu stanowiska organistów dla prac społecznych nad pod­

niesieniem i pielęgnowaniem muzyki ko­

ścielnej, a także nad sprawą obowiązków i praw oraz wysokością i sposobem wyna­

grodzenia organistów.

Uwaga, ftdres sali obrad i godzinę rozpoczęcia, prześlemy na ręce Delegata Waszej Excellencji, po otrzymaniu zawia­

domienia nominacyjnego. •

Za podstawę do określenia wyżej wspomnianych celów opracowany będzie projekt regulaminu, na mocy uchwał ogól­

nego ostatniego zjazdu organistów w War­

szawie z całej Po\ski, oraz dezyderatów przesłanych protokólarnie przez poszczegól­

ne grupy organistów z uzgodnieniem możliwie najdalej idącym, postulatów za­

wartych w regulaminie krakowskiego epi­

skopatu.

W myśl wskazówek Jego Excellencji ks. Arcybiskupa Warszawskiego omawia­

ne na tych naradach dezyderaty, będą przedstawione Waszej Excellencji do apro­

baty.

4__________ r R ZEGLĄD CECYLJflŃSKI Komitet organistów ma honor oznaj­

mić Waszej Excellencji, iż z inicjatywy grona osób Duchownych, obywatelstwa

Curła Archiepiscopalis Gnesnensłs et Po- snaniensis do Komitetu Organizacyjnego Związku Zawodowego Organistów pod

wezwaniem Św. Cecylji w Warszawie.

polskiego i Związku organistów, na ofia­

rowanym przez miasto placu oraz części materjału budowlanego, przy pomocy ofiarowanych funduszów i dobrowolnych składek, powstaje w Warszawie pod pa­

tronatem Nuncjusza papieskiego, Wyższa uczelnia muzyki kościelnej „Liceum Ce- cyljańskie".

Szkoła ta prowadzona będzie wzorowo pod wspólnem kierownictwem Episkopatu polskiego i Związku organistów. Przy szkole będzie internat i bursa Św. Cecylji z pierwszeństwem dla chłopców człon­

ków Związku, z których tworzyć się będą wzorowe chóry.

Prawnym właścicielem szkoły będzie Episkopat polski i Związek zawodowy or­

ganistów pod wezw. Św. Cecylji.

Komitet organistów niniejszym ma zaszczyt oznajmić Waszej Excellencji, ze do mających sie odbyć narad, przywiązu­

je niezmierni ■ wielką wagę, gdyż w tych naradach spodziewa się osiągnąć jedno­

lity i wspólny front, przeciw zakusom wywrotowym, godzącym w powagę ko­

ścioła, dobre imię duchowieństwa w spo­

łeczeństwie, oraz w spójnię narodu ze szkodą odradzającej s*ę naszej Ojczyzny.

Komitet organistów pokornie prosi o błogosławieństwo pasterskie dla prac związku.

Przewodniczący W- Rałuszyński.

Sekretarz Jan Jurkiewicz.

Członkowie: X . Henryk Nowacki.

Henryk ćftCakowski.

Roman Hamasiewicz, Warszawa, d 1919 r.

Kurja Metropolitalna Warszawska do Ko­

misji * organizacyjnej Związku zawodo­

wego pod wezwaniem Św. Cecylji w War­

szawie (Wileńska Jtfs 7).

W odpowiedzi na pismo z dnia 17/6 r.

b. Kurja Metropolitalna donosi, że Jego Ekscelencja ks. flrcypasterz powołał do życia specjalną komisję, która zajmie się rozpatrzeniem projektów przez Sz. Panów nadesłanych i wogóle gruntownem zba­

daniem sprawy organistów i ich stosunku do duchowieństwa.

Wice officjał radca Kurji

X. dr. Z. Chełmicki•

Notarjusz: ks. Al. Grabowski•

Warszawa, dnia 5 lipca 1919 r.

Z zadowoleniem przyjąłem wiadomość o utworzyć się mającym na całą Polskę Związku Zawodowym Organistów pod wezwaniem Sw. C#«ylji z siedzibą w War­

szawie.

Delegatem na Mrchidjecezję moją mia­

nuje X. Józefa Kłosa, szambelana papie­

skiego i posła do Sejmu Polskiego, rząd­

cę kościoła podominikBńskrego w Pozna­

niu.

Komisji Organizacyjnej Związku prze­

syłam błogosławieństwo arcypasterskie z życzeniem, aby Związek w swej pracy około podniesienia stanowiska organisty oraz muzyki kościelnej, w myśl hasła swe­

go „Bóg i Ojczyzna! przyczynił się do chwały Bożej i pożytku Ojczyzny*.

Oczekuje nadesłania statutu Związku.

Arcybiskup Gnieźnieński i Poznański f Edmund.

Poznań, dnia 19 lipca 1919 r.

Biskup POd aski do Komitetu Organiza­

cyjnego Związku Zawodowego Organi­

stów pod wezwaniem Św. Cecyfji.

W odpowiedzi na pismo z dnia 5 b_

m„ które mi wręczono podczas Wizytacji Pasterskiej, komunikuję Szanownym Pa­

nom, że perwszego pisma notyfikacyjne­

go nie otrzymałem, dlatego też nie mo­

głem dotychczas zamianować swego de­

legata przy Związku.

Obecnie z radością przejrzałem odez­

wę Szanownych Panów i cieszę się, że pragniecie ideowy pracę prowadzić w łącz­

ności z duchowieństwem dla chwały Bo­

żej i Kościoła oraz dla pożytku miłej Ojczyzny. Zawsze tego pragnąłem i ca­

lem sercem pożądałem, aby Organiści' otrzymali należne im prawa w mszem katolickiem społeczeństwie; życzę przeto powodzenia w pracach Zjazdu, a wiedząc, że będą zgodne z przepisami Kościoła, zgóry im błogosławię i jeszcze raz cieszę się z dobrych poczynań Szanownych Pa­

nów.

Jako swego przedstawiciela na Zjazd w d. 23 i 24 lipca r. b. deleguję ks. J ó ­ zefa Kobylińskiego, kanonika kapituły podlaskiej i dziekana dekanatu siedle­

ckiego.

f Henryk biskup.

Siedlce, 19 lipca 1919 r.

Nr. 2 PRZEGLĄD CECYLJftŃSKl Kurja Djecezjalna Lubelska do Komisji

Organizacyjnej Związku Zawodowego or­

ganistów pod wezwaniem Św. Cecylji Warszawie, Praga, ul. Wileńska Nq 7.

W odpowiedzi na odezwę z dn. 30 maja r. b. Kurja Djecezjalna zawiadamia Komisje, że Jego Excellencja Najprzewie- lebniejszy Biskup djecezii Lubelskiej za­

mianował ks. Florjana Krasuskiego, kano ■ nika katedralnego Lubelskiego i zarazem nauczyciela religji w zakładach nauko­

wych Lubelskich na delegata do komisji, jako swego przedstawiciela celem utrzy­

mania łączności pomiędzy władzą duchow- ną^a Związkiem organistów.

Przytem Kurja Djecezjalna nadmienia, że ks. kanonik Krasuski mieszka w Lu­

blinie przy ulicy Okopowej Nr. 19 m. 6.

Wikarjusz Generalny, prałat katedralny ks. Wł. Koglarski.

Kanclerz kurji kanonik katedralny ks. L. Kwiek- Lublin dn. 1 lipca 1919 r.

Do Komitetu Organizacyjnego Związku Zawodowego Organistów w Warszawie.

Praga, Wileńska Ns 7.

Pismo z dn. 5 lipca r. b. otrzymałem, a odezwa z 18 maja dotychczas do rąk moich nie nadeszła. Z tego też względu nie mogło być mowy o odpowiedzi na list, o którego wysłaniu nie wiedziałem i którego nie otrzymałem.

Obecnie pośpieszam zawiadomić, że delegatem swym i Duchowieństwa Dyec.

Sejneńskiej do spraw Związku Organistów mianowałem Ks. Michała Myszczyńskiego, Dziekana Wysoko-Mazowieckiego, w Wy­

sokiem Mazowieckiem (poczta na miejscu), on też przybędzie na zjazd projektowany w d. 23 i 24 lipca.

Szanownemu Związkowi Organistów życzę serdecznie pomyślnego rozwoju i błogosławieństwa Bożego w jego zamierzo­

nych pracach. *

Szczęść Boże.

Romuald Jałbrzykowski Bp. Sufr. Sejneński.

Łomża 15 lipća 1919 r.

Do Wielebnego Księdza Dziekana W y ­ soko-Mazowieckiego M. Myszczyńskiego, Oceniając doniosłość należytego i po­

żądanego rozwiązania sprawy organistów, niniejszym oświadczamy, że Wielebny Ksi?dz Dziekan będzie przedstawicielem stałym od Duchowieństwa naszej Dyecezyi

do spraw Komitetu Orgąnizacyjnego Związku Zawodowego Organistów, o czem już zawiadomiliśmy rzeczony Komitet.

Raczy Wielebny Ksiądz Dziekan w zamie­

rzonej naradzie Komitetu w dn. 23 i 24 lipca r. b. o godz. 11 rano w lokalu przy Miodowej 12 sala Robotn. Chrzęść. O wynikach narad proszę mię poinfor­

mować.

i' Romuald Bp. Sufr. Sejneński.

Łomża 15 lipca 1919 r.

Książęco-Biskupi Konsystorz. Do Sza­

nownej Komisyi organizacyjnej Związku Zawodowego organistów pod wezwaniem św. Cecylji na ręce W. Pana Wojciecha

Ratuszyńskiego.

W odpowiedzi na szacowne pismo z dnia 30 maja b. r. Książęco Biskupi Kon- systorz zawiadamia, że delegatem swoim do tamtejszej Komisyi organizacyjnej Związku zawodowego organistów zamia­

nował X. Jana Madeja proboszcza z Biał- ki tutejszej dyecezji, a posła na Sejm ustawodawczy w Warszawie.

Dla prac Szanownego Związku, by one ku chwale Bożej i kościoła św., a dla dobra organistów zmierzały, udzielamy Naszego pasterskiego błogosławieństwa.

Książęco-Biskupi Konsystorz nadmie­

nia, że w ostatnim czasie sprawa orga­

nistów została w tutejszej dyecezyi uregu­

lowaną na podstawie porozumienia z przedstawicielami tutejszego Komitetu or­

ganistów w ten sposób, że sformułowany został szczegółowy regulamin służbowy dla organistów i określoną została wyso­

kość ich poborów. Regulamin ton zostanie w najbliższej przyszłoćci w organie dye- cezyalnym „Notificationes" ogłoszony z mocą obowiązującą od 1 lipca r. b. Numer ten zostanie Szanownej Komisyi przesłany.

Z Książęco-Biskupiego Konsystorza w Krakowie, dnia 21 czerwca 1919.

t Ks. Adam Sapiecha.

Konsystorz Metropolitalny obrz. łać. we Lwowie. Do Szanownego Komitetu or­

ganizacyjnego Związku zawodowego or­

ganistów pod wezwaniem św. Cecylji.

Praga, Wileńska Nr. 7 m. 7.

W odpowiedzi na pismo z 5 lipCa 1919 mianujemy Naszym stałym delega­

tem do Związku zawodowego organistów pod wezwaniem św. Cecylji Przewieleb­

nego . ks,. Władysława Librewskiego, ka­

6 PR ZEG LĄ D CECYLJAŃSKl Nr. 2 nonika rz. kat. Kapituły Metropolitalnej

Lwowskiej.

Przychylając się do prośby Szanownego Komitetu organistów, udzielamy Naszego arcypasterskiego błogosławieństwa dla prac Związku.

•j* Bolesław Twardowski

Bp. Suf. Wik. Gen.

Lwów, dnia 18 lipca 1919.

Komitet Związku Zawodowego Organi­

stów Warszawa, Praga Wileńska 7.

Delegatem przymyskim na narady 23 i 24 lipca przy ul. Miodowej mianowany ks. poseł Kotula do Sejmu; przysyłamy bło­

gosławieństwo do prac związku.

Ordynarjat Biskupi.

Kurja Djecezjalna Płocka. Do Komisji Organizacyjnej Związku Zawodowego Organistów pod wezwaniem ś. Cecylji.

Potwierdzając odbiór pisma Komisji do Jego Ekscelencji z d. 30 maja r. b., Kurja powiadamia Szanowną Komisję, że Jego Ekscelencja, przychylając się do Jej prośby, delegatem i przedstawicielem swoim w sprawach Związku mianuje Ks.

Kanonika Józefa Antoniaka, dyrygenta chórów katedralnych i dyrektora Szkoły Organistowskiej w Płocku.

Jego Ekscelencja ma nadzieję, że szczytne hasło „Bóg i Ojczyzna**, pod którem Zarząd pracować zamyśla, nie po­

zostanie czczą tylko literą i w tej nadziei pracom Związku przesyła swe Pasterskie błogosławieństwo.

Sędzia Surrogat Prałat A. Lewicki.

Sekretarz Kanonik J. Antoniak.

Płock, 6 czerwca 1919.

Kurja Biskupia. Do Związku Zawodowe*, go Organistów w Warszawie.

W odpowiedzi na odezwę z d. 5 b. m Kurja ma zaszczyt zakomunikować, że na zjazd d. 23 i 24 b. m. delegatem dyece- zalnym mianowany został Ks. Kan. S.

Kuliński proboszcz z Brześcia-Kujawskiego.

W z. Kanclerza-Sekretarz

S. Kuliński.

Włocławek, 16 lipca 1919.

Do Komitetu Organizacyjnego Związku Organistów św. Cecylji w Warszawie

Wileńska Nr. 7 m. 7.

Prowadzonym pracom w sprawie or­

ganistów ślę sercem całem pasterskie

błogosławieństwo; dezyderaty obiecane wezmę pod uwagę, stałym swym delega­

tem naznaczam księdza Henryka No­

wackiego.

f Ryx Biskup Sandomierza.

Sandomierz, 17 lipca 1919.

Kurya Metropolitalna Warszawska. Do Komitetu Organizacyjnego Związku O r­

ganistów św. Cecylji w Warszawie 'ul.

Wileńska na Pradze Nr. 7 m. 7).

Na skutek podań z dnia 14 czerwca i z dnia 13 lipca r. b. Władza flrchidye- cezyalna zadecydowała, aby Komisja Du­

chowna do spraw organistowskich przy­

gotowała projekt regulaminu, osnuty na regulaminie Krakowskim. Nadto Kurya Metropolitalna zawiadamia, że Władza Rrchidyecezyalna upoważniła wzmianko­

waną Komisję Duchowną do wydelego­

wania jednego członka z pośród siebie na posiedzenie Rady Głównej i Zarządu Związku Organistów oraz przedstawicieli episkopatu Polskiego, sejmu walnego i innych grup społecznych, które się ma odbyć w Warszawie dnia 23 i 24 lipca r. b.

Wikaryusz Generalny Prałat

• Metropolitalny L. Lysz^oWski.

Notaryusz ks. Al. Grabowski- Warszawa, 19 lipca 1919 r.

Przez czyny do celu.

Po burzliwym wstrząśnieniu dziejowym, organiści, wzdychając do lepszej przy­

szłości, otworzyli swe okna ku ożywczym prądom powietrza. Stanów zy na lepszej drodze, choć jeszcze mocno wyboistej, wyciągnęli ku sobie bratnie dłonie blizcy i dalecy, z Wielkopolski i Małopolski, z Korony i Litwy, znani i nie znani, w serdecznym uścisku zawiązali nierozer­

walny węzeł zawodowego Związku, który na prawdę służyć ma za dowód wzajem­

nej łączności, miłości i braterstwa, oraz dążności ku pracy, światłu i prawdzie, pod hasłem: „Bóg i Ojczyzna".

Związek ten wziąwszy sobie za zada­

nie ogólną dbałość o sztukę muzyczno- kościelną i wprowadzenie zamiłowania do niej w szerokie masy ludu katolickiego, uważa sobie za obowiązek wsłuchiwanie się w tętno życia tych, którzy są— jedy­

nym prawie— pjoniarami i przedstawicie­

lami tej sztuki.

Nr. 2 PRZEGLĄD CECYLJftŃSKl 7

„Aby być prawdziwym organistą i swe- . mu cel wi odpowiedzieć należycie, trzeba

pracować ucząc się z miłością do sztuki, gruntownie i w duchu kościoła". Takie wytyczne wskazał nam szanowny redaktor naszego pisma, w swym wstępnym arty­

kule pierwszego numeru.

Wiemy to dobrze, że dobro jest celem człowieka— a drogą do niego jest prawda.

By poznać prawdę potrzeba się uczyć, gdyż nauka jest najpotężniejszym środ­

kiem wychowawczym. Należy się całe życie uczyć, bo prawda— przedmiot na­

szej wiedzy, jest niezgłębiony.

Wiemy, że kształcić się jest obo­

wiązkiem każdego człowieka, gdyż ciem nota jest największym wstydem, po­

czątkiem i przyczyną wszelkiego złego;

ona niweczy rozum, tę najszlachetniejszą władzę, którą się odróżniamy od zwie­

rząt.

Wykształcenie jest obowiązkiem spo­

łecznym. Jeśli są w społeczeństwie lu­

dzie nieużyteczni i szkodliwi — to do nich należy i nieuk

Wiemy i o tem. że wied a jest po­

karmem rozumu i promieniem prawdy, który oświeca drogę naszego życia, kie­

ruje człowiekiem w jego myśl eh i dą­

żeniach ku doskonałości. W iedzi jest bogactwem, szlachetnością i blaskiem, jeżeli jest skierownna do świętego celu, może tworzyć w nas dziwy moralnej doskonałości.

Wiemy, że praca wytrwała i grun­

towna, doprowadza do prawdziwej mą­

drości.

Bo mądrość jest ustawicznym ćwicze­

niem się w cnocie, która powinna stać się naszym charakterem moralnym. Na­

bywa się jej tylko przez poświęcenie.

Dlatego też trzeba chcieć prawdziwie i zawsze stać się dobrymi i lepszymi, by zaś tego dokonać, trzeba zbliżyć się do źródła prawdy.

Rozumiemy, że prawda jest podstawą życia moralnego, poczuciem obowiązków i celem dążeń człowieka. Przez prawdę dąży się do cnoty; przez cnotę do życia moralnego.

Wszystko to wiemy i rozumiemy.

„Panowie organiści, czy poza kapłań­

stwem jest w kościele godniejszy poste­

runek, jak wasz— wznioślejsza praca, jak wasza?". Takie pytanie stawia dalej Ks.

Redaktor.

O tak. My wiemy, że mową serca jest śpiew. Źe w pieśni wyraża człowiek—

w niezrównany sposób—uczucia i nastro­

je: radości, smutku, tęsknoty, żalu i bo*

leści, nadziei, wiary i miłości, zachwytu wobec wszystkiego co piękne, szlachetne i wzniosłe. My wiemy, że śpiew uprzy jemnia życie, raduje serce; bo udzielił nam go Bóg dla uśmierzenia naszych smutków i dolegliwości, dla spotęgowa­

nia żarliwych modłów, które przed tron Jego zanosimy. Wiemy, że gdzie śpiew pielęgnują, gdzie przebywają ludzie śpiew miłujący, tam znajdują sfę gorące serca, zachowujące wyższe aspiracje i wiecznie młode źródła idealizmu.

Nikt zapewnie nie zaprzeczy, że m u ­ zyka, najpiękniejsza ze sztuk, o wiele mocniej i żywiej, niż zwykła mowa prze­

mawia do serca ludzkiego. „Wszak to organista w czasie nabożeństwa zdolny jest odpowiednią muzyką zmobilizować rozproszone uczucia ludzkie i zmusić je do szukania Boga w modlitwie. Wszak to organista mocen jest muzyką wykrze­

sać najświętsze pragnienia, obudzić ospa­

łość duszy, zapalić obojętne serc ... To jest najszlachetniejsza cząstka pracy, jaką człowiek świecki tylko mieć może". — Tak jest. Szlachetna to i wzniosła praca.

Dlatego też, organiści rozumiejąc to wszystko, jako ludzie rozwinięci, pragnący być czynnikiem cywilizacyjnym, nie chcą nadal poniewierać swej godności. Orga­

niści upominając się o swe prawa ludzkie i potrzeby słuszne, jako inteligentne jed­

nostki prowincji, zrzeszywszy się w zwią­

zek, chcą stanąć w pierwszych szeregach pracowników społecznych, aby nieść w lud piękno pieśni nietylko tej, co pod-*

nosi ducha ku Bogu, ale i tej, co budzi ducha ludu i towarzyszy człowiekowi w pracy, zabawie, trosce i weselu.

Wiadomo jest ogólnie, że człowiek ma prawo i obowiązek szukać sobie no­

wych dróg. Kto ich szuka w imię prawdy, pomimo przeszkód na drodze tej napotkanych, z ufnością i spokojem może patrzeć w przyszłość, a to, co od­

najdzie, zdobędzie nietylko dla siebie, ale i dla swoich braci.

Dlatego też, organiści wskutek do­

tychczasowych warunków, materjalnych i psychicznych, nie mogąc traktować m u­

zyki, jako sztuki, traktując ją z musu, jako rzemiosło, postanowili przez Zwią­

zek wynaleźć drogę i sposób, aby cele materjalne nadal, nie krępowały ich pragnień podniesienia i utrzymania kul­

tury muzyki kościelnej na poziomie wyma­

gań, postawionych przez papieży Piusa X

i Benedykta XV. Jurk.

8 PRZEGLĄD CECYLJflŃSKI Dr. Walenty Thalhofer')

Kult i liturgja w ogólności

z niemieckiego przetlomaczył i streścił X. H. Nowacki.

W sercu k a żd e g o org anisty m u si p ł o ­ n ą ć p r z y w ią z a n ie do litu rg ji k o ś c io ła R z y m s k o - K a to lic k ie g o . O rg a n is ta bez d u c h a litu r g ic z n e g o n ie s p e łn ia w c a le c e ló w k o ś c io ła . A b y coś u m iło w a ć trz e b a to coś p rze d te m p o z n a ć . — A b y u m iło w a ć litu rg ję , trze b a ją p rz e d ­ tem p o z n a ć , z g łę b ić i p rz e ży w a ć . W p o n iż e j p o d a n e m stre szcze niu: „ P o d ­ r ę c z n ik u k a to lic k ie j litu r g ji“ , re d a k c ja p o s ta ra się p o d a ć p a n o m o rg a n isto m to w szy stk o , c o k o lw ie k p o s łu ż y ć im m o że ku obudzeniu", lu b p o w ię k s z e n iu w n ic h d u c h a litu rg ic z n e g o .

T e1) dwa pojęcia kult i liturgja są nie­

raz używane w potocznej mowie bez różnicy. Zastanowiwszy się jednak głę­

biej widzimy, że pojęcie kultu oznicza zewnętrzne oddawanie czci Bo*u, pod­

czas gdy liturgja, jak to później zoba­

czymy, jest to oddawanie czci Bogu we­

dług określonych prawideł.

Kult i liturgja pozostają w takim sto­

sunku do siebie, jak gatunek do-rodz - ju; to bowiem, co m )że być wypowie­

dziane przez gatunek może być również i orzeczonem i przez rodzaj, ale n gdy odwrotnie.

Kult w znaczeniu ogólnem jest uwi­

docznieniem religji w bezpośrednim sto­

sunku do Boga. Bliżej określając, jest to urzeczywistnienie stosunku zależności od Boga, aby Jemu, jako Najwyższej Istocie okazać swe poddaństwo, oddać cześć i przez to otrzymać Jego upodo­

banie.

Jeżali więc człowiek urzeczywistnia ten stosunek zależności od Boga, speł­

niając akty czci i dziękczynienia, tem samem czyni to, co nazywają wewnętrz­

nym kultem. Ponieważ jednak urzeczy­

wistnienie religijnego -tosunku duszy do Boga w jej aktach wewnętrznych duszę głęboko wzrusza i przejmuje, to przy tak ścisłem złączeniu, jakie istnieje mię­

dzy duszą i ciałem człowieka, to wzru­

szenie nie może pozostać w duszy za­

mknięte. Uczucie duszy dąży do wy­

powiedzenia się na zewnątrz, aby w ten sposób stać się religijnym aktem czło­

wieka, złożego z duszy i ciała. Innemi słowy, zewnętrzny kult wyrąsta z ze­

wnętrznego kultu. Byłoby przeciwnem praw*m natury, gdyby wzbraniano czło-

') Hatnalbach «l«r kathaliachsn Li targi e, 1912.

wiekowi uzewnętrzniania aktów służby Bożei, które wykonuje w głębi duszy i gdyby mu nakazano modlić się jedy­

nie tylko w duchu.

Przez to uzewnętrznianie otrzymuje dusza nietylko odpowiedni nastrój z po ­ w odu wypowiedzenia się po ludzku, ale również nowy bodziec do pobożności i jaśniejsze jej zrozumienie. Pięknie i praw dziw ie m ów i św. Augustyn: „Lu­

dzie modlący się, gdy zginają kolana, w yciągają ręce, leżą krzyżem, czynią wtedy to, co przystoi czynić błagającym mimo, że Bóg zna doskonale niewidzial­

n ą wolę ludzi i ich serc zamiary i nie w ym aga tych zewnętrznych oznak, a by widzieć wnętrze duszy ludzkiej; lecz człow iek w ten sposób sam s ebie po­

budza do spokojniejs ej i gorętszej m o ­ dlitwy. Te ruchy ciała widzialne po­

w iększają niewidzialne wnętrze duszy i dzięki temu w sercu w zn sta uczacie p o b o żn o ś c i"2).

To żądanie znajduje uznanie na<vet u p otestantów. Oto to, co mówi K Bahr3): „Człowiek dzięki naturze swej złożonej z ducha i ciała, m isi, wypo­

wiadając to, co go duchowo porusza, po­

łączyć z odpowiednimi ruchami c ała.

Jest to tak naturalnem, że gdyby tego nie uczynił, byłoby to przeciwnem kultu­

rze i pod pr ymu;em.

Mówca, choćby m iał najpiękniejszy głos i najpłynniejszą wymowę, nie uczy­

niłby na słuchaczach wielkiego wraże­

nia, gdyby stał nieruchomy, z rękami sztywno opuszczonemi w zdłuż c ała.

Zabranianie człowiekowi każdego ru­

chu, wypowiadającego wewnętrzne uspo­

sobienie na zewnątrz, jest wprawdzie ści­

śle w duchu protestanckim, ale jednak­

że jest całkiem nienaturalnem, zwłaszcza w publiczn ch obrzędach, które są prze- dewszystkiem zewnętrznym dowodem i uja­

wnieniem wewnętrznej istoty.

Przy spełnianiu wewnętrznych i ze­

wnętrznych czynności kultu powinien człowiek mieć na względzie w pierw­

szym rzęrlzir; nie siebie, a Boga i Jemu ma oddać to, co jako najwyższemu M a­

jestatowi należy się. Przez to oddanie czci pragnie człowiek utrzymać się w odpowiedniem stosunku do Boga, lub jeśli ten stosunek jest nadwyrężo­

nym, naprawić go. Chce, ja<o w er y sługa oddać swemu Panu należną słuź-

J) De cura gerenda pro m ortuis c. 7.

s) Dor prote*tanti«cUe Gottesdienat vora Stand*

punkt der, Gemeinde 74.

Nr. 2 PRZEGLĄD CECYLJrtŃSKl 9 bę religijną, aby posiąść Je g j upodobanie

i jako wypływ tego upodobania uzyskać pełne łaski zniżanie się Boga do niego, co w pewnym sensie jest też i , agrod.i.

Jako pierwszy cel kultu wskażemy yięc ^ .unie Bogu, jako drugi otrzymy- Mar.’e od Boga. O prócz tych dwóch łownych celów istnieją też inne cele Które po części w tych dwóch sa­

mo przez się są zawarte n. p. w yzna­

wanie wiary, zachowanie jej, rozszerza­

nie i t. d. Rzeczy to jednak nie tyle są celami ultu, ile są jego skutkami.

Tak n. p. mówi się nieraz o etycznym celu kultu.

W rzeczy samej ma kult największy wpływ na moralność, p > pierwsze dla­

tego, że czynności kultu są najbardziej intensywnymi moralnymi czynnikami i że przez dobrze spełnione czynności kultu wzmacnia się siła moralna. Po drugie dlatego, że przez żyw ą pamięć o Bogu i przez obcowanie z Nim w modlitwie zostaje wzmocniona w ara, która jest źródłem wszelkiej moralnoś i miłości do Boga, a przeciwne żądze, usiłujące serce przykuć do stw rżenia zostają sku­

tecznie osłabione i wszystkie sdy duszy ku Bogu zwrócone.

Wreszcie dlatego, że oddaniu si , Bo­

gu w kulcie o ip o w ia d i zniżenie się Bo­

ga do pro zącego i dobrodziejstwa łask, które oświecają i podnoszą człowieka.

Człowiek maj ,c w sobie pierwiastek społeczny ma również dążenia, aby reli- gję, która stała się żywą, nie wyłącznie i zawsze tylko samemu uzewnętrzniać, ale też i wspólnie z innymi i to z takimi którzy dzielą ich religijne przekonania- i którzy, dzięki okolicznościom życio­

wym (rodzina, gmin >, i. t. p.) ściślej są z nimi związani. W ten sposób otrzy­

muje się wspólny korporacyjny kult, na­

zwany publiczną służbą Bożą.

Tam gdzie większa ilość ludzi łączy się w ze-pół, potrzeba dla porządku te ­ goż, autoratywnego prowadzenia i nadania prawideł, do których wszyscy poszczegól­

ni stosowąć się mają z podporządkowa­

niem własnej indywidualności, o ile cho­

dzi o wspólne interesa.

Rów nież to istnieć musi dla zewnętrz­

nego kultu, w którym wewnętrzna reli- gja znaleźć ma zewnętrzny wyraz i urze­

czywistnienie. Muszą być ustanowione obowiązujące normy, do których po- czególni ludzie stosować się mają, dla­

tego, że te normy przez wyraźne pra­

wodawstwa, albo na drodze zwyczaju

uprawomocniane zostały. Gdzie takie obow ązujące normy dla zewnętrznego kultu istnieją, tam już nie mówi s ę zwykle o kulcie, ale o liturgji.

Liturgja zatem w ogólnem znaczeniu jest to publiczny kult odprawiany według pewnych prawideł.

Z osobistych refleksji.

W pracy nad odbudowaniem zmar­

twychwstałej Polski, daje się zauważyć, we wszystkich kierunkach niepowstrzy­

mana dążność do stawiania sobie celów najwyższych, do sięgania po maximum tego, ku czemu zwracają się oczy i pragnienia nasze. Żadnych kompromi­

sów, ż dnych poczynań połowicznych, żadnego oczekiwania pomyślniejszych okoliczności .

W szystko i to zaraz! Jest-to dowód naszych niezużytydi sił wewnętrznych;

jest-to dow ód naszej młodości jako na­

rodu; jest-to zadatek naszego rozwoju niepowstrzymanego na przyszłość.

Nie we wszystkich jednak kierun­

kach możemy i powinniśmy iść za tym nieprzepartym pędem, który nas popy­

cha naprzód.

Musimy dążyć do zrównoważenia, do uzgodnienia żądań, a zatem i dzia­

łań naszych z potrzebami ogółu — mu­

simy mieć już teraz na pierwszym wzglę­

dzie dobro, nie k asy naszej, czy zawo­

du naszego, ale dobro pąństwa naszego.

Musimy się uczyć tej dbałości, musimy sobie tę dbałość o dobro państwa na każdym kroku przypominać i wszelkie­

go pod tym względem zaniedbania, wy­

strzegać się jak grzechu. Tyloletnia nie­

wola, sto dwadzieścia pięć lat rządów wrogich Polsce, wyryły głęboki ślad w duszach naszych, niejeden nie zdaje sobie sprawy, z jakiego źródła w ypły­

wa ta niechęć do płacenia podatku, do nie­

wypełnienia rozporządzeń Polskiego rzą­

du- To dawny nałóg, to jest to dawne, w duszy naszej przyczajone przeświad­

czenie, słuszne w czasach niewoli, dziś szkodliwe, że rząd ma jakąś szkodę na­

szą na celu i że cały wysiłek rozumu naszego powinien być skierowany ku temu, aby rozporządzenia rządowy omi­

nąć. Prawda, dawniej było naszym obo­

wiązkiem rozporządzenia rządu wrogid- go omijać, a raczej unieszkodliwiać je;

PRZEGLĄD CECYLJflŃSKI Nr 2 teraz zaś obowiązkiem naszym jest te

rozporządzenia ściśle spełniać.

Organiści szczęśliwsi bylim pod niejednym względem — w dziedzi­

nie pracy w róg nie m iał tak swo­

bodnej ręki w działaniu, jak w całem życiu społecznem, były tu też naduży­

cia ciężkie, jednak obcy rząd nie na wszystko się m ógł ważyć.

A le swobody nie było; z trudem tyl­

ko można było dążyć ku osiągnięciu większej doskonałości zawodowej, o po­

lepszeniu zaś stanowiska socjalnego nie było nawet co myśleć!

Dziś zapadła ta przemoc w gruzy;

młodzieńcze siły narodu prężą' się ku odwalaniu kamienia z tych grobów na­

szych, w których nas moc wroga za­

parła!

Stają wszyscy w szeregu, dopomina­

jąc się praw swych zapomnianych. Stań­

cie i wy, bracia, byście nie byli pom i­

nięci. A le stając w szeregu, trzeba się niejako wylegitymować, trzeba praw swoich dowieść. Chcąc dowieść, że sta­

nowisko organisty pow inno mieć wśród społeczeństwa poważanie, musicie zw ró­

cić uwagę ogółu na czynności, które organiście przypadają do wypełnienia.

Bo i któż to jest organistą? Organista jest to ten, który wespół z kapłanem odprawia służbę Bożą. Jest-to pierwszy pomocnik w odprawianiu uroczystych modłów, składanych Bogu.

Jeżeli, jako katolicy, przyznajemy z serca, że kult Boga w Trójcy Jedyne­

go jest naszem światłem, mocą, ostoją przeciw wszystkiemu złemu, jeżeli ztąd wyczekujemy łaski, któraby nas w na­

szych dobrych usiłowaniach wspierała, musimy tem samem przyznać, iż wszys­

cy, którzy nam w oddawaniu tego na­

szego hołdu Bogu dopomagają, którzy przyczyniają się, żeby ta cz?ść Bogu składana przybrała kształt jak najwspa­

nialszy, dbając jednocześnie o zgodność z przepisanemi przez Kościół formami, zasługują nietylko na odpowiednie wy­

nagrodzenie swojej pracy. Musimy przy­

znać, iż należy im się także szacunek—

że m ają oni prawo wymagać, żebyśmy z nimi we wszystkich dobrych zamie­

rzeniach pracowali, abyśmy im należne stanowisko w społeczeństwie przyznali.

W Kościele wschodnim funkcje or­

ganisty pełni tak zwany diaczok, posia­

dający bardzo często mniejsze święce­

nia t. zwane minorta.

Po za współpracą przy odprawianiu nabożeństw, organista ma jeszcze in­

ne odpowiedzialne funkcje. Prowadzi on kancelarję parafjalną, a więc spełnia obow iązki sekretarza urzędnikastanu cy­

wilnego. Dziś będzie to rzecz mniejszej wagi. Państwo mamy swoje i każdy praw swoich świadomy, będzie mógł w razie jakiegoś nieporum:enia, czy po­

myłki, dochodzić swojej racji. W cza­

sach niewoli było inaczej. W e wschod­

nich połaciach naszego kraju znaczna część ludności była obrządku wschod­

niego (tak zwani unici). Martyrologja tych męczenników nowoczesnych nie jest jeszcze szczegółowo opracowaną.

A le nie tylko oni byli ofiarami.

W spółosiedleni z nimi katolicy czuli się ciągle zagrożonymi. Najmniejsze niedo­

patrzenie w aktach, jakaś niedokładność niewyraźnie napisane nazwisko, lub imię, już były powodem śledztwa, docho­

dzeń rozmaitych, których celem było pociągnięcie „obżałowanych" rodzin na prawosławie. Z n a m takie wypadki, gdzie gospodarze bardzo zamożni w obronie swojej przynależności do Kościoła K a­

tolickiego doszli do nędzy, wyprzedając się do ostatniej szmaty, w dodatku bez rezultatu, bo na prawosławie zostali przepisani.

A jakiemi ostrożnościami musiały być otoczone śluby, chrzty, misje po lasach!! A wyjazd do chorych dla udzie­

lenia ostatnich sakramentów!!!

Ile tu cichych zasług kapłaństwa, ale i jakie zasoby poświęcenia ze strony organistów! Boć każdy z nich swoje istnienie ryzykował. Jaka tam musiała być czynność, jaka dbałość i sumienne wypełnienie swego obowiązku!

Z nam organistów z owych stron, którzy nie świecą wielką umiejętnością, są ludźmi ubogimi zupełnie, a jednak znając ich działalność bliżej trochę, chy­

lę przed nimi czoło, bo są oni łbrymi synami Kościoła i O jczyzny na ej, bo spełniali obow iązki swoje tak, ż przy­

kładem mogą świecić.

Jot.

X. Henryk Nowacki.

Muzyka a życie wewnętrzne.

(«iąg dalszy).

I w rzeczy samej to ona w porządku przyrodzonym zdolną jest objawić nie tylko sam ideał, ale urok jege i wznio-