PAMIĘTNIKI. Stanisław a Jana Czarnow skiego. W S P O M N IE N IA z T R Z E C H S T U L E C I XVIII, X IX I XX. T O M. CENA zł. 3.

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

PAMIĘTNIKI

S tan isław a Jana C zarn o w skieg o

W S P O M N IE N IA z T R Z E C H S T U L E C I X VIII, X IX I X X .

JRoznosicielka wody.

T O M I

obejm ujący zeszyty 1— 6

oraz fllbum portretów

S e rja i.

CENA zł. 3.

WARSZAWA SKŁAD GŁÓWNY

w DOMU KSIĄŻKI P O LS K IEJ Plac Trzech Krzyży

W4 8.

1928 r.

http://rcin.org.pl

PAMIĘTNIKI

S tan isław a Jana C za rn o w s k ie g o

W S P O M N IE N IA z T R Z E C H S T U L E C I X V III, X IX i X X .

B R A C IO M S W O IM I K O L E G O M P A M IĘ T N IK I T E I W S P O M N IE N IA

M Ł O D O Ś C I W S P Ó L N I E P R Z E B Y T E J

P O Ś W IĘ C A

A U T O R .

W dodatku Tabela Rodowodu

i Katalog prac Autora.

Czarnowski Eustachy ojciec i syn Stan isław Jan (autofotogram z r. 1900).

W A R S Z A W A . S K Ł A D G Ł Ó W N Y

w K S IĘ G A R N I [G E B E T H N E R A ...

i W O L F F A . 1921 r.

Zeszyt 1.

http://rcin.org.pl

* j t . p . . p

%roc Y Y iilju K ^ x a

Jlobowoh

i x n w s

jaicoltoDatćK^o áwoicft.,í

• v . s i c i c ^ ( k «

7

& w £ a c ^ a ) i j ( ô ^ x i a s p o f c m v r u o m j c f ?

left. ^ 3 a m lç lh i K Ó t v V & m íi u fo ź y fw r. Î9 Z ®

^ I ¿pm o !X « w i

s i a n i a i & < K Y m im K iK o c x n w iJ

<ST(

« ^ t o m U ß x w J - a n . C x a T n í w s f c i * !

^J&vomsfaw.'ùùebxia wsi'Hqfílowiec pob SxKalVmievxem w pow. nmcxowsdm., po i pvteoamu j«j w r.i8Ä^ oMaöt wiCvaAcovm i fomże *ma/rf bewnrvy.

n ^ O Ł c f , l Y Y w x v a s f t X

P o ^wXrlk.wi.

X im a S irs K.'

ÇWî k I qly 1 > 7 \^ H Wii 'Wotlis^w w ÇosknsKi e-m

c/tm ljot jeyo Äona..

W ^ Y t f t K O W i e , í o n o i ,

,

W ^ C t Y l X O W I t .

«5

f a m sîavvW i lo fot

pod Îw o l^ c 2 cJrrUJ n«^^^vw v.

o

£ ^ H «

c

A

y x o i

. *

,*Wac

1

ocAv;^ x -ip ^ R Íc w s i w l i i j ł

w

C jo s ly n s K ie m " .

cnejv :

* >

ptJromcisxeie uvzgfenix

¿ ^ t h e t a & Z K o i w W a v sz a w ic *

© l H i e r o m r a , , p o w i t o w t c c 1 $ 6 V r . e e r y i a r m V 1 w ^ W M J b v u - , - 'S - * . ..

—

‘ e y ü À w ' T C y í v k o v a j í c ^ .

s jX^nacy^bxie&xic

" r 1 b m c v f v I t M a m o c Ç o l ^ i

bvovt'di^vV«. l>i; jifX A 4 j» 4 V

ó i V Y ^ o rv v \ ft Y s Kri ««1 0

.

; polem. iHY*ç<baiK

w v i c j - ^ , r ir r iv V ir ^ • *

¿yiJwiYv,obÿvve%hzl wtejSKv . ,

fdwovYci, u w t^ n À K kro I < 2/1 w«Y&xrvvKó6t\sK-łM, Ctnevy^

,Jckoloisty)co\

^,

v y T V a X ^ x a w iC r,

^ o m < v v v s ^ w l-J e j

,

t / 4 »VYio\ w 7W<5t/t^x < J iY v \ L j p o fV r y i w K r m o o w i t k C fO K « ^ je i\p Y ¿ y

W r t ^ e Ä w o l r r v H i e ^ o m A m v v e ^ .

)^d^sTam?,^ÿ«^xic.lyô\»vXc^tÿ vv ^osîytvbXri e^rv.

k

W tô x « w i& .

Vf O i

—9

i */Í4a/wo»,VV<ioYy«t ^w H^ ^oa ^ ^xcwvj ' ⁱ ^

,JiosTŁKA)v\)i^>l Jjoxçî jej mcfi.;xrn<vrl vy jVa/wxctYi/i ł rmc-sxHcov vo Wrt/’C/ix<*vo»fc',

a

k o

n e xe /yvrvi p<*

vv

^ \ W 4 * 4

w k

.

«ytíiKoTa^, obu^vovle/i w i v j s x V ,

ÍA o y litvł'I^0'sPVa I «vi ty n <*, w 'W a'l** «t/ta/t

\<jö|}mrpi<A,vvVVoiA^x<7vvvie. .

^.

- .

.*<;.• -tt^KVisîôi w WioKiHracI) »vxy m a^ cc^ oi^ m vvKya/Mtawie.

,¿K^mstaAA»,feo|v»vivc w V^a^t^oiwieí..

?Y«mc^ôXKcAjXmcVYTa m Todo vv'Wa/t^Yrtw«©,

Q«/i\a/tAûk; w ' W X m c v t i < ? \ w

y

. I&JS w 6 w \jd ) ^K

y î v o i v u o

J) ÇnÀcv^ovvUKic/Jj.

^Xô5bvômA>K>i -Akxsct mkv, jej HYZ^drnK rxc£biA c^b«xmi*kke.«f0 w7^<VtVL<vvvu.

, « . . . \ / f . . T__ Kf____________X ______ W- r ."“M L

. . ^ y ^ n l o r ú e a o ' C X u C4C4

’r€j ^{L«j m a}

¿ Z o o W o w i i c í s I x ^ à o y

O 'in jw a fo /l kvie^HC^

r

a A A S & t t ï s i a w J a * v J V e f t o m w c e ^ Â & w o K ^ t ’ ¡ y e ù o u t.t Ô Y - w H î n y j ?<»&

' / (i^ /ro d x a t-v u w S h a S jfrW Ϋ ,^ .!^ ynąja t

fcA/viffl Y ^ ^ l^ v r y v i^ ttv ix O r w 11 * T ć k b e li

¿ ^ « v w . v Î y . l^ i J l v it a r r v i o v | Ä * < ü , X m . 3 0 i v > t t 5 T Ä «

- O

- O

iSO 'T o K M j

’« Y r u . I8 5 T 1 V V

* - 4

„ s i . ^ 4 * * i

• 5 - | £ r | t l í

i& * L lJ J

C C - > o <

í 4 i

5 s ? ^ è i ? ¿

J

« w . l í l i f . í m - l ^ o b r . '

8mUja,ur.?3 vi iMÍn-

j « ^ o ¿ o n a ^ X m . ^ O \ V I 8 ? 2 . r .

i xrr.ct'rT«*. w ’t ^ w r r v i e <# ł^ \e o « » f f ll^ r „ + « * m x e

i V \ T í í A y i T £ V W ; w Y . 1 5 l í p o K 1 8 5 ”^/ Y . ; X t n « v r 1 " ^ “1 ejY vC ^ rvi‘(fl I 8 6 w vÍ V O V J I C W V jW Y .Í J I iy v w l ü j p r . , A/frsovri ^ / - jr r v u r t r m " y

vú JC ítlcoicli jó t^ o n e ? v w , h v n iié e jio ^ Y v K ^ r y ^ ,

Í

iolt iw . II s'K v jm ia I

8 5 3

r .,x m .

%1 & \ U c A # ù r \

ISS^feY.witópnie^

to o tk o w a m a w >^5du t/H /ice ko w M Y V , . ^ to o tk o w a m a w ¿ i í 31isK et«^):4 ’ < ---

* A ł i n a , w v . 2 .0 \V f Ô S 8 K x m e v Y ik I J Ï * \%~J&r. vw t ^ i W A - z a ^ i ^ r • ri vî j w i . ^ » i r • u o u »« t « « - - i 1

AÁ pOckowotYłcA w »SlC^ki SKeocÁ no\) •xU iíekevyíY yv.

_ _ ^ j« /n ¡ecxAjáTevw,

wy

, | 2. X 15S^

y

., xmcvtT 2, J W i S^5“-*^

kav

;

^ . vv »/KiéC^OVwic! h w w w poC^VOW íW VU,

X Q t - l l Y m ^ ^ Y . Ö VlTT I î i i v , XłVWMfl«l w l» l« H v 1 b o &y. w (^nátynnv r p ô tk o WÄYl<n w S \m )Iükoic)) p o t) i^ H k c k o w w v i

S p v v w v v v r r I»» »V — » ^ v . I V

nej b r\\\A /!ï %*, ívV, l iS ’í y, o jVcäYj ywA^-xkt«a w> K y a k o w ic ,

/ ^ X k v « l> ío iy » K í< e / X w it5 c « k y y iM < Ä , l'eqo ¿ o n * .

http://rcin.org.pl

p , j / e w j i f

. f - Q

O ^ Í K o T c u j ) OÍ)UkVO\|,€/{ Vvít-jsX/V'.

_SL/

5

W Í € ^ i c x \ í c

4

c

4

J Y o v ^ v ^ J ^ ^ ' W a U v i l ^ / n o i , v u ' W o ^ ' X t f t ^ u í o

; ï / 1^ 5 îf K l m c l-* * — \ n Í 0 !< w » m Î< a M I V \ î rt M /srt « a i i a

_ O y Ą r t ł o n i < a a -

L o ô î i n v p i <a, w V V a / t / b x t f w v i e

.

,

--Q a ^ K V ie î^ w W ioK \K r«<{) p v x

m

m o / f c C j p o f a heij|vrvÍK vg ‘W ćc/t**

cayv

î

■

!flW - f * ;

l^ W l.li^ )W O IC À i X U f t O V i . y i y u í i i r i g n v W j I t t i r n V l R W r ' W ^ K M T V I V "

O ' k ^ v v a / t ' e  . V v i e ^ H c i ^ \ Q ¿ E y g y w c À L x k p i ^ m t w T a m X o ^ o w ' W a / t / i Y d w M e ' .

cvt^a, v v W « 15 i à w i f , xmanXn w y. « svv^eJ) KY»wivuol)Çig<M <iov\«Ki&J).

¿O kyenvknci^líKsariW , jej m-tL/MWfWiK n«{!»vi cpwl>«xm«WK.j» w W oM iaw 'n

< = s r

_ s

rt»

e

> o

Kf £ I»- -

' S ¿ - S i

L J ? J

s ' ^ l t

«j V ! —

£ • * § « *

5 £ 2

^ i r ¿ / t t î r

S î?

£ F

j s I j

Kp- oC ^

¿ .

9

^ T £>

fcïr ?

§ £ > £ « *

- r

-

5

-e J ? V~ i

V I » ? ?

i « w v , v \ V . \ ^ i\ y t Z Y V U i\ l 8 * ^ , X t r O 0 vv n e& y& n I ^ S o '

|3o© îv»vgr<w vu v » S i O l v t/K tfv x /Iv p o ^

« / f l <VYjc* Jx c v K /o rv y V iC9\ ^ c y K ( V Y € ^ y ^ K ^ , ) i Y f I Z r ^ a j t Ą 185*1 Y . ,

¡ x m c t t î ù k w tC ^ A jm ie *#fw\egc>

)¿J1^ r . j t * r n x e p o r / j o w i t i t t i .

Ç y \ \ ' L ^ * V ^ ^ ^ í T < a / v v ; u y . 1 5 lip » « 1 8 Í H I « *jX /m w rft% * 1 y r v f t t v i A 1< 86W V C M S lr t c iv y ^ S ^ O x ir t ilp ? ! . vo K V t le a c k jct/łc-o t/ic?</rv, h v r n à e j î o e ^ v v < v v v \ / ,

» . ~ S R ! £ . „ jjc * ( w/y. 11 S u v p r v i# 1 & 5 ^ r .,x r n » 2,^«sfy<vzoAÍin 15 S^fc v. WJTopmr -

*

j3 0 t k o w « 2 2 s t W ¿ iíS liiK etC ^ )

tÁ ÍÁ e c W v v o V Y Y V t /

j * n n r \ o » , v t v . 2.0 w I& S 8 v , ïm e w ïü * | Ç T x ]% ~ J $ r, v v Ÿ V fo /t*-¿a /w ú ^ Ah'

P*)CH®VV<*/*'1<* v v »S'icil'itKetc^i no^*xHiec< Kew'

6

Trv,

o j n i e c ^ ^ U v w , v w . 1 2 . X 1&S~^ y.f x m iv t T %1 T 7

1

8 ^5~-v»ie/w /j

Q

,

W

»/K icc^ovw it^ K îU W W poc^vo

W f W V U i

\ y Q C. ir v iljr t , WV. ^ViTT I (L

6

w . Xrvi«orîci i/y I n îw n y I î) fi & y. W

& Î lô m X K \ tt

n jpôC.ho w * n < A w S\vs)i»&Koiclj jOo») i/H íp c K o w c y w . /

Np

^—

I Wy. Í 81 & r. ï m .1 ĄOb Y.

/ ¿ S m U j c i ^ y . S

3

v i

1 8 2

.

5

V.

je

« 0

żan«s, fcm

.^>0

W

1 8 9 2

. r.

0»

p J w ^ t y n a ^ m r t Y T n l ú

0 8

v:

Tvv^PU^rS

wm fy t lj

n<i W a Jy n m

i(SVo«n mań(

X 5 T \. V’u ' ^ V ä p v tC - lv t.

i s

M/Y, 1%‘a îv. 0 | i cäVjynnł^-zk"<a yv> K ^ a k o w it-, f J KvoiöiciyiK« t/Hwi»x«k^yÎM«; jego ¿nnn.

™„ç ^ \ f C t o n * v r J t ) w/y. I %îf^ y.,()xieîxic m?Wûjr»îtxw w »/ÜalâiJo/je«^

¿ V^iBlcKûV %

l e c i s z

KCA

j< g O X O VVÄ

,

^ Jo^ M ncA ,xm cw T ix w

yokvo

1^0 S .

} W T yfew g, wy. «a» y. l i í » ^ , YnôcsxKa w K y o ^ c o w î c .

j W i t b l 3 jïw ow T va; v. I %68 jonco^xiecAc. » v x ic w (S 4 ic w 5 x n i& tf.

Q b o c lio w iv r v ^ vV> «51 o î) 1 *\s c pocl *A L itd u iw & m -.

>Jüole-sTowx», Lwo'iíxorw) VJ Y, l f>7l w-ujeclaoiTclo y4meyv|KÀ Clo ł/iv i€ n 0 6 - ^ g Y t S — W x îOJjtStV

^ p W í o ^ X trrvl tvau ,W Y s&éi _y.xm . ÏO l^ r, ^ o /c fo r m < î)y L i+ r v u .

^ ¿ I v e n < a x >Ôofenw«>vôicick xon<?i a m a v ü *

1

û iU )r .

\ ^ S o U > u ^ . . ^ ^ o r y w i i U M j t w . y X

l%T*íjin¿ynieY,^j;¡e^x*rc<«

5

o lc a

p o î) J ^ » t v » c a .

Ó ^ e l a / r M o i X 3 a A k n A ( c i e ^ , j ^ f o ^ror\<n. ' '

f é m

X «y 5 t¿-*>

■ f í ó i ^

4

~

$

î ^ i

* î

. f v j ï O J J "

?

4

Î î ^

2

?

2

S

. « « * > > •

:r>

>r^» « ,‘L p -^ c 00

^

3

^ í ? S

3

E ( t

1

:

* r i - i ,

^ 3 c * * ' “ »• i s

« " S o “ /o > 2

o c l ç E

f - ^ r y 6' < n z 0*?- J

l ) t y r v \ t w

3

\< i r i o l v

X a S l m b K f w l ^ m x á . S ^ é o y .

a

« n e

r W ,

'\\a, i*Y. -^W YeeArvtoi i « b o v. XiVKo:

..

^J

v ^o il¿ v rvî) pot^ -C tm liip n e m ,.

—0 *4 ia / M 0l,M n r. I^ J iC Y T w irt l 8 l»^Y.; m 4€5XK«t w WasYSZOSW^

. ^ pYXJ? J ÍO S T W . >

—- o « ^ r v r » ^ i, w y . vü y, I l ; r wi e ^ s x Kc \ w y v o v y i'io v ís v íis '

V . p v x ^

4

Î ^ j l n e .

« A tv tiv rv v . MYo^foivu Q ifw ie tm Ä i 85"^ v. w txe^rtvic Tovva^xwj/vvoi

Völtvo w ^ îC «e!cc»«k .,

- - ^ I C i Ä Y o i , M v e lte o n / u "I l i p t a ' I B S ô j X i r w W Î ^

lc o Y Í € Í w a l

8

^

5

Yv

Vi l\ I» Q A V*fi / a a L a 1« «y y# î. ^..« *1 A $ j%T. a Mai aa .

3 W i ne i rv tvfvi 4, j ej mo^x

_ p m n c e r v t u y \ ¿

I 7 « q à m H £ d rri -

0 / x a i l u i Vie» H Ä

¹

iił# p

1 8 5

fr.

p o ck o y J X J vv ^vi}łiVŁ%e h en Vv/ oTm fv k v . d t lrnv,W

^yv

)X 0riA^ iiO hnxe&m<n 4 8 i^ y «^rmovvôî?Y^ôv

I JU «Shasxow w wojewedlxHvtLK/ie.Ucxw«An^—.

O j n O A A f j \ ( A

X ^

0

^^ovf¿K/»c)\ X

¿3

0 m ¿vi X e v>; h/vçaî n a PoDlft^vw,

( ^ 4 n n a , i v ÿ î à x ô n a 5 0 e x e n v e a I è é S ’ y, r î v i e s x K c s y O / w i ? « « « ,

fty J y i W Î y f « « ® w l o w f t j L

1 f ó ^

³

z é v \?

5

K Á c^

4

>aov%e.j je j m í^ i, x m cA V Í,

^^6V cB ouY ^) ivy a b xcrn a lâ à ÎM C v n A ci IS Ô Û

yo

I

c

^

w

.

j W i n C

6

TV ^t M/V.I

0

VIII

ń $ J

I V.; itvtlâXK« W'Rx^WWli pOÛ\SîM

1

®W<

Æ o g ^ c v n ., IVro^XA

7

Vÿ \ \ 8 rw« 1 S" 5 9 , JCwiefwV lâêC r. w S 4 kaííx>vvc>u, b f x i? n r v y }pocKovAjcyn^

vy

•^Hiech^Yviej pow¿lar*iet ÎSé'b

yôjc

W / v\Yiu)xon/u 1S 3 (jr.x m c v rf iS 'il» y. w K y ^ ie o w ie , fć(m%4 b oc Ivo w r m w _»

T # f m, . p o W l h A ^ r . 1 1 ~

^ 5 Í?^ V‘« iPeA ^|

⁰

^{^ ^ ^}

⁴

^*Y>iÂiWYoizoniA l8ü6v. w ^ o w fij yv K yaxo vO Íe,

^ n i« la x -n o W o w iK jd H , Jô-SoKoToovyKÀ Janao» jei m a x.xm a Y ? bczKj*ł»vie.

XaÄiwbit»v»H UpertlftiS'Y. ^ 0 ^ X 0 ^ ! UYo^xon^ rá y O r.^ m a Y t^ ^ lí» r. ^ K

yí

X

ko w íg

..

^P avilvn<\,M Y (»)*0iio, l í í l W v i f l ift^ r.y ^ o v v o ta

j ö^xe^VM^VKA ? v * e m ^ * T c v w j * j m a x x m o iv T .

lL lír í * í * ,,t* * i " ? ^ í * í

? '2

ä _ y t l « i f » v v i i < i ,

7

i | i i c

« ) ( \

m < ( x ï m a y r /

,

u , i

^iT

0

I c k * » o w j j b ii^ « w ilc •* ^ ^ c

5

» e ^ a }t A v . f t

^ y ^ v x ^ - x . ^ ^ ç ^ n Y * / f l

AYkottêKeÿ 'bxtf^ xit'A rixin.i ZLoyour« ô Ç o()!fvviJct

S t e b M f t j

>r>ax- J po) m « *>¥t>\ae^iy>V

6

YTv.

•rvwrtwwT l i ’ Â Y t . « ' « « .

^ - -

_ A -\ * . —¿ f « / „ *7T... 1 A . • . “ V . l ^

xmevtT \S à r Ÿ Q k ^,

^s O ÿ p f l l f v v m , ¿ f e f & t i \ t ) > n ą k . j p w « ^ ^ « ^ v y ^ r i v .

—p«Anüiyxe4, wnr.3’0 py <?x?,sT<m». k v¿^ .x i ept

^sk

. wm sim cl

k v c iV i « - r v K C » J h r f n a i e Y S K < k j e g o i o r t a - T b x i e D x i c X V o r a Y v a t . '

Prace archeologiczne

S. J. CZARNO W SK IEG O .

Album przedhistoryczne zabytków ziem polskich i obcych.-lFotograf.je w yk opalisk , narzędzi i naczyń, szczątków kostnych ludzkich" i zw ierzęcych, sch ron isk i m ieszkań jaskiniow ych , siedzib, grodzisk, m ogił, kurhanów, cm entarzysk i t. p., plany, przekroje i m apy topograficzne m iejscow ości przeddziejow ych. W a rsz a w a — K raków , 1906 — 1908, tek X X obejm ujących 200 tab lic 8-ki w. po kop. 50.

Miejscowości przedhistoryczne i zarys m apy p aleetn ologiezn ej porze- eza lew ego W isły od Przem szy do Nidy, odbitka z „W szech św iata“ . W a r­

szaw a, 1905, 8-ka w., str. 10 i m apa, rb . 1.

Jaskinie okolic Ojcowa pod względem topograficzn y m (z m apą). W ar­

szaw a, 1899, 8-ka, str. 13 (odbitka z t. I „S w ia to w ita“ ) cen a rb. 1.

Jaskinia Okopy wielka nad P rądnikiem w okolicy Ojcowa, spraw ozda­

nie z badań paleetnologicznych w 1895— 1898 r., z jed en asto m a tablicam i.

K rak ó w , n ak ład em A kadem ji um iejętności, 1901, 8-ka, str. 42, rb. 1 k, 50.

Wykopalisko monet w Ja sk in i Okopy w ielkiej nad rzek ą Prądnikiem . K raków , 1898, n ak ła d T o w arzystw a num izm atycznego, 8-ka. str. 16, z licz- nemi rysunkam i, rb. 1.

Jaskinia borsucza nad rz e k ą P rąd nik iem zb adan a w latach 1898— 1899.

W arszaw a, 1901, 8-ka, str. 10, z 5 rycinam i w tek ście (odbitka z t. III

„S w ia to w ita“ ) rb. 1.

Schroniska na Górze Okopy nad rz ek ą P rąd nik iem pod Ojcowem, spraw ozdan ie z b ad ań w r. 1898—1899, z 5 tab licam i. K rakó w , nakładem A k ad em ji um iejętności, 1902, 8-ka, str. 16, rb. 1.

Jaskinia górna w Okopach na ¡lewym brzegu rzeki P rąd n ik a, sp r a ­ w ozdanie z badan w r. 1898— 1899, z 8 tab lica m i rycin. W arszaw a, 1902, 8 -k a str. 22 (odbitka z „P am iętn ik a fizjograficznego“) rb 1.

Grodzisko na garze Okopy nad rzek ą P rądnikiem pod Ojcowem, z 2 t a ­ b licam i rysunków . K raków , 1902, 4-ka, str. 14 (odb itk a z „W iadom ości num izm atyczno-aroheologicznych“ ) rb. 1.

Czaszka z jaskini Oborzysko wielkie na lewym brzegu P rąd n ik a pod Ojcow em , spraw ozdanie z 2 rysunkam i. W arszaw a, 1903, 8-ka, str. 6 (od­

b itk a z t. V „S w ia to w ita “) kop. 50.

Jaskinie wąwozu Korytanji nad rz e k ą P rąd nik iem pod Ojcowem, zb a­

d a ł pod w zględem archeologicznym i o p isa ł.., z 7 tab licam i. W dodatku:

C zaszk a w ykopana przez p. S. J . C zarnow skiego w Ja sk in i dużej (potrójnej) w w ąw ozie K orytan ji, b ad a ł i o p isał pod w zględem antropologicznym K . Stołyhw o. K rak ó w , n ak ład em A k ad em ji um iejętności, 1904, 8-ka, str.

29 i V II tab lic, rb. 1.

http://rcin.org.pl

Jaskinie i schroniska na Górze smardzewskiej na lewym brzegu P r ą d ­ nika pod Ojcowem, spraw ozdanie z badań w r. 1899. W arszaw a, 1964.

8-ka, str. 24 (o d b itk a ,z t. X V III „P am iętn ik a fizjograficznego“) z planem sytuacyjnym i 4 planam i a przekrojam i ja sk iń , rb. 1.

Jaskinie okolic Ojcowa (na G órze Okopy) z planem topograficznym i 7 w idokam i fotodrukow em i, „W ędro w iec“ 1901 nr. 9 i 10. W arszaw a, fol.

Fotografje wnętrza jaskiń Ojcowa. „T ygodnik ilustrow any“ 1905, nr. 41, str. 765, z fotodrukam i w nętrza ja sk iń Łokietkow ej i Ciem nej, W arszaw a.

Jaskinia przy Krakowskiej bramie pod Ojcowem z w idokiem, planem i 2 przekrojam i geologicznem i, w tygodniku „N a o k o ło Ś w ia ta “ , 1903, nr. 48, str. 755—757. W arszaw a, 4-ka.

Czaszki jaskiniowe z okolic rzek i Prądnika, „W szech św iat“ , 1903, nr. 5, str. 73— 75, z 3 fotodrukam i.

Paleolit na zboczu Góry sm ardzew skiej na lewym brzegu P rądnika pod Ojcowom, z 2 rycinam i i 2 tablicam i, spraw ozdan ie. Lwrów „K osm os“ , .1906, 8-ka, str. 16.

Zygmunt Zaborowski (życiorys .z portretem ) „Tygodnik ilu strow an y “ 1901, nr. 11, str. 208. W arszaw a.

Wykopaliska Miechowskie (w gubernji kieleck iej) spraw ozdanie z b a ­ dań paleoetnologicznych w r. 1897— 1905 (z 9 tablicam i). K rak ó w , n a k ła ­ dem A k ad em ji um iejętności, 1907, 8-ka, str. 24, z planem w tek ście i 9 tablicam i.

Bibljografja archeologji przedhistorycznej polsk iej i P o lsk i dotyczącej.

W arszaw a, 1907 „Św iń tow it“ , t. V II, 8-ka, str, 25.

P ra c e historyczne i inne tegoż au tora;

0 giełdzie i czynnościach giełdow ych , ze stan ow isk a ekonom iki i p r a ­ wa handlow ego. W arszaw a, 1870, kop. 50.

Rys historji księgarstwa, przyczynek do dziejów ośw iaty, W arszaw a,

¡880, kop. 50.

Historja handlu pow szechnego, z dodatkiem o handlu i przem yśle w P olsce i llo sji. W arszaw a, 1881, rb. 1.

Cyw ilizacja i żydzi, szk ic historyczny. K rak ó w , 1884, kop. 50.

Szkice z wędrówki po ziem iach ’ słow iańsk ich . K raków , 1884, kop. 50.

Postępy literatu ry periodycznej, studjum z dziejów prasy, z m apą i 8 tab elam i statystycznem i. W a rszaw a, 1886, rb. 1.

Literatu ra perjodyczna i je j rozw ój (z m ap ą i 8 tab elam i statysty- cznem i). K rak ó w , 1892— 1895, 2 tomy w 8-ce, I str. 152, II str. 486, rb. 5.

Dziennikarstwo sło w ia ń sk ie i polsk ie. K rak ó w , 1895,8-ka, str. 200, rb. 2.

Rocznik literacki w arszaw ski pośw ięcony literatu rze, b ib lio g ra fji, ośw iacie i k sięgarstw u . W arszaw a, 1871—1880, tomów 10, po rb. 1.

S. j. Czarnowski

http://rcin.org.pl

Wiedza to potęga! PROSPEKT. U c z się i p r a c u j!

s ło w ia ń s k ie i p olskie

E n c y k l o p e d j a I l u s t r o w a n a

jNatĄa w obrazach. "podręcznik sam okształcenia.

N IE B O i ZIEMIA.

Wszechświat, w id o k i ciał niebieskich (Astronomja).

Ziemia, widoki gór, rzek, miast i t. p. (Geografja).

Minerały, skały, skam ieniałości (Geologja i MineraJogja).

Rośliny, ich budowa, życie i rozpostarcie (Botanika).

Zwierzęta, icli budowa, rozwój, zwyczaje (Zoologja).

Człowiek, an a to m ja i flzjologja (Antropologja).

Ludy, rasy, ubiory, zwyczaje (Etnografja).

Rolnictwo, przemysł, handel (Teclmologja).

Religja. świątynie, obrzędy (TeologiaJ.

Sztuka, p o rtre ty arty stó w , kopje dzieł (E stetyka)

Literatura, p o r tr e ty pisarzów, podobizny (Piśmiennictwo).

Historja, pomniki, portrety, starożytności (Dzieje).

—-

PAMIĘTNIKI

S tan isław a Jana C zarn o w skieg o

W S P O M N IE N IA z T R Z E C H S T U L E C I X V III, X IX i X X .

B R A C IO M S W O IM I K O L E G O M P A M IĘ T N IK I T E I W S P O M N IE N IA

M Ł O D O Ś C I W S P Ó L N I E P R Z E B Y T E J

P O Ś W IĘ C A A U T O R .

W dodatku Tabela Rodowodu

I Katalog prac Autora.

I N S T Y T U T ...

B A D A K l i . I T Ę C n < ! C H PAN

b i b l i o t e k a 00-33U W a rsz a w a , ul. N o w y św iat 72

Tel, 26-68-63 W A R S Z A W A .

S K Ł A D G Ł Ó W N Y w K S IĘ G A R N I G E B E T H N E R A ...

i W O L F F A . 1921 r.

Zeszyt 1.

http://rcin.org.pl

Odbito w tłoczni p. f. „st. Św iecki“ w Kielcach w małej ilości egzemplarzy.

P R Z E D M O W A .

W cichy sam otny wieczór, w śród szu m u wichru p o starych drzew ach, na przed ziw n ym p rzyrzą d zie pam ięci i wyobraźni, ja k b y na k liszy fo to g r a fic z n e j wywołane, w ystępują wspomnienia

lat u b ie g ły c h___

W spom nienia pierw szych lat dziecięcych, czasów szkolnych, uniw ersyteckich, m łodzieńczych, wieku dojrza łego i schyłku żyw ota.

O ddaw na zbierałem się utrwalić te o b ra zy m inionej p rze­

szło ści — czas sch odził na pracach pilniejszych. N a schyłku życia dopiero zacząłem kreślić za rysy mych wspomnień.

Z a żyw ota prad ziadów naszych, w końcu X V III stulecia g a sły ostatnie prom ienie m ajestatu R zec zyp o sp o lite j Polskiej.

W boju nierów nym legły mężne za stęp y w odza narodu K ościuszki.

P otop f a l zaborczych p o tęg W schodu za la ł k ra j n a sz cały aż po brzegi W isły Jednocześnie na Z a ch o d zie E urop y hucza ły

wulkaniczne w ybuchy W ielkiej Rewolucji. R o sła nowa p o tę g a ! D ziadow ie nasi w X I X wieku widzieli w spaniały pochód zw ycięzkich legjonów Napoleona W ielkiego, pogrom naszych z a ­ borców. O ddychali wolnością odrodzonego K rólestwa Polskiego, a ż do utra ty sw obód politycznych po krw aw ej wojnie 1831 r.

O jcow ie nasi i bracia w ponow nej walce 1863 roku przele­

wali krew z a wolność, niestety napróżno!

M im o tych klęsk i niepowodzeń wojennych, naród po lski nie p rze sta ł ro zra sta ć się bujnie, pracow ać wytrwale, niosąc wysoko szta n d a r sw ego duchowego rozw oju.

I zn ó w z początkiem X X wieku zahuczała olbrzym ia burza w alki mocarnych potęg w Europie, a wśród chmur czarnych z a ­ świtała zo rza odrodzenia wolnego P aństw a P o lskieg o !

http://rcin.org.pl

W śród tego wspaniałego pochodu w ydarzeń dziejowych epoki now ożytnej, w cichych dworach wiejskich i gw arnych m iastach P olski, pulsow ało życie licznych rodzin zw ią za n e ściśle z życiem narodu.

Wobec tego w spom nienia osobiste m ają za w sze znaczenie ogólniejsze.

Stanisław Jan Czarnowski.

W n o w y ro k 1917 w K ielcach .

W S T Ę P .

Urodzony w Staszo w ie, w ziemi sandomierskiej nad górną Wisłą, w burzliwym roku 1847, lata dziecięce i cz asy szkolne spędziłem w domu rodziców, w ziemi krakowskiej, w stronach rodzinnych matki mojej: w Miechowie, potem w Stopnicy i w Kielcach, gdzie ukończyłem gimnazjum, p o d c zas powstania, w roku 1864.

Ojciec mój rodem z M azow sza, dawny warszawianin, o d ­ wiózł mię na uniwersytet do Warszawy, gdzie wstąpiłem do Szkoły G łów nej; najprzód na wydział przyrodniczy w r. 1864, następnie na prawny w latach 1865 — 69, i otrzymałem dyplom magistra praw i administracji z Uniwersytetu w arszaw skiego.

W stąpiwszy potem w szeregi adw okatury w arszaw skiej, mało jej się oddaw ałem , natomiast pośw ięciłem się całkow icie dziennikarstwu, w ydaw nictw u i księgarstw u, w celu szerokiej p ro p agan d y ośw iatowej w całym kraju.

W r. 1882 odbyłem podróż na W schód południowy przez:

Czechy, Austrję, Węgry, Serbję, Rtimunję, Bułgarję, T urcję i Grecję do Azji mniejszej i Afryki północnej, a z powrotem przez Włochy i Wiedeń do Polski.

Następnie w początku roku 1884 udałem się w drugą podróż d a lsz ą na Zachód: przez Austrję, Niemcy południowe, Szw ajcarję i Włochy północne do Francji. Przebywszy czas dłuż­

szy w Nicei, gdzie urządziłem w ystaw ę dziennikarstw a w szech­

światow ą, potem zwiedziłem: Piemont, S ab au d ję , S zw ajcarję za­

chodnią, Niemcy, Holandję, B elgję i Anglję, sk ą d przez Francję wróciłem znów do Nicei, a wreszcie przez Włochy północne i Austrję do kraju w r. 1885.

Po krótkim pobycie w W arszawie, udałem się przez Ukrainę i O d e ssę na kilka lat do Konstantynopola, gdzie z m aterjałów dawniej zebranych, opracowałem główne moje dzieło, dw utom o­

we dzieje pow szechne dziennikarstwa, p. t. „Literatura perjo- dyczna i jej rozw ój“ , wydane w Krakowie w latach 1892 do 1895.

Powróciw szy do kraju, osiadłem ponownie w stronach ro­

dzinnych, w ziemi krakowskiej w Miechowie. W jeg o okolicach, a głównie w pobliskich jaskiniach Ojcowa, jako członek w spó ł­

http://rcin.org.pl

pracownik komisji antropologicznej Akademji umiejętności kra­

kowskiej i Towarzystwa naukow ego w arszaw skiego, oraz komisji fizjograficznej Polskiego T ow arzystw a krajoznawczego, zająłem się poszukiw aniem i badaniem prastarych naszych zabytków przeddziejowych, o g łasz ając drukiem liczne spraw ozdania i prace z tej dziedziny w czaso pism ach naukowych. Wreszcie w r. 1909 rozpocząłem w łasne wydawnictwo p. t. „P o lska przedhistoryczna“, ilustrowane fotodrukami, planami i mapami okolic badanych.

T r e ś ć „ P a m iętn ik ó w “:

Przedmowa. — Wstęp.

R odow ód familji Czarnowskich (herbu Ł a d a ) i rodzin z nią spokrewnionych.

I. Mój ojciec i je go rodzina.

II. M atka moja i jej rodzina.

III. L ata dziecięce moje w Staszowie, Miechowie i S to p ­ nicy (r. 1847 — 1856), rzeź galicy jska i w ojna węgierska.

VI. Lata szkolne w Kielcach (1856 — 1864 r.) wojna w ło sk a i pow stanie styczniowe, Wiktor Hugo.

V. Lata uniwersyteckie w Szkole Głównej w W arsza­

wie (1864 — 1869 r.) Supiński, Büchner, Buckie.

VI. W ydawnictwa moje i aplikacja s ą d o w a w W arsz a ­ wie (1869 — 1873 r.), wojna frnacusko-niemiecka.

VII. K sięgarnia kolportacyjna w W arszaw ie (1874 — 1880 r.), w ojna bałkańska, Włodzimierz S pasow icz.

VIII. Czytelnia publiczna w W arszaw ie i I-sza podróż na W schód południowy (1881 — 1883 r.) w ojna egipska.

IX. Podróż na Zachód i pobyt w Nicei, (1884 — 1885 r.).

X. Pobyt w Konstantynopolu (1886 — 1890 r.).

XL Powrót do W arszaw y (1890 — 1894 r.).

XII. Pobyt w Miechowie i Ojcowie (1895 — 1917), wiel­

ka w ojna europejska.

XIII. Pobyt w Kielcach (1918 — 1920 r.), oswobodzenie i n iepodległość Polski.

XIV. Zakończenie. Marzenia niespełnione.

M ój o jc ie c i jeg o rodzina.

Ojciec mój E u stach y Czarnowski urodził się we wsi Kąty, w powiecie gostyńskim, gubernji warszawskiej, dnia 25 marca 1818 roku, zmarł 17 listopada 1906 r. w Miechowie, gdzie s p o ­ czywa w grobie familijnym.

Rodzinna w ieś Kąty leży w dolinie rzeczki Skrwy, która przepływa przez pow iat gostyński i w p ad a do Wisły wpobliżu wsi Soczewki, poniżej Płocka. Kąty należą do parafji Pacyny, wsi sąsiedniej, odległe są od najbliższej stacji Pniewo kolei bydgoskiej i stacji pocztowej w miasteczku Żychlinie około 2 mile. Okolica to rolnicza, a głównem jej bogactw em jest roz­

legła upraw a buraków dla wielkich cukrowni pobliskich w M o­

delu i innych.

Ojciec mój pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Ł a d a s k ład a ją c e g o się z tarczy, na której polu czerwonem wpośrodku p odk ow a żelazna z krzyżem złotym równoram iennym u góry, po obu jej stronach dwie strzały, a u dołu dwie trąbki my­

śliw skie; nad tarczą hełm żelazny z koroną złotą szlachecką, w niej pół lwa złotego dzierży miecz żelazny.

W pośród dokumentów rodzinnych m ego ojca napotkałem św iadectw o Heroldji Królestwa Polskiego nr. 2613 (dziennika głów nego nr. 4933 Księgi litera C nr. kolejny 144) które brzmi dosłownie: „Z mocy artykułów 51 i 60 Praw a o szlachectwie w Królestwie Polskiem zap ad łego w r. 1836, rozpoznaw szy d o ­ wody złożone przez Pana C zarnow skiego E u stach ego Antoniego Józefa trzech imion i uznawszy takowe za dostateczne, na z a s a ­

dzie decyzji Rady Stanu oznajmionej przez w ypis z protokułu posiedzenia z dnia 11/23 lipca roku 1838 opinję Heroldji za­

twierdzający, udziela niniejsze świadectw o, jako Pan Czarnowski Eustachy Antoni Józef, herbu Ł a d a , jest szlachcicem Królestwa Polskiego wraz z potomstwem prawem płci obojej w kraju za­

mieszkałem lub z dozwolenia rządu w Rosji albo za granicą przebyw ającem . W skutek czego Pan Czarnow ski Eustachy An­

toni wpisanym być może do K sią g szlachty dziedzicznej, która nabyła tego stanu przed ogłoszeniem wyżej wymienionego prawa.

O tem D ep u tac ja szlachecka Gubernji mazowieckiej stosowne

http://rcin.org.pl

zawiadom ienie otrzymała. Ś w iadectw o niniejsze z podpisem prezesa i dyrektora kancclarji Heroldji, opatrzone jej pieczęcią, w ydane zostaje Panu Czarnow skiem u Eustachemu Antoniemu Józefowi. Działo się w W arszawie na posiedzeniu dnia 3/15 sty­

cznia roku 1839. Członek Rady Stanu Królestwa Prezes Heroldji (p o d p isa n o ) Aleksander Hrabia Colonna Walewski, — Członek Heroldji Dyrektor k a n c e la rji'(p o d p isa n o ) Jan Chyliczkow ski“ .

Na pieczęci, ob ok podpisó w powyższych, orzeł dwugłowy rosyjski z orłem białym na tarczy pod koroną .królew ską, na piersiach, z napisem w otoku: Heroldja Królestwa Polskiego.

T ak iż herb Państw a u góry ś w iad e ctw a czyli dyplomu owego na papierze formatu foljo W narożnikach tegoż cyfry M I c e s a ­ rza M ikołaja I. Po obu stronach rysunki drukowane przedsta­

w iające go d ła rycerskie: zbroje, hełmy, broń i t. p.; u dołu em­

blematy nauki, sztuki, rolnictwa, przemysłu i handlu z herbem Ł a d a kolorowanym wpośrodku.

Na szafie obejm ującej księgozbiór domowy ojca m ego stała szkatuła drewniana, okuta żelazem czarno pom alowa, z zamkiem sztucznym. W niej zachow any był wielki foljał starych „D o k u ­ mentów rodzinnych“ datujących się od końca wieku XVIII aż do połow y zeszłego X lX -go.

Po uporządkow aniu przeze mnie i spisaniu owych rękopi­

sów, okazało się że foljał ów ob ejm ow ał przeszło 200 numerów różnych aktów urzędowych i zapisek prywatnych, przeważnie arkuszow ych i półarkuszow ych; niektóre nawet po parę i kilka arkuszy, albo też stanowiących tylko kartki pomniejsze.

N ajstarszy dokument był tu z r. 1653, z czasó w panow ania króla Ja n a Kazimierza, mianowicie metryka Przesław a z Kątów, w kopji łacińskiej z r. 1724. Dokum ent ostatni tegoż foljału, odezw a p isarza trybunału cywilnego gubernji w arszawskiej, n osił datę 1850 r.

Pod sznurem op asu jący m ów stary foljał Dokumentów za­

tknięty był na wierzchu, złożony w formie listu z roku 1790, z wielką czerwoną pieczęcią lakową króla S tan isław a Augusta ark u sz papieru z ad resem : „Urodzonemu Posłowi Naszemu wiernie Nam miłemu — do IMP. W alentego C z a rn o w sk ie g o “ (d ziad k a m ojego).

Podtem leżał półarkusz papieru zźółkłego bez daty, z za­

p is k ą ro d o w o d o w ą moich dziadków, z adn o tacją n astępu jącą:

„Fo rm a wywodu szlach ectw a podług Uniwersału produ ko­

w an eg o . G dy się kto czysto wywiedzie T ranzakcjam i, to wolne dob ra je g o od wszelkich kontrybucjów — a jeżeli nie wywiedzie się, to je go dobra pójd ą pod konfiskację C e s a r z a “ .

Z drugiej strony ow ego półarkusza był rodow ód przodków w stępnych dziadka m ego W alentego Czarnow skiego, aż do trze­

ciego pokolenia w górę, podany przeze mnie na czele tabeli ogólnej „R o d o w ó d familji C zarn ow skich “ na końcu zeszytu ni­

- 9 —

Rodzice ojca mego a moi dziadkowie ojczyści Walenty Czarnow ski i Domicela z Cybulskich, zamieszkali w majątku swym rodzinnym Kąty, opisanym powyżej, mieli czterech synów i trzy córki:

Z synów n ajstarszy był Marceli, drugi Franciszek, trzeci Ignacy, wreszcie najmłodczy mój ojciec. Córki Antonina, Józefa i M arja (zob. tabelę „ R o d o w o d u “ ).

W pobliżu Kątów we wsi W aliszewie m ieszkał krewny dziadka Kaźmierz Czarnow ski, żonaty z G órską, z którą miał dwuch synów : Wiktora i Józefa oraz córkę Emilję. Z tą kuzynką ożenił się najstarszy brat ojca a mój stryj Marceli, człowiek zacności wielkiej i praw ego charakteru. Po śmierci dziadków objął on opiekę iście o jcow sk ą nad wszystkiem rodzeństwem swojem, a głównie nad moim ojcem, jako najmłodszym bratem nieletnim.

Stryj Ignacy ożeniony z M arją G oldm anów ną, córką brata biskupa san d o m iersk ie go G oldm ana, ob jął majątek rodzinny Kąty i tam w zorow o g o spodarow ał.

Stryj Franciszek, ożeniony z Liberadzką, przeniósł się do W arszaw y jako urzędnik na stałe mieszkanie.

Stryj Marceli zamieszkał także w W arszaw ie, gdzie jako prawnik, b. audytor w ojsk polskich, w stąpił do urzędowania i zo stał w końcu ra d c ą Prokuratorji Królestwa Polskiego.

Stryjenka Antonina wyszła za mąż za Norberta Wieszczyc- kiego, dzierżawcę w si M azow sze.

Stryjenka Józefa wyszła za mąż za Izydora Żochow skiego, obyw atela ze wsi R ak ow a w sąsiedztw ie Kątów.

Stryjenka M arja wreszcie, trzecia córka dziadków, wyszła za A leksandra O b ręb sk iego urzędnika rządu gub ernialnego w W arszawie.

Rodzinę ojca m ego i rodzeństwo stryjeczne poznałem o s o ­ biście bliżej dopiero za moich czasó w uniwersyteckich, gdy w lecie 1864 roku w stąpiłem do Szkoły Głównej w W arszaw ie i odwiedziłem rodzinną w ieś Kąty w G ostyńskiem . Dla tego moje w spom nienia dotyczące rodziny ojca pozostaw ię do opisu moich lat uniwersyteckich spędzonych w W arszaw ie.

Ojciec mój, po utracie rodziców w ósmym roku sw eg o życia, przybywszy do W arszaw y z opiekunem swoim bratem najstarszym a moim stryjerp Marcelim, m ając lat 10 w r. 1828 w stąpił do gimnazjum (na Lesznie) które ukończył w r. 1837, p od dyrekcją Je n a Nep. K arw ow skiego, z patęntem z oddziału filologicznego klasy VIII-ej.

Pomiędzy książkam i bibljoteki domowej ojca m ego napot­

kałem je go nagrodę z klasy 1-ej p. n. „ S z tu k a ogrodnicza czyli o ogrodnictw ie“ (w ydana w Krakowie w r. 1819 w drukarni Jó ze fa M ateckiego, w 8-ce str. nieliczbowanych 22, z przed-

http://rcin.org.pl

— 10 —

m ow ą i treścią, oraz 347 str. tekstu, na papierze szarym dość lichym, w opraw ie bardzo skromnej w papier czerwony na tek­

turze). Na karcie przed tytułem napis: „N agrod a wzorowych o b yczajó w i ciągłej pilności przyznana Czarnow skiem u E usta- chjuszowi, uczniowi ki. pierwszej Szkoły wojewódzkiej, na p o ­ pisie publicznym dnia 25 lipca 1829 r. oddana, (p od p is w ła sn o ­ ręczny) Dziekoński Rektor*.

Krom tego między innemi książkami ojca z czasó w szkol­

nych napotkałem duże dzieło je g o późniejszego profesora Ja n a S zw ajn ica „Historja narodu rzym sk iego“ , z w łasnoręczną dedy­

k a c ją autora memu ojcu jako sw em u uczniowi.

S ta r a broszura przechow ana w bibliotece ojca (odbita na sześciu kartach nieliczbowanych, formatu 4-ki, w r. 1837, w d r u ­ karni pod firmą J. W ęckiego w W arszaw ie „za pozwoleniem cenzury rz ąd o w e j“ ), nosi długi tytuł: „Akt uroczysty zakoń cze­

nia rocznego biegu nauk w gim nazjum w arszaw skiem , przy ulicy Leszno, odbędzie się dnia 17 29 lipca 1837 roku w wiel­

kiej sali P ałacu Kazim ierow skiego, na który W ładze* rządowe, rodziców i opiekunów uczącej się młodzieży Jan Nep. K arw o w ­ ski dyrektor tegoż gim nazjum z a p r a s z a “ .

B ro szu ra wymieniona, po krótkim wstępie w rodzaju odezwy w tonie wielce urzędowo-lojalnym, obejm uje porządek owego aktu uro czystego następu jący:

„D n ia 17/29 b. m. (lipca 1837 r.) zgromadzenie nauczy­

cielsk ie i uczniowie gimnazjum, po wysłuchaniu mszy świętej, przybędą do wielkiej sali P ałacu Kazimirowskiego. O godzinie 10 dyrektor otworzy akt uroczysty stosow nem przemówieniem, p o ­ czerń przystąpią do czytania pism w łasnych:

1. P rofesor literatury łacińskiej i greckiej, tudzież prawa, Ja n S zw ajn ic: „Krótki rys historji E tru sk ó w “ .

2. Profesor nauk przyrodzonych i technicznych Teofil Ry­

bicki: „O cieple wewnętrznem ziemi*.

„N astępn ie uczniowie czytać b ę d ą w łasn e w ypracow ania w różnych językach i deklam ow ać rozmaite wyimki z autorów.

„P o czem inspektor odczyta listę uczniów otrzymujących pro m o c ję do klas wyższych, a dyrektor imiona i nazwiska u c z ­ niów zasłu gu jących na nagrody i listy pochwalne, które rozdane z o stan ą przez J. W -go Dyrektora g łó w n e go Komisji rządowej s p r a w wewnętrznych duchownych i o św iecenia publicznego.

„N ao state k uczniowie klasy VIII-ej, którzy ukończyli z k o ­ rzyścią cały bieg nauk w gim nazjum przepisanych, odbiorą pa- tenta z rąk tegoż J. W -go Dyrektora g łó w n e g o “ .

G im nazju m na Lesznie, poczy n ając od klasy Vl-ej, miało d w a o so b n e oddziały: techniczny i filologiczny. Ten ostatni ukończył mój ojciec otrzym awszy patent z klasy Vlll-ej z 10

— l i ­

po ukończeniu gim nazjalnego kursu nauk i prawa, ojciec w stąpił dnia 3 m arca 1838 r. do sądow nictw a krajow ego jako aplikant przy T rybunale cywilnym w W arsz aw ie *).

Po złożeniu w yższego egzaminu prawniczego, przeznaczony został 26 lipca 1843 r. na podpisarza sądu pokoju w Miechowie, gdzie 18 października 1845 roku w stąpił w związek małżeński z Emilją Piątkowską, córką ów cze sne go naczelnika powiatu miechow skiego (zob. tabelę „R odow o du familji Czarnowskich i rodzin z nią spokrew nionych“ dołączoną na końcu).

W tymże roku 1845 dnia 9 kwietnia ojciec mój mianowany został pisarzem sąd u pokoju w Staszo w ie gdzie, jak to już na w stępie nadmieniłem, ja na św iat przyszedłem 14 maja 1847 r.

N iedługo potem rodzice moi powrócili do Miechowa, d o ­ kąd ojciec naznaczony został na p o d sę d k a sąd u pokoju 15 li­

s to p a d a 1847 r. Tu pierwszy po mnie mój brat Jarosław ek, uro­

dzony dnia 19 stycznia 1849 roku, zmarł w dziecięcym wieku 3 0 września 1850 r. i pochowany został w grobie rodzinnym obok prababk i naszej Anny Godeffroy (zmarłej 1 września 1845 r.) przy kościółku św. Barbary we wsi S ied lisk a pod Miechowem, jak o tern św iadczy m armurowa płyta g ro b o w a położona tamże przez moich rodziców.

Dnia 23 lipca 1850 r. ojciec przeniesiony został na p o d ­ s ęd k a sąd u pokoju do Stopnicy, a zarazem wyznaczony na członka rady opiekuńczej dobroczynności w powiecie stopnic- kim od 20 czerwca 1851 r. W Stopnicy nabył ojciec dom par­

terowy nr. 48 na skraju wschodniej części miasta przy drodze do m. O leśnicy położonej, z obszernym ogrodem , który z wieł- kiem zamiłowaniem doprow adił do wysokiej kultury, chodując wyborne winogrona, morele, brzoskwinie, mirabele, derenie, truskawki, szparagi i t. p. oraz prześliczne kwietniki przed oknami domu. W Stopnicy przyszli na św iat: pierw sza siostra m oja M arja urodzona 12 maja 1851 r. i brat W ładysław uro­

dzony 15 lipca 1852 r. Natom iast zmarła dnia 27 stycznia 1856 roku w dziecięcym wieku dwuletnia siostrzyczk a Z ó sia (u ro ­ dzona 11 sierpnia 1853 r.) przewieziona i pocho w ana obok zm arłego poprzednio braciszka Sław cia, w grobie rodzinnym przy kościółku św. Barbary pod Miechowem.

W r. 1856 dnia 9 marca ojciec został przeniesiony do peł­

nienia obow iązków a se so ra trybunału cywilnego w Kielcach, które w ó w czas były małem miastem pow iatow em z ludnością około 5000. Dnia 14 listopada 1859 roku zatwierdzono ojca w urzędzie a se s o r a z podwyższeniem płacy z dniem 1 stycznia 1860 r. do rubli 575.

*) Daty i szeżegóły przytoczone w dalszym ciągu, dotyczące urzę­

dow ania ojca mego w sądow nictw ie, zaczerpnięte są z dokumentu za­

tytułow anego „A te stat“ , w ydanego ojcu przy w yjściu ze służby sądowej do em erytury w dniu 31 grudnia 1878 r., przez prezesa Izby sądow ej w arszaw skiej Gerarda, i z teki Akt osobistych ojca mego,_

http://rcin.org.pl

— 12 —-

W Kielcach z rodzeństwa m ego przybyli na świat: siostra Anna urodzona 20 kwietnia 1858 r., brat Mieczysław urodzony 12 października 1859 r., oraz siostrzyczka Em ilja ur. ⁹ sierpnia 1861 r., a zmarła w siódmym roku życia, we wsi Charsznicy u dziadków naszych w lutym 1868 r. W Kielcach też brat W ła­

d ysław (urodzony w Stopnicy 15 lipca 1852 r.) zmarł 27 gru­

dnia 1861 r., jako 10-letni uczeń początkujący, gdy ja kończy­

łem gim nazjum tam eczne p o d c za s pow stania.

Pod koniec u p a d a ją c e g o już pow stania ojciec mój, podczas u rzędow ania sw e g o w Kielcach na początku 1864 roku, został areszto w any,«o ddany pod sąd wojenny i osadzony w więzieniu politycznem w Radomiu, gdzie mój dziadek a teść ojca Win­

centy Piątkowski był nakrótko przedtem gubernatorem cywilnym za rządów m argrabiego W ielopolskiego. Po usilnych staraniach matki mojej i dziadka, ojciec w niedługim czasie został uwol­

niony na rozkaz gubernatora w ojennego generała Belgarda.

W tymże roku 1864 dnia 1 m arca ojciec został m ianowany prezydującym sądu p o p raw czego w Chęcinach niedaleko od

Kielc (z p łac ą roczną 825 rubli).

W r. 1868 przeznaczony został do c zaso w eg o zasiad an ia w sądzie kryminalnym kieleckim jako sędzia z tą sam ą płacą.

W d. 28 maja 1869 r. został ojciec mianowany sęd zią try­

b u n ału cyw ilnego w Lublinie (z p łac ą rb. 750 i dodatkiem rb. 75 rocznie). Wkrótce potem 25 października 1870 r. wyznaczony zo stał na prezy dującego w wydziale hipotecznym trybunału lu­

b e lsk iego (z dodatkiem do pensji 90 rb. rocznie).

W r. 1871 od 12 grudnia ojciec został przeznaczony do pełnienia obow iązków sędziego trybunału cywilnego w W ar­

szaw ie z tąż sa m ą co poprzednio płacą rb. 750 z dodatkiem rb. 9 0 rocznie do o so b y przywiązanym na mocy postanow ienia -namiestnika w Królestwie Polskiem z dnia 25 listopada 1875 r.

D nia 11 kwietnia w n a g io d ę z a słu g otrzymał ojciec order św.

.Stanisław a kl. 11, a dnia 22 w rześnia t. r. stałą płacę roczną rb. 900. W roku 1875 dnia 18 lutego m ianow any został prezy­

dującym w wydziale hipotecznym trybunału w arszaw sk ieg o {z dodatkiem do stałej pensji rb. 150 rocznie).

N ak on iec w d. 29 lutego 1876 r. naznaczono ojca na sę­

dziego S ąd u apelacy jn ego Królęstwa P o lskiego z płac ą p oprzed­

nio pobieraną.

W sku tek zap ro w ad ze n ia reformy sąd o w nictw a w Królestwie Polskiem , gdy ojciec nie przyjął propozycji senatora G erarda przejśc ia do P ete rsb u rga na członka Senatu, wyznaczono ojcu na mocy rozporządzenia ministra spraw ie d liw ości z dnia 18-go sierpnia 1876 r. p o ło w ę płacy ostatnio pobieranej lćcz tyiko przez dwa lata, licząc od 1/13 lipca 1876 r. W obec tego od 1/13 lipca 1878 roku zaetatow a p ła c a przestała być w ydaw an a ii ojcięc za służbę sw ą yy sądow nictw ie przez lat 34 otrzymał'

W edług atestatu czyli świadectwa urzędowego (z którego daty powyższe w ypisałem ) w ydanego 31 grudnia 1878 r. przez senatora G erarda jako prezesa Izby sądownej w arszawskiej, wpro­

w ad zające g o reformę sądow nictw a w Królestwie Polskiem, ojciec mój „nie był w pochodach przeciw nieprzyjacielowi, ani k ara­

nym, ani też pod śledztwem; również nie był zawieszonym w czynnościach urzędowych; z urlopów korzystał w r. 1855 miesiąc, w r. 1860 w miesiącu feryjnym, w r, 1867 w miesiącu feryjnym i dni 29. Żadnym wypadkom pozbaw iającym prawa do otrzymania znaku nieskazitelnej służby nie ulegał. Ja k o zdolny i godny do po su w an ia się w stopniach służby zawsze był za­

świadczany, a w ciągu służby zalecał się gorliwent i nieskazi- telnem p o stę p o w a n ie m “ .

P o d c z as gdy ojciec kończył swoje urzędowanie sądow e w W arszawie, matka moja g o sp o d a ro w a ła na wsi w Siedliskach i Strzeżowie pod M iechowem w gubernji kieleckiej, na dzierża­

wie objętej po ś. p. ojcu swoim a moim dziadku Wincentym Piątkowskim.

Ojciec mój po uzyskaniu emerytury przeniósł się też do Siedlisk, a po zgonie matki, do pob lisk iego miasta Miechowa, gdzie w r. 1884 dnia 16 stycznia nabył na w łasn o ść dom przy ulicy O grodow ej nr. 92, i jako emeryt stale przemieszkiwał T am że zmarł 17 listo p ad a 1906 roku i pochowany został w gro­

bie rodzinnym na cmentarzu miechowskim, obok grobu familij­

nego moich dziadków.

M ece n as Adolf S uligow ski, kolega mój z wydziału prawa Szkoły Głów nej w arszaw skiej, w rozprawie swej „O reformie sądow ej w Królestwie P o lsk iem “ (w ydanej w W arszawie w roku J 8 7 5 jako odbitka z c z a so p is m a „N iw a “ ) tia stronicy 24 taką daje charakterystykę sądow nictw a polskiego przed reformą rusyfikacyjną:

„W ogóle co kolw iekbądź stanie się z dzisiejszymi sądow ni- kąmi, jakiegokolw iek losu oni doznają, należą im się sło w a po­

chwały i uznania. N iezadługo upływa lat 70 (licząc od roku w ydania rozprawy przytoczonej 1875) od chwili w prow adzenia organizacji sądo w nictw a z epoki K sięstw a w arszaw skiego. T ak znaczny przeciąg czasu daje możność w ygłoszenia stan ow czego zdania o ludziach, którzy wymiar spraw iedliw ości wykonywali.

W śród ciężkich częstokroć i przykrych w arunków ekonomicznych l u d z i e c i u m i e l i p r a c o w a ć s u m i e n n i e ¡ p o ż y t e c z ­ n i e ; w ady i niedostatki procedur obow iązujących, zw łaszcza karnych, nikły w ich roztropnem i energicznem ręku; zaufanie zaś ogółu, jakiem są d y nasze niewątpliwie się cieszą, przynosi wymowny tego w szystkiego dowód.

„D obre wspom nienie stanow ić będzie dla nich niespożyty p o m n ik! “

http://rcin.org.pl

M a tk a m o ja i je j rodzina.

Rodzice moi: Eustachy Czarnow ski i Emilia z Piątkowskich zaślubili się 18 października 1845 roku w mieście powiatowem Miechowie, gdzie ojciec mój po odbyciu aplikacji sądow ej w W arszaw ie i zdaniu w yższego egzaminu prawniczego, nazna­

czony został w r. 1843 na p isarza sądu pokoju.

Rodzina ojca, jak to już nadmieniłem, o siadła była na M azow szu w Gostyńskiem, rodzina zaś matki mojej w Krakow- skiem, w Miechowie i jego okolicy.

Stosunk i owe familijne przedstaw ia szczegółow o tabela g en e alogiczna czyli „ R o d o w ó d “ dodany na końcu.

Rodzice moi pobrali się w kwiecie wieku. M atka moja, urodzona 23 czerwca 1825 r., miała w ó w czas lat 20. ojciec uro­

dzony 25 m arca 1818 r. miał lat 27. Ja przyszedłem na świat w dw a lata potem 14 m aja 1847 r., pierwszy z licznego rodzeń­

stw a mego, które w szystko przeżyłem jako zdrów i silny chłopiec.

Ojciec matki mojej a mój dziadek Wincenty Piątkowski, żonaty z Emilją Godeffroy, jako naczelnik powiatu m iechow­

skiego, zam ieszkiw ał p o d ó w czas w Miechowie

Dziadek urodził się w r. 1795 w mieście Wiśniczu w Galicji zachodniej, dok ąd rodzice je g o : Filip Piątkowski i T ek la ze S to ­ kowskich przenieśli się pod koniec XVIII wieku, w czasach roz­

bioru R zeczypospolitej polskiej, z P odola gdzie poprzednio w dobrach hr. Potockich dzierżawili w ieś Morawicę.

Po ukończeniu edukacji początkowej w Tyńcu u Benedyk­

tynów, a następnie studjów prawniczych w uniwersytecie J a ­ giellońskim, w stąpił dziadek Piątkowski na aplikację przy pre­

fekturze krakowskiej. Następnie jako urzędnik Komisji w oje­

wódzkiej w Kielcach przez wybór R ady w ojew ództwa nazna­

czonym został na kom isarza okręgu miechowskiego, a potem w r. 1824 m ianowany naczelnikiem powiatu w Miechowie. Na- koniec w późniejszym już wieku, przez naczelnika rządu cywil­

nego Królestw a P o lskiego m argrabiego W ielopolskiego powołany został na gub ernatora kielecko-radom skiego w Radomiu, gdzie

— 15 ^-

Dziadek wogóle zaw sze był w yznaw cą z a sa d społećzno- zachowawczych w dodatniem znaczeniu. Administratorem był znakomitym i energicznym, a mimo to popularnym i łubianym zarówno przez szlachtę, jak mieszczan i lud wiejski, gdyż dla wszystkich zarówno był przystępny, uczynny i sprawiedliwy.

W r. 1846, p o d c za s gdy w sąsiedniej Galicji za W isłą s z a ­ lała krw aw a rzeź bratnia, a łuny' pożarów roztaczały blask p o ­ nury na widnokręgu, dziadek Piątkowski sw ą sprężystą repre­

sją nie d o p u śc ił do krwawych zaburzeń w swym rozległym po­

wiecie, za co zjednał sobie serdeczną w dzięczność całego oby­

watelstwa, Ze strony ów czesnego rządu k ró le stw a Polskiego zyskał dla się również uznanie i został nagrodzony nadaniem dożywotniej dzierżawy za małą opłatą roczną 300 rubli trzech wsi skarbowych, położonych pod M iechowem: W ielko-Zagórza, Strzeżow a i Siedlisk.

Przy umiejętnej administracji i go sp o d arstw ie wzorowem, w ob ec ów czesnej robocizny pańszczyźnianej a taniego najmu w iejskiego, dochody z owej dzierżawy rządowej były stosunkow o znaczne; mianowicie w latach cen wysokich zboża i innych produktów rolnych. Np. za wojny krymskiej gdy za 1000 par,- t. j. tysiąc korcy pszenicy i tyleż żyta z trzech folwarków, zwy­

kle z o d staw ą do pobliskiego miasteczka W olbromia, tameczny bogaty kupiec zbożowy, płacił dziadkowi, licząc za parę po' 15 rubli czyli złp. 100, na jeden raz 100 tysięcy zł. polskich.

Z oszczędności zebranych z tak znacznych dochodów dziadek Piątkowski nabył w końcu r. 1855 dobra Charsznicę, złożone z trzech folwarków i pięknego lasu jo d ło w eg o wpobliżu Miechowa, o 8 wiorst na zachód od miasta. Po przepro w adze­

niu drogi żelaznej dęblińsko-dąbrow skiej w r. 1885, we wsi Charsznicy zbudow any został dworzec kolejowy stacji mie­

chowskiej.

Krom tego znaczną część dochodów swoich o b racał d z ia ­ dek Piątkowski na grom adzenie bogatych zbiorów artystycznych, archeologicznych, przyrodniczych oraz bibljoteki. Jak o światły miłośnik nauk, mianowicie historji i literatury ojczystej, dziadek zgrom adził w Miechowie księgozbiór ob ejm ujący przeszło 10.000 tomów, pom nażany ciągle w ażniejszemi n ow ościam i polskiemi.

Zebrał w kraju i zagranicą dob oro w ą galerję obrazów , przeszło 200 płócien malarzy polskich i obcych celniejszych, cenny zbiór numizmatów i medali jeden z największych w kraju, mnóstwo autografów i dokumentów historycznych, wreszcie piękną ko­

lekcję minerałów, skał i skam ieniałości geologicznych głównie z okolic Miechowa. Szaco w ne te zbiory mieśniły się początkowo- w mieszkaniu urzędowem dziadka obok biura powiatu m iechow­

skiego w dawnym gmachu poklasztornym przy kościele. Później przeniesione zostały do w łasn ego domu dziadka, umyślnie w tym celu wzniesionego w rynku głównym miasta Miechowa. Przy­

jeżdżając na ferje świąteczne i wakacje z gim nazjum kieleckiego

http://rcin.org.pl

pom agałem często dziadkowi w rozwieszahiu obrazów, w po­

rządkowaniu systematycznem i układaniu bibljoteki oraz katalo­

gow aniu zbiorów, co niemało przyczyniło się do rozbudzenia we mnie również wielkiego zamiłowania nauki, sztuki, studjów i sam odzielnego zbierania okazów zw łaszca przyrodniczych.

Wielu też uczonych specjalistów , mianowicie archeologów i historyków z pobliskiego Krakow a, przyjeżdżało do Miechowa dla b ad ań i w ypisów ze zbiorów dziadka. Najczęściej bywa!

archeolog Łepko w ski profesor uniwersytetu Jagiellońskiego, Win­

centy Pol geo graf poeta i wielu innych.

Niestety! nieszczęsne losy kraju i smutne w ypadki p o w s ta ­ nia 1863 r. sprawiły, że owe szaco w ne zbiory dziadka: galerja obrazów, bibljoteka, numizmaty i całe bogate umeblowanie, po krwawej bitwie miechowskiej d. 17 lutego 1863 r., zostały przez żołdactw o w części zrabow ane i zniszczone, w części zgorzały do szczętu w ogólnym pożarze miasta Miechowa. Cidy dziadek nieobecny w ó w c z a s na miejscu, przebyw ając w Radomiu, jako tameczny gubernator cywilny, na pierw szą wieść o tych stra­

sznych w ypadkach p ośpieszy ł prosić tam ecznego gubernatora w ojennego, ten w ysłał telegraficznie rozkaz postaw ienia osobnej straży w ojskow ej wokoło domu dziadka w Miechowie, niestety zapóżno! P o staw iono straż ale koło stosu gruzów i popiołów!

Kilka książek i kilkanaście znisczonych obrazów bez ram odzy­

sk aliśm y później, przeważnie od szynkarzy miejscowych, którym je rab u sie oddaw ali za bezcen za gorzałkę!

D ziadek Piątkowski żonaty był z Emilją Godeffroy, uro­

dzoną w r. 1801 w Rabsztynie pod Olkuszem. T ak zwane s t a ­ rostwo rabsztyńskie dzierżawił w dalszym ciągu po swoich ro ­ dzicach brat babki Karol Godeffroy, g o sp o d a rz gorliwy i bardzo zabiegły. Obok produkcji rolnej i leśnej prow adził na wielką skalę różne gałęzie przemysłu wiejskiego, mianowicie też cho- dowlę w ołów o p asow ych , których tysiące całemi stadam i wysyłał w prost do Wiednia, gdzie ceny wysokie bardzo popłacały.

Dorobiw szy się znacznie na tej dzierżawie, nabył później dzia­

dek Godeffroy w pobliżu m iasta pow iatow ego Stopnicy dobra Zborów, Kików i So le c ze słynnemi mineralnemi w odam i słono- siarczan em i w sąsiedztw ie B u sk a.

M atka mej babki Piątkowskiej i jej brata Karola, a p r a b a b ­ ka moja, Anna Godeffroy zmarła w wieku lat 84, w r. 1845 (roku zaślubin moich rodziców ) w Miechowie i pochow ana zo­

stała w sąsiednich S iedliskach, w grobie rodzinnym przy tam e­

cznym starożytnym kościele św. Barbary, jak o tern świadczy płyta g ro b o w a przy południow ej ścianie owej świątyni z napisem:

D. O. M.

Anna z W ejssó w Godeffroy

zeszła z tego św iata d. 1 września 1845 r.

P o zo sta ła córka Emilja P iątkow ska dla pamięci najukochańszej Matki swej kamień

http://rcin.org.pl