PROTOSCHOLARCHA OPTIMO,
VIRO,
PERMAGNIFICO, GENEROSO,
MAXIMEQVE STRENVO, DOMINO,
D O M I N O
H E I N R I C O RHODEN,
PRAESIDE GRAVISSIMO,
E C C L E S IA R V M A N T I S T I T E P R IM A R IO ;
SPARTAM SCHOLARCHALEM, ,
SENATVS PERMAGNIF. AVTORITATE
A
.
O, R.
M D C C L l D. X DEG.C O L L A T A M ,
VIRO,
GENEROSO, NOBILI ATQVE AMPLIS
SIMO, DOMINO,
D O M I N O
ALEXANDRO VNTERBERG, CENSORI VIGILANTISSIMO,
GR ATVLATVRVS,
NVMOS HISTORIAM ATHENAEI ELBINGENSIS
I L L V S T R A N T E S B R E V I D E L I N E A T S T Y L O ,
m v s a r v m i n t e r n v n t i v s,
M I A C O B V S W O I T ,
PROF. ORD. MATHEM.
e l b i n g a e
,
l i t t e r i s?
r e v s s j a n x s.
,uot non* s e n a t v s e l b i n g^ep e r m a g n i f i c i, afFe&us in Mufas incentivi profiant docum entar quem pro Sua in litteras propenfione omni declaravit occafione atque tempore. T aceo jam p a t r e s p a t r i a, me
ritis in rem & publicam & litterariam quondam immortales, primos inPruffiae oris Mufas huc usque peregrinantes, haud multo poft re- ftaurata per Lutherum fa c ra , ad Se invitalle, invitatas fufcepille, fufcept,as fo viffe, fotas majoribus fubinde exornaffe & augmentis & incrementis. Nihil dicam de Sede commodillima, amoeniflima, de qua Novis profpexerunt Advenis, quamque male materiatam toties quoties red in te^ ru n t; de Bibliotheca fat ampla, quae ampliores in dies capit accefliones; de Legtbus Mufarum 'impertitis Sacrario’ ; de Dottonbus eruditionis aeque ac vitae integerrimae fama Celeberrimis, quos lautis admodum aluerunt ftipendiis, ut Suis Minervae Pullis & divinarum & humanarum fcientiarum lac inftillarent puriilimum.
N e c commemorabo Examina Annua, A ffas Solemnes atque Beneficia, Docentibus non m inus, quam D ifcentibus, attributa, a)
Sufficiat in prsefentia Numerum, ftri&im tam en, m em inifle, quae rei litterariae
s t a t o r e s m a x i m e g e n e r o s i in A d ibu s Solemnibus diligentiae atque induftriae Alumnis di- ftribuerunt incitamenta.
Referuntur optimo jure hunc in cenfum Numismata* Gymafiarchis quondam
s p r e n g e l io, is e n d o r f io & n e a n d r o immortaliter m eritis, atque t h o m a r o t o, Lycaei gu
bernacula fumma laude traftante, in ASitiSolemni A o. 1 5 9 5 d. 1 7 Aug. difpenfata. Licuit mihi haud ita pridem ejusmodi oculis ufurpare archetypum ex argento puro praeparatum, cujus diameter pollicem unum tertiamque illius partem menfurae Rhinlandicae aequabat, &
pondus unciam unam cum duodecima ejusdem parte. Lateri illius adverfo levigato arti
ficis manus lineis 06I0 infcripferat fcienter; s c h o l a e l b in g e n s is t r i t a g o n i s t^ in a c t io n e n a a m a n is a n n o d o m in i n o s t r i 1 5 9 5 I 7 :a v g. In averfa inclufa quadrato circumfepto laureola variisque exornato decoraminibus legebatur lineis tribus; l a v d a t a v i r t v s c r e s c i t.
N arravit mihi faepe g o t t o f r e d v s z a m e h l iv s b) V ir Confularis quondam , cujus merita in Patriae H iftoriam , inprimis litterariam, fama loquetur anus, fe fimilis omni ex parte monetae fuifle poflefTorem, nifi quod adverfum latus; d e v t e r a g o n i s t^ & aver- fum pro apophtegmate habuerit; n v t r i t h o n o s Ar t e s.
Quibus ex allatis fatis fuperque patefeit, fimilem etiam N um um , mutato tamen procul dubio lemmate in latere averfo, eodem in A<5tu p r o t a g o n is t ^ e elle donatum, q u i v e r o v e l temporum injuria periit, vel in carcere ignoto latitat inclufus. Utrum autem triga haec, omnem numifmatum numerum expleat, uno eodemque tempore diftributorum , an plures omnino fuerint, ex documentorum defedu difficile eft aifertu. Id tamen, eidem
fid e m
a) De his obiter delibutis conf. Celeb. Dom. R eft. Langii Collega; Colendisfimi f)ifforifclK§ t>t*r &rfl)HM^
3ubclfci)cr bfi? Gymnafii ili (fibilig ; E. Re£L Seykri Diatypofin Bibliothecas Elbingenfis publica;; Ephr*
Praetorii Atheneas- Gedarrenies j Felicia flib conjunctione Burggravialis Scholarchalis dignitatis Gymnalii Patrii Fata in Burggr. olim Dn. Dan. Conradum a me edita 1 7 3 5 ; atque inftar omnium Gottofr. Zatnehlii Comment. de rei litterariae icbolarumque illuftrium in Borusfia initiis, incrementis & vicisfitudinibus, qua; Ce!, quondam Seylcrus- -luis. Annotationibus, mirum quantum auftum, digniorem reddidit, ut publicam aliquando adfpkiat Juccm, •nee-no.1* ’ Ejusd. Zamehlii Commentariolum MSt. de Gymnafio Elbingenfi deque ejusdem Rectoribus.
•4>) Locis fupra citatis.
6 dem fi habemus z a m e h l i o certo eft certius, non in hoc folum A # u ejusmodi congiaria efie difpenfata, fed m.^c e n a t e s Municipii noftri fimilem quotannis in Mufas exferuille 1 i b er a 1 itat em - Quid vero in fupra didis Protagonijltty Vettteragonifla iy Tritagonijl* lexes indigitent, haud difficilis res eft enucleatu, fi tenemus Attus Solemnes» figillatim Letttonis Legum priori aevo, non nifi Examina fuifle magis Solemniat in quibus vel Rector vel Con^
rector Gym nafii Inquilinos ex clafle in clafTem translocatos, Nutritoribus Per-Maguificis atque Civium Honoratiorum Corona fiftebant, confabulationem aliquam de ftudiis & pro- edtibus fuis inftituentes c). Quam qui fpartam cum gloria ornafTent & cum aliis in ea arena exercitatis vi&ores de palma certaflent, illis Brabeuta MunificentiJJimi ejusmodi nu- mum in diligentiae obtulerunt dida&rum. Atque variatae in fingulis infcriptiones forte etiam cauflam praebuerunt, cur liberalis Patronorum manus hos ex argento caelato fieri pia:optarit. Quo eandem verba in AEtioneNaamanis collineent, facile eft iubodoratu, dum confabulationes in A d u illo inftitutae, Naamanis hiftoriam ex 2 Reg. V . dubio procul fufius dilucidarunt.
* V enio nunc ad Magnum quondam l e h w a l d v m ProCos & ProtoSchol. in Ephebeum rufiacum indulgentillimum, cujus munificentiae fingulari tria accepta ferimus numifmata, quae propriis ipfe fumptibus curavit excudi, utrum vero eodem , an diverfo temporis fo m e n t o , non aequf mihi eft, quod certo afTeram. Dubium enim in hoc ipfo me quod duobus ex his majoris moduli numis ultimus aerae numerus n o n , ut reliqua, excu*fus, fed in quibusdam vel plane deeft, ut Athenaei Gedanenfis decus {ingulare Cei. h a n o v i v s teftatur d) vel poftea, diverfus tam en, eft infculptus, id quod archetypi jnihi ad manus aperte loquuntur. H oc interim dubio caret om n i, haec tria congiaria
! n Encaeniis Gym nafii A o. 1 6 8 1 d. 27 N o v. a ficlo quodam Apolline, Mercurio cuidam Jtidem m entito, nuper excufa, efle monftrata e).
Primum horum ex argento purillimo conflatum Numifma habet diametrum polli
cis unius cum quinque ejusdem particulis duodecimis & pondus femiunciam absque una paite odava. A dveifum latus in medio lineis quinque fiftit inferiptionem ; m n e m o s i n e e n c a e n i i s s c h o l/e e l b i n g e n s i s c o n s e c r a t a Ao. 1 6 8 0 . Ubi in tranfitu monendum ziphram elle infixam, non excufam. H uic fuperne forma perminori Infignia Elbingce fuper funt im pofita, inferius Infignium N obilis Familiae Lehwaldianae pars potior laureola utraque a parte ornatorum confpicitur, quibus Vir hic PraXovfularis vivus fuit ufus. Hsec omnia fequens ad marginem ambit circum fcriptio; n o b i l i s s i m i d n. m a r t i n i l e h w a l d s c h o l a r c h/e% Averfum confpiciendum porrigit Parnailum uno faltem vertice exfur- gentem & conte&um maxima fui parte volumine aperto, inftru£to quatuor ligulis, in cujus pagina dextra e x ^ e flu m ; i n g e n s, in fi niftra; t h e s a v r v s, & circum circa ad marginem;
h o n o r v m e t b o n o r v m. Sub radicibus tandem montis perpufillo feripturae genere litterae 1 H., nomen forte fculptoris indicantes, leguntur.
Alterum e x ^ m ili metallo excufum , diametro gaudet pollice uno cum quatuor c*c ejusdem particulis duodecimis atque pondere una parte octava excedit femiunciam llnam. Adverfum ejus latus antecedenti ex alie eft con form e, nifi quod in sera loco zyphrae unitatis incufus eft num erus, cui afterifmus a dextris adjectus. Averfum rurfus cquidem Parnaflum adumbrat, gemino tamen vertice fuperbientem , ex cujus finiftro 1,1 dextrum , equus Mufarum alatus, Pegafus tentat faltum. Caetera liber nempe aper
i s , absque tamen ligulis, montem obtegens, ejusdem inferiptio atque marginalis circum
scriptio cum paulo ante deferipto numo omni convenit ex parte.
Tertii denique Numi ex auro aeque ac argento puriffimo excufi diameter adaquat Pollicem unum cum duodecima illius parte, pondus vero aurei duos folidos ejusdem Metalli, atque argentei alteram femiunciae partem & quod excedit f) . Exhibet latus
^lius adverfum Infignia Nobilis Familiae Lehwaldianae cum omnibus fuis exornationibus, c]l>ibus, ut lupra m onitum , N ofter quondam l e h w a l d, in vivis, fuit ufus. His impofita leguntur; n o b. d. m. l e h w a l d p r o c o s & s c h o l ac infra adjeda; d o n v m s c h o l a e l b i n g. Averfum oftendit C o r cum alis expanfis, inter quas illius orificio liber mititur apertus, quae fuperne divinae providentiae oculo per nubes irradiantur. Parti
denique
c) Conf. praeter fupra citatum Zamehlium etiam M. Jac. Boergeri Program. in Legum Encceniis Ao. 1681 & 16 8 2 .
d) Conf. bcr ^rcufjifcfKtt ©ammlungcn m Saitbcg, 12 6fucF, pag. 7 7 6 .
c) Conf. M. Jac. Boergeri Progr. Encoeniorum Gymnafii Ao. X68 r.
*) Qiiae fit caufla difcrepantfa:, cum menfurac, tum ponderis in hoc arque ac antecedente numo inter me & Cei. Hano- Vium loco fupra citato, hujus loci non eit fufe inquirere, fufficit interim me cun&a ad archctypos curatisfimc exammaffe.
denique cordis imae adjeftum a finiftra; Ao. a dextra; 1 6 8 r. Omnia tandem h s c marginem ambit lem m a; c o r r e c t v m i n q v i r i t s c i e n t i a m.
His coronidis loco jure meritoque eft annumerandus NumusxWo, Ju b iU u s> quem b. s e y l e r v s , folidas eruditionis laude poft funera etiam Celeberrimus A o . 1 7 9 7 inAEiu Ett' chariftico» in memoriam quinti ab Urbe Regia Elbinga condita Secuit in Gymnafio Patrio habito, a fe inventum , ut numifmatisformae Emblema propin avit, paulo poft vero i s r a e l
p o s e l g e r , C ivis Honoratior, praematura nimis morte bono Reipublicae noftrae ereptus, opera fua Norinberg*» partim ex argento p u ro , partim ex aere c y p rio , partim ex ftanno anglicano affabre admodum excudi curavit. Diameter ejus capit pollicem unum cum quatuor illius particulis duodecimis & pondus argentei quam proxim e ad alteram partem unciae accedit. U t fufiori ejus explicationi mihi inhaerere non fit opus, fecit mihi otium?
V ir b. m. s e y l e r v s Clar. quippe qui eandem idiomate germanico A & u i fupra d i$ o typis exfcripto adjecit. A ft operae tamen erit p retium , potiora illius momenta hic adjicere.
Adverfum nimirum latus proponit oculis & priorem & hodiernum Municipii noftri fitum una cum fundationis anno, nim irum 'vi ^ 3 7 , oculo divinae providentiae defuper eolluftratum , hac adjech infcriptione; h o c d v c e e t a v s p i c e c r e v i t , atque in infima ejus parte; e l b i n g a . T u m in profpectu cernitur Urbis traftu s, tam m ontanus, quam cam- peftris, nec non Deus marinus, indicans Urbem eile Maritimam Hanfeaticam. Averfum latus eandem fiftit urbem fub forma foeminse fupplicis orantis, quae ad aram, cui appli
catae funt a finiftra Fafces Confulares, a dextra Infignia Elbingenfia & infculptum ; d e o c o n d i t o r i e t c o n s e r v a t o r i , vota perfolvit, quippe quod & infcriptio & fubfcriptio combinatae indigitant; g r a t a s i c m e n t e : D rV sIs IVbILaeV M n a tiv ita tis sVae q V In to CeLebrat. d. 28 N ov.
A ft quid immoror longius antiquis? Idem adhuc m v s a g e t i s Per-Magnificis, Rei- publ. gubernacula pari vigilantia, pari prudentia noftra tranantibus setate, eft animus, idem affeclus, eademque propenfio Suum in Palladium. N efcit enim femel innata a Majoribus liberalitas ftare. Loquuntur aedificii fcholaftici te&a non minori cura, quarn fumptu praeterita seftate reftaurata. Loquuntur indefeflie p r o c e r v m curae, ut integer fem per & Do&orum fit num erus, & N ovelleti totius ftatus. Loquuntur Munia Scholar- cb<e a Viro Per-Magnifico, Gener ofo, Maximeque Strenuo J O H A N N E J A C O B O B R A - C K E N H A V S E N , ad Virum Generofum, Nobilem atque AmpliJJimum A L E X A N D R V M V N T E R B E R G unanimi p a t r v m c o n s c r i p t o r v m fuffragio hifce devoluta diebus.
Omnibus Mufce incedunt laetitiis ob Numum prorfus inaeftimabilem s e n a t v s Per- Magnifici liberalitate fibi datum dono. Virtus enim Tanto in Viro confpicua, pretiofis- fimo potior metallo eft. Recondunt munus hoc in gazophylacium non vulgare, fed cordium fuorum , devotiflima femper recolendum veneratione.
Aggredere erg o , v i r g e n e r o s e, felici fidere Novum hoc cum Mufis Confortium.
G aude Nova hac Sparta, fufcepta a Te» non ut on us, fed ut onerilBis relaxatio, curis defatigato publicis. Quod enim Tibi» curis Reipublicae depolitis otium eft dulcius, quam litterarium. Quis in fecefTum Tuum amoeniflimum excirifionum xftivalium fcopus eft alius, n ifiu t ad litteras redeas ob publica fepofitas negotia? Ibi nata translatio Dialogi de Recreationibus> Dablancurtii ex modeftia Tibi innata, Tua premens fcrin ia, nec non fimilia conamina litteraria. Quid itaque non fperent in futurum Camoenx Nojira de Te, Mufageta ExoptatiJJimo> qui jucundam femper cum Mufis aluifti confuetudinem ? AfTurgic T ib i, Parnaffi Drufici Chorus omnis, gaudium teftaturi fincerrimum, affe&um incentivum, venerationem omnigenam. Gratulantur Tibi Dignitatem Scholarchalem fataque apprecan- sur non nifi feliciflima. Ardentiflima denique pro haud interrupta Tuay Vir Generofe»
familiteque Tux SplendidiJJim<e incolum itate, me Interprete qualicunque, Cliente hum illim o, nuncupant
![Die vollkommenste Verbesserung in einem seligen Tode [...] Adam Heinrich Rhoden [...] Heinrich Rhoden [...] Hohe Rhodische Haus...M.]()