Stanisław Głowa
"Entsakralisierung : ein epochales
Schlagwort in seiner Bedeutung für
die Zukunft der christlichen
Kirchen", Heribert Mühlen,
Paderborn 1971 : [recenzja]
Collectanea Theologica 42/3, 213-214
R E C E N Z J E
is to tę sk o ń c z o n ą , a le p o s ia d a ją c ą w e w n ę tr z n ą r e la c ję do B oga. A cz ło w ie k o d d a ją c k u l t B o g u i p o ś w ię c a ją c M u rz e c z y m a te r ia ln e , n ie w z b o g a c a G o w r z e czy w isto ści, p o n ie w a ż do B oga n a le ż y w sz y stk o , co z n a jd u je się n a k r ę g u z ie m i (zob. n p . P s 50, 12; 40, 7 n ; 51, 18 itp.). P ro r o c y b ez p rz e r w y d e m a s k u ją p o k u sy Ż y d ó w do n a d a w a n ia b o sk ieg o c h a r a k t e r u siło m n a tu r y i p rz e d m io to m p o s tę p u lu d zk ieg o .
W s ta ro ż y tn o ś c i i ś r e d n io w ie c z u w y s tę p o w a ły w K o ściele te n d e n c je s a - k ra liz u ją c e , a le b y ły te ż i p rz e c iw n e im , j a k w y d a rz e n ie w K a n o ssie , k tó r e o z n a c z a ło o d s a k r a liz o w a n ie id e i K ró le s tw a i p a ń s tw a . A z a z n a c z a ją c e się d z is ia j o d s a k r a liz o w a n ie k o ś c ie ln y c h in s ty tu c ji (s. 168— 189) w z n a c z e n iu z e r w a n ia z b iu r o k ra ty z m e m , ch o cia ż w e d łu g H o f f m a n n a p o s tę p u je z b y t p o w o li (s tą d n ie k tó rz y w id z ą n a w e t p o tr z e b ę o d d o ln e j re w o lu c ji w K o ściele, s. 198), p rz e c ie ż d a je s z a n s ę p o w ro tu do p ro s to ty i zd o b y w czeg o d u c h a E w a n g e lii, b y n ie w sp o m n ie ć ju ż o z n a c z e n iu o d s a k r a liz o w a n ia litu r g ii (s. 220—235) czy sz tu k i.
W b re w p o zo ro m , k s ią ż k a n ie je s t d e s tr u k ty w n a , a le z a c h ę c a do m y ś le n ia w o p ty c e ś w ia ta z m ie n ia ją c e g o się n a n a sz y c h o czach. K s. S ta n is ła w G ło w a S J , W a r s z a w a H e r ib e r t M Ü H L E N , E n ts a k r a lis ie r u n g . E in ep o c h a le s S c h la g w o r t in se in e r B e d e u tu n g f ü r d ie Z u k u n f t d e r c h r is tlic h e n K ir c h e n , P a d e r b o r n 1971, F e r d in a n d S c h ö n in g h V e rla g , s. X + 568.
Z a z n a c z o n ą w p o p rz e d n ie j k sią ż c e p r o b le m a ty k ę jeszcze b a rd z ie j ro z w ija H . M ü h l e n w s e r ii w y k ła d ó w , ja k i e w r o k u a k a d e m ic k im 1969/70 w y g ło sił w P a d e r b o r n , a o b e c n ie z e b ra ł w n in ie js z y m to m ie.
A u to r o d w o łu je się do u c h w a ł I I S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o , k tó r y w d z ie d z i n ie w sp ó ło d p o w ie d z ia ln o śc i za K o śció ł z a p o c z ą tk o w a ł n o w ą ep o k ę, m . in. p rz e z p r z y p o m n ie n ie u d z ia łu w s z y s tk ic h c h rz e ś c ija n w p ro ro c k ie j f u n k c ji C h ry s tu s a (K K 12). N a tu r a ln ie n ie ch o d zi tu t a j o p ro r o c tw a w s e n s ie p rz e p o w ia d a n ia lu b w ie sz c z e n ia ta je m n e j p rz y s z ło śc i K o ścio ła, lecz o w z ię c ie p o d ro z w a g ę z a s a d n i czych lin ii ro z w o jo w y c h . In n y m i sło w y ch o d zi o d y n a m ik ę p rz e m ia n , o „ n o w e ” , k tó r e ja w i się n ie ja k o coś m g lis te g o , a le ju ż p rz e n ik a do m e n ta ln o ś c i lu d z i. T y m n o w y m e le m e n te m lu b ra c z e j c z y n n ik ie m , g łę b o k o z w ią z a n y m z re lig ią , a z c a łą p e w n o ś c ią u le g a ją c y m z m ia n o m , je s t p o ję c ie sa c r u m (D as H e ilig e , le
sacre). S o b ó r d a je s a m te m u w y ra z (K D K 4, 7, 10, 54), k ie d y m ó w i, ja k z m ie
n ia ją c e się w a r u n k i ż y c ia lu d z k ie g o r z u t u ją n a n o w y s to s u n e k do re lig ii. W sw o im d z ie le a u to r p ra g n ie o b a lić w ie le e m o c jo n a ln e j n ie ja s n o ś c i w r o z u m ie n iu re lig ijn e g o w y m ia r u czło w ie k a, a je d n o c z e ś n ie u w y p u k lić w ła ś c iw e z n a c z e n ie s a k r a ln o ś c i z w ią z a n e j z n a tu r ą c z ło w ie k a i re lig ii. C a łk o w ita b o w ie m d e s a k r a liz a c ja , g d y b y k to ś c h c ia ł ją p rz e p ro w a d z ić , je s t n ie m o ż liw a , w z g lę d n ie p r o w a d z iła b y do z a n ik u re lig ii, co te ż je s t n ie m o ż liw e . O d k ry w a n ie ś w ia ta , łą c z n ie z s a m y m cz ło w ie k ie m , z a w sz e w s k a z u je n a ja k ą ś s a k ra ln o ś ć , a le d o p ie ro O b ja w ie n ie B oże i ła s k a n a d a ją w ła ś c iw y se n s te j tk w ią c e j w d z iele B ożym sa k ra ln o ś c i.
E n ts a k r a lis ie r u n g je s t p ró b ą cało ścio w eg o u ję c ia p r o b le m a ty k i d e s a k r a li-
zacji, n ie w c e lu b u rz e n ia , ja k m ó w i a u to r , a le u s trz e ż e n ia K o śc io ła p rz e d u g rz ę ź n ię c ie m w sk le ro z ie . C h o d zi o z d a n ie so b ie s p r a w y z p o s tę p u ją c e j p r z e m ia n y w św iecie, K o ściele, w u m y s ła c h lu d z i, k tó r a m a n a im ię d e s a k r a liz a c ja . M ü h l e n u s iłu je sp o jrz e ć n a cało ść te j p r o b le m a ty k i z ró ż n y c h p o z y c ji. P o p rz e g lą d z ie fe n o m e n o lo g ic z n y m z ja w is k a d e s a k r a liz a c ji w ró ż n y c h d z ie d z i n a c h (re lig ia , te c h n ik a , sp o rt), m a m y w ro z d z ia le d ru g im ro z w a ż a n ia filo z o fic z - n o -e g z y s te n c ja ln e o sa c r u m ja k o e le m e n c ie s k ła d o w y m lu d z k ie g o is tn ie n ia , k tó r y w n a s z y c h o czach n a b r a ł sz czeg ó ln ie n o w e g o se n s u , choć to „ n o w e ” ju ż d z ia ła ło d a w n ie j w h is to r ii K o ścio ła. O to b o w ie m d o k o n a ła się ju ż d e s a k r a li z a c ja w ła d z y p o lity c z n e j (r. 3), k ie d y ś ro z p o c z ę ta , a d z isia j ju ż z a k o ń c z o n a .
R E C E N Z J E
»
A le d e s a k r a liz a c ja d o ty czy e le m e n tó w n ie ty lk o z e w n ę trz n y c h w s to s u n k u do m i s ji K o ścio ła, lecz się g a n a w e t ty c h śc iśle z n ią p o w ią z a n y c h , ta k ic h j a k k o ś c ie ln a p o słu g a . T e m u je s t p o św ię c o n y n a jo b s z e rn ie js z y i n a jis to tn ie js z y d la d z ie ła ro z d z ia ł 4, lic z ą c y p ra w ie p o ło w ę p ra c y . D e s a k ra liz a c ja z a c z ę ła się w S t a r y m T e s ta m e n c ie z c h w ilą o d s a k r a liz o w a n ia „ b o sk ie j w ła d z y ” lu d z i, k o n ty n u o w a n a zaś je s t w N o w y m p o p rz e z P e rs o n a lis ie r u n g , P n e u m a tis ie r u n g u n d E n t -
tim o r is ie r u n g . W o s ta tn ie j części a u to r a n a liz u je p o s tę p u ją c ą d e s a k r a liz a c ję
m a łż e ń s tw a , w y r a ż a ją c ą się w z e r w a n iu z „ m a n ic h e is ty c z n y m ” p o jm o w a n ie m s p r a w p łc i w n a s z y c h cza sa c h o ra z w k r y ty c e s k ie ro w a n e j p rz e c iw e n c y k lic e
H u m a n a e v ita e . W re s z c ie n a z a k o ń c z e n ie d e s a k r a liz a c ją o b e jm u je ta k ż e c e lib a t
k a p ła n ó w w K o śc ie le k a to lic k im , u k a z u ją c , j a k m u się z d a je , b e z z a s a d n o ś ć „ p s e u d o s a k ra ln y c h e le m e n tó w w tr a d y c y jn y m p o jm o w a n iu k o śc ie ln e g o c e li b a t u ”. P o s tu lu je je d n o c z e ś n ie w p ro w a d z e n ie m o ż liw o śc i o so b iste j d e c y z ji k a n d y d a ta , w e d łu g n a tc h n ie ń D u c h a Ś w ię te g o , p rz e d św ię c e n ia m i, czy p r a g n ie b y ć k a p ła n e m ja k o ż o n a ty , czy te ż d o b ro w o ln ie z a a n g a ż u je się w p rz y ję c ie c e li b a tu .
N a s u w a się — m oże k rz y w d z ą c e a u to r a — tw ie r d z e n ie , że w ła ś c iw ie c h o d z iło a u to r o w i o p rz y g o to w a n ie g r u n t u do lo g iczn eg o w y c ią g n ię c ia o s ta te c z n e g o w n io sk u . N ie p rz y je m n ie u d e rz a c z y te ln ik a ir o n ia n a te m a t tzw . d e m o n iz o w a n ia s p r a w p łc i p rz e z n a u k ę K o śc io ła w c ią g u w ie k ó w oiraz ir o n iz o w a n ie n a te m a t w y p o w ie d z i P i u s a X I I w e n c y lic e S a cra v ir g in ita s , g d y n a z y w a go e n g e lg le ic h e r L e h r e r (s. 538).
N ie w ą tp liw ie k s ią ż k a je s t p e w n e g o r o d z a ju s u m ą w ia d o m o śc i o p r a k t y c z n y m s to s o w a n iu d e s a k r a liz a c ji, je s t też, w o d ró ż n ie n iu od in n y c h a n a lo g ic z n y c h p o z y c ji, ta k ż e sy n te z ą . J e d n a k ż e ra d y k a liz m w n io sk ó w w y s u w a n y c h p rz e z a u to r a n a s ta w i n ie u f n ie n ie je d n e g o c z y te ln ik a co do w ia ro g o d n o ś c i p r z e p ro w a d z o n y c h ro z u m o w a ń , choć k s ią ż k a w w ię k s z e j części je s t n a p r a w d ę w a r to ś c io w a i in te r e s u ją c a .
K s. S ta n is ła w G ło w a S J , W a r s z a w a
E r n s t F E IL , D ie T h e o lo g ie D ie tr ic h B o n h o e ffe r s . H e r m e n e u t ik , C h risto lo g ie ,
W e ltv e r s tä n d is , M ü n c h e n -M a in z 1971; C h r. K a is e r V e rla g — M a t th i a s - G r ü n e -
w a ld - V e r la g , s. 430.
C zy k to ś się z ty m zg ad za, czy n ie , p ro m ie n io w a n ie id e i B o n h o e f f e r a w k o n te k ś c ie z ja w is k a s e k u la r y z a c ji z a ta c z a w o s ta tn ic h la ta c h co ra z sz e rsz y k r ą g . U w ie lb ia n y je s t p rz e z je d n y c h za s f o rm u ło w a n ie te z o c h rz e ś c ija ń s tw ie o p a r t y m n a w ie rz e , a o d d z ie lo n y m o d re lig ii (re lig io n slo se s C h r is te n tu m ), k r y ty k o w a n y p rz e z in n y c h za to sam o . N ie p r z e s ta je p rz e c ie ż in te re s o w a ć w ie lu ty c h , k tó r y m le ż y n a s e r c u k s z ta łt c h r z e ś c ija ń s tw a w e w sp ó łc z e s n y m św iecie. P o z y c je b ib lio g r a fic z n e n a te m a t o so b y i m y ś li B o n h o e f f e r a , w p r a w d z ie n ie w t a k z a d z iw ia ją c y sposób, j a k o T e i l h a r d z i e d e C h a r d i n , z a c z y n a ją je d n a k w y c h o d z ić p o za o b s z a r ję z y k a n ie m ie c k ie g o czy a n g ie lsk ie g o . W P o ls c e p rz e d e w s z y s tk im d z ię k i w y s iłk o m A n n y M o r a w s k i e j p o s ia d a m y o n im d w ie p o z y c je k s ią ż k o w e (A. M o r a w s k a , C h r z e ś c ija n in w T r z e
c ie j R z e s z y , W a rs z a w a 1970 i D. B o n h o e f f e r , W y b ó r p is m , W a rs z a w a 1970)
o ra z tr o c h ę a r ty k u łó w .
2 n a z w is k ie m B o n h o e f f e r a w ią ż e się często w y s tę p u ją c e u n ieg o m y ś li
