REALIZACJA PLANÓW BUDOWY POLSKIEJ SIECI DRÓG EKSPRESOWYCH I AUTOSTRAD W ŚWIETLE EURO 2012

(1)

T o m a sz W isk u lsk i Uniwersytet Gdański Instytut Geografii

80-952 Gdańsk, ul. Bażyńskiego 4 e-mail: tomaszwiskulski@ gmail.com

REALIZACJA PLANÓW BUDOWY POLSKIEJ SIECI DRÓG EKSPRESOWYCH I AUTOSTRAD

W ŚWIETLE EURO 2012

Zarys treści. Polska, będąc jednym z gospodarzy, została zobligowana do zmoderni

zowania i wybudowania odpowiednich dróg umożliwiających sprawny przebieg organi

zowanej imprezy. Aby móc porównać stan obecny z tym sprzed wyłonienia naszego kraju na gospodarza, zbadano stan infrastruktury transportowej na rok 2007. Pod uwagę wzięto jedynie drogi, których budowa ma charakter priorytetowy dla sprawnej realizacji imprezy. Następnie omówiono plany inwestycyjne na lata 2007-2012 wraz z charakte

rem i terminami ich realizacji oraz dynamikę zmian w infrastrukturze. Przeprowadzona analiza zmian długości dróg w Polsce pozwala na zweryfikowanie trafności i zasadności inwestycji oraz ocenę przygotowań do mistrzostw.

Słowa kluczowe: infrastruktura transportowa, EURO 2012.

W prow adzenie

Na gospodarza turnieju finałow ego M istrzostw Europy 2012 w ybrane zostały Polska i U kraina. K raje te zostały w yłonione 18 kw ietnia 2007 r. przez obradu

jący w C ardiff K om itet W ykonaw czy Unii E uropejskich Zw iązków Piłkarskich (UEFA). Jednak organizacja im prezy sportowej o tak w ielkim znaczeniu oraz zasięgu terytorialnym w ym aga całego ciągu pow iązanych ze so b ą działań logistycznych, których realizacja w iąże się z efektyw ną siecią transportow ą.

O rganizacja finałów EU R O 2012 je st wielkim w yzw aniem kom unikacyjnym dla państw -gospodarzy. P olska i U kraina stanęły przed trudnym zadaniem zapew nienia kibicom oraz drużynom m ożliw ości sw obodnego przem ieszczania się pom iędzy poszczególnym i m iastam i, w których organizow ane m ają być rozgry

wki piłkarskie.

Za rozw ój infrastruktury transportu drogow ego w P olsce odpow iedzialna jest G eneralna D yrekcja Dróg K rajow ych i A utostrad. Jej zadaniem je s t nadzór nad

58. Zjazd PTG

(2)

działaniam i zw iązanym i z przebudow ą oraz budow ą now ych dróg krajow ych, dróg ekspresow ych i autostrad poprzez podpisyw anie um ów na budow ę po pozw olenia na użytkow anie infrastruktury transportow ej włącznie.

Finały EU R O 2012, zgodnie z założeniam i, odbędą się na ośm iu stadionach.

W Polsce m ają to być obiekty sportow e w W arszaw ie, G dańsku, Poznaniu oraz W rocław iu. M iastam i-gospodarzam i na U krainie zostały: Lw ów , K ijów , C har

ków i Donieck. D odatkow o, jak o obiekty rezerw ow e, m odernizacji m ają ulec stadiony w K rakow ie i C horzow ie.

Plan zapew nienia wysokiego stopnia dostępności kom unikacyjnej do polskich m iast-organizatorów finałów m istrzostw zakłada budow ę sieci dróg ekspreso

wych i autostrad. W ich skład miałyby w ejść takie drogi ekspresow e, ja k S5 łącząca W rocław z Poznaniem i autostradą A2, dalej do G rudziądza, gdzie połączyłaby się z autostradą A l; droga ekspresow a S7 łącząca G dańsk, jeg o obw odnicę w postaci drogi S6 i autostradę A l z W arszaw ą; droga ekspresow a S8 łącząca W arszaw ę z Piotrkow em Trybunalskim , gdzie przebiegać ma au to strada A l i Ł ódź z W rocław iem oraz droga ekspresow a S I 8 łącząca W arszaw ę z przejściem granicznym z U krainą w H rebennem . D odatkow o, w celu rozw ią

zania problem ów transportow ych m ają zostać zrealizow ane bądź są ju ż w ybudo

wane autostrada A l łącząca G dańsk, poprzez Piotrków T rybunalski z granicą z R epubliką C zeską w G orzyczkach; autostrada A2 ze Św iecka (granica z R epubliką F ederalną N iem iec), przez Poznań i W arszaw ę do T erespola przy granicy z Białorusią; autostrada A4 z Jędrzychow ic przy granicy z R epubliką Federalną N iem iec, przez W rocław , K atow ice, K raków do K orczow ej - przej

ścia granicznego z Ukrainą; autostrada A8 m ająca odgryw ać rolę obw odnicy W rocław ia oraz łącznika pom iędzy autostradą A4 a d rogą ek spreso w ą S8 oraz autostrada A l 8 łącząca przejście graniczne w O lszynie z R epu bliką F ed eralną N iem iec z autostradą A 4 w Krzyżow ej.

Stan na dzień przyznania

W dniu przyznania Polsce praw a do w spółorganizow ania finałów EU R O 2012 prace budow lane w zakresie infrastruktury drogow ej znajdow ały się na stosunkow o niskim poziom ie zaaw ansow ania (ryc. 1).

Z planow anej długości 400 km drogi ekspresow ej S5 do użytku oddane było jedynie 11,2 km obw odnic w okolicy m iejscow ości Śm igieł i Szubin oraz budow ana była obw odnica Św iecia o długości ok. 15 km. W ciągu drogi ekspresow ej S7 na odcinku od Straszyna do W arszaw y o długości 323,6 km w eksploatacji była jed ynie obw odnica M iłom łyna o długości 5 km, która w ybudow ana została pod koniec lat 90. wraz z zacho dn ią o bw od nicą N ow ego D woru M azow ieckiego o długości 14,6 km. Na w ykończeniu była rów nież obw odnica E lbląga na długości 3,8 km od w ęzła E lbląg-W schód do w ęzła

(3)

Realizacja planów budowy polskiej sieci dróg ekspresowych.

51

Elbląg-R aczki. P odstaw ą jej budowy była przedw ojenna niem iecka autostrada Reichsautobahn z 1937 r., potocznie nazyw ana berlinką. W zdłuż drogi ekspre

sowej S8 łączącej W rocław z W arszaw ą o długości 338,4 km m ającej przerw ę na odcinku od Łodzi do Piotrkow a Trybunalskiego, zastąpion ą przez odcinek autostrady A l, do użytku publicznego oddany był jedy nie odcinek obw odnicy O leśnicy, którego 7,5 km m iało status drogi ekspresow ej. Z zaplanow anej na 285,7 km drogi ekspresow ej S I 7 w użyciu była jed yn ie obw odnica Piask o długości 4,2 km, będąca jednocześnie fragm entem drogi ekspresow ej S I 2.

Z całej długości autostrady A l łączącej Pruszcz G dański z m iejscow ością G orzyczki z zaplanow aną dłu gością 568 km w eksploatacji był jed y n ie odcinek z 2007 r. o długości 24,3 km od Pruszcza G dańskiego do Sw arożyna koło Tczew a oraz z m iejscow ości Tuszyn do P iotrkow a T rybunalskiego o długości 17,5 km z 1989 r. W tym czasie, ju ż od czerw ca 2005 r. w budow ie był odcinek autostrady A l ze Sw arożyna do m iejscow ości Now e M arzy koło G rudziądza.

Ryc. 1. Sieć dróg ekspresowych i autostrad w Polsce w 2007 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie strony internetowej Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad: www.gddkia.gov.pl

W ciągu autostrady A2, pom iędzy przejściem granicznym w Św iecku z R e

publiką F ederalną N iem iec a W arszaw ą, w eksploatacji był odcinek o długości 252,7 km łączący N o w ą Tom yśl ze Strykow em na północ od Łodzi. A utostrada

(4)

A4, będąca najdłuższą polską autostradą o planowanej długości 665,9 km łącząca przejście graniczne w Jędrzychow icach z R epu bliką F ed eraln ą Niem iec z przejściem granicznym w Korczowej z U krainą, była eksploatow ana na odcinku o długości 370,7 km od Jędrzychow ic do obw odnicy K rakow a k ończą

cej się w W ieliczce. A utostrada A8, której długość zaplanow ano na 27,4 km, m ająca pełnić funkcję obw odnicy W rocław ia, pozostaw ała jed y n ie w planach.

D ynam ika rozwoju sieci do 2010 r.

W rozpatryw anym okresie (lata 20 06 -2 01 0) łączna długość polskiej sieci dróg ekspresow ych zw iększyła się (tab. 1). N ajw iększy przyrost długości zauw a

żyć m ożna w przypadku drogi ekspresow ej S8 łączącej W arszaw ę z W rocła

wiem, gdzie długość szlaku zw iększyła się o 22,9 km. M oże być to skutkiem zaplanow ania drogi ekspresow ej S8 jak o najdłuższej z w ym ienionych. N aj

m niejszym przyrostem długości charakteryzuje się droga S I. W badanym o kre

sie przyrost jej długości w yniósł 8,4 km.

Tabela 1. Długość polskiej sieci dróg ekspresowych (km) i jej dynamika w latach 2006-2010

Lata S5 S7

Długość Przyrost (km) Długość Przyrost (km)

2006 11,1 X 21 X

2007 11,1 0 24,7 3,7

2008 11,1 0 24,7 0

2009 27,0 15,9 29,4 4,7

2010 27,0 0 29,4 0

Docelowo 400,0 373,0 323,6 294,2

Lata S8 S 17

2006 39,2 X 4,2 X

2007 39,2 0 15,0 10,8

2008 52,0 12,8 15,0 0

2009 52,0 0 15,0 0

2010 62,1 10,1 15,0 0

Docelowo 557,0 494,9 300,0 285,0

(5)

Realizacja planów budowy polskiej sieci dróg ekspresowych..

53

Zauw ażyć należy, iż najw iększy przyrost długości sieci m iat m iejsce po przyznaniu Polsce praw a do organizow ania finałów m istrzostw Europy w piłce nożnej EU R O 2012. Po 2007 r. długość sieci dróg ekspresow ych zw iększyła się o 33,4 km (ryc. 2).

W przypadku sieci autostrad (tab. 2) w badanym okresie (lata 20 06 -2 0 1 0 ) zauw ażyć m ożna, iż najw iększym przyrostem długości sieci charakteryzuje się autostrada A l, której długość zw iększyła się o 138,9 km. Zerow ym przyrostem charakteryzuje się autostrada A8. Spow odow ane je s t to w czesnym etapem prac w drażających w budow ę tego szlaku kom unikacyjnego.

N ajw iększym procentow ym przyrostem długości charakteryzuje się auto stra

da A l 8, której budow a znajduje się ju ż na ukończeniu. P ozostał tylko rem ont pasa południow ego jak o ostatniego warunku do spełnienia, by zm ienić charakter trasy z drogi krajow ej na autostradę. Należy rów nież zauw ażyć, iż autostrada A l 8 jak o pierw sza w Polsce zostanie w całości oddana do użytku.

(6)

Tabela 2. Długość polskiej sieci autostrad (km) i jej dynamika w latach 2006-2010

A l A2 A4

Lata

Długość Przyrost

(km) Długość Przyrost

(km) Długość Przyrost (km)

2006 17,5 X 252,5 X 424,6 X

2007 39,5 22 252,5 0 424,6 0

2008 39,5 0 252,5 0 424,6 0

2009 124,0 84,5 252,5 0 424,6 0

2010 156,4 32,4 254,2 1,7 444,4 19,8

Docelowo 568,0 411,6 610,0 355,8 665,9 221,5

A8 A18

Lata

Długość Przyrost

2006 0 X 7 X

2007 0 0 7 0

2008 0 0 7 0

2009 0 0 7 0

2010 0 0 78 71

Docelowo 35,5 35,5 78 0

Źródło: opracowanie własne na podstawie strony internetowej Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad: www.gddkia.gov.pl.

P odobnie ja k w przypadku dróg ekspresow ych, w przypadku autostrad zau

ważyć m ożem y znaczną różnicę pom iędzy dynam iką budow y dróg przez i-po przyznaniu Polsce praw a do organizow ania m istrzostw . Po 2007 r. w Polsce pow stało 209 km autostrad, gdzie przed rokiem 2007 było ich 723,6 km. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, iż w badaniu uczestniczy jed y n ie pew na grupa dróg ekspresow ych i autostrad, których budow a ma najw iększe znaczenie dla popraw y dostępności kom unikacyjnej polskich stadionów piłkarskich. Nie bez znaczenia pozostaje rów nież to, iż część polskiej sieci autostrad została w ybu

dow ana w okresie m iędzyw ojennym , przez co w ym agała ona napraw i zastoso

wania procesów dostosow aw czych do obecnych norm staw ianych polskim autostradom . Nie zostało to jed n ak odnotow ane w tabeli.

(7)

Realizacja planów budowy polskiej sieci dróg ekspresowych.

55

Plan rozwoju do 2012 roku

Pom iędzy rokiem 2010 a 2012 w Polsce ma zostać w ybudow ane 237,4 km dróg ekspresow ych (tab. 3) przy istniejących 133,5 km w 2010 r. N ajw iększy przyrost długości ma mieć m iejsce na drodze ekspresow ej S8 i ma w ynosić

133,3 km (ryc. 3).

Tabela 3. Długość polskiej sieci dróg ekspresowych (km) i jej dynamika w latach 2010-2012

Lata S5 S7

2010 27 27 29,4 29,4

2011 27 0 43,1 13,7

2012 68,5 41,5 92 48,9

Docelowo 400 331,5 323,6 231,6

Lata S8 S 17

2010 62,1 62,1 15 15

2011 62,1 0,0 15 0

2012 195,4 133,3 15 0

Docelowo 557 361,6 300 285

Źródło: opracowanie własne na podstawie Programu budowy dróg krajowych na lata 2008-2012, GDDKiA 2008.

W zdłuż drogi ekspresow ej S17, łączącej W arszaw ę z przejściem granicznym w H rebennem , nie zaplanow ano żadnych prac budow lanych. Tym bardziej dziwi taki stan rzeczy, biorąc pod uw agę w spółorganizow anie z naszym w schodnim sąsiadem finałów EU R O 2012 i zaplanow anie jedn ego z m eczów półfinałow ych w W arszaw ie, po którym zw ycięska drużyna i kibice będą m usieli przejechać do Kijow a na U krainie.

D ocelow o z zaplanow anych 1580,6 km opisyw anych dróg ekspresow ych do roku 2012 pow stanie zaledw ie 370,9 km. Jest to zaledw ie nieznacznie ponad 23% planow anej sieci. T aka sytuacja może być spow odow ana brakiem zaintere

sow ania ze strony rządu budow ą dróg bezpłatnych, których użytkow anie nie przyniesie bezpośrednich w pływ ów do kasy państw a.

(8)

Inaczej w ygląda sytuacja budow y sieci autostrad (tab. 4). Do końca roku 2010 będzie ich w P olsce 933 km Przez kolejne dw a lata łączna ich długość w zrośnie do 1290 km z zaplanow anych 1947,4 km. D otyczy to oczyw iście grupy autostrad będących tem atem pracy. N ależy przy tym zw rócić uwagę, że w 2011 r. zostanie w całości ukończona obw odnica W rocław ia w postaci auto

strady A8.

K olejnym problem em zw iększenia przepustow ości polskich dróg je st brak przew idzianych postępów w budow ie autostrady A4 do przejścia granicznego w K orczow ej. N ależy rów nież zw rócić uwagę, iż jed y n ie autostrada A l nie osiągnie pułapu 50% w ykonalności, przy 66,7% w ykonanych robót w zdłuż auto

strady A4.

(9)

57

Tabela 4. Długość polskiej sieci autostrad (km) i jej dynamika w iatach 2010-2012

A l A2 A4

Lata

Długość Przyrost

(km) Długość Przyrost

2010 156,4 156,4 254,2 254,2 444,4 444,4

2011 244,9 88,5 381,1 126,9 444,4 0

2012 261,0 16,1 471,1 90 444,4 0

Docelowo 568,0 307,0 610,0 138,9 665,9 221,5

A8 A18

Lata

Długość Przyrost

2010 0 0 78 78

2011 35,5 35,5 78 0

2012 35,5 0 78 0

Docelowo 35,5 0 78 0

Źródło: opracowanie własne na podstawie Programu budowy dróg krajowych na lata 2008-2012, GDDKiA 2008.

Przyczyny opóźnień w budow ie

Do głów nych przyczyn opóźnień w budow ie sieci transportow ej zaliczyć należy błędy polityki transportow ej:

- zm ienność program ów rozw oju transportu;

- rozproszone nakłady inw estycyjne;

- brak konsekw encji w budowie dróg.

Częste zm iany program ów rozw oju oraz brak konsekw encji ich realizacji doprow adziły do w ytw orzenia m odelu opóźnionego rozw oju transportu. P o m i

mo w ydatków z budżetu państw a na rozwój infrastruktury na poziom ie 2%

PKB, przy w ym aganych 1,5%, tem po realizacji inw estycji je s t w ciąż nie

zadow alające. N a tej podstaw ie stw ierdzić można, iż poziom w ydatków nie je st jed y n ą ani podstaw ow ą przeszkodą w rozw oju infrastruktury. D odatkow e bariery w ynikają z otoczenia rynkow ego i są to:

- znaczny w zrost cen m ateriałów budow lanych w yw ołany boom em bud o

wlanym i niedostosow anie podaży do popytu;

- niedobory w ykw alifikow anej kadry posiadającej kw alifikacje w zakresie inżynierii budow nictw a infrastrukturalnego;

(10)

- ograniczona moc w ytw órcza sektorów w ytw arzających m ateriały budo w lane poprzez ograniczony w ybór technologii.

B ariery będące skutkiem niew łaściw ego zarządzania:

- niska atrakcyjność zatrudnienia w organach adm inistracyjnych i zarządza

jących infrastrukturą;

- częste zm iany kadrow e w służbach odpow iadających za realizację inw e

stycji;

- brak odpow iedzialności za źle podjęte decyzje.

D odatkow ym pow odem mało sprawnej realizacji inw estycji je s t znaczne skom plikow anie procedur praw nych, które regulują przygotow anie, finanso

w anie oraz realizację projektów inwestycyjnych. Poprzez coraz bardziej skom plikow any system praw ny, organy odpow iedzialne za realizację projektów nie są w stanie w ypracow ać pow tarzalnych procedur oraz rośnie ryzyko popełniania błędów przez urzędników .

W nioski

R ealizacja zam ierzonego projektu rozbudow y sieci autostrad i dróg ekspreso

wych tylko częściow o zaspokoi potrzeby oraz w ym agania staw iane przy re a

lizacji tak dużej im prezy sportow ej. Przy zachow aniu aktualnego tem pa budow y oraz braku jakichkolw iek zdarzeń losowych praw ie w szystkie polskie m iasta- gospodarze turnieju będ ą miały bezpośrednie połączenia drogow e z E uropą Zachodnią. Sytuacja ta ma swoje podłoże historyczne. Nie uda się jed y n ie w ybu

dow ać połączenia z G dańskiem za pom ocą autostrady A l oraz bezpośrednio za pom ocą drogi S7 i pośrednio S5.

P odstaw ow ym problem em realizow anego projektu je s t brak budow y połą

czeń drogow ych z drugim gospodarzem im prezy - U krainą. W ciągu autostrady A4 oraz drogi ekspresow ej S17 do roku 2012 nie planuje się realizacji dalszych ich odcinków , a co za tym idzie, brak połączeń tymi drogam i pom iędzy obom a państw am i. Spow oduje to w ytw orzenie się dw óch odrębnych sieci transporto

wych. Jed y n ą szansą na spraw ne przem ieszczanie się osób najbardziej zainte

resow anych, tj. piłkarzy i kibiców pozostaną transport kolejow y i lotniczy.

R ów nież brak połączeń drogow ych o dużej przepustow ości z pozostałym i sąsiadam i Polski m oże doprow adzić w najlepszym w ypadku do zm niejszenia kom fortu jazd y podróżnych, w najgorszym zaś do istotnego zw iększenia kosz

tów zew nętrznych transportu.

W celu nadgonienia w ieloletnich zaległości w budow ie sieci drogow ej n ale

żałyby zw iększyć stopień finansow ania inwestycji. N a rok 2010 udział inw e

stycji w infrastrukturę drogow ą je st większy niż w takich krajach, ja k N iem cy czy W ielka B rytania, jed n ak pół wieku ograniczonej sw obody i przekładania

(11)

59

interesów państw trzecich nad własne doprow adziło jed y n ie do zw iększenia dysproporcji pom iędzy P o lską a E uropą Zachodnią. D odatkow o, przejrzyste przepisy praw a przyśpieszyłoby realizację planów budow y. P ozw oliłyby rów nież na w prow adzenie odpow iedzialności wśród urzędników państw ow ych za źle podjęte decyzje, co skutkow ałoby skróceniem czasu realizacji inw estycji o czas przeznaczony na w prow adzanie popraw ek do dokum entów .

Bibliografia

Wojewódzka-Król K., Rolbiecki R., 2008, Infrastruktura transportu, Wyd. UG, Gdańsk.

Informacja o inwestycjach na drogach, 2009, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa.

Program budowy dróg krajowych na lata 2007-2015, 2007, M inisterstwo Transportu, Warszawa.

Program budowy dróg krajowych na lata 2008-2012, 2008, GDDKiA, Warszawa.

Strony internetowe

www.gddkia.gov.pl - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.